Araçların hızlarını belli oranda arttırabilmesi ve düÅürebilmesi için birtakım parçalar tasarlanmıÅtır. Bu parçalar sayesinde aracın hızı artarken araç motoru standart çalıÅmasını devam ettirir ve zorlanmadan çalıÅır. Araca bu özelliÄi kazandıran ise araç vitesleridir. Araç vitesleri kullanıldıkları araca göre manuel ya da otomatik vites olarak adlandırılır. Araç vites sistemi içerisinde yer alan en önemli parça ise hiç Åüphesiz Åanzımanlardır. Åanzımanın diÄer adı da vites kutusudur. Åanzıman içerisinde miller, diÅliler ve vites çatalı bulunur. Motorda ortay çıkan ve aracın hareketini saÄlayan gücün istenilen oranda ve Åiddette tekerlere ulaÅmasını saÄlayan sistem Åanzıman sistemidir. Gelen gücü alan Åanzıman belirlenen vitesler ile bu gücü tekerlere iletir. Bu sayede aracın hızlanması ya da yavaÅlaması için motorun ortaya çıkardıÄı yüksek gücün belli bir oranda kullanılması saÄlanır.
Powershift Åanzıman da, çift kavramaya sahip olan Åanzıman çeÅitlerinden biridir. Powershift Åanzıman sistemi, yaÄlı sistem ve kuru sistem ile çalıÅma prensibine sahiptir. Performans kaybını en aza indirir ve yakıt tüketimini minimumda tutarak her anlamda aracın kalitesini ve faydasını arttırır. Powershift Åanzıman, otomotiv sektörü tarafından geliÅtirilen önemli parçaların baÅında gelir.
Powershift Åanzıman özellikle Ford otomotiv devi tarafından kullanılıyor. Powershift Åanzımanda 6 ileri vites seçeneÄi bulunuyor. Aynı zamanda sadece manuel vitese sahip otomobillerde deÄil otomatik vitese sahip araçlarda da çok rahat bir Åekilde kullanılabilmektedir. Otomatik vitesli araçta kullanıldıÄı takdirde Powershift Åanzıman sayesinde araçtan manuel araç performansı alınır.
Hem manuel araçlarda hem de otomatik vites araçlarda en çok dikkat edilen konulardan biri, araç motorunun ortaya koyduÄu performans ile yakıt tüketiminin durumu. Birçok kullanıcı araçların performansının yüksek olmasını isterken buna baÄlı olarak da yakıt tasarrufunun da en üst seviyede olmasını arzular. Tam da bu amaçla tasarlanan Powershift Åanzıman seçeneÄi ile kullanıcılara bu yönde bir imkan sunulur. Powershift Åanzıman seçeneÄi ile kullanıcılar araçlarında var olan performanstan en iyi Åekilde faydalanırken, yakıt tüketimi konusunda da beklenenin çok üstünde bir tasarruf imkanı ortaya koyar.
Geçmişte lüks olarak görülen otomatik vitesli araçlar, gittikçe artan trafik kaosu içinde konforun vazgeçilmez unsuru olarak görülmeye başlandı. Ülkemizde otomatik vitesli araçların satış rakamları ise neredeyse düz vitesli araç satışı rakamlarını yakaladı.
seafoodplus.info yaptığı araştırma ile En İyi Otomatik Vites Hangisi ? sorusuna cevap bulmaya çalıştı. İşte tüm otomatik şanzıman çeşitleri;
1. Tam Otomatik Vitesler
Tork Konvertörlü şanzımanlar olarak da bilinirler. Diğer şanzıman türlerine oranla daha uzun ömürlü, daha ucuz bakım ve onarım maliyetlerine sahip, halen geliştirilmeye devam edilen eski bir teknolojidir. Vites geçişleri kullanıcının minumum seviyede hissedeceği biçimde hızlıdır. Diğer şanzıman türlerine göre daha fazla yakıt tüketimine sahiptir. Örneğin aynı aracın düz vites versiyonlu motor seçeneğine göre 1, litre arasında daha fazla yakıt harcarlar. Bu nedenle emisyon salınımları da daha yüksektir.
Günümüzde Honda, Hyundai, Kia, Mazda ve Opel gibi markaların dizel ve benzinli olarak çoğu güncel motor seçeneklerinde kullanılmaktadır.
2. Tek Kavramalı Otomatik Vitesler
Yarı Otomatik Robotize veya Otomatikleştirilmiş Manuel Şanzıman olarak da bilinirler. Vites geçişlerinde kullanıcının yerine debriyajı çalıştıran bir sistem bulunmaktadır. Özellikle ilk vites değişimleri kullanıcılar tarafından hissedilecek düzeydedir. Bu nedenle konfor oranı diğer şanzıman çeşitlerine göre daha düşüktür. Yakıt tüketimi konusunda oldukça başarılıdır. Neredeyse düz vites modeller ile aynı oranda yakıt harcarlar. Karbon Emisyon salınımları da düşük olduğundan daha çevreci şanzımanlardır. Debriyaj sisteminin aktif olarak kullanılmasından dolayı baskı-balata gibi sistemlerin periyodik olarak değiştirilmesine ihtiyaç duyarlar. Aynı zamanda eğimli yerlerde geri kaydırma yapabildiklerinden, özellikle satın almak isteyen kullanıcılara Hill Holder (Yokuş Kalkış Destek Sistemi) ile birlikte satın almaları tavsiye edilir.
Günümüzde Peugeot, Citroen, Fiat gibi markaların çoğu Toyota'nın bazı güncel modellerinde kullanılmaktadır.
3. Çift Kavramalı Otomatik Vitesler
Yarı otomatik şanzımanlar olarak da bilinirler. Aynı sistem içinde 2 adet kedeme değikeni bulunmaktadır. Sürüş esnasında geçerli olan vites konumundan bir üst veya bir alt kademe hazırda bekler. Komutu algılayan sistem bir alt veya bir üst vitese seri bir şekilde geçer. Bakım ve onarım maliyetleri diğer şanzımanlara oranla daha pahalı olan yeni geliştirilmeye başlanmış bir vites çeşididir. Diğer şanzımanlara kıyasla daha düşük bir yakıt tüketim değerine sahiptir.
Günümüzde Ford, Seat, Skoda, Volkswagen ve Volvo gibi markaların çoğu modellerinde, Renault ve Nissan markalarının dizel motor seçeneğine sahip modellerinde kullanılmaktadır.
4. CVT Otomatik Vitesler
Sürekli Değişken Otomatik Şanzıman olarak da bilinirler. Kademesiz bir yapıya sahip oldukları için klasik vites kutusu ve debriyaj sistemine sahip değildirler. Motosiklet teknolojisi baz alınarak yeni geliştirilmiş bir sistemdir. Seri ve pürüzsüz vites geçişleri ile bilinirler. Makul bir yakıt tüketimi değerine sahiptirler.
Günümüzde Nissan, Renault ve Toyota markalarının çoğu benzinli motor seçeneklerinde yer verilmiştir.
Sonuç olarak, tam otomatik vitesli araçlar gerekli konforu sağlamalarına rağmen daha yüksek yakıt tüketim değerleri sunuyorlar. Tek kavramalı otomatik vitesler ise bu durumun tam tersini yaratarak düşük tüketim oranına karşın düşük konfor hissi ile öne çıkıyor. Çift kavrama ve CVT şanzımanlar ise her iki kriterde de daha iyi bir sonuç sunmalarına karşın yeni geliştirilmeye başlanan teknolojiler olması nedeniyle maliyetleri diğer şanzımanlara oranla biraz daha yüksek. Son karar sizin!
Hangi otomobiller hangi şanzımanları kullanıyor? TIKLA ÖĞREN
CVT, EDC, DSG Ne demek? Öğrenmek için Tıklayın.
Power Shift Tasarım:
Power Shift vitesin Kronik Sorunları var mı?
Rampalarda ki kalkışlarda aşırı sarsıntı en çok bildirilen seafoodplus.infodaki tecrübemiz ve yaptığımız incelemeler sonucunda bazı modellerde kavramada sıkıntılar olduğu bunun satılan araç sayısı ile karşılaştırıldığında kronik bir arıza olduğunu söylemek yersiz olacaktır.
Üstün Özellikleri
Güçlü dizel araçlarda sorunsuz vites geçişi yakıt ekonomisi ve konforu bir arada sunabilmesi.
Yakıt tüketimi
VOLVO'nun Power Shift Şanzıman ile ilgili Uyarıları
Aracın Çekilmesi
Renaultnun çift kuru kavramalı yarı otomatik şanzımanına verdiği isim: EDC. EDC: Efficient Dual Clutch, yani verimli çift kavrama anlamına geliyor. Renault, bu şanzımanı hem dizel motorlu(dCİ-K9K) araçlarda hem de turbo benzinli (TCe) araçlarda kullanırken, bu şanzımanın yakıt ekonomisi sağlayan özelliğini vurgulamış. EDC şanzımanın Renaultdaki adı DC4, şanzımanın üreticisi Getragın verdiği isim ise 6DCT dir. EDC şanzımanın üreticisi, Ford powershift şanzımanlarını da üreten Alman Getrag firmasıdır. EDC şanzıman, önden çekişli (enine motor yerleşimli) araçlar için geliştirilmiş bir vites kutusudur.
Renault EDC otomatik şanzıman (DC4), 6 vitesli, çift kuru kavramalı bir otomatik şanzımandır. Ford powershift, Fiat DCT, Volkswagen-Audi DSG şanzımanlarla aynı türdedir.
Çift kavramalı yarı otomatik şanzımanların ıslak çift kavramalı (çok diskli hidrolik kavrama) versiyonları da bulunmaktadır, fakat ülkemizde en yaygın kullanılan tip kuru çift kavramalı otomatik şanzımanlardır. Tork konvertörlü kavrama veya ıslak çift kavrama yerine, kuru çift kavramanın tercih edilme sebebi, daha iyi yakıt ekonomisi sağlamasıdır.
P-R-N-D vites konumları ve sürücünün vites değişimine izin veren (+) (-) konumları (triptronik) konumu bulunur. P:Park, R:Geri, N:Boş, D:Drive (otomatik) konumlarıdır.
*EDC şanzıman, tork konvertörlü tam otomatiklere göre %20ye kadar daha düşük yakıt tüketimi ve 30gr/km daha düşük karbon (CO2) emisyonu sağlamaktadır. Nm tork değerine kadar aktarım yapabilmektedir.
*Manuel şanzımanlı versiyonlardan daha fazla yakıt tüketimine sebep olmaz, tam tersi daha iyi yakıt ekonomisi sağlar.
*EDC şanzıman (debriyaj ve vites geçişleri) elektromekanik olarak çalışır, bu da verimliliği arttırır ve yakıt tüketimini azaltır. (Hidrolik pompa yok)
* Vites değişimi çok daha hızlı, sarsıntısız ve güç kesintisi olmadan gerçekleşir. Özellikle robotize (otomatikleştirilmiş manuel) şanzımanlara göre çok daha iyi performans sağlanır.
*Start-Stop sistemine uyumludur.
*Spor ve konforlu sürüş modlarını destekler.
*Islak çok diskli kavrama veya tork konvertörü yerine, kuru çift kavrama (klasik baskı balata) kullanıldığı için, debriyaj balataları zamanla aşınır ve değiştirilmesi gerekir.
*Tork konvertörlü tam otomatikler gibi vites geçişleri pürüzsüz hissedilmez değildir. Buna rağmen manuel şanzımandan ve robotize (otomatikleştirilmiş manuel) şanzımandan çok daha hızlı ve daha az hissedilen vites geçişleri vardır.
EDC ve powershift şanzımanlar neredeyse aynı kutuya sahipler ikisi de Getrag tarafından üretiliyor, yazılımlarında farklılıklar söz konusu. Fordun powershift şanzımanının geçiş hızlarının EDCden daha iyi olduğu söyleniyor, bunun sebebi sistemin daha iyi optimize edilmiş olması olabilir.
DSG ve EDC kıyaslandığındaysa, DSG 7 vites seçeneğiyle, 6 vitesli EDC den daha iyi ekonomi sunacaktır, vitesi yüksekte tutup motor devrini aşağı çekmek yakıt ekonomisi sunar. Tabi bunda motor özellikleri de çok etkin olacaktır, Renaultun dCİ (k9k) dizel motoru, Volkswagenin TDI dizel motorundan daha az yakar.
DSG şanzımanın vites geçişlerinin daha hızlı olduğu söylenebilir.
Renault Clio, Captur, Renault Megane, Kadjar, Talisman modellerinin benzinli ve dizel otomatik versiyonlarında EDC şanzıman kullanılmaktadır. Renault Symbol'de EDC yoktur, Easy-R isimli tek kavramalı otomatikleştirilmiş manuel şanzıman vardır.
Dacia Duster EDC şanzımanlı, Dacia Sandero Easy-R robotize şanzımanlıdır.
Genel özellikleri: Nm tork aktarımı, ömür boyu yağ (1,7 litre), 80kg ağırlık, 6 iler 1 geri vites kadamesi, çift kuru debriyaj, iki adet giriş mili (iç içe) ve iki adet çıkış mili bulunur.
Şanzımanın vites dişlileri, senkromeçleri, dişli milleri; tıpkı manuel şanzıman gibidir. Kavrama (debriyaj) hareketi ve senkromeçleri kaydıran çatalların ileri-geri hareketi, otomatik şekilde yapılır.
Vites değiştirme işlemi ve debriyaj ayırma işlemi, elektromekanik olarak (elektrikli aktivatörlerle) gerçekleştirilir. Diğer çift kavrama (DCT) şanzımanlarda bu genellikle elektrohidrolik olarak gerçekleşir. Örneğin kuru çift kavramalı DSG şanzımanın debriyaj ve vites değiştirme mekanizmaları hidrolik etkiyle çalışır ve elektrovalflerle (selenoid valfler) kumanda edilir. Elektrikli yağ (ATF) pompası basınçlı yağ üretir. EDCde bunlar yoktur.
Park kilidi, mekanik olarak çalışır ve şanzıman çıkış milini kilitler. Debriyaj ve vites seçimi ve geçişleri, şanzıman üzerinde bulunan şanzıman elektronik kontrol ünitesi (ecu) tarafından kumanda edilir.
Edc çift kavramalı otomatik şanzımanda, iki adet kuru baskı-balata bir bütün halinde bulunur. Şanzımanın iki adet iç içe geçmiş giriş mili vardır, bu iki giriş mili iki adet kavrama diskinin (balata) göbeğine ayrı ayrı geçmiştir. Böyle kavramanın biri viteslerinde tahrik kuvvetini kendi üzerinden aktarırken; diğer kavrama ve giriş mili üzerinden geri vites için hareket girişi sağlanır. Bu kavrama (debriyaj) paketi, motor ile şanzımanı birbirine bağlar ve kavramayı sağlar.
Boş Vites Durumu: Vites boşta Niken, her iki kavrama da açıktır (ayrışmış haldedir); motordan şanzımana bir dönüş hareketi aktarımı olmaz. Vites dişlilerine ait tüm senkromeçler boş (orta) konumdadır.
seafoodplus.info ve İlk Kalkış Kavrama Durumu: Vites Dye alındığında, 1. Vites değiştirme çatalı, elektromekanik olarak hareket ettirilerek, senkromeçin 1. Vitese geçmesini sağlar. Fakat bu sırada hala her iki debriyaj da () açıktır (ayrışmış haldedir) ve tork aktarımı yoktur.
Sürücü ayağını frenden çekip gaza bastığında, 1 kavrama kavraşmaya başlar, vites zaten önceden 1e takılmış haldeydi. Böylece kavrama1 üzerinden aktarılan tork, giriş mili1 üzerindeki dişliye, bu dişliden de çıkış mili1 üzerindeki dişliye, çıkış mili1de bulunan çıkış dişlisi (pinyon dişli) üzerinden, diferansiyelin ayna dişlisine aktarılır.
seafoodplus.info Durumu: Araç seafoodplus.infoe gidiyorken, 1. Kavrama kavraşmış haldedir, fakat 2. Kavrama boştadır ve hareket aktarmıyordur, bu durumda giriş mili2 ve üzerindeki vites dişlileri de (R) serbest haldedir, bu sırada 2. Vitese geçilir ve hazırda bekletilir, bu bir ön vites seçimidir. Araç 2. Vitese geçeceği zaman, sadece kavrama değiştirilir, yani kavrama1 serbest bırakılır ve kavrama2 kavraştırılır. Böylece tork artık kavrama > giriş mili>çıkış mili>diferansiyel şeklinde aktarılacaktır.
seafoodplus.info Durumu: Şanzıman 2 vitesteyken yine bu durumda kavrama1, giriş mili1 ve üzerindeki vites dişlileri () serbest konumdadır. Şanzıman ECUsü 3. Vitese geçirip hazırda bekletir, vites değişim anında kavrama2yi serbest bıraktırıp, kavrama1i kavraştırır ve 3. Vites kademesi üzerinden tork aktarımı başlar.
Vites değişimi çalışma prensibi tüm vites kademeleri için yukarıdaki gibi işler. Vites küçültme işlemi de yine tersi olarak aynı mantıkla gerçekleşir. Vitesler önceden seçildiği için, yani vites değişim anında, vites değiştirme geçiş işlemi yapılmadığı için, vites değişimi çok daha hızlı, sarsıntısız ve güç kesintisi olmadan gerçekleşir.
Şanzıman kontrol ünitesi; motor devri, gaz pedalı konum, araç hızı, motor yükü, diferansiyel hızı, fren pedalına basma durumu vb. onlarca sensörden gelen sinyalleri değerlendirip yorumlayarak, vites mi küçültecek, vites mi büyütecek, buna karar verir ve şanzımanı yönetir.
Ana konu için (Bkz: Çift Kavramalı Şanzımanlar ve Çeşitleri)
(Bkz: Otomatik Şanzıman Çeşitleri)