Palme Ygs Coğrafya Soru Bankası Pdf

1 9. Sınıf Coğrafya SORU KİTABI Kadir DOĞRUSÖZ PALME YAYINCILIK Ankara I

2 PALME YAYINLARI: Sınıf Coğrafya Soru Kitabı / Kadir DOĞRUSÖZ Palme Yayıncılık Yayına Hazırlama Yayın Editörü : PALME Dizgi-Grafik Tasarım Birimi (Kadir DOĞRUSÖZ) : Cemil AYAN ISBN : Baskı : Tuna Matbaacılık San. ve Tic. A. Ş. Basımevi Sertifika No : Bu kitap sayılı yasanın hükümlerine göre kısmen ya da tamamen basılamaz, dolaylı dahi olsa kullanılamaz, teksir, fotokopi ya da başka bir teknikle çoğaltılamaz. Her hakkı saklıdır, PALME YAYINCILIĞA aittir. II

3 Benim Manevi Mirasım BİLİM ve AKILDIR M. Kemal ATATÜRK III

4 EDİTÖR DEN Son yıllarda ilk ve ortaöğretimde uygulanmaya başlanan öğretim programlarının ana felsefesi, yaşam temelli yaklaşımı esas almasıdır. Bu yaklaşımla, soyut gibi algılanan birçok fen kavramı gerçek yaşamla ilişkilendirilmiş, somut hale getirilmiştir. Bu yaklaşım okullarımızdaki öğretim sürecine tam olarak yerleştirildiği ve uygulandığı zaman öğrencilerimizin derslere olan ilgi ve motivasyonları ciddi bir biçimde artacaktır. Tüm bu gelişmelerin sonucu olarak bilişim toplumunun gerektirdiği becerilere sahip, objektif ve analitik düşünebilen, yaratıcı bir kafa gücüne sahip kuşaklar yetişecektir. Böyle yetişen genç insanlar, ezberden uzak kalacak, sağlıklı iletişim kurabilme yetileri gelişecek; kendini iyi tanıyan, çevresiyle barışık bireyler olacaktır. Palme Yayıncılık ın hazırladığı bu kitap serisinin içeriği yukarıda belirtilen bakış açısı çerçevesinde oluşturulmuştur. Ayrıca bu kitaplar değişen yeni sınav sistemine (YGS LYS) uygun bir niteliğe sahiptir. Üniversite sınavlarında sorulacak soruların kapsamı ve ağırlık düzeyine uygun bir konu akışı sağlanmıştır. Bu kitapların hazırlanmasında büyük bir özveriyle bana destek veren Palme Yayıncılık ın genel müdürü sayın İlhan Budak a teşekkür ederim. Ayrıca bu kitap serisinin tüm dizgi ve grafik çalışmalarını yapan ve yöneten İlhan Akçay ve ekibine minnettarım. Palme Yayıncılık tan çıkan bu kitap serisinin tüm öğrencilere yararlı olması ve onların gelişimine bir katkı sağlaması dileğiyle Ağustos Ankara Cemil AYAN IV

5 ÖN SÖZ Coğrafya, yaşadığımız yerden başlayarak, ülkemiz ve dünyamızı anlamada ve duyarlı bir vatandaş olmada, bilinç kazandıran önemli bir derstir. Bu bilinç, doğa ve insana ait değerlere yönelik coğrafya eğitimi ile kazandırılır. Elinizdeki kitap, T.C. MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI TALİM VE TERBİYE KURULU nun yılında yayımladığı COĞRAF- YA DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI dikkate alınarak, çağdaş bir coğrafya anlayışı ile zengin bir bilimsel araştırma ve görsel malzeme ile hazırlandı. Kitabın dizgisi dahi, coğrafyayı anlamanıza yardımcı olmak ve görsel malzeme, harita ve anlatım bütünlüğü sağlamanız için tarafımdan yapılmıştır. Kitabın hazırlanmasında yardımlarını esirgemeyen ve büyük emek sarfeden eşim Zerrin DOĞRUSÖZ e sonsuz teşekkürlerimi sunarım. Sevgili öğrenciler, size yaşamınızın her alanında başarılar diliyorum. Faydalı olması dileğiyle Kadir DOĞRUSÖZ [email protected] V

6

7 Yerin Yapısı ve Oluşum Süreci Jeolojik Zamanlar Beşeri Dokular Nerede Yaşıyorum? Ortak Payda: Bölge İlk Yerleşmeler ve Değişim Doğanın Emrinde miyiz? Derinlerden Gelen Güç: İç Kuvvetler Suçlu Kim? Güneş ten Gelen Güç: Dış Kuvvetler BÖLÜM 10 BÖLÜM 9 BÖLÜM 8 BÖLÜM 7 BÖLÜM 6 Doğadan Nasıl Yararlanıyoruz? YAŞADIĞIM YERDEN ÜLKEME İNSAN VE ÇEVRE BÖLGELER VE ÜLKELER BEŞERİ YAPI YERİN ŞEKİLLENMESİ VII

8 DERSİNE NASIL ÇALIŞMALIYIZ? Coğrafya öğretmenlerinin, öğrencilerinden en çok dinlediği şikayetlerden biri Ben coğrafyayı anlayamıyorum, coğrafya sorularını yapamıyorum, bunun için ne yapmalıyım? ya da Derste anlıyorum fakat soru çözerken yorum yapamıyorum. dur. Her bilimin anlaşılması zor ve kolay yanları vardır. Coğrafya, sosyal bilimler içerisinde yer alan, ancak çeşitli konuları itibarıyla fen bilimlerinden de yardım alan kapsamlı bir seafoodplus.info yüzden zaman zaman zorluklarla karşılaşabilirsiniz. Sevgili gençler, her şeyden önce coğrafya dersini, sınav müfredatında olduğu için, yazılıya hazırlanmak değil, yaşamınızın bir parçası olduğu ve genel kültürünüzü yansıtacağı gerçeğinden hareketle çalışmalı ve öğrenmelisiniz. Her derste ve konuda olduğu gibi coğrafyada da öncelikle tanım ve kavramları öğrenmek gerekir. Çünkü anlatılacak konular, bu tanım ve kavramlar üzerine kuruludur. Örneğin, enlem kelimesinin ne anlama geldiğini anlamadan enlemin etkilediği özellikleri algılamakta zorlanırsınız. Aynı şekilde, indirgenmiş sıcaklık, iz düşüm alan, ekliptik düzlem, epirojenez, orojenez, yerel saat, saat dilimi, bağıl nem, mutlak nem kelimelerinin anlamlarında da olduğu gibi. Coğrafya konuları çabuk unutulur ve birbirleriyle çabuk karıştırılır. Bu sıkıntıyı yaşamamak için sık tekrar yapmalısınız. Bu tekrarlardan ilki ders anlatırken anlık olarak öğretmeninizin anlattıklarını içinizden tekrarlamak, ikincisi o gün anlatılan konu ya da konuların eve gidince tekrarlanması, üçüncüsü hafta sonlarında, hafta içinde anlatılan konuların tekrarlanması, dördüncüsü ise ünite bitimlerinde yapacağınız ünite tekrarları şeklinde olmalıdır. Yorum gücünüzü arttırıcı çalışmalar yapın. Örneğin, Dünya nın günlük hareketi ve sonuçları konusuna evde çalışırken, Dünya ekseni etrafında dönmeseydi, Dünya ekseni etrafında bugünkünden daha hızlı ya da daha yavaş dönseydi, Dünya ekseninin etrafında batıdan doğuya doğru değil de tersi yönde dönseydi şeklinde yoruma dayalı çalışmalar yaparsanız zaman içinde yorum gücünüzün arttığını göreceksiniz. Konunun anlaşılması bu dersin öğrenilmesi için yeterli değildir. Konuları öğrenmenin yanında bu bilgilerden hareketle yorum da yapabilmelisiniz. Bu ise bol bol test çözerek kazanılabilecek bir özelliktir. Konuları daha iyi ve kalıcı öğrenmeniz için haritalardan, şekillerden, fotoğraflardan ve grafiklerden yararlanmalısınız. Coğrafya haritasız düşünülemez. Harita bilginizi geliştirmek zorundasınız. Konularla günlük yaşantı arasında ilişkiler kurmalısınız. Anlatılan konuları adeta gözünüzde canlandırmalısınız. Bunun için kitaplarda yer alan görsel malzemelerden (resim, harita, fotoğraf) yararlanabilirsiniz. Yanlış yaptığınız sorular üzerinde durarak doğru cevabını ve sebebini mutlaka öğrenmelisiniz. Bu, ilk etapta zaman kaybı gibi görülse de ileride size zaman kazandırdığını ve artık daha az hata yaptığınızı göreceksiniz. VIII

9 BÖLÜM 1 D O ĞA VE İN SA N

10 BÖLÜM 1 COĞRAFYA Bilgi Köşesi BİLGİ! COĞRAFYA, yeryüzünü oluşturan doğal ortamların özelliklerini, Dünya üzerindeki dağılışlarını; doğal ortamla insan toplulukları ve etkinlikleri arasındaki karşılıklı ilişki ve etkileşimi nedenleriyle birlikte araştıran bir bilimdir. İnsan müdahelesi olmadan, doğada kendiliğinden meydana gelen unsurlara doğal unsur denir. Örneğin; sıcaklık, kar, ağaç, rüzgâr, toprak, akarsu, mağara, ova, kaya, hayvanlar, çöller, göller, dağlar gibi. İnsan faaliyetleri sonucunda ortaya çıkan unsurlara beşeri unsur denir. Tünel, kara yolu, baraj, köprü, ev, araba gibi kısacası insan eliyle yapılmış ve insan yaşamına etki eden ne kadar unsur varsa beşeri unsur olarak tanımlanır. Doğa ve İnsan 1. İnsan etkisi dışında, kendiliğinden oluşan her unsur doğayı oluşturmaktadır. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi bir doğal unsurdur? A) Yer altı suları B) Barajlar C) Şehirler D) Köprüler E) Meskenler 2. Coğrafya insanın doğa üzerindeki etkilerini de ele alır. Aşağıdakilerden hangisi, insanın doğa üzerindeki etkilerine bir örnek oluşturmaz? A) Su ihtiyacı için baraj yapılması B) Bataklıkların kurutularak tarım alanına çevrilmesi C) Yol açmak için dağlarda tüneller açılması D) Tarım alanlarının sulanması için su kanalları açılması E) Aşırı yağışların heyelanlara yol açması 3. Aşağıdakilerden hangisi doğal unsurlardan biri değildir? A) Rüzgâr gülü B) Kar C) Toprak D) Yağmur E) Nem 4. Aşağıdakilerden hangisi insan etkisi ile oluşmamış unsurlardan biridir? A) Sokak B) Vadi C) Harita D) Ev E) Fabrika Palme Yayıncılık 6. Her bilimin, araştırma konusu ve bilimsel niteliğine bağlı olarak bir takım prensipleri vardır. Aşağıdakilerden hangisi coğrafyanın prensipleri arasında yer almaz? A) Nedensellik B) Dağılış C) Sebep-sonuç D) Kıyaslama E) Deney 7. Aşağıdakilerden hangisi coğrafyanın doğrudan incelediği konular arasında yer almaz? A) Yerleşmelerin dağılışı B) Tarihsel süreçte nüfusun gelişimi C) Doğal çevreye göre değişen yerleşme tipleri D) Yerleşmeleri oluşturan malzemeler E) Yerleşmelerin hangi uygarlığa ait olduğu 8. Coğrafya biliminin temel özelliği aşağıdakilerden hangisidir? A) Bazı doğal olayları incelemesi B) İnsanın faaliyetlerini incelemesi Test 1 C) İnsan ve doğa arasındaki etkileşimi incelemesi D) Araştırmalarında yer ve zaman belirtmesi E) Araştırmalarında nedensellik ilkesini kullanması 9. Coğrafya, yeryüzünde meydana gelen doğal olayları, bu olayların insan yaşamına etkilerini sorgular. 5. Yeryüzünde oluşan doğal olayları ve bu olayların insan üzerindeki etkilerini, nedensellik, dağılış ve kıyaslama prensipleri içerisinde inceleyen bilim aşağıdakilerden hangisidir? A) Tarih B) Coğrafya C) Arkeoloji D) Sosyoloji E) Jeoloji Aşağıdakilerden hangisi coğrafyanın ilgilendiği konulardan biri değildir? A) Tarihi olayların kronolojisi B) Tarihi olayların yeri C) Tarihi yerleşmelerin yapı malzemesi D) Nüfusun tarihsel gelişimi E) İnsanın ekonomik faaliyetleri 2 1. A 2. E 3. A 4. B 5. B 6. E 7. E 8. C 9. A

11 Biyocoğrafya, canlıların oluşum ve gelişimlerinin yanı sıra dağılışlarını da inceler. Biyoloji biliminin alt dallarından biri olan botanik, bitkilerin yaşamı, üremesi ve bitki türlerini incelerken, biyocoğrafyanın alt dallarından olan fitocoğrafya, bitkilerin yeryüzüne dağılışı ve insana etkilerini inceler. Buna göre, fitocoğrafya aşağıda verilen coğrafya ilkelerinden hangilerini kullanmaktadır? A) Nedensellik ve dağılış Bitki ve hayvan topluluklarının yetişme ortamları ve yeryüzüne dağılışını inceler. Su kaynaklarını ve dağılışını inceler. Yeryüzü şekilleri ve özelliklerini inceler. Atmosfer olaylarının insan yaşamına etkilerini inceler. Yukarıda Fiziki coğrafyanın alt dalları ile ilgili bilgiler verilmektedir. Bu bilgiler arasında, Fiziki coğrafyanın aşağıdaki alt dallarından hangisi ile ilgili bir açıklama bulunmaz? Bilgi Köşesi BİLGİ! COĞRAFYANIN İLKELERİ Her bilim dalının olduğu gibi coğrafyanın da kendine özgü metot ve ilkeleri bulunmaktadır. Coğrafya bir olayı incelerken şu ilkelerden BÖLÜM 1 COĞRAFYA B) Dağılış ve karşılıklı etki A) Meteoroloji B) Biyocoğrafya yararlanmaktadır: C) Kıyaslama ve nedensellik C) Hidrografya D) Jeomorfoloji D) Karşılıklı etki ve kıyaslama E) Dağılış ve kıyaslama Aşağıdaki bilim dallarından hangisi fiziki coğrafyaya yardımcı bilgiler içermez? A) Astronomi B) Hidroloji C) Jeofizik D) Ekonomi E) Klimatoloji Ülkemizde Toros Dağları nın güneye bakan yamaçlarındaki yerleşmeler, kuzeye bakan yerleşmelerden çok daha fazladır. Yukarıda verilen bilgi, coğrafyanın hangi alt dalı ile ilgilidir? A) Jeomorfoloji B) Ülkeler coğrafyası C) Yerleşme coğrafyası D) Nüfus coğrafyası Palme Yayıncılık E) Klimatoloji Dünya nın şekli, boyutları ve hareketlerini inceleyen, coğrafi koordinatlar hakkında bilgi veren, Evren i, Güneş Sistemi ve Dünya yı ele alan coğrafyanın alt dalı aşağıdakilerden hangisidir? A) Fiziki coğrafya B) Beşeri coğrafya C) Ulaşım coğrafyası D) Turizm coğrafyası E) Matematik coğrafya I. Nüfus yapısını inceler. II. Yerleşmelerin genel özelliklerini inceler. III. İnsanların kültürel etkinliklerini inceler. IV. İklim tipleri ve iklim elemanlarını inceler. seafoodplus.infoellik (Sebep-Sonuç) İlkesi: Coğrafi olayların araştırılması sırasında olayların nedenleri sorulmakta ve bunlara yanıtlar aranmaktadır. Örneğin; rüzgâr neden esmektedir?, Volkanizmaya neden olan faktörler nelerdir?, İnsanlar niçin göç ederler? seafoodplus.infoğılış İlkesi: Coğrafya araştırmalarına konu olan çeşitli olayların belirli bir alandaki yayılışı ve bulunuş şekli, dağılış olarak ifade edilir. Buradaki alan bir yöre olabileceği gibi, havza, bölüm, bölge, ülke, kıta ve hatta bütün yeryüzü olabilir. Örneğin; kış yağışlarının fazla olduğu saha- E) Klimatoloji V. Bitki ve hayvanların dağılışını inceler. lar nerelerdir? Doğa; atmosfer, litosfer, hidrosfer ve biyosfer adı verilen dört temel unsurdan oluşur. Aşağıdakilerden hangisi insanın ekonomik faaliyetlerini en çok etkileyen doğal unsurdur? A) Hava olayları B) Canlıların dağılışı C) Bitki örtüsü D)Toprak türü E) Jeolojik yapı Yukarıda verilen bilgilerden hangisi demografiyi tanımlar? A) I. B) II. C) III. D) IV. E) V. Aşağıda verilen alanlardan hangisinde biyosferi oluşturan unsurların daha çeşitli olduğu söylenebilir? A) Kuzey kutbu B) Sibirya C) Amazon havzası D) Himalayalar E) Büyük sahra seafoodplus.infoşılaştırma İlkesi: Coğrafi olayların birbirleri ile olan bağlantıları da incelenmektedir. Örneğin; sıcaklığın basınçla, veya güneş ışınlarının geliş açısı ile olan ilişkisini inceler. B D C A A E A C 3

12 BÖLÜM 1 COĞRAFYA Bilgi Köşesi BİLGİ! Coğrafya bilimi, çalışmalarını iki başlık altında toplar. Bunlardan birincisi doğal çevredir. Doğal çevre, fiziksel özellikleri birbirinden farklı, hava küre, taş küre, su küre ve canlılar küresi olmak üzere dört bölümden oluşur. Doğa ve İnsan 1. Bir araştırmacının; I. Toplumlar arasındaki kültürel etkileşimi, II. Atmosfer olayları ve insan yaşamına etkileri, III. Yer altı ve yer üstü sularının dağılışı, IV. Tarımsal faaliyetler ve yeryüzüne dağılışı, konularından hangisini ya da hangilerini incelemesi, Fiziki coğrafyaya ait bilim dallarına dahil edilemez? Test 2 4. Coğrafya, insan ve doğa arasındaki karşılıklı etkileşimi inceleyen bilimdir. Sadece doğal çevreyi oluşturan su, hava, yer ve canlıları incelemekle kalmaz, bunların insanla ilişkisini de ele alır. Buna göre, aşağıdakilerden hangisi coğrafyanın alt dallarından biri olan hidrografyanın araştırma konusudur? A) Yer altı ve yer üstü sularını inceler. B) Hava olaylarını uzun süreli değerlendirerek sonuçlarını verir. Coğrafi ortamın bir elemanı da Yer küreyi çevreleyen ve çeşitli gazların karışımından oluşan atmosfer (hava küre) dir. A) Yalnız I B) I ve III C) II ve III D) I ve IV E) Yalnız IV C) Evren, Güneş Sistemi ve Dünya yı inceler. D) Canlıların yeryüzüne dağılışını inceler. E) Kısa süreli hava olaylarını inceler. Coğrafi ortamı oluşturan bölümlerden biri de yer kabuğudur. Yer in katılaşmış kabuğuna litosfer (taş küre) denir. Yeryüzünün en önemli elemanlarından birisi de hidrosfer (su küre) dir. Hidrosfer karalarda bulunan göl, akarsu yer altı suları, kaynak suları ile karalar arasında yer alan okyanus ve denizleri kapsar. Litosfer, atmosfer ve hidrosferden oluşan doğal ortam içeri- 2. Dünya nın tamamında ya da bir bölgesinde, doğal ve beşeri olayların dağılışını, aralarındaki bağlantılarını, sebep ve sonuçlarını inceleyerek, devlet işlerini düzenleme ve yürütme konusuyla ilgili özel görüş ve anlayış belirleyen bilim dalı aşağıdakilerden hangisidir? A) Fiziki coğrafya B) Siyasi coğrafya C) Beşeri coğrafya D) Ülkeler coğrafyası E) Matematik coğrafya Palme Yayıncılık 5. Coğrafya; insan ve doğa arasındaki karşılıklı etkileşimi inceleyen bilimdir. Aşağıdakilerden hangisi coğrafyanın alt dallarından biri değildir? A) Jeomorfoloji B) Klimatoloji C) Nüfus coğrafyası D) Yerleşme coğrafyası E) Botanik 6. Hava olaylarını inceleyen, hava küresinin özelliklerini, insan faaliyetlerine etkilerini araştıran coğrafya alt dalı aşağıdakilerden hangisidir? sinde canlılar yaşar. Canlılarda A) Hidrografya B) Biyocoğrafya doğal ortamın bir parçası olduklarından ve insan yaşamını doğrudan ilgilendirdiklerinden coğrafyanın, dolayısıyla yeryüzü kavramının bir ögesini oluştururlar. Canlılar küresine biyosfer (Canlılar küresi) denir. 3. Canlılar coğrafyası olarak da bilinen, doğal olarak yetişen bitki ve hayvan topluluklarını inceleyen, bu canlıların diğer doğal ve beşeri etmenlerle ilişkini inceleyen, coğrafyanın alt dalı aşağıdakilerden hangisidir? C) Astronomi D) Klimatoloji E) Jeomorfoloji 7. Aşağıdakilerden hangisi coğrafyanın alt dallarından biri olan biyocoğrafyaya yardımcı bilimlerden biri olamaz? A) Hidrografya B) Klimatoloji A) Jeoloji B) Biyoloji C) Kartografya D) Biyocoğrafya C) Botanik D) Zooloji E) Jeomorfoloji E) Tıp 4 1. D 2. B 3. D 4. A 5. E 6. D 7. A

13 8. Coğrafi koşullar, insanların yaşam alanlarını ve geçim kaynaklarını doğrudan etkiler. Aşağıdakilerden hangisi bu etkiyi inceleyen coğrafya alt koludur? A) Fiziki coğrafya B) Matematik coğrafya C) Ekonomik coğrafya D) Hidrografya E) Ülkeler coğrafyası 9. Yeryüzü şekillerini ve özelliklerini araştıran coğrafya alt dalı aşağıdakilerden hangisidir? A) Jeomorfoloji B) Jeoloji C) Jeodezi D) Jeofizik E) Hidroloji Aşağıdakilerden hangisi coğrafyanın alt dallarından biri olan hidrografyanın araştırma konularından biri değildir? A) Akarsular B) Göller C) Okyanuslar ve denizler D) Yer altı suları E) Erozyon ve heyelan Birinci jeolojik zamanın sonlarına doğru çok sıcak ve bol yağışlı bir iklimin etkisi ile bazı maden havzaları oluşmuştur. diyen bir bilim adamı Muhteşem Dörtlünün hangi elemanı ile ilgilenmektedir? A) Atmosfer B) Hidrosfer C) Biyosfer D) Litosfer E) Su küre Hava katmanlarını oluşturan gazların bir kısmı yer ve zamana göre değişir. Muhteşem dörtlü olarak kabul edilen doğadaki dört temel unsurdan hangisini incelemektedir? A) Atmosfer B) Litosfer C) Hidrosfer D) Biyosfer E) Taş küre Palme Yayıncılık I. Atmosferde meydana gelen olayları inceler, iklim tipleri bunların dağılışı ve etkileri araştırma konusudur. II. İnsanın ekonomik faaliyetlerini inceler. III. Yerleşmeleri etkileyen faktörleri, yerleşmelerin dağılışını ve yapı malzemelerini inceler. IV. Yeryüzü şekillerinin oluşumlarını inceler. Yukarıda tanımları yapılan coğrafyanın alt dalları sırasıyla hangi seçenekte doğru verilmiştir? I II III IV A) Klimatoloji Ekonomik coğrafya Yerleşme coğrafyası Jeomorfoloji B) Jeomorfoloji Klimatoloji Demografi Yerleşme coğrafyası C) Ekonomik coğrafya Jeomorfoloji Klimatoloji Demografi D) Jeoloji Ekonomi Yerleşme coğrafyası Klimatoloji E) Meteoroloji Ekonomi Arkeoloji Jeoloji Muhteşem dörtlüyü oluşturan unsurlardan biri olan atmosfer Dünya yı kuşatmasaydı, aşağıdakilerden hangisi gerçekleşmezdi? A) Canlılar yaşayamazdı. B) Yağmur yağmazdı. C) Güneş ışınları yeryüzüne doğrudan ulaşırdı. D) Sıcaklık değişmezdi. E) Bulutlar oluşmazdı. Biyosfer, doğal ortam içindeki tüm canlılardan oluşur. Aşağıdakilerden hangisi biyocoğrafyanın konusu içine girer? A) Yer şekilleri B) Bitkilerin dağılışı C) Suların dağılışı D) Coğrafi koordinatlar E) Yer kürenin yapısı Bilgi Köşesi BİLGİ! COĞRAFYANIN BÖLÜMLERİ 1) Fiziki Coğrafya: Doğal çevrenin (doğal ortamın) elemanları ile doğal çevrede meydana gelen ve insan topluluklarını etkileyen doğal olaylar, fiziki coğrafyanın konularıdır. Fiziki coğrafyanın alt dalları şunlardır: Jeomorfoloji (Yer Şekilleri Bilimi): Yer şekillerinin oluşumunu, gelişimini, bunların yerin yapısındaki taşlarla ve iklimle ilişkilerim araştıran bilim dalıdır. Klimatoloji (İklim Bilimi): Yeryüzünde bulunan çeşitli iklim tiplerini, bunların özelliklerini ve yeryüzündeki dağılışını araştıran bilim dalıdır. Biyocoğrafya (Canlılar Coğrafyası): Yeryüzünde bulunan bitkive hayvan topluluklarını, bunların özelliklerin!, diğer coğrafi faktörlerle ilişkilerini ve yeryüzündeki dağılışını inceleyen bilim dalıdır. Sular Coğrafyası: Akarsular, göller ve denizlerin özelliklerini ve dağılışını konu alan bilim dalıdır. Toprak Coğrafyası: Yeryüzündeki toprakları, oluşumlarını, özelliklerini ve dağılışlarını araştıran bilim dalıdır. 2) Beşeri Coğrafya: İnsan ve insan faaliyetlerini inceleyen coğrafya dalına denir. Alt dalları şunlardır: Nüfus coğrafyası Yerleşme coğrafyası Tarım coğrafyası Sanayi coğrafyası Turizm coğrafyası Ulaşım coğrafyası Siyasi coğrafya BÖLÜM 1 COĞRAFYA 8. C 9. A E D A A D B 5

14 BÖLÜM 1 COĞRAFYA Bilgi Köşesi İklim, coğrafi çevrenin şekillenmesini ve insan yaşamını çok yakından kontrol eden bir faktördür. İklimin etkisi uzun yıllar boyunca kendini gösterdiği gibi cansız çevrede ve özellikle bütün canlıların yaşamındaki yıllık değişmeleri de iklim düzenler. Buna göre, aşağıda verilenlerden hangisi üzerinde iklimin etkisinden söz edilemez? Jeomorfoloji, karalar üzerinde ve denizaltında uzanan yer kabuğunun yüzeyinde görülen çeşitli şekilleri inceleyen, oluşum ve evrimlerini açıklayan, bunları kendi metodolojisi içerisinde sınıflandıran, coğrafi dağılım ve gruplandırmalarını, nedenleriyle birlikte araştıran bir bilim dalıdır. Aşağıdakilerden hangisi coğrafyanın bölümlerinden biri olan jeomorfolojinin inceleme alanına girer? A) Akarsu debi ve rejimleri B) Dış kuvvetlerin etki alanlarını ve dağılışı C) Toprak oluşumu ve türleri D) Sıcak su kaynaklarının dağılışı A) Karstik şekillerin oluşumları ve özellikleri B) Doğal bitki örtüsünün dağılışı ve özellikleri C) Nüfusun yaş ve cinsiyet özellikleri D) Okyanus akıntıları ve özellikleri E) Kayaçların çözülmesi E) Gök cisimlerinin hareketleri ve özellikleri İnsanlar tarafından yapılan doğal olmayan unsurlara beşeri unsur denir. Buna göre, insan eliyle yapılmış ve insan yaşamına etki eden ne kadar unsur varsa beşeri unsur olarak tanımlanır. Aşağıdakilerden hangisi yeryüzündeki beşeri ortamı oluşturan unsurlardan de- Palme Yayıncılık Su, hava, taş ve canlılar küresinden oluşan muhteşem dörtlüden, biri olan hava kürenin aşağıdakilerden hangisi üzerinde doğrudan etkisi yoktur? A) Yer kabuğu hareketleri B) Turizm olanakları C) Akarsu rejimleri D) Tarımsal etkinlikler ğildir? E) Doğal bitki örüsü A) Hava alanları B) Enerji nakil hatları C) Sulama kanalları D) Alışveriş merkezleri E) Buzul vadisi Aşağıdakilerden hangisi insanın doğal sistemler üzerindeki etkisini gösteren bir örnektir? A) Dağların kıyı çizgisine paralel olarak uzandığı yerlerde, deniz etkisinin iç kesimlere kadar girmemesi ve iç kesimlerde yağış miktarının azalması B) Ulaşım olanaklarını kolaştırmak amacıyla ovalara havaalanı inşa edilmesi Yer sekilleri çesitli özellikteki taş ve tabakalardan oluşurlar. Yer kabuğunun bu katı bölümü tas küre (litosfer) olarak ta ifade edilir. C) Yağış miktarının ve yamaç eğiminin fazla olduğu ve kil oranı fazla toprakların bulunduğu yamaçlarda heyelan, toprak kayması riskinin artması Aşağıdakilerden hangisi taş küreyi oluşturan unsurlardan biri değildir? D) Deprem faaliyetlerinin yoğunlaştığı yerlerde insanların yaşadıkları alanları terk etmesi A) Çöl B) Volkan C) Göl D) Plato E) Dağ E) Sıcak ve nemli alanlarda geniş, soğuk ve nemli alanlarda iğne yapraklı ağaçların bulunması D E C A A B