Pankreas Enzimleri Neden Yükselir

Amilaz yüksekliği ve çölyak hastalığı ilişkisini anlatacağım bu yazıda önce amilazın ne olduğunu sizinle paylaşmak isterim. Gıdalardaki nişastanın sindiriminde rol oynayan amilaz, tıp biliminde ilk tanınan enzimdir. Pankreas ve tükürük bezinde yapılıp salgılanır, böbreklerden atılır. Amilazın kan değerlerinin yükselmesinde öncelikle pankreas ve tükürük bezi hastalıkları olmak üzere çok çeşitli hastalıklar rol oynar ama bazen tüm incelemelere rağmen neden bulunamaz. Bu durumda çölyak hastalığı araştırılmalıdır.

Kan Amilazı Hangi Durumlarda Yüksek Olur?

Kanda en yüksek amilaz değerleri akut pankreatitlerde gözlenir. Amilazı yükselten diğer pankreas ve tükürük bezi hastalıkları çok sayıdadır. Kan amilazı ayrıca böbrek yetmezliğinde amilazın atılması yeterli olmadığı için yükselir. Bu organların hastalıkları dışında, ülser delinmesi, bağırsak infarktüsü ve tıkanması, over kistleri (1), akciğer kanseri (2) gibi farklı organlara ait hastalıklar da kan amilaz değerini yükseltebilir. Hatta gebelik, yanıklar, anoreksiya nervoza ve bulimiayada da (1) kan amilazı yüksek olabilir. Bunlar ve buraya almadığım diğer nedenler çok iyi belirlenmiştir ve amilazı yüksek çıkan hastalarda tüm olasılıklar değerlendirilir, gerekli incelemeler yapılır. Son 20 yıldır tanımlanan bir sendromda ise, altta hastalık olmadan ailevi geçişli amilaz yüksekliği vardır. Burada diğer pakreas enzimleri de yüksektir, değerler değişkendir ve sık sık da normale iner (3).

Makroamilazemi Nedir?

Kan amilazı bazen de amilaz molekülünün çok büyük olması nedeniyle böbrekten süzülememesi ve atılamaması sonucu yüksek olur. Büyük amilaz molekülüne makroamilaz, kanda bulunmasına da makroamilazemi denir. Makroamilaz genellikle amilaz molekülünün bir immünglobulin (antikor) ile birleşmesi sonucu oluşur (4). Böbrek fonksiyonları normal olanlarda, kan amilazının yüksek olmasına rağmen idrar amilazının yükselmemesi makroamilazemi olasılığını akla getirmelidir.

Makroamilazemi ve Çölyak Hastalığı

İlginç olan, makroamilazemili hastaların bir bölümünde çölyak hastalığının bulunması ve glutensiz diyetle kan amilazının normal değerlere inmesidir. Daha çok erişkinlerde gözlenen bu durum çocuklarda da olabilmektedir (4). Aslında makroamilazemi ve çölyak hastalığı ilişkisi ilk kez yılında, çölyak hastalığı ve glutensiz diyetle düzelen makroamilazemisi olan bir hastanın bildirilmesiyle gündeme gelmiştir (5). Bir olguda sıkı bir glutensiz diyetle amilaz seviyesi 2 ayda normale dönmüştür (6). Bugüne kadar bildirilen olgu sayısı yirminin altındadır. Aslında bir yandan bildirilmeyen, öte yandan araştırılmadığı için gözden kaçan olgular nedeniyle bu sayının gerçeğin çok altında olduğunu düşünmekteyim.

Makroamilazemi saptandığında çölyak hastalığıyla ilişikisinin araştırılması hasta açısından büyük önem taşır (bk. Kitap, s). Her şeyden önce glutensiz diyet, onların sessiz çölyak hastalığına bağlı olan ama bilinmediği için çözülemeyen kansızlık, osteoporoz, kısırlık gibi sorunlarının giderilmesine yardımcı olabilir. Ayrıca çölyak hastalığında diğer otoimmün hastalıkların artmış olması bilinen bir gerçektir. Glutensiz diyet, çölyak hastalarını diğer otoimmün hastalıkların gelişmesinden de korumaktadır (7).

Makroamilazemi ve Gıda Duyarlılığı

Olguların çoğunda makroamilaz molekülü amilazla IgA veya IgG antikorlarının birleşmesinden oluşmaktadır. Bazılarınca bu antikorların amilaza karşı oluştuğu ve bileşimin bir antijen-antikor immün kompleksi olduğu düşünülmektedir (8). Ama her nasılsa diyetten glutenin uzaklaştırılması bu molekülleri ortadan kaldırmaktadır. Bu durum amilaz ve glutenin antijenik yapılarının benzeşmesine bağlanabilir.

Bu yorumun ardından “Çölyak dışı gluten duyarlılığının da makroamilaz molekülünün oluşmasında rolü olabilir mi?″ sorusu akla gelmektedir. Çölyak dışı gluten duyarlılığı olan hastaların büyük bir grubunda gliadine karşı IgG antikorları (AGA), daha azında da IgA antikorları artmıştır (9). O zaman makroamilazemili hastalarda mutlaka çölyak hastalığının saptanmasına gerek olmayabilir, yani sadece AGA IgA veya IgG pozitifliklerinde de bir süre glutensiz diyet uygulanabilir. Bu uygulama, hastada bulunan çölyak dışı gluten duyarlılığına bağlı fibromiyalji, karın ağrısı ishal gibi yakınmaların geçmesine neden olabilir.

Açıklanamamış bir grup amilaz yüksekliği olan hastamda IgG pozitif gıdaların diyetten uzaklaştırılmasıyla da amilaz seviyelerinin normal değerlere indiğini gözlemledim. Aslında makroamilazemi konusu tam olarak çözülmemiştir. Genelde bir biyokimyasal bozukluk olduğu, yani hastalık nedeni olmadığı kabul edilir. Ancak eskiden hastaların bir bölümünde karın ağrısı olabileceği düşünülürdü. Karın ağrıları nedeniyle incelenirken sadece amilaz yüksekliği saptananlarda, çölyak ve glutenle ilişkili testler sonuç vermezse veya glutensiz diyete rağmen yakınmalar sürerse, gıdalara özel IgG testinin klavuzluğunda kısıtlama diyeti uygulanabilir.

Kitap: Artık Hastalığımla Baş Edebiliyorum (Mast Hücrelerinin Gizi), Nobel Tıp Kitabevleri.

Kaynaklar

1. Pieper-Bigelow C, Strocchi A, Levitt MD. Where does serum amylase come from and where does it go? Gastroenterol Clin North Am. ;

2. Casadei Gardini A, Mariotti M, Lucchesi A, et al. Paraneoplastic lipase and amylase production in a patient with small-cell lung cancer: case report. BMC Cancer. ;

3. Catanzaro R, Italia A. [Pancreatic hyperenzymemia: new advances in the field of clinical-diagnostic approach, with particular attention about Gullo&#;s syndrome]. Minerva Med. ;

4. Torrent Vernetta A, Segarra Cantón O, Soler Palacín P, et al. [Macroamylasaemia in paediatrics]. An Pediatr (Barc). ;

5. Hodgson HJ, Whitaker KB, Cooper BT, et al. Malabsorption and macroamylasemia. Response to gluten withdrawal. Am J Med. ;

6. Bonetti G, Serricchio G, Giudici A, et al. Hyperamylasemia due to macroamylasemia in adult gluten enteropathy. Scand J Clin Lab Invest. ;

7. Cosnes J, Cellier C, Viola S,et al. Incidence of autoimmune diseases in celiac disease: protective effect of the gluten-free diet. Clin Gastroenterol Hepatol. ;

8. Barera G, Bazzigaluppi E, Viscardi M, et al . Macroamylasemia attributable to gluten-related amylase autoantibodies: a case report. Pediatrics. ;E

9. Volta U, Tovoli F, Cicola R, et al. Serological tests in gluten sensitivity (nonceliac gluten intolerance).J Clin Gastroenterol. ;

Görsel Kaynaklar

seafoodplus.info

SaveSave

SaveSave

SaveSave

Amilaz enzimi pek çok açıdan sağlıklı bir insan için oldukça önemlidir. Sindirim noktasında besin kaynaklarını daha sağlıklı şekilde gerekli noktalara ulaşmasına olanak tanır. Özellikle pankreasta yaşanacak olan herhangi bir hastalık veya iltihaplanma durumu, paralel olarak amilaz enzimini de olumsuz yönde etkilemektedir. Bu doğrultuda ele alınmış olan referans aralığına bağlı olarak düşüklük ya da yükseklik söz konusu olabilmektedir. Bu doğrultuda pankreası etkileyen akut ve kronik hastalıklar için tanı ile beraber tedavi açısından amilaz testi yapılmaktadır.

Amilaz enzimi nedir?

Karbonhidratların daha küçük parçalara ayrılmasına imkan tanıyan amilaz bir sindirim enzimidir. Pankreasta üretimi gerçekleştirilmek suretiyle salgılanan amilaz enziminin yanı sıra, diğer bir formu olan alfa amilaz da tükürük bezlerinden salgılanmaktadır. Bu doğrultuda yapılan kan testi ile beraber amilaz enziminin referans aralığında olup olmadığı anlaşılır. Buna bağlı olarak düşüklüğü ya da yüksekliği üzerinden pankreasta meydana gelebilecek olası problemler anlaşılabilmektedir.

Genelde amilaz enzimi hem kan testi hem de idrar testi üzerinden anlaşılabilmektedir. Ancak daha kesin sonuçlar alabilmek adına kan testi üzerinden hemoglobin yani kan sayımı ile beraber referans aralığına bakılmak suretiyle karşılaştırma yapılır. Amilaz seviyesini etkileyen birçok farklı etmen söz konusudur. Yaşanabilecek problemler karşısında pankreas için kan testi üzerinden teşhis ve tahliller ile beraber tedavi yöntemleri ele alınır.

Amilaz enzimi yüksekliği veya düşüklüğünün nedeni nedir?

Sindirim salgıları içerisinde yer alan amilaz enzimi aynı zamanda belli bir miktarda kan içerisinde de bulunmaktadır. Bu doğrultuda laboratuvardan laboratuvara ve farklı cihazlar üzerinden ameliyat için referans aralığı değişkenlik gösterebilmektedir. Aynı zamanda test yöntemi ile beraber kişiye bağlı olarak da farklılık yaşanabilir.

Sağlıklı bir insan için amilaz referans aralığı ele alındığı zaman, ‘19 - 86U/L’ değer aralığı öne çıkmaktadır. Amilaz enziminin bu seviyenin altında olması düşüklüğü gösterirken, bu değerin üstüne çıkması yüksekliği anlamına gelmektedir. Özellikle amilaz değerinin referans aralığının altına inmesi çok ciddi hastalıklara işaret edebilmektedir. Bu doğrultuda düşüklüğü veya yüksekliği üzerinden meydana gelebilecek belli başlı bazı hastalıkları saymak mümkün.

- Pankreas, yumurtalık ve akciğer kanserleri,

- Gastroenterit,

- Peptik ülser,

- Safra kesesinde yaşanan tıkanıklık ile beraber taş oluşumu,

- Tükrük bezi tümörleri,

- Dış gebelik,

- Pankreas ve bağırsaklar ile beraber safra kanallarında meydana gelen tıkanıklıklar,

- Diyabetik ketoasidoz,

Bu hastalıkların dışında amilaz değerinin düşüklüğü veya yüksekliğine bağlı olarak belli başlı bazı hastalıkları da ele almak mümkündür. Örneğin böbrek ve karaciğer hastalıkları, pankreas kanseri, pankreas hastalığı ile beraber gebelikte görülen preeklampsi gibi rahatsızlıklar amilaz düşüklüğüne işaret etmektedir. Yüksek ameliyat değerleri ise pankreatit ile beraber belli başlı bazı pankreas hasarlarını göstermektedir.

Amilazı düşürmek veya yükseltmek için ne yapılmalı?

Amilaz enziminde referans aralığına çıkılarak düşüklüğü ya da yükseklik yaşanması yaygın görülen bir durumdur. Bu doğrultuda amilaz enziminin değerlerin dışına çıkmasına neden olacak problemler öncelikle ele alınır. Bu problemler kan testi üzerinden yapılan hemogram yani kan sayımı ile beraber, ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans tekniklerinden faydalanılır. Böylece uzman doktor kontrolü altında teşhis net olarak anlaşıldıktan sonra tedavi yöntemlerine geçilir.

Amilaz değerinde yaşanabilecek olası problemler karşısında buna yönelik tedavi yöntemleri gerçekleştirilir. Özellikle pankreatit vakalar ile beraber pankreas üzerinden yaşanan hasarlar için erken tanı ve teşhis büyük öneme sahiptir. Pankreas hastalıkları başta olmak üzere pek çok farklı hastalık sorunu karşısında, amilaz testi en önemli parametrelerden biridir. Ele alınan referans aralığı ile beraber aradaki düşüklük veya yükseklik farkına bağlı olarak, uzman doktor kontrolü altında çözüm yöntemleri sağlanır.

Yapılan test sonucunda amilaz enzimi ya da kan üzerinden bozukluk görülüyorsa, çok ciddi komplikasyonlar ile karşı karşıya kalma durumu yaşanabilmektedir. Böyle zamanlarda erken tanı ile beraber tedavi yöntemlerine hemen başlanmalıdır.

Amilaz nedir?

Sindirimde enzim görevi olan amilaz, nişasta gibi karbonhidratları parçalayarak sindirmeye fayda sağlar. Tükürük bezlerinde ve pankreasta bulunmasına rağmen ince bağırsak, karaciğer, plasenta, yumurtalıklar, fallop tüplerinin yapısında da az miktarda bulunur.

Amilaz yüksekliği nedir?

Amilaz idrar ve kan içerisinde belli oranda bulunur. Amilazın az miktarda yükselmesi her zaman tehlikeli değildir. Kanda bulunan amilazın üçte biri pankreas, üçte ikisi ise tükürük bezlerinden kaynaklıdır. Amilaz pankreastan geçerken herhangi bir sebeple tıkanırsa kan serumu ve idrardaki amilaz enzim düzeyi yükselir bu yükselmeye amilaz yüksekliği denir.

Amilazın normal değerleri;

gün: U/L
gün: U/L
gün: U/L
yaş: U/L
yaş: U/L
18 yaş ve üzeri: U/L

Amilaz enzimi vücudun nerelerinde bulunur?

Amilazın en yüksek tükürük bezi ve pankreasta, en düşük ise, testisler, overler, fallop tüpleri, bağırsaklar, iskelet kası ve yağ dokusunda bulunur.

Olması gereken amilaz değerleri nedir?

Amilaz seviyesinin normal değer aralığı U/L’dir. Bazı sonuçlarında üst değer ’a kadar çıkabilir. Ancak bu değer kişiden kişiye değişebilir.

Amilaz yüksekliğinin anlamanı nedir?

Kan testinde U/L’den fazla çıkan amilaz pankreas bezinde bir sorun olduğunun habercisi olabilir. Bu durum insülin salgılanmasında sıkıntı yaratarak şeker hastalığı belirtilerini ortaya çıkarır.

Amilaz yüksekliğinin nedenleri nelerdir?

• Pankreas enzim üretimi arttıran ve pankreas salgısını uyaran ilaçlar

• Aspirin, bazı doğum kontrol hapları, kortikosteroitler, asparajinaz ve bazı diğer kemoterapi ilaçları, pilokarpin, neostigmin ve bazı diğer kolinerjik ilaçlar, tiazit idrar söktürücüleri simvastatin, metildopa ilaçları

• Pankreas kanalında bulunan kasta işlevsel bozukluk
• Kronik pankreatit, pankreas, safra kesesi ve tükürük bezi taşları,
•Akrep sokması
• Kabakulak
• Mide ve bağırsak delinmesi ya da bağırsak tıkanması
• Şiddetli şeker koması
• Şiddetli yanıklar
• Hamilelik
• Böbrek nakilleri
• Kodein ve morfin içeren ilaçların ve maddelerin kullanımı
• Karın bölgesi sorunları
• Pankreas, tükürük bezi, yutak, prostat, akciğer, yumurtalık ve göğüs tümörleri
• Aşırı kilolu olmak
• Kandaki trigliserid seviyelerinin yüksek olması
• Çok fazla alkol tüketmek
• Safra kesesi taşları
• Aile bireylerinde pankreas iltihabı geçmişi olması
• Safra kesesi iltihabı
• Böbrek yetmezliği
• Diyabetik ketoasidoz
• Rüptüre olmuş dış gebelik

Amilaz yüksekliği tedavisi nasıldır?

Amilaz değeri yüksekliğinin birçok nedeni olabileceği için muayene olduktan sonra sebebine uyun bir tedavi uygulanır. Bu durumda sizin yapabileceğiniz sigara ve alkolden uzak durmak, aşırı ve hızlı yemek yememektir.