Lipaz, lipitlerde bulunan ester bağlarının hidrolizini katalizleyen bir enzim türüdür. Lipazlar canlılarda gıda lipitlerinin sindirilmesi veya taşınması gibi işlevlerde rol oynarlar.
Lipaz Nedir?
Vücudumuzda besinlerden alınan yağlar yapı taşlarına kadar parçalanırlar. Böylelikle vücutta kullanılabilir hale gelirler. Bu işlemlerden sorumlu olan enzim lipazdır. Lipaz enzimi ile trikliserid vücuda alınır ve sindirim kanalındaki yağlar yağ asitlerine ve gliserole dönüştürülerek emilir hale gelir. Pankreas tarafından üretilen enzim mile ile omurga arasında yer almaktadır.
Lipaz testinde enzimin kan seviyesi normal şartlarda belirli aralıklardadır. Bu enzimin belirli değerler üstüne çıkması veya altına düşmesi durumunda bazı hastalıklar oluşabilir. Bu sebeple düzenli tetkiklerle bakılması gerekir. Normal şartlarda insanların kanlarında az miktarda lipaz enzimi bulunur. Fakat lipaz değerinin gerekenden fazla çıkması halinde bu durum lipaz yüksekliği şeklinde adlandırılır. Lipaz testinin yüksek çıkması kişilerde akut veya kronik pankreatit gibi pankreas hastalıklarının oluşumuna işarettir.
Lipaz Kaç Olmalıdır?
Lipaz testi genellikle pankreas hastalıkları veya başka hastalıkların teşhisi için yapılan bir testtir. Enzimlerin kandaki değerlerini araştırır. Fakat bazı durumlarda test olması gereken değerden daha yüksek veya daha düşük çıkabilir.
Sağlıklı insanlarda serum lipaz seviyesi U/L aralığında olması gerekmektedir. Test sonucunda serum lipaz değerinin olması gereken bu değerin altında bulunması durumunda pankreas organının işlevini gereken düzeylerde yerine getirmediği veya kistik fibrozis gibi kronik bir hastalığın oluşumu anlamına gelebilir. Fakat kandaki bu düşüş tek başına yeterli olmaz. Test dışında fiziksel muayene de yapılmalı ve teşhis konulmalıdır.
Serum lipaz düzeyinin olması gereken düzeyden yüksek çıkması durumunda ise yine bir sağlık sorununa işaret eder. Lipaz seviyesinin yükselmesi safrakesesi ve pankreas hastalıkları, pankreas kanserleri ve bağırsak hastalıklarına işaret ediyor olabilir. Bu durumda kan testinin yanında radyolojik görüntüleme teknikleri de kullanılarak teşhis konulabilir.
Yüksekliği ve Düşüklüğü Nedenleri
Serum lipaz seviyesinin U/L değerinin üstünde çıkması durumuna lipaz yüksekliği adı verilir. Bunun birçok nedeni bulunmaktadır. Lipaz yüksekliği nedenleri aşağıda belirtilmiştir.
- Safra kesesi enfeksiyonu
- Pankreas kanseri
- Böbrek yetmezliği ve obezite
- Trigliserid yüksekliği
- Mide hastalıkları
Önemli miktarda düşük lipaz seviyeleri pankreatik hücrelere zarar verebilir. Lipaz düşüklüğünün birkaç nedeni bulunmaktadır. Lipaz değerinin düşüklüğü nedenleri aşağıda belirtilmiştir.
- Kalıtsal faktörler
- Mukus, ter ve sindirim sıvılarını üreten hücreleri etkileyerek salgıların kalınlaşmasına sebep olabilecek bazı genetik hastalıklar
Pankreastan salgılanan sıvının içerisinde bulunmaktadır. Salgı ince bağırsağa iletilerek sindirimin tamamlanmasına yardımcı olur. Besinlerle vücuda alınan yağların yapı taşlarına kadar parçalanması ve vücutta kullanılabilir hale getirilmesini sağlar.
Pankreasta üretilen protein yapıdaki lipazın kandaki seviyesi basit bir kan testiyle ölçülebilmektedir. Kanda az miktarda lipaz enziminin bulunması normaldir. Serum lipaz seviyesi olması gerekenden fazlaysa bu durumda lipaz yüksekliği meydana gelir. Yüksekliğin belirtileri şu şekildedir:
Genellikle akut ya da kronik pankreatit gibi bir pankreas hastalığından şüphelenilir. Enzimler pankreastan salgılanır ve pankreasta herhangi bir yara ya da inflamasyon bulunuyorsa salgı bezinden normalin üzerinde enzim salgılanır.
Sağlıklı kişilerde lipaz seviyesi U/L aralığında olmalıdır. Kan testi sonucunda referans değerler altında kalınması ve pankreas organının işlevini yeterli düzeyde yerine getirmemesi gibi nedenlerden kaynaklanabilir. Referans değerlerinin altına düşmesi ise lipaz düşüklüğü olarak adlandırılır. Düşüklükte görülen belirtiler ise şunlardır:
Kan testi uygulanarak test yapılır. Kol ya da elin üzerindeki herhangi bir damardan iğne yardımıyla kan alınır. Test ciddi bir risk oluşturmamaktadır. Tüm kan testlerinde olduğu gibi hassas kişilerde bayılma, tansiyon düşüklüğü, baş dönmesi gibi komplikasyonlar görülebilmektedir.
Test öncesinde hastalardan saatlik açlık durumunda olmaları istenmektedir. Hastanın kullandığı bazı ilaçlar sonuçları etkileyebileceğinden kullanılan ilaçlar hakkında doktora bilgi vermesi önemlidir.
Birçok farklı hastalığa yönelik yapılan araştırmalarda, kontrollerde, farklı semptomların nedenine yönelik gerçekleştirilen tetkiklerde başvurulan bir testtir. Test genellikle pankreas iltihabı, farklı pankreas hastalıklarının araştırılması, pankreas salgı yollarında mevcut bir tıkanıklığın olup olmadığının araştırılması, pankreası etkileyen kronik hastalıkların tanı ve takip süreçlerinde sıklıkla başvurulmaktadır.
Pankreasla ilgili sorunları belirten semptomlar genellikle şunlardır:
Referans aralığının altında veya üstünde kalan durumlarda farklı sorunlar oluşabilir. Test sonuçları doktor tarafından değerlendirilir. Test sonuçlarınızı değerlendirmek için Bulut Klinik üzerinden online randevu veya yüz yüze randevu alabilirsiniz. Pankreas ile ilgili hastalıklarda ise “İç Hastalıkları” ya da “Gastroenteroloji” bölümüne başvurabilirsiniz.
Lipaz değerlerine kan testi ile bakılmaktadır. Koldan ya da elin uygun bölgesinden kan alınır. Sağlıklı bir bireyde değerler, U/L arasında olmalıdır. Bu referans aralığının dışındaki değerler sağlık açısından önemlidir.