Prenses Elif Çadır Kuruyor

Çad&#;rlar&#;n aras&#;nda parmak ucunda yürüyorlard&#;. O güne özel olarak par&#;ldamaya karar veren güne&#;, sanki Mara&#;’taki o sabah tüm &#;&#;&#;nlar&#;n&#; cömertçe çad&#;r kampa yans&#;tmaya karar vermi&#;ti.

Her ad&#;m&#; merakla ve büyülenmi&#; gözlerle izleyen çocuklara do&#;ru, yüzlerinde hüzün, yorgunluk, huzur ve mutlulu&#;un bile&#;iminden olu&#;mu&#; özgün bir gülümsemeyle, &#;&#;&#;k saçarak ilerliyorlard&#;.

Sabah&#;n ilk &#;&#;&#;klar&#;n&#;n serpi&#;tirildi&#;i çad&#;r kampta, sanki farkl&#; bir ça&#;dan ve takvim yapra&#;&#;ndan f&#;rlam&#;&#;ças&#;na, üzerlerinde Pamuk Prenses kostümüyle ve masal prenseslerine özgü hassas kalpleriyle, çocuklara sal&#;na sal&#;na umut da&#;&#;t&#;yorlard&#;.

Kimisi onlar&#;n gerçek birer prenses oldu&#;unu san&#;yordu, kimisiyse bu akut yaln&#;zl&#;k ve çaresizlik ortam&#;nda bir umut kayna&#;&#; olarak Türkiye’nin ta bir ucundan onlarla dostluk kurmak için gelmi&#;, el ele tutu&#;an iki arkada&#; olduklar&#;n&#; anlam&#;&#;t&#;.

Çanakkale’den gelirlerken bavullar&#;na özenle yerle&#;tirdikleri kostümleri sayesinde prenses k&#;l&#;&#;&#;na giren Elanur ö&#;retmen ve Berivan ö&#;retmen birazdan rol icab&#; zehirli elmalarla dolu sepeti olan kötü kalpli kraliçeyi çad&#;ra alacak ve onlara ikram edilen elmalardan ikisini yedikten sonra yere dü&#;ecek, onlar&#; ay&#;ltmas&#; için ise prensin çad&#;ra girmesi gerekecekti.

Ard&#;ndan çocuklarla el ele tutu&#;up türlü oyunlar oynayacaklard&#;. “&#;u dünyadaki en mutlu ki&#;i, mutluluk verendir” diyeceklerdi çalan müzi&#;e e&#;lik ederken

Bu sahneyi Ad&#;yaman’daki çad&#;r kampta Elanur ö&#;retmen tek ba&#;&#;na üstlenecek; çad&#;rlar&#;n aras&#;na bir masal perisinin kanad&#;nda iniveren pamuk kalpli Pamuk Prenses, oradaki deprem yorgunu çocuklara da ne&#;e olacakt&#;.  

Ke&#;ke her &#;ey masallardaki gibi olsayd&#; Pamuk Prenses gibi aln&#;ndan öpülmeyi beklemeden uyansayd&#; enkaz&#;n alt&#;ndaki on binlerce can “Yer yar&#;ld&#; içine girdi” cümlesi ke&#;ke sadece masallarla s&#;n&#;rl&#; kalsayd&#;

Belki masallara yeniden dönmek ve o safl&#;kta bir çocuklu&#;u yeniden kurgulamak zor. Ancak deprem bölgesinde, ülkenin tüm yo&#;un gündemine ra&#;men, sivil toplum kurulu&#;lar&#;, üniversiteler ve gönüllüler canh&#;ra&#; bir &#;ekilde çocuklara yard&#;m eli uzat&#;p o sihirli de&#;ne&#;i türlü aktiviteler ve travma sonras&#; psiko-sosyal destek projeleri dahilinde çocuklar&#;n ya&#;amlar&#;na dokunduruyorlar.

Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi (ÇOMÜ) bünyesindeki ÇABA Çok Amaçl&#; Erken Çocukluk E&#;itimi Merkezi (ÇABAÇAM) de, ÇABA Derne&#;i öncülü&#;ünde, depremden zarar gören Kahramanmara&#; ve Ad&#;yaman özelinde iki ayd&#;r çad&#;r kamptaki ya&#; aral&#;&#;&#;ndaki okul öncesi dönem çocuklar&#;na yönelik, m2’lik tam te&#;ekküllü bir mekan ve alan&#;nda gerçek anlamda “uzman” üç ayr&#; destek birimi olu&#;turdu.

Projenin mutfa&#;&#;nda ÇOMÜ akademisyenleri, ÇABA Derne&#;i üyeleri, okul öncesi ö&#;retmenleri, psikolojik dan&#;&#;manlar, psikologlar, ö&#;retmen adaylar&#;, gönüllüler ve ba&#;&#;&#;ç&#;lar yer al&#;yor.

Ekipler, 10 günde bir rotasyonla de&#;i&#;tiriliyor. Çocuklar&#;n aras&#;nda Down sendromlu bir k&#;z ve akranlar&#; da var, Suriyeli çocuklar da, otizmliler de, Ad&#;yaman ve Mara&#;l&#; okul-öncesi e&#;itime hasret çocuklar da Milletin, dinin, &#;rk&#;n, cinsiyetin, geli&#;im düzeyinin hiçbir anlam ifade etmedi&#;i, aslolan&#;n insan olmak oldu&#;u bir düzen bu

Her gün, sabah 9 ak&#;am 5 aras&#;nda ya&#; aral&#;&#;&#;ndaki çocuklarla 90’ar dakikal&#;k oyun, sanat, müzik, etkile&#;imli kitap okuma ve atölye etkinliklerinin gerçekle&#;tirildi&#;i, çocuk dostu mekanlara sahip sürdürülebilir e&#;itim birimlerinde alt&#; ayl&#;k bir süreç için 10’ar gün arayla okul öncesi e&#;itimi ö&#;retmenleri, psikolojik dan&#;&#;manlar, psikologlar gibi alan uzmanlar&#;ndan olu&#;an ekipler gönüllü olarak destek sa&#;l&#;yorlar.

Örne&#;in Elanur ö&#;retmen, okul öncesi s&#;n&#;f&#;na girer girmez çocuklardan duygu ve dü&#;üncelerini çizmelerini istemi&#;. Zira çocuklar&#;n özellikle travmalar sonras&#;nda çizdikleri resimler, onlar&#; yans&#;tan birer an&#; defteri niteli&#;inde. Bu etkinli&#;i yaparlarken içlerinden biri seslenmi&#;:

- Ö&#;retmenim! Buraya Elif yazar m&#;s&#;n?

- Tabii yazar&#;m. Kimin ad&#; Elif?

- Ö&#;retmenimin ad&#;yd&#;. Depremden sonra onu görmedim hiç. Umar&#;m hayattad&#;r. Onu çok severdim ben.

Ard&#;ndan ö&#;retmeninin yan&#;na arkada&#;lar&#;n&#; çizmi&#; ve devam etmi&#; konu&#;maya: “Onlar da benim arkada&#;lar&#;m. Hepsini çok özlüyorum. Hiçbirini göremedim.” Ve hepsinin arka fonunu maviye, özgürlük mavisine, sonsuzluk mavisine boyam&#;&#;. 

Toplulukta bir de Suriyeli çocuk varm&#;&#;. &#;lk gün çizdi&#;i resim ise o kadar anlaml&#; ki: k&#;r&#;k bir kalp! Parçalara ayr&#;lm&#;&#; bu kalbin orta yerinden üç kalp daha ç&#;k&#;yor. Sevgi, her oyuktan yeniden f&#;rl&#;yor. Sevgi, umutsuzlu&#;un, y&#;k&#;mlar&#;n panzehri. Bir iç sava&#;tan kurtularak Türkiye’ye s&#;&#;&#;nm&#;&#; bir ailenin çocu&#;u k&#;r&#;k kalbi onararak yeniden hayata ba&#;lanman&#;n yolunu ar&#;yor. Bu aray&#;&#;&#;nda da ona uzmanlar yön çiziyor, duygular&#;n&#; bast&#;rmadan duygular&#;na e&#;lik ederek büyümesinin olanaklar&#;n&#; sunuyorlar. Okul öncesi e&#;itim i&#;te bu yüzden çocu&#;un geli&#;iminde çok önemli.

Bir ba&#;ka çocu&#;un annesi enkazda ölmü&#;, babas&#;n&#;n kemikleri k&#;r&#;lm&#;&#;. Daha dört ya&#;&#;nda bile de&#;il. Okul öncesi s&#;n&#;f&#;n&#;n bir kö&#;esinde ay&#;c&#;&#;&#;na sar&#;l&#;p konu&#;madan divanda oturuyor. “Anne yok” diyor sadece Bu çocu&#;u dinlemek ve kendini sa&#;altmas&#;nda yard&#;mc&#; olmak için gönüllü psikolojik dan&#;&#;manlar devreye giriyor.

E&#;itimler Cumartesi ve Pazar günleri de devam ediyor. Zaman zaman film gösterimleri yap&#;l&#;yor. Çad&#;r kamp&#; koruyan askerlerle çocuklar futbol oynuyorlar. Hatta baz&#; çocuklar ilk kez kad&#;n ö&#;retmenlerin de futbol maç&#;na kat&#;lmas&#; kar&#;&#;s&#;nda &#;a&#;k&#;nl&#;klar&#;n&#; gizleyemiyorlar. Cinsiyetlerle ili&#;kilendirilmi&#; yakla&#;&#;mlar da birer birer y&#;k&#;l&#;yor.

Titizlikle seçilmi&#; ve 70 kitaptan olu&#;an özel bir listeden kitaplar düzenli olarak okunuyor. Zira kitaplar ve filmlerin özenle seçilmesi, çocuklar&#;n ikincil travmalar ya&#;amalar&#;n&#; da önlemek aç&#;s&#;ndan önemli.

Okul öncesi s&#;n&#;f&#;n&#;n bir kö&#;esinde “meslek kö&#;esi” var. Çocuklara ileride ne olmak istedikleri soruldu&#;unda “asker”, “kurtar&#;c&#;”, “ö&#;retmen”, “polis” gibi yan&#;tlar geliyor. Bu kaotik ortamda kar&#;&#;la&#;t&#;klar&#; meslek gruplar&#;n&#; rol model al&#;yorlar.

Ancak, sürekli bir &#;eyler da&#;&#;tan insanlar&#; görmeleri, o insanlar&#;n da&#;&#;tt&#;klar&#;n&#;n aileler taraf&#;ndan nas&#;l kap&#;&#;&#;ld&#;&#;&#;na tan&#;kl&#;k etmeleri, çocuklar&#;n bu ya&#;larda karakterleri ve geli&#;imleri üzerinde olumsuz etkiler do&#;uruyor.

“Annelerinin veya yak&#;nlar&#;n&#;n bir yard&#;mdan yararlanmak için birbirleriyle yar&#;&#;t&#;&#;&#;n&#;, yard&#;mlar yetersiz kald&#;&#;&#;nda önce gelen veya daha atik davranan ki&#;ilerin yard&#;m&#; alabildi&#;ini gören çocuk, ileride kendisi de y&#;rt&#;c&#; bir ki&#;ilik olmazsa, kavga etmezse istedi&#;ini alamayaca&#;&#;n&#; dü&#;ünmeye ba&#;l&#;yor. Bu düzenin acilen düzeltilmesi gerek,” diyor Elanur ö&#;retmen.

“Normale dönme” ça&#;r&#;lar&#;, çad&#;r kamplarda ancak deprem öncesi dönemin rutinlerine do&#;ru bebek ad&#;mlarla ilerleyerek k&#;smen gerçekle&#;ebiliyor.

Ad&#;yaman’daki çad&#;r kamp&#;n megafonunun çal&#;nmas&#;ndan dolay&#; anons sisteminin olmamas&#; sonucu çocuklar&#;n isimlerinin listelenmesi için çad&#;r&#;n teker teker gezilmesi bile gönüllü e&#;itmenleri y&#;ld&#;rm&#;yor.

Ayr&#;ca ailelere de e&#;itim verilerek çocuklar&#;n bu zorlu süreci atlatmalar&#;na destek olmalar&#; için rehberlik hizmeti sunuluyor.

Ad&#;yaman’da ve Mara&#;’ta her gün kadar çocuk bu e&#;itimlerden yararlan&#;yor.

E&#;itim modülü, yaza kadar çad&#;rlarda devam edecek. Ard&#;ndan e&#;itim süreçlerinin konteynerlerde veya prefabrik yap&#;larda kesintisiz &#;ekilde tasarlanmas&#; hedefleniyor.  

Ancak, projenin mimarlar&#;ndan ve temel yürütücüsü ÇOMÜ E&#;itim Fakültesi Temel E&#;itim Bölümü Okul Öncesi E&#;itimi Anabilim Dal&#; ö&#;retim üyesi Prof. Dr. Ebru Aktan Acar, art&#;k konteyner ve prefabrik yap&#;lara geçmelerinin gerekti&#;ini, e&#;itimlerin mevsimsel ko&#;ullar gere&#;i çad&#;rlarda yap&#;lmas&#;n&#;n art&#;k uygun ve elveri&#;li olmad&#;&#;&#;n&#; söylüyor.

Elanur ö&#;retmen k&#;sa süreli&#;ine çad&#;r kamptan ayr&#;l&#;p Çanakkale’de asli görevinin ba&#;&#;na dönerken ko&#;a ko&#;a bir çocuk geliyor yan&#;na. Elinde de bir paket Mara&#; tarhanas&#;. “Ö&#;retmenim, sen burada bizim için çok yoruldun. Bunu yemezsen hastalan&#;rs&#;n. Pi&#;iremezsen k&#;t&#;r k&#;t&#;r da yiyebilirsin. Bunu ye ve güçlen,” diyor.

“Yel estikçe tarhana kokusu gelen &#;ehir Mara&#;”, Elanur ö&#;retmenin zihnine bir de bu &#;ekilde kaz&#;n&#;yor.

Bir veli ise, cebinden be&#; adet ceviz ç&#;kar&#;p hediye ediyor. O an için elindeki en de&#;erli &#;ey, be&#; adet ceviz

Ve henüz yar&#; yola gelmemi&#;ken cep telefonu çal&#;yor Elanur ö&#;retmenin: “Ne zaman geri geleceksiniz?” diyor hatt&#;n di&#;er yan&#;ndaki ki&#;i. Dayan&#;&#;ma, her iki tarafa da kendini k&#;ymetli hissettiriyor.

ÇOMÜ Psikolojik Dan&#;&#;manl&#;k Birimi Ö&#;retim Görevlisi Cumhur Ç&#;rnaz ise, okul-öncesi dönemde çocuklara afet sonras&#; verilen psiko-sosyal deste&#;in, çocuk geli&#;imindeki kritik rolünü &#;u &#;ekilde aç&#;kl&#;yor:

“Yeti&#;kinlerin bili&#;sel-duygusal geli&#;imleri çocuklar&#;nkinden farkl&#;. Yeti&#;kinler bile travma sonras&#;nda güçlü ba&#; etme becerisi geli&#;tiremeyebiliyorlar. Çocuklarda ise böyle bir beceri o ya&#; aral&#;&#;&#;nda hiç yok. Dil olarak da kendilerini ifade edemiyorlar. Anne babalar da çocuklar&#; bu durumdan etkilenmedi san&#;yor. Ama sessiz ç&#;&#;l&#;klar var; yo&#;un duygular ya&#;&#;yorlar ve bunu davran&#;&#;sal olarak ifade ediyorlar: sürekli huzursuzluk, ayr&#;l&#;k kayg&#;s&#;, i&#;tah bozuklu&#;u, alt&#;n&#; &#;slatma, kilo kayb&#;”

ÇABAÇAM’&#;n psiko-sosyal ekibi, öncelikle çocuklar&#;n durumu nas&#;l kar&#;&#;lad&#;&#;&#;na dair ak&#;am saatlerinde anne-baba e&#;itimleri yap&#;yorlar; çocuklar&#;n afet sonras&#; travmalar&#; nas&#;l ya&#;ad&#;klar&#;, onlara nas&#;l yakla&#;&#;lmas&#; gerekti&#;i konusunda bilgilendirmede bulunuyorlar. Psiko-sosyal çal&#;&#;ma bir sosyal destek olup, bireyin süreci anlamland&#;rmas&#;nda etkin bir yöntem  

Ayr&#;ca bu süreç zarf&#;nda çad&#;r kamplardaki yeti&#;kinlere yönelik psiko-e&#;itim de düzenlediler; zira yeti&#;kinler de travmatik durumlarda süreci anlamland&#;rmada güçlükler ya&#;&#;yorlar ve bunu ruhsal ve bedensel &#;ekilde d&#;&#;a vuruyorlar. Ancak yas&#; sa&#;l&#;kl&#; ya&#;amak, anormal bir süreçte verdi&#;imiz tepkilerin normal oldu&#;unu anlamak önemli ve do&#;ru psiko-sosyal destek yaralar&#;n sar&#;lmas&#;n&#; h&#;zland&#;r&#;yor.

“Katrina kas&#;rgas&#; sonras&#; ara&#;t&#;rmada psiko-sosyal destekle, çocuklar&#;n süreci çok h&#;zl&#; anlamland&#;rd&#;klar&#; görüldü,” diyor Ç&#;rnaz.

ya&#; aral&#;&#;&#;nda bu proje baz&#;nda yap&#;lan en önemli i&#;lerden biri de çocuklar&#;n özellikle bu ya&#;larda rutini çok sevdiklerinin bilincinde olarak, temel al&#;&#;kanl&#;klar&#;n&#; geri kazanmalar&#;n&#; sa&#;lamak, böylelikle kayg&#; ve korkular&#;n&#; sa&#;l&#;kl&#; yönetmelerinde destek olmak. Bir okulun kurulmas&#;, okulun içinde sürekli resim, oyun, spor, sanat gibi faaliyetler olmas&#; bu aç&#;dan çok önemli.  

Ayr&#;ca proje çerçevesinde psikolog ve psikolojik dan&#;&#;manlar da gözlemler yap&#;yorlar, oyunlara kat&#;l&#;yorlar, çocuklar&#;n ya&#;lar&#;na uygun hikayeler anlat&#;p bu hikayelerde kulland&#;klar&#; metaforlarla yo&#;un duygular&#;n yönetiminde destek oluyorlar.

“Çocuklar&#;n bu süreçte suçluluk duygular&#; hissetmeleri, yine bu ya&#; aral&#;&#;&#;nda kar&#;&#;la&#;&#;lan bir durum. Ancak ya&#;anan depremin kendileriyle ili&#;kili olmad&#;&#;&#;n&#; hikayeler ve metaforlarla anlat&#;yoruz. Gerekti&#;inde de psikiyatri servislerine de yönlendirebiliyoruz,” diyor Ç&#;rnaz. Kendisi benzer bir modeli Van depremi sonras&#;nda da bölgede uygulam&#;&#;t&#;.

Ekipteki gönüllüler –ki hepsi afet sonras&#; psikolojik ilk yard&#;m e&#;itimi alm&#;&#; ki&#;iler- s&#;k s&#;k çad&#;r ziyaretleri yap&#;p buradakilere “merhaba” diyorlar. Bu merhaba bile o ba&#;&#; kurma, “biz de buraday&#;z, yaln&#;z de&#;ilsiniz” demek için o kadar de&#;erli ve e&#;siz ki!

“Psikolojik ilk yard&#;m öncelikle bir dayan&#;&#;mad&#;r; müdahale de&#;ildir, bir ba&#; kurmad&#;r. Oradaki varl&#;&#;&#;m&#;z bile bireyler üzerinde iyile&#;tirici bir etki sa&#;lad&#;,” diyor Ç&#;rnaz.

Gönüllü ö&#;retmenlerin de, sivil toplum aktivistlerinin de, deprem bölgesindeki yöre halk&#;n&#;n da kar&#;&#;l&#;kl&#; hislerine sanki y&#;llar öncesinden Cemal Süreya’n&#;n o dizesi tercüman oluyor: “Akl&#;ma bile gelmiyorsun art&#;k, o kadar kalbimdesin ki”

Kahramanmara&#; ve Ad&#;yaman kalplerde b&#;rakt&#;klar&#; izlerle var olacaklar elbette. Buradan da minik bir ça&#;r&#; ile kalplerinin sesini dinleyip ÇABAÇAM Kahramanmara&#; ve Ad&#;yaman E&#;itim Destek Birimleri’nde gönüllü destek vermek isteyenlerin [email protected]  adresine mail atarak kendilerine iletilen gönüllü formunu da doldurup, bu ÇABA’ya e&#;lik edebileceklerini söylemek isterim.