Paşmaklık Toprakları

Osmanlı; Osmanlıca'da adı "Devlet-i Aliyye-i Osmaniyye" olan  yılları arasında varlığını sürdürmüş Türk ve İslam devletinin adıdır.  yüzyılda dünyanın en güçlü imparatorluğudur.

Devlet; Bir ülkede, bir hükümete ve ortak kanunlara bağlı olarak yaşayan bir milletin veya milletler topluluğunun meydana getirdiği siyasi varlığa verilen isimdir.

Toprak; Yeryüzünün, üzerinde bitkiler yetişen ve kayaların, taşların parçalanması ve bozunmasiyle meydana gelen en üst tabakasına verilen isimdir.

Sistem; Yol, yöntem anlamına gelmektedir.

Osmanlı devletinde toprak sistemi; yılları arasında varlığını sürdürmüş Türk ve İslam devletinde toprak adı verilen yeryüzünün, üzerinde bitkiler yetişen ve kayaların, taşların parçalanması ve bozunmasiyle meydana gelen en üst tabakasının paylaşılması ve yönetilmesini içeren sisteme verilen isimdir.

Osmanlı devletinde toprak sistemi;

1. Miri arazi

2. Mülk arazi'den oluşmaktadır.

1. Fetihle alınan topraklardır.

2. Mülkiyeti devlete aittir.

3. Kişiler bu topraklar üzerinde kiracı konumundadır.

4. Mülkiyeti satılamaz, devredilemez ve kiralanamaz. Ancak kullanım hakkı miras bırakılabilir.

1. Dirlik arazi

2. Mukataa arazi

3. Paşmaklık arazi

4. Malikane arazi

5. Yurtluk arazi

6. Ocaklık arazi

7. Vakıf arazi

8. Metruk arazi

9. Mevat arazi

1. Miri arazinin en önemli bölümü dirlik olarak ayrılmıştır.

2. Bu araziyi ekip biçenler devlete ödemeleri gereken vergiyi hükümetin göstereceği memurlara ve sipahilere öderlerdi. Böylece devlet hazinesinden memur ve sipahi maaşları için para çıkmamış olurdu.

3. Dirlik arazi gelirine göre üçe ayrılmıştır. Bunlar; Has, Zeamet ve Tımar'dır.

1. Yıllık geliri akçeden fazla olan dirliklerdir.

2. Bunlar padişahlara, şehzadelere, divan üyelerine, beylerbeylerine ve sancak beylerine verilirdi.

3. Has sahipleri dirliklerin akçesini kendilerine ayırırlar, geri kalan akçe için atı, silahı olan ve savaşa hazır durumda bulunan cebelü(atlı asker) beslerlerdi.

1. Yıllık geliri akçe ile akçe arasında olan dirliklerdir.

2. Zeamet orta derecedeki devlet memurlarına, hazine ve tımar defterdarlarine, alay beylerine, kale dizdarlarına ve divan katiplerine verilirdir

3. Zeamet sahibi ilk akçe hariç sonraki her akçe için cebelü beslemek zorundaydı.

1. Yıllık geliri akçe ile akçe arasında olan dirliklere tımar denirdi.

2. Tımar sahipleri gelirlerinin akçesini kendi geçimlerine ayırırlardı. Buna kılıç tımarı denilmiştir. Geriye kalan her akçe için bir cebelü askeri beslenirdir.

Tımar sistemi 2. mahmut döneminde kalıdırılmıştır.

1. Hazineden para ayrılmadan devletin asker ihtiyacı karşılanmıştır.

2. Devlet memurlarının maaşı karşılanmıştır.

3. Vergilerin toplanması kolaylaşmıştır.

4. Uygulandığı bölgede devlet otoritesi sağlanmıştır.

5. Bayındırlık işleri yürütülmüştür.

6. Üretimde süreklilik sağlanmıştır.

7. Eyaletlerde devlet otoritesinin artırılması sağlanmıştır.

Geliri doğrudan devlet hazinesine ait olan topraklardır. Bu toprakların geliri iltizam yoluyla toplanırdı.

Geliri padişahın eşine ve kızlarına bırakılan arazidir.

Üstin hizmetlerine karşılık bazı devket görevlilerine verilen topraklardır.

Sınır boylarındaki askerlere, kasaba veya şehir memurlarına verilen arazidir.

Kale muhafızlarına ve tersane giderlerine ayrılan topraklardır.

1. Geliri cami, medrese, bedesten, hastane gibi hayır kurumları için ayrılan topraklardır.

2. Devlet vakıf arazilerinden vergi almazdı.

1. Devlete ait olup kamunun, belli bir veya bir kaç köyün ya da kasaba halkının yararlanması için terk olunmuş arazidir.

2. Genel olarak halkın yararlanmasına terk edilmiş bulunan yollar, meydanlar, namazgahlar; mesire, pazar, panayır yerleriyle köy veya kasaba halkının istifadesine tahsis edilen baltalıklar, harmanlar, meralar, yaylak ve kışlak yerlerdir.

1. Hiç kimsenin mülkiyeti altında bulunmayan topraklardır.

2. Vasfından dolayı ziraate elverişsiz topraklardır.

3. İnsanların kullanmadıkları ve terk ettikleri topraklardır.

1. Öşüriyye arazi

2. Haraciyye arazi

1. Mülkiyeti Müslüman halka ait olan topraklardır.

2. Bu toprakların sahipleri arazi vergisi olarak "çift resmi", ürün vergisi olarak da "öşür" öderdi.

1. Mülkiyeti gayrimüslümanlara ait topraklardır.

2. Bu toprakların sahipleri arazi vergisi olarak "ispenç (muvazzaf haracı)", ürün vergisi olarak da "haraç (mukassem haracı)" öderdi.

Osmanlı devleti nedir?

OSMANLILARDA TOPRAK SİSTEMİ

Osmanlı Devleti’nin toprakları üç bölüme ayrılmıştır.

A) Miri Arazi
B) Mülk Arazi
C) Vakıf Arazi

Mülk Arazi

Miri Arazi

• Mukataa
• Ocaklık
• Yurtluk
• Malikane
• Paşmaklık
• Havass-ı Hümayun
• Dirlik =>Has, Zeamet, Tımar => Mustahfaz tımarı, Eşkinci tımarı, Hizmet tımarı

A) MİRİ ARAZİ

Fethedilen topraklar, devletin malı olarak kabul edilirdi. Kullanma hakkının, ekilmek şartıyla halka verilmesi tarımda üretimin sürekliliğini sağlardı.

1. Havass-ı Hümayun toprakları (Mukataa Arazi): Gelirleri doğrudan doğruya devlet hazinesine giren topraklar olup, mukataa ve iltizamyoluyla yönetilirdi.

2. Paşmaklık toprakları: Gelirleri padişah kızlarına ve ailelerine bırakılan topraklardı.

3. Malikane toprakları: Devlet adamlarına hizmetleri karşılığı mülk olarak verilen topraklardı.

4. Yurtluk toprakları: Geliri, sınırları korumakla görevli kimselere verilen topraklardı.

5. Ocaklık toprakları: Geliri, kale muhafızlarına ve tersane giderlerine ayrılan arazilerdi.

6. Dirlik toprakları: Gelirleri, maaş karşılığı olarak devlet memurlarına ve askerlere verilen arazilere “dirlik” denirdi. Dirlikler gelirlerine göre; Has, Zeamet ve Tımar olarak üçe ayrılırdı.

a. Has Topraklar: Birinci dereceden devlet memurlarına verilen ve geliri akçeden yukarı olan arazilerdir. Has toprakların sahibi, her akçe için bir asker beslerdi.

b. Zeamet Topraklar: İkinci dereceden devlet memurlarına verilen ve geliri ile akçe arasında olan topraklardır. Zeamet toprakların sahibi de her akçe için bir asker beslerdi.

c. Timar Topraklar: Savaşlarda yararlılık gösterenlere ve hizmet karşılığı verilen, geliri ile akçe arasında olan topraklardır. Timar sahipleri, gelirin her akçesi için bir asker beslerdi.

B) MÜLK ARAZİ

Mülkiyeti kişilere ait topraklardır. İki bölümde incelenebilir.

1. Öşriyye (Öşri topraklar): Bu topraklar, fethedildiği zaman Müslümanlara verilmiş veya fethedildiğinde Müslümanlara ait olan topraklardır. Bu gibi topraklar sahiplerinin malı olup, dilediği gibi kullanırlar, satabilirler, vakfedebilirler ya da çocuklarına miras olarak bırakabilirlerdi. Bu toprakların sahipleri arazi vergisi olarak “Çift Resmi&#;; ürün vergisi olarak da “Öşür Vergisi’ni verirlerdi.

2. Haraciyye (Haraci topraklar): Bu topraklar bir yerin fethinden sonra gayrimüslim halkın elinde bırakılan, onlara mülk olarak verilen topraklardır. Sahipleri, dilediği gibi kullanırlar, satabilirler, vakfedebilirler ya da çocuklarına miras olarak bırakabilirlerdi. Bu toprakların sahipleri arazi vergisi olarak Harac-ı Muvazzaf; ürün vergisi olarak da Harac-ı Mukassem vergisini verirlerdi.

C) VAKIF ARAZİ

Gelirleri; cami, medrese, şifahane, imarethane, kervansaray gibi bilim ve hayır kurumlarının ihtiyaçlarını karşılamak için ayrılan topraklardır.