Pnömotoraks Nasıl Anlaşılır
Akciğer s&#;nmesi (pn&#;motoraks) nedir? Akciğer s&#;nmesi neden olur, belirtileri nelerdir?
Pnömotoraks yani akciğer sönmesi, en basit anlatımla 2 akciğer zarı arasında hava bulunmasıdır. Akciğerleri saran 2 adet zar vardır. Bunlardan ilki visceral plevra denilen akciğer dokusunu tamamen saran ve akciğere yapışık olan zar, diğeri ise pariyatal plevra denilen göğüs duvarını içten saran diğer akciğer zarı ile temas halinde ve göğüs duvarına yapışık olan akciğer zarı. Bu 2 zar arasında normal olarak çok az miktarda bir sıvı dışında herhangi bir şey bulunmaz. İşte bu alanda hava bulunmasına pnömotoraks denir. Akciğer sönmesi burada bulunan havanın hacminin giderek artması sonucu akciğer dokusu üzerindeki baskıya bağlı olarak ortaya çıkar.
En sık toraks travmalarına bağlı ortaya çıkar. Herhangi bir sebeple akciğer dokusunun bütünlüğünde bozulma olduğunda, buradan sızan hava pnömotoraksa neden olabilir. Aynı şekilde bir tıbbi bir işlemin komplikasyonu sonucu da ortaya çıkabilir.
Ancak ortada herhangi bir travma yok iken kendiliğinden de pnömotoraks gelişebilir. Buna 'spontan pnömotoraks' denir. Altta yatan KOAH, astım, akciğer kanseri, akciğer dokusunda yıkım ile giden bazı akciğer enfeksiyonları, bağ doku hastalıkları gibi akciğer hastalıklarının olması spontan pnömotoraks gelişmesine yatkınlık sağlayabilir. Bu duruma 'sekonder spontan pnömotorak' denir. Ancak bilinen herhangi bir akciğer hastalığı olmadan da spontan pnömotoraks gelişebilir. Buna da 'primer spontan pnömotoraks' denir. Primer spontan pnömotorakslı hastalar genelde zayıf, göğüs ön arka çapı kısa olan genç erkek hastalardır.
Akciğer sönmesi nasıl olur?
Daha çok akciğerin üst kısmında yer alan ve akciğer zarının hemen altında yer alan bleb veya bül denilen hava keseciklerinin herhangi bir sebeple patlaması veya bütünlüğünün bozulmasına bağlı olarak nefes yoluyla alınan hava bronşlar aracılığıyla buradan akciğer zarları arasına dolar. Her soluk alışverişinde burada biriken hava hacmen artar, akciğer dokusu üzerine basınç yapar ve akciğerin sönmesine neden olur.
Akciğer sönmesinin belirtileri nelerdir?
Pnömotoraks gelişen hastalarda belirtiler hafif olabileceği gibi ciddi belirtiler de görülebilir. Hastalarda en sık ani başlayan göğüs ağrısı, nefes darlığı ve bazen de öksürük olabilir. Bazen aşırı miktarda hava akciğer zarları arasında toplanıp akciğer, kalp ve ana damarlar karşı tarafa doğru iter. Bu durumda ana damarlar büzülür ve kalbe kan dönüşü azalır ve şok tablosu gelişebilir. Bu nedenle pnömotoraks erken tanınması gereken ve tanısı konamadığında ölüme dahi neden olabilen ciddi bir hastalıktır diyebiliriz. Ani başlayan göğüs ağrısı ister genç, ister yaşlı, ister çocuk olsun acil girişim gerektiren bir hastalığın belirtisi olabilir. Bu hastaların mutlaka en yakın hastanenin acil servisine başvurmalıdır.
Akciğer sönmesi nasıl tedavi edilir?
Az miktarda ve belirti vermeyen veya hafif belirti veren pnömotoraks, aralıklı oksijen tedavisi ve takip ile herhangi bir girişime gerek olmaksızın kendiliğinden geriler. Ancak akciğer zarları arasındaki hava miktarı fazlaysa veya az olsa bile belirtiler hastayı rahatsız edecek düzeyde ise orada bulunan havanın bir drenaj sistemi ile çıkarılması gerekir. Bunun için tüp torakostomi denilen bir işlem gerekir. Bu işlem lokal anestezi ile yani hastayı uyutmadan yapılır. Koltuk altında yaklaşık meme hizasından, ,5 cm genişliğinde bir delik aracılığıyla 1 adet silikon drenin akciğer zarları arasına yerleştirilerek su altı drenaj sistemine bağlanmasından ibaret bir işlemdir.
Genellikle ilk atak için bu işlem yeterli olmakla birlikte hava kaçağı uzayan olgularda ameliyat gerekebilir. Yine tekrarlayan nüks olgular, iki taraflı pnömotoraks, tek akciğeri ameliyat ile alınmış dolayısıyla tek akciğeri olan hastalar, pnömotoraks gelişmesi durumunda acil sağlık hizmeti alamayacak mesela kırsal kesimde yaşayan hastalar, meslekleri gereği pnömotoraks yatkınlığı olan pilot, dalgıç gibi meslek gruplarında ilk atak olsa bile cerrahi için adaydırlar. Cerrahide açık veya kapalı ameliyat uygulanabilir. Patlama potansiyeli bulunan hava kesecikleri bir miktar akciğer dokusu ile birlikte çıkarılır. Nüks gelişmesinin önüne geçmek amacıyla uygulanan çeşitli cerrahi prosedürlerden biri uygulandıktan sonra ameliyata son verilir.
Akciğer s&#;nmesi nedir? İşte belirtileri ve tedavisi
KİMLER RİSK ALTINDA?
Ani gelen şiddetli göğüs ağrısı ve nefes darlığı ciddi Pnömotoraks'ın en belirgin belirtileridir. Genelde yavaş ve hafif klinik belirti vermesine rağmen ani ve şiddetli gelen göğüs ağrısı-nefes darlığı ile belirti vereren bu hatalıkta ğöğüs ağrısı o kadar şiddetlidir ki, genellikle kalp krizi ile karıştırılır.
Öte yandan pnömotoraks KOAH'lı hastalarda da sık görülen bir rahatsızlıktır. Bu hastalarda öncelikli şikayet nefes darlığıdır. Dolayısı ile KOAH'lı bir hastanın da göğüs ağrısı ve nefes darlığı durumunda KOAH atağı olarak geçiştirilmeden Pnömotoraks ihtimaline karşı da mutlaka tetkik edilmesi gerekir.
Primer spontan pnömotoraks sigara içen, uzun boylu, zayıf ve hafif kambur, genç yetişkin erkeklerde daha sık görülen rahatsızlıktır ayrıca pilot ve dalgıç gibi meslek gruplarını da hedef alıyor. Araştırmalar binde kişide görüldüğünü söylüyor. Erkeklerde kadınlardan 6 kat daha sık görülür.
Ülkemizde yılda 13 bin civarında Pnömotoraks vakası saptanmaktadır. Bunların 10 bine yakını yatırılarak tedavi edilmektedir. Hastaların yüzde 40'a yakını yaş grubunda ve 3'te biri erkektir. Nadir de olsa büllöz doku kansere dönüşebilme ihtimali var. Akciğerdeki hasarın çok büyük olmasına bağlı hava kaçağının fazla olduğu durumlarda ölümcül sonuçlar doğurabiliyor.
NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Pnömotoraks tedavilerinde 4 temel ilke vardır. Akciğerin genişlemesinin sağlanması, şikayetlerin ortadan kaldırılması, komplikasyonların önlenmesi ve nükslerin önlenmesi şeklinde. Bunlardan ilki oksijen desteğidir, hava miktarı az olan kişilere uygulanır ve hasta gözlemlenir. Bir diğeri iğne aspirasyonudur.
Pnömotoraks alanı yüzde 15'ten büyükse hava kesilene kadar iğne ile boşaltılır. Eğer akciğerden kaçan hava fazla miktarda ise dren takılarak havanın boşaltılması sağlanır. Orta ve büyük derecede Pnömotorakslarda karşı akciğer ve kalbe baskı yapacak durumda olanlarda Tüp Torakostomi denilen yöntem kullanılmaktadır.
Tüm bunlara rağmen; genişlemeyen akciğer dokusu varlığında, her iki akciğerde de sönmenin olduğu durumlarda, göğüs kafesi içinde kan birikmesi durumunda, takılmış olan göğüs dreninden devam eden hava kaçağının fazla olması durumunda ayrıca sosyal endikasyonları olan pilot, dalgıç, gemici gibi meslek grupları ile sağlık merkezine uzakta oturan hastalarda cerrahi önerilmektedir. Cerrahide kapalı (videotorakoskopik -robotik) yöntemler kullanılıyor. Bunlar göğüs cerrahlarının en sık yaptığı ameliyatlardandır.