Piaget Korunum

Şema: Piaget Kuramı nda Şema zihnin dış Dünya’da ki nesneler ve olgulara ilişkin oluşturduğu tasarımdır.

Ör:Elmanın beynimizdeki şeması kırmızı, yuvarlak, tatlı

Özümleme: Önceden sahip olduğu bir şemayı farklı şemayla benzeşmesi.

Ör:Televizyon kumandasını mikrofon sanan çocuk.

Uyma: Eğer var olan şemayı yeni durumla ayırt edip yeni şema oluşturuyorsa bu duruma uyma denir.

Ör:Çocuk Elma şemasına sahiptir fakat yeşil ekşi elma görünce bunu ayrı bir şema olarak oluşturuyor ise.

Örnek: 3 yaşındaki bir çocuk balık şemasına sahiptir ” su altında yaşayan küçük varlık”

Denge Hali :Çocuk huzurlu bir şekilde balık şeması ile yaşıyor.

Yeni Durum : Çocuk deniz yolculuğunda balina görür.

Dengesizlik: Balık şeması ile balina bağdaşlaşamadı.(küçük olmadığı için)

Adaptasyon : Balina ,balık şemasına zorlanır. Burada yol ikiye ayrılır.

a. Özümleme : Balinayı balık olarak zihnine seafoodplus.info kavramı eski şema ile açıklar.

b. Uyma:Balık ve Balına farklı canlılardır onları ayırt eder ve farklı şemalar ile kodlar.

Dengeleme :Uyum sağlandı denge oluştu.

1. Odaklanma: Bir olguya fazlası ile üzerine düşmek.

Ör:Top oynayan gencin ışıkları fark etmeden topun ardından seafoodplus.info topa odaklanan çocuk etrafındaki hiç bir olguya önemsemez.

2. Özelden Özele Akıl Yürütme:Onu o yapan özelliği o kişi sahip değilse o , o kişi değildir.

Ör:Kahvaltıda çay yok ise o kahvaltı değildir.

Ör:Dershane hocası beyaz önlük giyer.Eğer beyaz önlüksüz derse gelirse o hocam değildir.

3. Korunum: Maddenin parçalara bölünse de farklı olduğunu sanmak.

Ör:Çikolatayı üç parçaya bölünce çok olduğunu düşünen çocuk.

4. Ben Merkezcilik : Egoist insanlarda ve çocukların çoğunda görülür. Empati anlayışı yoktur ve merkezde ben varsam doğru benimdir düşüncesindedir.

Ör:Çocuk kardeşinin kafasına vurur onun kafasının acımadığını sanar çünkü ben merkezcidir.

5. Tersine Çevirememe: Piaget Kuramı ‘nda Bir işlemi ya da sıralamayı tersten yapamama.

Ör:Konya-Rize-Ankara’yı sıralarken tersten sıralama yapamamak.

Ör:4*2=8 iken 8/4 bilememek.

6. Animizim : Cansız varlıkları canlı olarak düşünmek

Ör:Bebeğinin karnının acıktığını düşünmek.

7. Yapaycılık: Doğa olaylarının insan davranışları ile açıklanmasıdır.

Ör:Gece olunca ışıkları kim kapattı.

Ör:Yağmur yağınca biri bizi ıslatıyor.

8. Görünüm : İnsan gördüğü kadar kavrar.Dünün ve yarının anlamı yoktur kısacası o an olandır.

Ör:Dün okulda kavga ettiği arkadaşı ile yarın hiç bir şey olmamış gibi oyun oynaması.

9. Örgütleme (Organizasyon) : Birden fazla şemanın bir araya gelmesi.

KAYNAK: seafoodplus.info

Somut işlemler dönemi kpss eğitim bilimleri gelişim psikolojisi içinde Piaget&#;in bilişsel gelişim dönemleri içinde 3. sırada yer almaktadır. Daha önceki gelişim psikolojisi konularında duyusal motor dönemi ve işlem öncesi dönem konularını işlemiştik. Bu bölümde de somut işlemler dönemi konusunu ele alacağız.

Somut İşlemler Dönemi ()

Somut işlemler dönemi ile birlikte çocukların bilişsel gelişiminde büyük ölçüde değişiklikler ortaya çıkar. Soyut düşünme evresine hazırlıklar bu dönemle birlikte başlar.

Kpss eğitim bilimleri somut işlemler dönemi özellikleri şunlardır:

• Tersine çevirebilir.
• Sınıfa dahil olma ve yanlış inanç ilkesi kazanılır.
• Tümevarımsal düşünme gücüne ulaşılır.
• Korunum kazanılır.
• Çocuk somut problemleri çözebilir.
• Çocuk birden fazla özelliğe dayanarak sıralayabilir ve sınıflayabilir.
• &#;Dağılma&#; ile çocuk benmerkezciliğinden kurtulur.
• Odaktan uzaklaşma becerisi kazanılır.
• Empati başlar.

Kpss gelişim psikolojisi somut işlemler dönemi ile ilgili karşımıza çıkacak olan kavramları açıklayalım.

Odaktan Uzaklaşma (Dağılma)

Bu beceriyi kazanan çocuklar artık nesnelerin ve olayların sadece görünüşlerine odaklanmaktan kurtulurlar. Bir nesne ya da olayı sahip olabileceği diğer özellikler açısından da ele almayı başarırlar.

Tersine Çevirebilirlik

Fiziksel ya da zihinsel bir eylemin tersine çevrilebileceğinin anlaşılmasıdır. Hem ileriye hem de geriye doğru düşünebilmelidir. Tersine çevrilebilme özelliği ile matematikteki temel dört işlem yapılabilir.

A, B&#;den büyük diyen Ahmet, aynı zamanda B A&#;dan küçüktür diyebilmektedir.

Bir çocuğun ilköğretime başlaması için somut işlemler dönemi içine girmesi gerekir.

Sınıfa Dahil Olma İlkesi

Alt sınıfların daha üst sınıfların içerisinde olduğunu ve parça bütün arasındaki ilişkiyi kurabilmektir.

Şeftalinin bir meyve olduğunu söyleyen Kübra, artık elma, kiraz, karpuz gibi yiyeceklere de meyve demektedir.

Tümevarımsal Mantık

Özelden genele ya da parçalardan genel kurallara geçiş şeklinde akıl yürütme yeteneğidir. Somut işlemler dönemi içinde kazanılır.

Korunum

Bir madde ya da madde grubunun görüntüsel ya da konum olarak değişse bile diğer birçok özelliğinin değişmeyeceği ilkesidir.

5 parçaya bölünen elmanın 2 parçaya bölünen elmayla aynı olduğunu savunan bir çocuk korunumu kazanmış demektir.

Piaget&#;e göre somut işlemler dönemindeki beceriler aynı anda ortaya çıkmamaktadır. Becerilerin bazıları diğerlerine göre daha önce görülür. Yani bir ardışıklık söz konusudur.

Kpss eğitim bilimleri gelişim psikolojisi içindeki Piaget&#;in bilişsel gelişim dönelerinde yer alan Somut İşlemler Dönemi tamamlanmıştır. Bir sonraki kpss gelişim psikolojisi konusu Piaget&#;in bilişsel gelişim dönemlerinden sonuncusu olan Soyut İşlemler Dönemi olacaktır.

İnsaların çevreden gelen uyaranları kendi düzeni, anlayışı ve algılayışı içinde açıklama ya da algılama yapamadığında organizmada bir dengesizlik durumu ortaya çıkmaktadır. Birey, bu dengesizliği ortadan kaldırmak ve uyaranı kendi için anlamlı hale getirmek için bir arayışa girer. Dengeyi yeniden kurmak için uğraşır. Dengeleme yapabilmek için daha önceden sahip olunan yaşantılar kullanılarak zihinsel işlemleme sürecine girilir. Bu işlemlerin sürekli tekrarlanması sonucu örgütlü davranış, bilgi ve ilişki kalıpları oluşur ve bunlara şema adı verilir. Şemalar tek başlarına anlamlı bir bütün olamazlar, bu nedenle diğer şemalar ile anlamlı bir koordinasyon halinde ve farklı parçalardan oluşurlar. Var olan dengenin bozulup yeniden kurulması ve bu işlemlerin tekrarlanmasıyla bilişsel gelişim oluşur.

Çevreye ait algıların sitemli ve tutarlı bir bütün haline gelmesi olan organizasyon ve dengeleme yapabilmek için var olan şemaların birbiriyle etkileşimi ve uyma çabası olan adaptasyonla dengenin bozulup tekrar düzene konmasına yardımcı olacak bilişsel işlemleme süreci gerçekleşir. Ardından dengeleme, özümleme ve uyum şeklinde iki türde çalışır. Özümleme, kişinin çevreden gelenleri, değiştirip seçerek bünyesine katmasını, uyum ise, kişinin yeni bilgileri eskileri ile dengelemek için, var olan yapıları değiştirme ya da ayarlama işlevini anlatır. Eğer birisi yeni bir bilgiyi var olan bilgilerle açıklıyorsa bu durumda onu özümlemeye çalışıyor demektir. Eğer bu kişi yeni bilgiyi var olan şemalarla açıklayamadıysa o halde zihnini duruma uydurmaya çalışacaktır ki bunun adı da uymadır.

PİAGET’E GÖRE BİLİŞSEL GELİŞİM EVRELERİ

1. DUYU-HAREKET DÖNEMİ ( YAŞ)

yaş çocuk için gelişimin en hızlı ilerlediği dönemlerden bir tanesidir. Bu dönemde çocuklar çevrelerini keşfetmeye, doğuştan getirdiği duyuşsal ve hareketsel yetenekleri kullanmaya ve basit tutma, emme gibi davranışların üzerine katarak giderek kompleksleşen yapıda ilerler. Bu dönemde çocuklarda mantıksal akıl yürütme görülmemekte, dolayısıyla işlem yetenekleri henüz oluşmamakla birlikte çocuğun bu dönemde gösterdiği emme ve yakalama refleksleri bilişsel gelişimin de temelini oluşturmaktadır. Duyu hareket dönemi yapısı ve özellikleri itibari ile altı ayrı evreye ayrılmaktadır.

1. Evre ( ay): Gelişimin temeli olan doğuştan getirilen emme refleksi ve bunu yeni bilgilerle uydurma gayreti özellikleri görülür.
2. Evre ( ay): Bebek vücudunu tanımaya yönelik etkinliklerde bulunan, ilk tekrar edilebilir döngüsel tepkilerini ortaya koyan davranışlara başlar. Bebeğin hareketleri herhangi bir amaca yönelik olmamakla birlikte yeni nesnelere ilgi duymaya başlar ve taklit tepkisi gösterir.
3. Evre (4 ay): Etrafında olup biteni tanımaya ve anlamaya yönelik davranışlar göstermeye başlayan bebek, artık ilgisini kendi vücudundan başka nesnelere ve çevreye doğru aktarır. Hareketi sürdürme ihtiyacından kaynaklı rastlantı sonucu keşfettiği hareketleri yinelemeye başlar ve bu hareketleri merak, ilgi ve hoşa gitme nedeniyle yineleme isteği içerisinde yapar. Bu nedenle ikincil yineleme hareketleri olarak bilinir ve birincil yineleme hareketlerinden farklıdır. Örneğin, tanıdığı bir nesneyi basit motor hareketleriyle yakalar sonra bırakır. Ardından başka bir nesneyi de aynı şekilde tutup bırakarak çevreyi bilişsel işleme süreçlerine dahil edebilir. Bu evrede çocuk nesnenin kalıcılığını öğrenebilir ve gördüğü bir nesneyi görmediğinde o nesneyi aramaya yeltenebilir, iki yaşına doğru ise nesnenin iç temsilini Edinilen iç temsil kavram ve dil gelişiminin başlangıcını oluşturmaktadır.
4. Evre (10 ay): Bu dönemde bebek, Piaget tarafından ilk zeka belirtisi olarak adlandırılan ikincil döngüsel hareketleri birbirine bağlamaya, düzen oluşturmaya ve amaçlı hareket etmeye başlar.
5. Evre (12 ay): Bebek artık neden-sonuç ilişkisine dayalı üçüncül döngüsel tepkiler göstermeye başlayarak yeni davranışları ve olayları deneyimlemek için aktif ilgi gösterir.
6. Evre (18 ay): Keşif davranışlarından sonra bebek yeni şeyler icat etmeye ve zihinsel birleştirmeler yoluyla araçlar üretmeye başlar. Daha önce edinilen içsel temsil artık zihinde bir kavram olarak canlanmaya doğru yol alır. Bu evre sembolik evreye geçiş aşamasıdır.

1. İŞLEM ÖNCESİ DÖNEM ( YAŞ)

Bu dönemde çocuk artık nesnelerin, olayların ve durumların sembolik anlamlarını zihinlerinde canlandırabilir. Ancak bu temsillerle işlem yapabilecek düzeye gelmemiştir. Örneğin, bir taş parçasını tabak ya da araba olarak düşünebilir. yaş arasındaki çocuklar göremedikleri nesneler ya da kişiler hakkında onları temsil eden semboller geliştirebilirler.

Sembol yapısının gelişimi için en önemli kavramlardan biri dil gelişimidir ve temeli bilişsel gelişime dayanmaktadır dolayısıyla bu yaşlarda dil gelişimi oldukça hızlıdır. Bu dönemin başında ilk sözlü şemalar görülen çocuklarda birbirine benzer eylem ve deneylerin sözlü işaretler yoluyla aktarılması şeklinde görülür. Örneğin, gördüğü bir köpeğe “kuçu kuçu” dedikten sonra gördüğü köpeğe benzeyen hayvanlara da aynı şekilde tepki verir. Bu durum, duyu-hareket şemasıyla kavramsal şemaların sözlü olarak ilk defa oluştuğu anlamına gelmektedir.

Bu dönemde aynı zamanda doğadaki cansız nesnelere canlıymış gibi davranma olarak tanımlanan “animizm” sıkça görülür. Örneğin, çocuk oyun oynarken bebekleriyle konuşabilir ya da masaya çarptıktan sonra masaya vurulduğunda masanın da kendisi gibi gerçekten canının yandığını düşünür. Fakat bazı çocuklar sadece kımıldayan nesnelere yönelik canlılık ifadesi atfederler. Bunun nedeni ise çocukların neye göre bir canlıya ya da cansıza “canlı” dediklerini açıklayabilecek düzeyde olmamalarıdır. Kısaca tümdengelim ve tümevarım yöntemlerini kullanamazlar. Piaget, işlem terimini mantıksal düşünme olarak tanımlamaktadır. Bu dönemde çocuğun eylemleri düşüncelere dayalıdır fakat belli bir mantıksal düşünceden de yoksundur. Bu nedenle bu dönem “işlem öncesi” olarak adlandırılır.

Aynı zamanda tek yönlü akıl yürütmeler nedeniyle bu dönemde çocuk, dikkatini birden fazla olay, nesne ya da özellik üzerine toplayamaz. Dolayısıyla herhangi bir nesnenin şekli değişse bile aynı nesne olduğu anlamına gelen “korunum” yasasını kavramakta güçlük çekerler. Örneğin, bir bardak suyu bir sürahiye döktüğümüzde ikisinin aynı su olduğunu anlayamaz.  Nesne büyüklük, renk, biçim gibi özelliklerinin çok yönlü sınıflandırılması, nesne kalıcılığı oluştuktan sonra oluşmaya başlar. Benmerkezcilik, görünen ile olan arasında yaşanan karışıklık ve mantıksal olmayan akıl yürütmeler çocuğun tek yönlü düşünmesini oluşturan ögelerdir. Benmerkezcilik kavramı, çocuğun kendi bakış açısıyla diğerlerinin bakış açısını ayırt edememesini anlatır. Herkesin nesnelerin görünüşlerini kendi görüş açısıyla gördüğünü zanneder. Benmerkezciliğin gözlemlendiği en iyi örnek çocuktaki dil gelişimiyle birlikte artan monologların olmasıdır.

 Mantıksal olmayan akıl yürütmenin bir özelliği geneli göz önüne almayarak tekili çıkarsamasıdır. Başka bir ifadeyle çocuk genelden özele ya da özelden genele mantıksal akıl yürütür fakat genel önermeleri, kanıtları kabul etmez. Mantıksal akıl yürütmenin diğer özelliği ise çocuğun istediği şeye ulaşmak için gerçekleri bu doğrultuda değiştirmesidir. Ayrıntıları dikkate almadan ilişkisiz nesneler, durumlar ya da fikirler arasında bağlantı kurabilmelerini anlatan “bütünleştirme” özelliğiyle çocuklar detayları göz ardı ederek her şeyi her şeye bağlamaya karşı yoğun bir eğilim gösterirler. Örneğin, önlük takıldığında yemek yiyen bir çocuk, önlük taktığı için yemek yediğini düşünebilir. Başka bir örnekte de yemek yerken komşunun geldiğini gören çocuk diğer yemek yiyişinde de komşunun geleceğini düşünebilir. Kısaca yaptığı varsayımlar arasında mantıklı bir bağdan ziyade, bitiştirme vardır. Bu nedenle çocuğun resimleri bütünlükten yoksun, dağınık ve kopuk gibi görülebilir. Çünkü aralarındaki ilişki bağını kendi de tanımlayamamaktadır.

1. SOMUT İŞLEMLER DÖNEMİ ( YAŞ)

Bu dönemde gerçek zihinsel faaliyetlere geçiş ve sadece algılara yönelik değil mantıksal akıl yürütmeye dayalı sonuçlar çıkarmaya başlar. Daha önceleri çelişkili sonuçlar elde eden çocuklar bu dönemle birlikte bazı soruların yanıtlarını mantık çerçevesinde yanıtlayabilir. Örneğin, çocuk için bir hayvanın bıyıkları uzunsa ya kedidir ya fare, fakat hayvanın uzun kulakları varsa köpektir. "Peki, hayvanın hem uzun bıyıkları hem de kulakları varsa?" Sorusuna mantıksal çıkarım ile yaşından sonra yanıt vermeye başlayabilir. Kısaca yaşından sonra sözel çelişkilerden kurtulmaya başlayabilir.

Mantıksal çarpıtma, hareketlerin özelliklerle olan ilişkisinden doğan yapıyı açıklaması demektir ve çocuklar yaşlarına kadar mantıksal çarpıtmayı tam anlamıyla düzenli bir şekilde kullanamazlar. Bunun yanında içsel derinlikli düşünme bu dönemde yoktur. Dolayısıyla soyut kavramları anlayamaz ya da açıklayamaz. Örneğin, bir Tanrı’nın varlığını mantıksal akıl yürütmelerle ya da sosyal öğrenmeyle bilebilir ama bunun bilincinde olarak durumu tam anlamıyla anlayamaz ve açıklayamaz. Bu dönemde çocukların kazandığı bir diğer özellik korunumun yani değişmezliğin anlaşılmasıdır. Bu durum, kişisel bakış açısından çıkarak bütün bakış açılarıyla bakabilmek ve mantıksal tümdengelimin yerleşebileceği bir varsayım dünyasına inanmakla gerçekleşir.

1. SOYUT İŞLEMLER DÖNEMİ (11 yaş ve üzeri)

Bu dönemde çocuk, düzenlemeleri semboller aracılığıyla zihninden yapabilir. Bir sorunu çözebilmek için çeşitli varsayımlar geliştirir ve bunları dener.  Soyut işlemler döneminde sembolleri zihninde canlandırabildiği için olasılıklar üzerine düşünebilir. Aynı zamanda bir önceki dönemde yarım kalan tümdengelim akıl yürütmesini de öğrenerek durumları ve olasılıkları akıl süzgecinden geçirmeyi öğrenebilir. Örneğin önceleri sadece tümevarımı kullanarak “Annem hayvanları seviyor babam da seviyor o zaman ben de sevmeliyim” gibi fikirler elde eden çocuk bu dönemin sonlarına doğru her iki akıl yürütme stratejisini de kullanabilir. Aynı zamanda geleceğe yönelik ve ideolojik sorunlarla ilgilenmeye başlar.

seafoodplus.info KARAOĞLU

Psikolog-Aile Danışmanı-Cinsel Terapist

İZMİR TERAPİ VE PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK MERKEZİ

İşlem öncesi dönemde kavramları edinen çocuk 7 ile 12 yaşlar arasını kapsayan somut işlemler döneminde işlem yapabilir hale gelir. piaget&#;e göre bu dönemde çocuk yeni ve son derece etkin zihinsel beceriler geliştirir. mantıksal düşünmenin başladığı bu dönemde problemlerin çözülmesi somut nesnelerle sağlanır. soyut olan gözle görülemeyen işlemler yapamaz.

bu dönemin en önemli özelliği korunum kavramının kazanılmasıdır. korunum kavramı piaget&#;in en çok araştırdığı konusudur. örneğin; sıvıların korunumun da, sıvının içine konduğu kap değişse bile, eğer herhangi bir ekleme veya çıkarma yapılmamışsa, sıvının miktarının aynı kalacağının anlaşılmasını ifade eder. bu dönemde çocuklar benmerkezcilikten uzaklaşırlar. işlem öncesi dönemde benmerkezci olan çocuk benmerkezcilikten kurtulur, başkalarının da kendilerine göre düşüncelerinin olabileceğini anlamaya başlar.

korunumları şu şekilde özetlemek mümkündür:

madde korunumu (bir bütün parçalara ayrılsa bile miktarı değişmez.)

uzunluk korunumu (uzun bir tel parçalansa veya kıvrılsa bile uzunluğu değişmez.)

nitelik değişmezliği (bir kaptan diğerine boşaltılan sıvının miktarı değişmez.)

sayıların korunumu (nesnelerin yakınlaştırılması veya uzaklaştırılması ile miktarda değişme meydana gelmez.)

alan korunumu (bir kağıt parçasının kapladığı alan , kağıt kesilip başka şekiller oluşturulursa bile değişmez.)

ağırlık korunumu (şekli değişen balçığın ağırlığı değişmez.)