Polis Tayinleri 2021
karpilanmadigini söyledim. Eger istegimiz dipinda aksi bir gelipme olursa bunun Rus
devletine karpi dostluk dipi bir hareket olacagini söyledim. Ayrica bunun iki devlet arasinda daha önce imzalanan anlapmalara da aykiri olacagini belirttim. 15 Eylül'e kadar Ug-Turfan'da oldugum sürece Daotay Qiju Kirgizlardan kimseye istekleri igin izin vermedi. Tam
36 AVPRi. F. Konsulstvo v Ka§gare. Op.630. D.28. L. 8-10.
37 RGiA. F.1291. Op.84. D.57. L.2-13. (27.06.1917) g.
tersi onlari benimyanimagönderiyordu. Ben de onlari Rusya'yagönderiyordum."38
Bir taraftan £in Hükümeti'nin yürürlükteki anla^malari hatirlatan konsoloslar, diger taraftan ise hem kafaklarin hem de kafaklarin elindeki Rus esirlerin iadesini saglamaya fali^maktaydi. Buna yönelik fali^malardan biri Kulca Konsoloslugu'nun 11 Ekim 1916 tarih ve gizli ibareli telgrafinda §u §ekilde yazilidir: "Rus askerleri tarafindan hareketleri kontrol edilen birkag 10 bin Kirgiz kügük Muzarat bölgesinden, £in sinirindan 20 verst39 uzakliktaki bir yere yerlepti. Komiser (£in yetkili) bildirdi ki bunlarin Ruslar tarafindan öldürmesine izin veremeyiz. Ama Rus Hükümetinden bunlarin geri iadesi igin uygun bir proje hazirlamasini istiyorum. $ünkü onlar £in sinirinda olduklari igin orada ayaklanmalar olabilir. Benim ilk hedefim ise isyancilardan ziyade £in hükümetinden Kirgizlarin kagarken güvence olarak yanlarinda götürdükleri Rus esirlerin birakilmasini istiyordum."40 Konsoloslarin fali^malarina ragmen £in hükümeti Ruslara pek de güvenmemekteydi. Bunun sebebi Rus birliklerinin Türkistanlilari takibiyle sonuflanan can kayiplarindan £in yetkililerinin haberdar olmasiydi. Konsoloslarin, Rus askerlerini £in'e getirme önerisi güvensizlikten dolayi ilk ba§ta £in tarafindan iyi kar^ilanmadi. Fakat Pekin Konsolosu'nun 1 Aralik 1916 tarih ve 671 numarali gizli telgrafinda: "Dün finlilerden aldigim habere göre Vaytszyaobu'nun bizimle görüpmelere baplayacagini ögrendim. Vutin-Fono ile görüpmek ve ona tepekkür etmek igin yanina gittim. Yeni bakanla görüpmelere bapladik. Bizim askerlerin Kapgar'a girmesini Vu'ya bildirdim. Kirgizlarin buradan gikarilmasi igin birlikte hareket etmemizi de söyledim. £in tarafindan, Rus hükümeti Kapgar'a büyük bir askerli birligi göndermeyecegini sadece Prejeval'den Ug-Turfan'a 60 kipilik Rus Kazak birliginin gönderilecegini ve bunlarin görevinin konsolos ve Rus konvoyunu koruyacagini söyledim. Ayrica Sintsze genel valisinden buraya gelecek 60 kipilik Rus Kazak birligine destek vermesini ve Dunganlarin saldirisi olursayardim etmesini istedim. Bize yardim edecegini söyledi. Vutin-Fon, Urumgi'ye isteklerimiz igin telgraf göndermek amaciyla yanimda sekreterine emir verdi. Cevap geldiginde Kopiyasini ben pubeye ve Kapgar'a gönderecegim. "41 yer alan satirlar £in hükümetinin daha sonra fikir degi^tirdigini göstermektedir. £ünkü Pekin Konsolosu'nun isteklerine £in tarafindan hemen cevap verilmi^ti. Bahse konu cevap 5 Aralik 1916 tarih, 1139/0. I.U kodlu ve 420 numarali gizli telgrafta §u satirlarla yer almaktadir: "Gofmeyster (Rus sarayina ait 3. seviyede rütbe)) Anatol Anatolyevif Neratov, Sayin Nikoloy Petrovig'e saygilarini bildiriyor, 3 Aralik'taki 1135 numarali mektubuna punu ekliyor: Pekin'deki konsolosun £in hükümetine gönderdigi telgrafa cevap olarak, £in hükümeti, Simtszen genel valisine Rus o
Kazak birligine yardim etmesi igin emir vermiptir. Bu Rus Kazak birligi £in tarafindaki g
Ruslarin (daha önce Kirgizlar tarafindan esir alinan Ruslar) geriye getirilmesi igin Ug- ^ ^ Turfan'ayollanmiptir."42 ^ g «
Ruslarin ilk hedefi olan Kirgizlarin elindeki esirlerin alinmasi £in tarafina muhafiz birligini gönderme ba^arisiyla gerfekle§mi§tir. Yine 5 Aralik 1916 tarih ve 2282 numarali
Di in ©
1731
38 AVPRi. F. Konsulstvo v Ka§gare. Op.630. D.28.L. 1-34.
39 1,0668 kilometreye kar§ilik gelen Rus uzunluk ölgü birimi.
40 Kopiya. RGViA. F. 400. Op. 1. D. 4546. g. 1. L. 373. (11.10.1916) g.
ii Kopiya. RGViA. F.400. Op.1. D.4546. g. 1. L.418. (1.11.1916) g.
42 Kopiya. RGViA. F. 400. Op. 1. D. 4546. g. 1. L. 420. (5.11.1916) g.
Kulca Konsolosu'nun £in'e kafan isyancilarin geri dönü^ü ve esirlerin iadesi hakkindaki gizli telgrafinda §u satirlar önemlidir: "$m kurmay bapkani sinirda 12 esiri daha bize teslim etmiptir. Kirgizlar, yollarin kardan kapanmasi nedeniyle sahip olduklari büyük hayvan sürülerini43 bu partlarda getiremeyecekleri ifin finden dönememiplerdi. Bu yüzden ilkbahara kadarzaman taninmasini istemiplerdir. Pekin'e durum bildirildi. Kopiyasi Tapkent ve Verniy'e de gönderildi. "44
5) Kafaklarin Yedisu Oblasti'na Geri Kabul §artlari
£in Devleti'ne kafan Kirgizlar peyderpey kendi vatanlarina intikal etmekteydiler. Ta^kent'ten Genel Vali Kuropatkin'in 14 Eylül 1916'da Harbiye Bakanligi'na 7212 numarali telgrafa ek olarak gönderdigi 7238 numarali telgrafinda durum §öyledir: "Verniy uyezdinde Balhap Gölü'nün batisindaki bölgenin Kirgizlari, daha önce yapadiklari yerlere, Verniy ve Kurdaya'in batisina geri dönmüpler. Onlar Ruslara tabi olacaklarini ayrica isyan reislerini de teslim edeceklerini söylemiplerdir. Uyezd Müdürü isyan reislerini almaya gitmiptir. Her ihtimale karpi bu bölgede askeri birlikleri daha dagüflendirdik."45
Münferit geriye dönü^lerin kitlesel bir hale dönü^ü ancak £in Hükümeti'nin kafaklarin iadesi ifin talebinin yerine getirilmesine bagliydi. Bu talep £arlik Hükümeti tarafindan kabul edildi. Kabul sonrasi, £in'in iade talep projesinin hazirlama görevi Genelkurmay Asya Bölümü 5. §ubesi tarafindan, yetki ve sorumluluk alani nedeniyle, Türkistan Genel Valiligi'ne verildi. Valilik, Harbiye Bakanligi'na gönderdigi 14 Ekim 1916 tarih ve 1009 numarali telgrafinda, hem Kulca Konsolosu'nun 11 Ekim'de gönderdigi 1828 numarali bildirisine cevap verdi hem de projenin iferigini yazdi. Projede, £in'e kafan isyancilarin geriye dönme §artlari ve dönü§ §artlarini saglayanlarin yeni iskan yerleri §u §ekilde yazilidir: "Kulca'daki Rus Konsolosundan punlari istiyorum. Kirgiz isyancilarin Alban ve Kara Kirgiz soyundan gelenlerin Rusya'ya dönmesinepartli olarak izin veriyorum. §artlar punlardir:
■ Rus esirlerini teslim edecekler.
■ Silahlarini teslim edecekler, Rusya'ya tam itaatlerini gösterip cephe gerisi ifin isimlerininyazili oldugu askeri ipfi listesini verecekler.
■ Onlar hazir olsun ki Ruslarin kaninin döküldügü topraklar onlarin elinden alinacak ve bu topraklar devlet hazinesine gefecektir.
■ Ancak maddelerdeki partlari yerine getirdiklerinde 17 volostun sakini olan Alban 3 Kirgizlari ve diger volostlarin Kara Kirgizlari gefen seneki kiplaklarina z dönebileceklerdir."
§ ™ 5 Valilik, Kirgizlarin yukaridaki partlari saglamalari sonrasinda Rus ahalinin ne
^ rq ffl
§ in © onlara ne hayvanlarina ne de onlarin diger mal varliklarina dokunamayacaklari
ПРОЦЕСС ВЫНУЖДЕННОЙ МИГРАЦИИ ВО ВРЕМЯ ТУРКЕСТАНСКОГО ВОССТАНИЯ 1916 ГОДА: ИЗ СЕМИРЕЧЬЯ В КИТАЙ, ИЗ КИТАЯ В СЕМИРЕЧЬЕ Текст научной статьи по специальности «История и археология»
RUSAD 5, 2021, 59-84
Geli? Tarihi: 01.05.2021, Kabul Tarihi: 25.06.2021, Yayin Tarihi: 30.06.2021 doi: h ttp://dx.doi.org/10.48068/rusad.930772
1916 TÜRKiSTAN MiLLi AYAKLANMASI SIRASINDA ZORUNLU GÖg SÜRECi: YEDiSU'DAN £iN'E giN'DEN
YEDiSU'YA
© Ömer KARATA!?*
Öz
£arlik Rusya'si, Türkistan'i XIX. asrin sonlarina dogru ijgal etmij, ijgalin ardindan kendi menfaatleri ifin idari, sosyal ve ekonomik düzenlemeler yapmijti. £arlik'in Türkistan'i vesayeti altina almasindan yaklajik olarak elli yil sonra 25 Haziran 1916 senesinde £ar II. Nikolay, Türkistanlilar'in askerlik hizmetinden muafiyetini kaldiran bir ukaz (ferman) yayinladi. Yayinlanan ukaz ile Türkistanlilar Rus ordusunun cephe gerisi hizmetleri ifin göreve fagirilmaktaydi. Türkistan'daki Rus idareciler £ar'in emrini hemen uygulamaya bajladilar. Fakat 25 Haziran 1916 tarihinde kadar askerlik hizmetinden muaf olan Türkistan topluluklari bu karara önce itiraz ettiler. Rus idarecilerin askeri ijfi listelerini hazirlamalari protestolara ve ardindan ayaklanmalara neden oldu. £arlik idaresinin ayaklanmalari bastirmak ifin silah kullanmasi, Türkistanlilari daha da öfkelendirdi ve bu öfke sonrasinda isyana dönüjtü. isyan hareketi ilk önce Semerkant oblastinda bajladi. isyan kisa süre ifinde Sir Derya, Yedisu, Fergana ve Hazar Ötesi oblastlarina sifradi. Türkistan'in tüm oblastlarinda vuku bulan isyan böylece milli bir karaktere dönüjtü. Türkistan Milli Ayaklanmasi'na tüm Türkistan topluluklari ijtirak etti. 1916 Türkistan Milli Ayaklanmasi ilk ortaya fiktigi siralarda ayaklananlar £arlik rejimine karji kismi bajarilar elde ettiler. Fakat £arlik'in Türkistan'daki olaylara müdahalesi Türkistan Milli Ayaklanmasi'nin seyrini £arlik lehine döndürdü. Bunu, ilan edilen sikiyönetim ve £arlik tenkil müfrezelerinin Türkistan Genel Valisi'nin komutasinda bölgeye sevki izledi. £arlik tenkil müfrezeleri bölgede panik havasina sebep oldu. Bu panik havasi ve Rus birliklerinin cezalandirma yöntemleri bajta Kirgizlar ve Kazaklar olmak üzere diger Türk topluluklari ile Dungan ve Sart gibi diger Türkistan topluluklarinin £in sinirlarina göf etmesine neden oldu. Göf, Yedisu oblastindan £in (Dogu Türkistan) jehirlerine (Kulca, Kajgar) yapilmijti. £arlik rejimi hem ayaklanmaya katilanlari hem de £in tarafina kafanlari agir jekilde cezalandirmayi düjünmekteydi. Fakat Rusya'da 1917 devrimi sonucu £arlik yikilmij ve yönetim Gefici Hükümet'in eline gefmijti. Yeni hükümet Türkistan'da genel af fikararak ayaklanmaya katilanlarin £in'den vatanlarina dönmesine olanak saglamijti. ^alijmamizda £arlik döneminde Yedisu oblastindan £in sinirlarina yapilan göf ve süreci ile Gefici Hükümet döneminde Kirgiz ve Kazak Türklerinin vatanlarina dönüjünü Rus belge ve raporlarina göre ele alacagiz.
Anahtar kelimeler: Rusya tarihi, Türkistan, Rusya, £in isyan, Yedisu Oblasti, isyan, zorunlu göf.
a Dr. Ögr. Üyesi, Bandirma Onyedi Eylül Üniversitesi, insan ve Toplum Bilimleri Fakültesi, Tarih Bölümü, [email protected]
RUSAD 5, 2021, 60-84
Gelif Tarihi: 01.05.2021, Kabul Tarihi: 25.06.2021, Yayin Tarihi: 30.06.2021 doi: h ttp://dx.doi.org/10.48068/rusad.930772
Ж Ж Ж
FORCED MIGRATION PROCESS DURING THE 1916 TURKESTAN NATIONAL UPRISING: FROM YEDISU TO CHINA, FROM CHINA TO YEDISU
Abstract
Tsarist Russia had occupied Turkestan towards the end of the 19th century. Later, their interests had made administrative, social and economic arrangements. Approximately fifty years after the Russian Tsarism took Turkestan under its tutelage, on June 25, 1916, Tsar II. Nikolai issued an edict removing the exemption of Turkestan from military service. With the ukaz published, the people of Turkestan were called to duty for the rear-front services of the Russian army. Russian rulers in Turkestan started the Tsar's Edict almost immediately. However, Turkestan communities, who were exempt from military service until June 25, 1916, objected to this decision first. Russian administrators drafting military worker lists led to protests and subsequent riots. The use of weapons by the tsarist administration to suppress the uprisings further angered the people of Turkestan. This anger turned into rebellion afterwards. The rebellion movement first started in the Samarkand oblast. The revolt soon spread to Sir Derya, Yedisu, Fergana, and the Trans-Caspian oblasts. The revolt that took place in all oblasts of Turkestan thus turned into a national character. All Turkestan communities participated in the Turkestan National Uprising. At the time when the 1916 Turkestan National Revolt first emerged, the participants achieved partial success against the Tsarist regime. However, the intervention in Tsarist Kazan Turkestan turned the course of the implementation of the Turkestan National Revolt in favor of Tsarism. This was followed by the transfer of the declared martial law and Tsarist criminal detachments to the region under the command of the Governor General of Turkestan. Tsarist criticism detachments caused panic in the region. This panic atmosphere and the punishment methods of the Russian troops caused other Turkish communities, especially Kyrgyz, Kazakh, and other Turkestan communities such as Dungan and Sart to migrate to the Chinese borders. The migration was made from the Yedisu oblast to the Chinese (East Turkestan) cities (Kulja and Kashgar). The tsarist regime had the thought of severely punishing both those who participated in the uprising and those who fled to the Chinese side. However, as a result of the 1917 revolution in Russia, Tsarism collapsed and power was taken by the Provisional Government. The new government issued a general amnesty in Turkestan, allowing those who participated in the uprising to return to their homeland from China. In our study, we will consider the migration process from the Yedisu oblast to the Chinese borders during the Tsarist period and the return of the Kyrgyz and Kazakh Turks to their homeland during the Provisional Government, according to Russian documents and reports.
Keywords: History of Russia, Turkestan, Russia, China, Yedisu Oblast, ebellion, forced migration.
Ж Ж Ж
ПРОЦЕСС ВЫНУЖДЕННОЙ МИГРАЦИИ ВО ВРЕМЯ ТУРКЕСТАНСКОГО ВОССТАНИЯ 1916 ГОДА: ИЗ СЕМИРЕЧЬЯ В КИТАЙ, ИЗ КИТАЯ В СЕМИРЕЧЬЕ
Аннотация
Царская Россия заняла Туркестан в конце XIX века и, следуя своим интересам, приняла
ряд административных, социальных и экономических мер в регионе. Спустя десятилетия, 25 июня 1916 года царь Николай II издал указ об отмене закона, освобождавшего местных жителей от военной службы. Целью указа было привлечение туркестанцев к работам в тылу Русской армии. Составление российскими чиновниками списков мобилизованных вызвало протесты и последующие беспорядки. Применение оружия царской администрацией для подавления этих протестов еще больше разозлило население Туркестана, в результате чего в регионе вспыхнуло восстание. Оно началось в Самаркандской области, и вскоре распространилось на Сырдарью, Семиречье, Фергану и Закаспийские области. Вначале восставшие добились некоторого успеха. Однако объявление в Туркестане военного положения и переброска в регион отрядов под командованием туркестанского генерал-губернатора вызвали панику в регионе. Эта паническая атмосфера и применяемые российскими войсками наказания вызвали миграцию киргизских, казахских и других общин Туркестана в Китай. Переселение осуществлялась из Семиреченской области в китайские города (Кулджа и Кашгар в Восточном Туркестане). Однако в результате революции 1917 года в России самодержавие рухнуло, и власть перешла в руки Временному правительству, которое объявило всеобщую амнистию в Туркестане. Это позволило участникам восстания вернуться на родину из Китая. В данном исследовании рассматривается миграционный процесс из Семиреченской области к границам Китая в царский период и возвращение киргизов, казахов и др. на родину при Временном правительстве. Статья подготовлена с использованием российских официальных отчетов и документов.
Ключевые слова: История России, Туркестан, Россия, Китай, область Семиречье, восстание, вынужденная миграция.
Ж Ж Ж
Giri?
Ruslarin XVI. asirda balayan yayilma siyaseti kapsaminda Türkistan bolgesine ilgisi vardi. £arlik Rusya'si, XVIII. asrin ikinci yarisindan XIX. asir sonlarina kadar Türkistan bolgesini kademeli olarak i§gal ve ilhak etti.1 Ardindan ele gefirdigi soz konusu bolgenin tüm kaynaklarindan istifade etmek amaciyla idari birimler olu^turdu. 1867'deki gefici kararnameyle Türkistan Genel Valiligi'nin Sir Derya ve Semirefe (Yedisu)
1 Rusyanin Türkistani i§gali hakkinda geni§ bilgi igin bk. Historia Rossii (Sentralnaya Aziya v sostave Rossiykoy imperii, novoye literaturnoye obozreniye, Europeyskiy universitet v Saint Petersburg 2008, prilojenie 8), 76; Baymirza Hayit, Türkistan Rusya ile Qin Arasinda (Ankara: Otag Yayinlari, 1975), 23-45; Akdes Nimet Kurat, Rusya Tarihi Ba§langigtan 1917'ye Kadar (Ankara: TTK, 2014), 366-368; Piyade Binba§i Nazmi Bey, Kafkasya, Asya-yi Vusta ve Türkistan Vilayetleri Buhara ve Hive Hanliklari Cografi, Siyasi, Tarihi ve istatistiki Mücmel Malümät (Istanbul: Matbaa-
i Askeriye, 1918), 49-50; Russkiy Turkestan. Sbornik, Izdanniy po povodu politehnigeskoy Vistavki, I, geografia i statistika, podredaksiyu N.A. Maeva (Moskva: Katkov i K, 1872), 14-114; M., Vyatkin, Ogerki po istorii Kazahskoy SSR: Top perviy s drevneygih vremen po 1870 (Ogiz: Gospolitizdat, 1941), 102-107.
о ^
Q Z ó
a ^ ^
< о ¿
P rg CQ Pi in ©
75 Yedisu'dan kaçan Kirgizlar sorunsuz yerlere yerleçtirildiler. Her iki halkin bariç içinde yaçamasi için bölgedeki halka hitaben manifesto hazirlandi. Rus menfaatlerinin korunmasi adina Rusya'daki yeni hükümet ^ adimin gerçekleçmesi için ivediyle kararlar almiçtir.
Son olarak; Türkistan Milli Ayaklanmasinda Yedisu Kirgiz Türkleri ve diger
topluluklarin Çin-Tûrkistan arasinda yaçadiklarinin anlaçilmasinda, Türkistan Genel Valisi Kuropatkin, Kulca ile Kaçgar Konsoloslari ve Türkistan Komitesinin raporlari yol gösterici kaynaklardandir.
Ж Ж Ж
Katki Orani ve Çikar Çatiçmasi Beyani (Zorunlu)
Tek yazarli makaledir. Katki payi %100 yazara aittir. Çikar çatilmasi yoktur.
Ж Ж Ж
KAYNAKÇA Arçiv Belgeleri
Rossiskiy Gosudarstvenniy Voenno istoriçeskiy Arhiv (RGViA)
RGVIA. F. 400. Op.1. D.4539. RGVIA. F. 400 Op.1. D. 4546. RGVIA. F.400. Op.1. D.4548. RGVIA. F. 400.0p. 1. D.4546. RGVIA. F. 400. Op.1. D.4639. RGIA. F. 1292. Op. 1. D. 1933A.
Rossiyskiy Gosudarstvenniy istoriceskiy arhiv (RGiA)
RGIA. F. 1292. Op.1. D.1933A. RGIA. F. 1291. Op.84. D.57.
Gosudarstvenniy Arhiv Rossiskoy Federasii (GARF)
GARF. F. 1467. OP.1. D.764. GARF. F. 1807. Op.1. D.296.
Arhiv vneçney politiki Rossiskoy imperii (AVPRi)
AVPRI. F. Konsulstvo v Kaçgare. Op.630. D.28. AVPRI. F. Sredneaziatskiystol. Op. 486. D.360. Kanunlar
3 Polnoye Sobraniye Zakonov Rossiyskoy imperii (PSZRi)
g PSZRi, T. 6 (1886], No: 3814. < g I PSZRi, T. 17 (1897], No: 711. ой in © Kitaplar, Tezler ve Süreli Yayinlar
'82' Abdirahmanov Tölöbek - Abdaliyeva, Gülzada. Kirgizlarin Özgürlük Epitlik Bagimsizlik
Mücadeleleri ve ÜRKÜNLER. Istanbul: Bogaziçi Yayinlari, 2020. Baktibek Maksütov. Türkistan'da Büyükisyan. Istanbul: Bengü Yayinlari, 2018. Belyavskiy, Nikolayeviç Nikolay. Materiali po Turkestanu. Saint-Petersburg: 1885. Chokobaeva Aminat vd. The Central Asian revolt of 1916: A Collapsing Empire in the Age of
War and Revolution. Manchester: Manchester University Press, 2020.
Dennis Sokol Edward. The Revolt of 1916 in Russian Central Asia. Baltimore: John Hopkins Press, 1954.
Happel Jörn. Nomadische Lebenswelten und Zarische Politik: Der Aufstand in Zentralasien 1916. Stuttgart: Franz Steniner Verlag, 2010.
Hayit, Baymirza. Türkistan Rusya ile fiin Arasinda. Ankara: Otag Yayinlari, 1975.
Historia Rossii. Sentralnaya Aziya v sostave Rossiykoy imperii, novoye literaturnoye obozreniye. Europeyskiy universitet v Saint Petersburg, 2008.
Kaufman, A.A. Pereseleniyei kolonizatsia. Saint-Petersburg: 1905.
Karatap, Ömer. Türkistan Son Genel Valisi Aleksey Nikolayevif Kuropatkin'in Günlükleri: Devrim Günlerinde Türkistan (1916-1917). Istanbul: Kitabevi Yayinlari, 2021.
Karatap, Ö. "Rus Sömürüsüne Karpi 1916 Türkistan'da Isyan: Semerkant Örnegi." Osmanli Medeniyeti Araptirmalari Dergisi 12 (Nisan 2021]: 70-87.
___. "Rus Raporlarinda Türkistan Isyani (1916-1917]." Avrasya Incelemeleri Dergisi
10/1 (Mart 2021]: 63-82.
___. "Rus Sömürüsüne Karpi Türkistan'da Isyan (1916): Sir Derya Örnegi." Akademik
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
Tarih ve Düpünce Dergisi 8 (2021): 221-245.
___. "Türkistan Milli Ayaklanmasi (1916-1917): Yedisu Vilayeti Mali Bilanfo."
Uluslararasi Sosyal ve Egitim Bilimleri Dergisi 15 (2021): 1-19.
___. "Rus Sömürüsüne Karpi Türkistan Milli Ayaklanmasi (1916) Yedisu Örnegi."
Sosyal ve Beperi Bilimlerde Araptirma ve Degerlendirmeler 1, Gece Kitapligi, 2021.
Karimov (Kerimov), H. "Türkistan'da Rus Kolonizasyonunun Idari Sahaya Yansimasi: Volost Yöneticiligi." Türkiye Rusya Araptirmalari Dergisi 2 (2019): 30-45.
Kerimov, H. "Türkistan Genel Valiligi'nde Idari Sistemin Olupumu ve Gelipim Süreci (18651897)." Yayinlanmamip Doktora Tezi, Istanbul Üniversitesi, 2019.
Kerimov, H. ve I. Topsakal. "Imparatorluk Dönemi Ruslaptirma Siyasetinin Bir Araci Olarak Genel Valilik Kurumunun Tarihi." Türk Dünyasi Araptirmalari 121 (2019 ): 365-382.
Kozibayev Manap ed. Natsional'no-osvoboditel'noe Dvijeniye v Kazahstane i Sredney Azii v
1916godu: Harakter, Dvijupfie sili, Uroki. Almati, 1996. o
Kurat, Akdes Nimet. Rusya Tarihi Baplangiftan 1917'ye Kadar. Ankara: Türk Tarih §
Kurumu, 2014. Q ^ z
5ä ° rn
Piyade Binbapi Nazmi Bey. Kafkasya ve Türkistan (Kafkasya, Asya-yi Vusta ve Türkistan g ™ 0 Vilayetleri Buhara ve Hive Hanliklari Cografi, Siyasi, Tarihi ve Istatistiki Mücmel
nest...