Probertit

Bor Mineralleri

TipMineralBileşimB₂O₃ %

Bulunduğu Yataklar

Hidrojen BoratlarSASSOLİTH₃BO₃56,3

Doğal borik asit olup ilk kez İtalya'da üretilmiştir.

Sodyum Boratlar

TİNKAL

(BORAX)

Na₂B₄O₇H₂O36,5

Türkiye (Kırka), ABD, Arjantin, Bolivya, Hindistan

TİNKALKONİTNa₂B₄O₇.5H₂O48,8Genellikle aksesuar olarak kullanılmaktadır.

KERNİT

(RASORİT)

Na₂B₄O₇.4H₂O51,0

Türkiye, ABD, Arjantin, Çin

Sodyum-Kalsiyum Boratlar

ÜLEKSİT

(BORONATROKALSİT)

NaCaB₅O₉.8H₂O43,0

Türkiye, Sırbistan, ABD, Şili, Peru, Bolivya, Çin

PROBERTİT

(KRAMERİT)

NaCaB₃O₉.5H₂O49,6ABD (Kaliforniya/Death Valley)Kalsiyum BoratlarKOLEMANİTCa₂B₆O₁₁.5H₂O50,8

Türkiye (En büyük rezerv)

PANDERMİT

(PRİSEİT)

CaB₁₀O₁₉.7H₂O49,8

Türkiye (Kırka, Bigadiç), Peru

NOBLEİTCaB₆O_10.4H₂O62,0

ABD (Kaliforniya/Death Valley)

  İNYOİTCa₂B₆O_11.13H₂O37,6MEYERHOFFERİTCa₂B₆O_11.7H₂O46,7Kalsiyum BorosilikatlarDATOLİTCaBSiO₄OH24,9

Rusya, Kazakistan

DANBURITCaB₂Si₂O₈28,3

ABD (Danbury ve Connecticut)

HAVLİTCa₄Si₂B₁₀O5H₂044,5

Türkiye (Bigadiç, Susurluk)

Magnezyum Boratlar      HİDROBORASİTCaMgB₆O₁₁.6H₂O50,5

Türkiye, Kazakistan, Arjantin

İNDERBORİTCaMgB₆O₁₁H₂O41,5

Kazakistan (İnder Gölü)

AŞARİT(SZAYBELİT)

MgBO₂OH41,4

Kazakistan, Çin

BORASİTMg₃B₇O₁₃Cl62,2

Türkiye (Kırka, Emet, Bigadiç)

KURNAKOVİT

Mg₂B₆O15H₂O37,3

Kazakistan (İnder Gölü)

İNDERIT

MgB₃O₃(OH)₅•5(H₂O)37,3

Kazakistan (İnder Gölü)

SUANİTMg₂B₂O₅46,3

Kuzey Kore (Suan)

KOTOİTMg₃B₂O₆36,5

Bundjiro Koto ()

PİNNOİTMgB₂O_4.3H₂O42,5

Almanya, ABD (Kaliforniya/Death Valley)

Diğer BoratlarKAHNİTCaAsBO_6.2H₂O11,7

Türkiye (Emet)

VONSENİT(Fe,Mg)₂FeBO₅10,3

ABD (Kaliforniya/Riverside)

LUDVİGİT(Fe,Mg)₄Fe₂B₂O₇17,8 

Ernst Ludwig ()

TUNELİTSrB₆O₁₀.4H₂O52,9

George Tunnel ()

BAKERİTCa₄B₄(BO₄)(SiO₄)3(OH)3•(H₂O)27,9

ABD (Kaliforniya/Death Valley)

SEARLESİTNaBSi₂O₅(OH)₂17ABD (Kaliforniya/ Searles Gölü)TEEPLEİT Na₂B(OH)₄Cl21,7 

ABD (Kaliforniya/ Searles Gölü)

1. Bor

 

       Bor, ametal (metal olmayan) sınıfında  B harfi ile gösterilen bir kimyasal elementtir.  Aslında metal ile ametal arasındaki bir sınırdadır.  Bor ilk defa yılında Gay-Lussac, Louis Jacques Thenard ve Sir Davy tarafından bor oksidin potasyum ile ısıtılmasıyla elde edilmiştir.  Daha saf bor, ancak bromit veya klorit formlarının tantalyum flamenti vasıtasıyla hidrojen ile reaksiyona sokulmasıyla elde edilmektedir.  Bor ismi borun tuzu olan boraks dan türetilmiştir[1].

 

        Periyodik cetvelin 3A grubunun ilk ve en hafif üyesidir.  Atom numarası      5’ tir. Temel hal elektron konfigürasyonu 1s²2s²2p¹ 'dir.  İlk üç iyonlaşma enerjisi , ve kJmol^-1 'dir ve grup IIIA’ nın diğer elementlerinin iyonlaşma enerjilerinden büyüktürler [].

[Sayfanın başına dön]

2.  Bor Elementinin Fiziksel ve Kimyasal  Özellikleri:

Borun erime noktası belirsizdir, fakat en iyi tahmini erime noktası &#;C ‘dir.

Atom ağırlığı :  ± g/mol Kaynama noktası:&#; C Yoğunluğu : g /cm³

Oksidasyon sayısı :

3 Elektronegatifliği :İyonlaşma enerjisi : k cal /g atom

Sertliği :

Mohs  Atom yarıçapı :  Fusıon Isısı : k cal / g atom

Buharlaşma Isısı :

k cal / g atomKristal Yapısı :Hexagonal

Şekil   Bor’un Kristal Yapısı

[Sayfanın başına dön]

         Tabii olarak iki tane izotopu vardır, bunlar;  ¹⁰B (% 18,8 ) ve ¹¹B (%81,2) izotoplarıdır. Her ikisinin çekirdeği spine sahip oldukları için nükleer mağnetik rezonans araştırmalarında kullanılır.  Borun radyoaktif izotopları ⁸B ve ¹²B ’dirler.

Kristal bor, önemli ölçüde hafiftir, serttir, çizilmeye karşı  mukavemetlidir ve, ısıya karşı kararlıdır.  Bor kırmızı ötesi ışığın bazı dalga boylarına karşı saydamdır ve oda sıcaklığında zayıf elektrik iletkenliğine sahiptir.  Yüksek sıcaklıkta iyi bir iletkendir.  Kristal bor kimyasal olarak inerttir.  Bor hidroklorik ve hidroflorik asitlerle kaynatıldığında bozulmaz.  Sadece çok ince öğütülmüş bor, konsantre nitrat asidi ile yavaş oksitlenir.

         Bor’ u saf olarak elde etmek zordur.  % safsızlıkta bor, borik asidin magnezyum ile indirgenmesinden amorf halde elde edilir ve safsızlığı baz ve asit ile yıkanarak filtre edilir.  Elde edilen bor, oksit ve bor bulunduran bileşikleri ihtiva  eder ve küçük kristaller halinde koyu kahve renklidir.  Bor, tungsten yüzeyinde bor oksidin hidrolizi ile elde edilir.  Bor’ un 5 allotropu bilinir [1].        Bor, biri amorf ve altısı kristalin polimorf olmak üzere, çeşitli allotropik formlarda bulunur.  Alfa ve beta rombohedral formlar en çok çalışılmış olan kristalin polimorflarıdır.  Alfa rombohedral yapısı °C’ nin üzerinde bozulur ve  °C’ de beta rombohedral form oluşur.  Amorf form yaklaşık °C’ nin üzerinde beta rombohedrale dönüşür ve her türlü saf bor ergime noktasının üzerinde ısıtılıp tekrar kristalleştirildiğinde beta rombohedral forma dönüşür.

Borun   a-rombohedral yapısı en basit allotropik yapısıdır, ve az bozulmuş kübik sıkı istiflenmede hemen hemen düzenli ikosahedral B₁₂ içerir. Rombohedral birim hücre a_o= Å, a=^o  sahiptir ve 12 adet B atomu içerir.

        Termodinamik olarak borun en kararlı polimorfu b-rombohedral modifikasyonu olup  birim hücredeki tane  B atomuyla en karmaşık yapıdır (a_o= Å, a=^o). Temel hücre merkezdeki ikozahedron B₁₂’ nin ikozahedronlarla kuşatılarak oluşturulduğu düşünülebilir.          İlk olarak hazırlanmış kristal polimorf B, a-tetragonal bor olarak adlandırıldı ve birim hücrede (4B₁₂+2B) 50 bor atomuna sahip olduğu bulundu. Bununla beraber, yapılan son çalışmalar, bu fazın azot ve karbon yokluğunda oluşamayacağını ve hazırlama koşullarına bağlı olarak, B₅₀C₂ veya B₅₀N₂ formüllerine sahip oldukları görülmüştür.           Diğer polimorf borun kristal bileşiklerin yapısının özellikle b-tetragonal faz birim hücrede, bor atomunun bulunması, yapıyı daha karmaşık hale getirmiştir [].

Bor elementinin kimyasal özellikleri morfolojisine ve tane büyüklüğüne bağlıdır. Mikron ebadındaki amorf bor kolaylıkla ve bazen şiddetli olarak reaksiyona girerken kristalin bor kolay reaksiyona girmez.  Bor yüksek sıcaklıkta su ile reaksiyona girerek borik asit ve  diğer ürünleri oluşturur.  Mineral asitleri ile reaksiyonu,  konsantrasyona ve sıcaklığa bağlı olarak yavaş veya patlama şeklinde olabilir ve ana ürün olarak borik asit oluşur.

          Bor  telleri, plastik ve metallerle kullanılır.  Bunların mukavemetini arttırır. ¹⁰B ısıya ait veya yavaş elektronları çok iyi absorblar ve nükleer kontrol çubuğu ve kılıf olarak kullanılır.  Nötron detektörü olarak kullanıldığı gibi roket yapımında da istifade edilir.  Bor ve bor bileşikleri, termoelektrik tipindeki elektrik üreticileri ve yüksek sıcaklıkta emniyetle çalışan yarı iletkenler için infrared (kırmızı ötesi) ışınlara saydam olan pencereleri  yapmak için malzeme olarak kullanılır.          Bor  yanıcıdır, fakat tutuşma sıcaklığı yüksektir.  Buna ilaveten yanma sonucunda kolaylıkla aktarılabilecek katı ürün vermesi ve çevreyi kirletecek emisyon açığa çıkarmaması gibi bir özelliğe sahip olduğundan dolayı katı yakıt hücresi olarak kullanılmaktadır.          Kimyasal olarak ametal olan kristal bor, normal sıcaklıklarda su, hava ve hidroklorik / hidroflorik asitler ile soy davranışlar göstermekte, sadece yüksek konsantrasyonlu nitrik asit ile sıcak ortamda borik asite dönüşebilmektedir.           Bor,  yeryüzünde toprak,  kayalar ve suda yaygın olarak bulunan bir elementtir. Toprağın bor içeriği genelde ortalama ppm olmakla birlikte     ABD' nin batı bölgeleri ve Akdeniz' den Kazakistan' a kadar uzanan yörede yüksek konsantrasyonlarda bulunur.  Deniz suyunda ppm,  tatlı sularda ise  ppm aralığındadır.  Yüksek konsantrasyonda ve ekonomik boyutlardaki bor yatakları, borun oksijen ile bağlanmış bileşikleri olarak daha çok Türkiye ve ABD’ nin kurak, volkanik ve hidrotermal aktivitesinin yüksek olduğu olan bölgelerde bulunmaktadır [1].

[Sayfanın başına dön]

3.  Bor’ un Tarihçesi

Tarihte ilk olarak yıl önce Babiller Uzak Doğu' dan boraks ithal etmiş ve bunu altın işletmeciliğinde de kullanmışlardır.  Mısırlıların da boru, mumyalamada,  tıpta ve metalurji uygulamalarında kullandıkları bilinmektedir.  İlk boraks kaynağı Tibet Göllerinden elde edilmiştir.  Boraks koyunlara bağlanan torbalarda Himalayalar’ dan Hindistan’ a getirilmiştir.  Eski Yunanlılar ve Romalılar boratları temizlik maddesi olarak kullanmıştır.  İlaç olarak ilk kez Arap doktorlar tarafından M.S. yılında kullanılmıştır.  Borik Asit ’ lü yılların başında borakstan yapılmış,  ’ lü yılların başında ise elementer bor elde edilmiştir .

            Elementel bor yılında Fransız Kimyacı Gay-Lussac ile Baron Louis Thenard ve bağımsız olarak İngiliz kimyacı Sir Humpry Davy tarafından bulunmuştur.            Modern bor endüstrisi ise yy’ da Marco Polo tarafından Tibet’ ten Avrupa’ya getirilmesiyle başlamıştır.  yılında, İtalya’nın Tuscani bölgesindeki sıcak su kaynaklarında Sassolit bulunduğu anlaşılmış ’ de Şili’ de endüstriyel anlamda ilk boraks madenciliği başlamıştır.  Nevada,  Calıfornia, Caliko  Moutain ve Kramer yöresindeki yatakların bulunarak işletilmeye alınmasıyla ABD dünya bor gereksinimini karşılayan birinci ülke haline gelmiştir.  Türkiye’ de ilk işletmenin yılında çıkartılan Maadin Nizannamesi uyarınca yılında bir Fransız şirketine işletme imtiyazı verilmesiyle başladığı bilinmektedir.           yılında Bigadiç ve yılında Mustafa Kemal Paşa yöresindeki kolemanit yatakları bulunmuştur. yılında Kütahya Emet Kolemanit, yılında Eskişehir Kırka Boraks yataklarının bulunması ve işletilmeye başlatılmasıyla Türkiye, dünya bor üretimi içinde % 3  olan payını ’de  % 15,  ’ de % 39 düzeyine yükseltmiştir [1].

[Sayfanın başına dön]

4. Türkiye Bor Madenciliği

Türkiye’de bilinen başlıca borat yatakları Batı Anadolu’da yer almakta ve bu yataklar dünya rezervinin % ’ ine sahip bulunmaktadır.  Türkiye rezervlerinin % 37’si Bigadiç, % 34’ ü  Emet, % 28 ‘i Kırka ve %1’ i Kestelek bölgesinde bulunmaktadır.

         Bigadiç işletmesinde başlıca bor mineralleri kolemanit ve üleksittir.  Boratlar m kalınlıkta tabakalar halinde killer  arasında yer alırlar .  Kapalı ve açık ocaklardan üretilen tüvenan cevherler   ton / yıl tüvenan cevher yıkama kapasiteli konsantratörlerde zenginleştirilerek, mm,     mm kolemanit konsantreleri ile 3 - mm ve - 3 mm üleksit konsantreleri elde edilir.

Bor mineral ve bileşiklerinin ülkemiz içinde kullanılması çok kısıtlıdır.  Kırka (Eskişehir) ve Bandırma (Balıkesir) ‘de yer alan tesislerde bor cevherleri rafine ürüne dönüştürülmektedir [1].

[Sayfanın başına dön]

5.  Bor Mineralleri

Kristal Suyu İçeren Boratlar

Kernit (razorit)           

Na2BH2OTinkalkonit                 Na2BH2O Boraks (Tinkal)         

Na2BH2O

Sborgit                      

NaBH2O

Eakwrit                      

Na4BH2OProbertit                    NaCaBH2O Üleksit                        NaCaBH2ONobleit                      CaB6OH2O Gowerit                     

CaB6OH2O

Florovit                      CaB2OH2O Kolemanit                  Ca2B6OH2O

Meyerhofferit             

Ca2B6OH2O İnyoit                           Ca2B6OH2OPreseit(pandermit)      Ca4B10OH2O Tercit                          Ca4B10OH2OGinorit                        Ca2B14OH2O Pinnoit                        MgB2OH2OKaliborit                     HKMg2B12OH2O

Kurnakavit                

Mg2B6OH2Oİnderit                       Mg2B6OH2O Predorazhenskit       Mg3B10O 1/2H2OHidroborasit               CaMgB6OH2O İnderborit                    CaMgB₆O₁₁H2O Larderellit                   (NH4)2B10OH2O Ammonioborit             (NH4)3B15O(OH)H2OVeatçit                        SrB6OH2O p-Veatçit                     (Sr, Ca) B6OH2O

[Sayfanın başına dön]

Bileşik Boratlar (Hidroksil ve/veya Diğer Tuzlar İle)

Teepleit        Na2B. (OH) 4ClBandilit          CuB. (OH) 4Cl Hilgardit          Ca2BO8.(OH) 4ClBorasit            Mg3B7O13Cl Fluoborit         Mg3(BO3)Hambergit       Be2(OH, F) BO3 Suseksit          MnBO3HSzaybelit          (Mg, Mn)BO3H

Roveit            

Ca2Mn22+((OH)4 (B4O7(OH)2)Seamanit          Mn32+(OH) (B (OH)4 (PO4) Viserit                Mn4B2O5 (OH, Cl) 4Lüneburgit         Mg3 (PO4)2B2OH2O Kahnit                Ca2BAsSulfoborit          Mg3SO4B2O4 (OH)H2 

[Sayfanın başına dön]

       Borik Asit

Sassolit (doğal borik asit)  

B(OH)3 

[Sayfanın başına dön]

         Susuz Boratlar 

Jenemejevit          

Al6BO(OH)3Kotoit                    Mg3B2O8 Nordenskiöldine    CaSnB2O6Rodozoit               CsB12Be4Al4O28 Varvikit                  (Mg, Fe) 3TiB2O8Ludvigit                 (Mg, Fe2+) 2Fe2+BO5 Paygeit              Fe2+, Mg) 2Fe3+BO5Pinakiolit              Mg3Mn2+Mn23+B2O10 Hulsit                      (Fe2+Mg2+, Fe3+, Sn4+) 3BO3O2 

[Sayfanın başına dön]

Borofluoritler

Avagadrit                 (K, Cs) BF4 Ferruksit        NaBF4 

[Sayfanın başına dön]

         Borosilikat Mineralleri

Akzinit grubu        

(Ca, Mn, Fe, Mg) 3Al2BSi4O15 (OH) Bakerit                     Ca4B4(BO4) (SiO4)3 (OH) 3H2OKapelenit (Ba, Ca, Ce, Na)3 (V, Ce, La) 6 (BO3)6 Si3O9 Karyoserit     Melanoseritin toryumca zengin türüdür.Danburit             CaB2Si2O8 Datolit                    CaBSiO4OHDumortiyerit          Al 7O3 (BO3) (SiO4) 3 Grandidiyerit        (Mg, Fe) Al3 BSiO9Homilit                    (Ca, Fe) 3B2Si2O10 Howlit                        Ca2B5SiO9 (OH)5Hyalotekit(Pb, Ca, Ba) 4 BSi6O17 (OH, F) Kornerupin            Mg3Al6 (Sr, Al, B) 5O21 (OH)Manondonit          LiAl4 (AlBSi2O10) (OH)8 Melanoserit               Ce4CaBSiO12 (OH)Safirin        Mg3, 5Al9Si, 5O2 Searlesit         NaBSi2O6H2OSerendibit          Ca4(Mg, Fe,Al)6 (Al, Fe)9 (Si,Al)6 3O4 

[Sayfanın başına dön]

            Turmalin Grubu Mineraller Tritom                          (Ce, La, YTh5(Si, B)3 (O, OH, F)13 İdokr (Vezüvyanit)        

Ca10Mg2Al4 (Si4)5 (Si2O7)2 (OH) 4

 

[Sayfanın başına dön]

Ticari Bor Mineralleri

Aşağıdaki Tablo ’de ticari öneme sahip bor mineralleri  ve takip eden bölümde;  bu bor minerallerinin özellikleri verilmiştir. 

       Tablo Ticari Önemi Olan Bor Mineralleri

Mineral	Formülü	% B2O3	Bulunduğu yer
Boraks (Tinkal)	Na2B4OH2O		Kırka, Emet, Bigadiç,A.B.D
Kernit(Razorit)	Na2B4O7.+H2O		Kırka, A.B.D., Arjantin
Üleksit	NaCaB5OH2O		Bigadiç, Kırka, Emet, Arjantin
Propertit	NaCaB5OH2O		Kestelek, Emet, A.B.D
Kolemanit	Ca2B6OH2O		Emet, Bigadiç, Küçükler, A.B.D
Pandermit(Priseit)	Ca4B10OH2O		Sultançayır, Bigadiç
Borasit	Mg3B7O13Cl		Almanya
Szaybelit	MgBO2(OH)		B.D.T.
Hidroborasit	CaMgBOH2O		Emet

 

[Sayfanın başına dön]

      Boraks (Tinkal)

Boraks’ ın mineral şekli

Kimyasal Bileşimi Na₂B₄O₇ . 10H₂O Kristal Sistemi Monoklinik Kristal Biçimi Kısa prizmatik kristalli, bazen levhamsı İkizlenme{ } yüzeyinde nadiren Sertlik 2 - MohsÖzgül Ağırlık gr  / cm3 Dizinim{ } mükemmelRenk ve ŞeffaflıkRenksiz; beyaz, grimsi, yeşilimsi, mavimsi; şeffaf-yarışeffaf Çizgi Rengi Beyaz ParlaklıkCamsı  bazen toprağımsı%B₂O₃ içeriği% Ayırıcı Özellikleri Kristal şekli, düşük özgül ağırlığı, suda çözünebilirliği BulunuşuTinkal suyunu kaybederek kolaylıkla Tinkalkonit’ e dönüşebilir.  Kille ara katkılı Tinkalkonit ve Üleksit ile birlikte bulunur.  Ülkemizde Eskişehir-Kırka yataklarından üretilmektedir.  Boraks,  evaporitik ortamlarda oluşan bir mineraldir.   Tuzlu göl sularının evaporasyonu ile oluşur.  Karbonatlar, sülfatlar ve halit gibi diğer evaporasyon mineralleri ile birlikte bulunur[5]. 

[Sayfanın başına dön]

        Kernit (Rasorit)

Şekil   Kernit’ in Mineral Şekli

Kimyasal Bileşimi 

(Na₂B₄O₇.4H₂O)Kristal Sistemi   Monoklinik, 2 / m uzay grubu : P 2 / c , Hücre parametreleri :

a:   ,     b:    ,    c:    Å  ,     &#;&#; 53’.

Kristal Yapısı B₄O₆(OH)₂) –2n bileşiminde ki poliiyonlar iki üçgen ve dörtyüzlü gruplardan oluşur.  Bu poliiyonlar birleşerek b eksenine paralel zincirler yaparlar. Bir BO₂OH üçgeni ve BO₄ dörtyüzlüleri köşelerde ki oksijeni paylaşarak altı üyeli halka oluştururlar. Üç halka her iki dörtyüzlüdeki köşe oksijen atomlarını paylaşarak bir zincir meydana getirir. Zincirler hidrojen bağları ile birleşerek c doğrultusunda  uzanırlar.  İki Na atomu beş oksijen atomu ve bir su molekülü ile çevrelenirler.

Görünüm :

Kristaller () boyunca hafif uzun () doğrultusunda keskin çizgilidir.  Bazen kama yüzlerin tekrarlarından ötürü yuvarlak görünümlüdür. Ayrıca dilinebilen kitleler telsel yapılar gösterirler. Masif olabilir.İkizlenme : İkiz düzlemi{ }’dir.Kimyasal Bileşimi : % 22,66  Na₂O ,  % 51,02 B₂O₃, % 26,32 H₂O.Sertlik :   3 Mohs.Özgül Ağırlık : gr  / cm3.Özellikler : Üfleç alevinde kabarır ve kolayca eriyerek beyaz karnıbahar biçiminde bir kitle bırakır.  Soğuk suda yavaşça çözünür.  Sıcak suda ve asitlerde derhal çözünür.  Ayrışınca dehidrasyon ile Tinkalkonit’ e dönüşür.Bulunuşu : Türkiye’de Kırka Boraks yataklarında cevher kütlesinin alt kısımlarında oluşmuştur. Renksiz, saydam, iğne biçiminde kristalleri grup halindedir.  Tek kristallerin uzunluğu 10 cm’ e ulaşır [5]. 

[Sayfanın başına dön]

       Üleksit 

Şekil   Üleksit’ in Mineral Şekli

Kimyasal Bileşimi

(NaCaB₅O₉.8H₂O)

Kristal SistemiTriklinik , hücre parametreleri : a=,  b=,  c= Å ,   &#; =90&#; 16’ ,   &#;= &#; 08’ ,   &#;=&#; 07’.Kristal Biçimi Genellikle iğnemsi kristalli; merceksi ya da nodüler, ışınsal, pamuk yumağı şekilli .Kristal Yapısı Yapıdaki B₅O₆(OH)₆  polianyonu izoledir ve 2 B-O üçgeni  ve         3 B-O dörtyüzlüsünden oluşur.Kristal Bileşimi % 7,65 Na₂O,  %  18,85 CaO ,% B₂O₃, % H₂O Sertlik Mohs.Özgül Ağırlık gr / cm3 Dilinim{ } Mükemmel,  { } iyi .Renk ve ŞeffaflıkBeyaz, renksiz,  ipeksi;  şeffaf Parlaklık CamsıAyırıcı ÖzellikleriPamuk yumağı şekli, düşük yoğunluğu, soğuk suda çözünmeyip sıcak suda çözünmesi.Ayrışması Ayrışarak jips ve Kolemanit’ e dönüşür.Bulunuşu Türkiye’de Emet, Kırka, Bigadiç borat yataklarında yaygın olarak ve Bigadiç yatağında ikinci cevher olarak bulunur.  Masif, karnabahar, lifsel, koni,  rozet, pamuk yumağı ve çubuksal görünümler sergiler.  Emet yataklarında üç farklı düzeyde rastlanır.  Burada kolemanit ve hidroborasit ile birliktedir.  Kırka’ da borat yatakları içinde boraks, kolemanit ve inyonit ile;  kil tabakaları içinde ise kurnakovit ve inderit ile birlikte bulunur.  Dünyada ise Arjantin' de bulunmaktadır[5].

          Isıl işlemler altında, hidratlı bor minerallerinden olan Üleksit bünyesinde ki kristal suyunu kaybeder ve bu esnada mineralojik yapısal değişmelere maruz kalır.

          Üleksit ısıl bozulmasını &#;C arasında iki aşamalı dehidrasyon ve iki aşamalı dehidroksilasyon reaksiyonları ile olup, &#;C ve &#;C ’de endotermik DTA  piki verir.  Bu esnada üleksitin yapısı önce dehidrasyonun ilk aşamasında   ( &#;C) NaCaB₅O₆(OH)₃.3H₂O, daha sonra dehidrasyonun ikinci aşamasında ( &#;C) NaCaB₅O₆.H₂O kristal fazına dönüşmüştür.              Dehidrosiklasyon reaksiyonları ile amorflaşma olmuştur. Yapı önce dehidrosiklasyonun ilk aşamasında ( &#;C) NaCa₅O₆(OH)₆.H₂O ve amorf fazlarından oluşan çok fazlı heterojen bir yapıya, dehidrosiklasyonun ikinci aşamasında da ( &#;C) tamamen amorf yapıya dönüşmüştür.  Bu aşamalı su buharı çıkışı sırasında yapıda çok sayıda mikron boyutlu çatlaklar oluşmuş ve yapı parçalanmadan tane şeklini korumuştur. Oluşan çatlaklar üleksitin porozite derecesini arttırmıştır. Amorflaşan yapı önce &#;C’ de NaCaB₅O₉ şeklinde kristallenmiş, &#;C’ de ise CaB₂O₄ şeklinde yeniden kristallenip NaB₃O₅ amorf fazda  kalmıştır [].   (Şekil ).  

[Sayfanın başına dön]

         Kolemanit   

Şekil  Kolemanit’ in Mineral Şekli

Kimyasal Bileşimi

Ca₂B₆O₁₁.5H₂O

Kristal Sistemi

Monoklinik , hücre parametreleri :

Kristal Biçimi Çoğunlukla eş boyutlu ve kısa prizmatik kristalli;  masif, kompakt, tanesel.Kristal Yapısı

Kolemanitte a ekseni doğrultusunda uzanan zincirler Ca iyonları ile yatay olarak iyonik bağlanarak tabaka oluştururlar.  Tabakalar  zincirlerdeki hidroksil gruplar ve su molekülleri nedeni ile H bağları ile tutulurlar.  Zincir biçimi (B₃O₄(OH)₃)-2 bileşimindedir.  Burada bir BO₃ üçgeni bir BO₃(OH) dörtyüzlüsü ve bir BO₂(OH)₂ dörtyüzlüsü köşe paylaşarak bir halka oluştururlar.

Kimyasal Bileşimi  % CaO , %   B₂O₃, % H₂O.Sertlik  Mohs. Özgül Ağırlık gr / cm3.Dilinim { } Renk ve Şeffaflık Renksiz,  beyaz;  şeffaf - yarı şeffaf .Parlaklık Camsı .Ayırıcı Özellikleri

Kristal formu,  mükemmel dilinimi,  diğer boratlardan daha sert olması,  üfleç alevinde çatırdar, kıvrılır, sinterleşir ve erir.  Sıcak HCl’ de çözünür.  Çözelti soğuyunca borik asit ayrılır.  Ayrışınca kalsite dönüşür. İnyoit üzerine kolemanit psödomorfları gözlenir.  Üleksit ve hidroborasitten oluşabilir.  Kolemanit üzerinde hidroborasit ve  Veaçit-A ornatmalarına rastlanır.

BulunuşuKurak iklim bölgelerindeki playa ve tuz göllerinde boraks ile birlikte oluşur. Türkiye’ de Emet, Bigadiç, Kestelek, Kırka, Sultançayır, borat yataklarında yaygın olarak oluşmuştur.  Kırka hariç diğer yatakların esas cevheridir.  Buralardaki kolemanitlerde izlenen görünümler; ışınsal dokulu yumrular (nodül), masif taneli saçılmış kristaller yıldızsal, nodüllerin etrafında lifsel tabakalar,  kil ara katkılı tabakalar bazen breşler halinde, boşluklarda (jeodik) , yassı öz biçimli kristaller halindedir [5].        DTA ile yapılan çalışmada &#;C’  de su ayrışmasının tamamlandığı görülür.  İkinci endotermik reaksiyon ile kafes değişimi ve arkadan yeni    kristal oluşumu  (yeni kafes oluşumu) kademeli ekzotermik pikler ile görülmektedir.  İlk eriyik başlangıcı &#;C’ de, ancak ana eriyik bölgesi yaklaşık &#;C’ de oluşmaktadır.  Eriyikten az miktarlı ve stabil bir fazın kristalizasyonu olduğu ancak ısıtmanın devam etmesi ile tamamen eriyik haline dönüştüğü açıkça görülmektedir [].  

[Sayfanın başına dön]

Pandermit (Priseit)

Şekil    Pandermit’ in Mineral Şekli

Kimyasal Bileşimi

Ca₄B₁₀O₁₉ . 7H₂O

Kristal Sistemi Triklinik Kristal Biçimi Nodüler ya da düzensiz kütleler halinde;  yumuşak-sert tebeşirimsi ve kompakt. Kimyasal Bileşimi% CaO ,  %   B₂O_3,  % H₂O.Sertlik 3 - Mohs. Özgül Ağırlık gr / cm3.Dilinim { } Mükemmel . Renk ve Şeffaflık Beyaz. Parlaklık Toprağımsı . Ayırıcı Özellikleri Şekli, mükemmel dilinimi, akkor ateşte erir,  suda çözünmez, asitlerde kolayca çözünür.Bulunuşu Beyaz renkte ve masif olarak teşekkül etmiş olup kireçtaşına benzer.  Aragonit ile birlikte, sıcak su kaynaklarının meydana getirdiği çökellerde oluşur.   Kil ve jips yataklarında da bulunur.  Türkiye’ de Bigadiç-Sultançayır ve       Kırka-Borat yataklarında bulunmuştur.  Pandermit buralarda nodüler ve bir tona yaklaşan kitleler halinde kil ve jips yataklarının altında görülür.  Kırka ‘da       Ca-borat zonu üstünde,  killi seviye içinde yumrular ve masif kütleler halindedir [5].

X-ışını toz difraksiyon desenlerinden de görüldüğü gibi Pandermit minerali saf olarak bulunmamakta, bir  miktar Howlite minerali safsızlığını içermektedir.  (Şekil    )

         DTA / TGA eğrisi incelendiği zaman &#;C civarında su kaybıyla beraber bir faz değişimi gözlenmiştir.  (Şekil ) 

[Sayfanın başına dön]

Borik Asit (H₃BO₃) 

         Borik asit yavaş yavaş ısıtıldığı zaman suyunu kaybederek  metaborik asite dönüşür . Meta borik asidin 3 ayrı kristal modifikasyonu vardır.

Ortorombik metaborik asit(HBO₂ -III, ergime noktası : &#;C)Monoklinik metaborik asit(HBO₂ -II, ergime noktası : &#;C)Kübik metaborik asit (HBO₂ –I, ergime noktası : &#;C)         Sıcaklık &#;C’ nin üzerine çıkmadığı sürece dehidrasyon HBO₂ formunda kalır.   Daha yüksek sıcaklıklarda borik asit bünyesindeki tüm su uzaklaştırılarak susuz borik asit elde edilir.  Kristal susuz borik asit &#;C’ de erir.  Amorf susuz borik asit belli bir ergime derecesine sahip değildir.  Yaklaşık &#;C’de yumuşamaya başlar ve yaklaşık &#;C’ de tamamen akışkan hale gelir.  Borik asidin (H₃BO₃) tamamen ayrışması sonucunda bor oksit (B₂O₃) oluşur.         TGA analizinde &#;C  arasında elde edilen ağırlık kaybı % dir.   Bu da borik asidin ağırlık kaybıdır [].  (Şekil 4. 40)    

[Sayfanın başına dön]

         Hidroborasit Kimyasal Bileşimi

CaMgB6O 6H2O

Kristal SistemiMonoklinik, hücre parametreleri : a=  ,    b=  ,  c=  Å  ,   &#;=&#; 48’.Kristal YapısıB₃O₄(OH)₃ polianyonu bir üçgen ve iki dörtyüzlüden oluşur.  Bunlar c ekseni boyunca uzanan zincirler yaparlar.Görünüm Kristalleri () doğrultusunda uzun ve {}‘e paralel yassıdır.  Genellikle lifler ışınsal veya çubuksal topluluklar oluşturur. Kompakt ince taneli olabilirDilinim {} mükemmel.Parlaklık Cam,  telsel kitlelerde ipek.Renk Saf renksiz-beyaz  saydam.Kimyasal Bileşimi% CaO ,  % 75 MgO , % B₂O₃ ,  % H₂O Özellikleri

Üfleç alevinde erir ve saydam cam verir. Kapalı tüpte asit karakerli su verir.  Asitlerde kolayca erir.  Soğuk suda hemen hemen çözünmez.   Kaynar suda kısmen çözünür.

Bulunuşu Bir merkezden ışınsal ve iğne şeklindeki kristallerin rasgele yönlenmiş ve birbirini kesen kümeler halinde bulunur. Türkiye’de Emet, Kırka, Bigadiç borat yataklarında oldukça sık görülür.  Kolemanit, Üleksit bazen Tünelit ve Veaçit-A ile birlikte rastlanır.  İğne şeklinde kristalleri koni biçiminde topluluklar oluşturur.  Ayrıca ışınsal dokulu yumrular ve bunların rastgele konumları ile oluşan topluluklar gösterir [5]. 

[Sayfanın başına dön]

      Probertit (NaCaBH2O) 

         Kirli beyaz, açık sarımsı renklerde olup ışınsal ve lifsi şekilli kristaller şeklinde bulunur.  Kristal boyutları 5 mm ile 5 cm arasında değişir. B2O3 içeriği % ’ dır. Kestelek yataklarında üleksit ikincil mineral olarak gözlenir. Ancak Emet' te tekdüze tabakalı birincil olarak ve Doğanlar, İğdeköy  bölgesinde kalın tabakalı olarak oluşmuştur  [5].

 

[Sayfanın başına dön]

      Boraks Pentahidrat Kimyasal Formülü

 Na₂B₄O₇.5H₂O            

Yoğunluğu1, g / cm3Aşındırıcılığıyüksek

      Bazik yapıda rombohedral kristalli tinkalkonit olarak da adlandırılan bir bor bileşiğidir.  Sulu çözeltilerde &#;C’ nin üzerinde hızla kristalleşme özelliğine sahiptir [5].

      Doğada tinkal minerali olarak bulunan  boraks dekahidrat 50 &#;C’ de ısıtıldığında boraks pentahidratı vermektedir.  Boraks pentahidrat &#;C’de boraks dihidrata, &#;C’ de boraks monohidrata ve &#;C’ de ise susuz boraksa dönüşür [8].   (Şekil )             

[Sayfanın başına dön]

 Bor Oksit 

      Borun temel oksidi bor oksittir (B₂O₃ E.N ^oC, KN ^oC). Kristallenmesi en zor olan maddelerden biridir ve 'ye kadar yalnızca camsı hali bilinirdi. Genellikle borik asidin dikkatlice, dehidrasyonuyla hazırlanır.

     Normal kristal yapısı (d= g / cm³) oksijen atomlarının içerisine katılmış BO₃ gruplarının üç boyutlu ağını içerir, fakat ^oC 'de 35 kbar basınç altında yoğun bir formu vardır ve düzensiz iç bağlantılı tetrahedral BO₄’ ten yapılanır. B₂O₃’ ün (d= g / cm³) camsı halinde muhtemelen 6 üyeli (BO)₃ halkasının hakim olduğu sıralı trigonal BO₃ birimlerinin ağını içerir, yapı yüksek sıcaklıklara gittikçe düzensizleşmeye başlar ve ^oC’nin üzerinde polar –B=O grupları oluşur  [9].

Şekil   B₂O₃-H₂O sistemi faz diyagram

   Erimiş B₂O₃ karakteristik olarak borat camlarına renk vermek üzere metal oksitlerin çoğunu çözer. En önemli uygulamaları kolay uygulanabilirlikleri ve termal genleşme katsayısının küçüklüğü sebebiyle bor silikat camlarının yaygın olarak kullanıldığı cam endüstrisindedir.  

[Sayfanın başına dön]

  Ortoborik Asit 

         Ortoborik asit B(OH)₃, bor bileşiklerinin çoğunun hidrolizinin son ürünüdür ve genellikle boraksın sulu çözeltisinin asitlendirilmesiyle yapılır.  Şekil ’ de  gösterildiği gibi düzlemsel sıralı BO₃ birimlerine asimetrik H bağlarının katıldığı kristaller,beyaz,şeffaf ve kar tanesi yapısındadır. Düzlem içindeki kısa O—HO pm uzaklığının aksine kristaldeki ardışık tabakalar arasındaki uzaklık pm olduğu Şekil ’de görülmektedir.  B(OH)₃ çok zayıf bir monobazik asittir ve proton vermektense hidroksil iyonu olacak şekilde davranır.

B(OH)₃ + 2H₂O Û H₃O⁺ + B(OH)₄^-  pK=                                               ()         

Şekil   H₃BO₃’ ün Tabakalı Kısmı

 

Şekil   H₃BO₃’ ün Kristal Yapısı

         Polihidrik alkollerle şelatlaşması asitliğini arttırır ve bu analitik kimyada kullanılmasının temelini oluşturur.  pK, asitlik denge sabitinin 10⁴ ’ten daha büyük bir faktörle artış göstermesiyle düşer. 

         B(OH)₃ susuz H₂SO₄’ te kuvvetli bir asit olarak davranır.

B(OH)₃ + 6H₂SO₄® 3H₃O⁺ + 2HSO₄^- + [B(HSO₄)₄]^-                                                      ()  

     Diğer reaksiyonları B(OR)₃ vermek için ROH/H₂SO₄ 'le ve güçlü indirgen ayıracı Na[BH(OR)₃] vermek için THF 'de NaH’ la koordinasyonunun esterleşmesini içerir. H₂O₂ ile reaksiyonu muhtemelen mono peroksiborat anyonu içeren peroksoborik asit çözeltilerini verir.  Floroborik asitlerin sulu çözeltilerinin, tam bir serisi bilinir ve birkaçı saf olarak izole edilebilir.

H[B(OH)₄], H[BF(OH)₃], H[BF₂(OH)₂], H[BF₃OH], HBF₄ hipohalojen anologları [B(OH)₃(OX)]^- (X=Cl, Br) son zamanlarda, NaOX içeren B(OH)₃’ ün sulu çözeltilerinde karakterize edilmektedir [11].

[Sayfanın başına dön]

Metaborik Asit

B(OH)₃’ ün ^oC’ nin üzerinde kısmi dehidrasyonu birkaç kristal modifikasyonu bulunan metaborik asitin (HBO₂) oluşmasını sağlar.Ortorombik HBO₂, H bağlarıyla tabakalar içerisinde halka oluşturan trimerik B₃O₃(OH₃) birimlerini içerir; tüm B atomları 3 koordinasyon yapar.  Monoklinik HBO₂, B atomlarının bazılarının 4 koordinasyon yaptığı B₃O₄(OH)(H₂O) zincirleriyle meydana getirilir.  Halbuki kübik HBO₂, H bağlarıyla tetrahedral BO₄ gruplarının oluşturduğu kafes bir yapıya sahiptir.    

Şekil Tek Tabakalı HBO₂ 'de Atomların Düzeni  

[Sayfanın başına dön]

  Boratlar

      Bor minerallerinin sınıflanması kristal yapılarına, kristal yapılarındaki karmaşık bor-oksijen polianyonlarına göre yapılmaktadır.  Bor üç oksijen ile çevrelenerek bir üçgen veya dört oksijen ile bağlanarak bir dört yüzlü oluşturur. Bu B-O üçgenleri ve dörtyüzlüleri köşe paylaşarak polinükleer anyonları yaparlar. Hidroksilli boratların polianyonlarında iki bor ile paylaşılamayan oksijenlere bir proton eklenir ve bunlar hidroksil gruplarını oluştururlar.  Bu polianyonlar bir molekül su bırakarak çeşitli biçimlerde birleşir ve değişik bor minerallerini meydana getirirler.      Metal boratların yapı kimyası, sitokiyometrisi ve faz bağıntıları jeokimyasal karmaşıklıklar ve teknolojik önemlerinden dolayı yaygın olarak çalışılmaktadır. Boratların yapısal biriminde mononükleer, bi, tri, tetra veya pentanükleer çok boyutlu ağ içeren yapılanmaların var olduğu bilinir. Kristal metal boratlarda bağların temelini oluşturan temel yapı prensipleri aşağıdaki gibidir.        1) Hidratlaşmış boratlarda, proton alabilen oksijen atomları aşağıdaki sırada protonlanır: Mevcut protonlar ilk önce serbest O^-2 iyonlarını serbest OH^- iyonlarına dönüştürür.  İlave protonlar borat iyonunda tetrahedral oksijen  ve üçgen düzlem oksijen atomları tarafından kullanılır.  Daha sonra ilave edilen protonlar da serbest OH^-  iyonlarını suya dönüştürür.      2) Hidratlanmış ada gruplar ayrıştırılmadan, çeşitli yollarla polimerize edilebilir; bu işlem polianyon kafes içinde, bor-oksijen bağlarının kırılmasıyla meydana getirilebilir.     3) Kompleks borat polianyonları tek bir kenar grubunun bağlanmasıyla değiştirilebilir.     4) İzole edilmiş B(OH)₃ grupları veya onların polimerleri diğer anyonların varlığında mevcuttur.

 

Borat yapıları, içerdikleri BO₃ koordinasyon grupları birim alınarak şöyle sınıflandırılır:

                                                          

Oksijen : Bor Oranı                          Borat Yapısı                           

        Monomerik üçgen BO₃ birimi içeren mineral ve bileşik örnekleri, nadir toprak ortoboratları M^IIIBO₃, CaSn^IV(BO₃)₂ minerali ve Mg₃(BO₃)₂ 'dir.  Binükleer düzlem üçgen birimleri Mg₂B₂O₅, Co₂^IIB₂O₅ ve Fe₂^IIB₂O₅ poliboratlarında bulunur. Trinükleer siklik birimler NaBO₂ ve KBO₂ metaboratlarında bulunur.  Sitokiyometrik BO₂ 'nin sonsuz zincirleri içerisinde BO₃ birimlerinin polinükleer  bağlantısı ve düzlem BO₃ birimlerinin üç boyutlu bağlantısı B₂O₃ camlarında meydana gelir.

     

Şekil   Na₂B₄O₇H₂O’nun Kimyasal Yapısı

   Monomerik tetrahedral BO₄ birimi, Ta^VBO₄ zirkon türü bileşikte, TaNbBO₄ ve Ca₂H₄BaS^VO₈ minerallerinde bulunur. Tetrahedral [B(OH)₄]^- birimi Na₂[B(OH)₄]Cl ve Cu^II[B(OH)₄]Cl ‘de meydana gelir.  Binükleer tetrahedral birimler Mg[B₂O(OH)₆] 'da, siklik binükleer tetrahedral yapıda NaBO₃.4H₂O 'da bulunur. Tetrahedral olarak koordine olmuş BO₃(OH) birimlerinin tabakaları sıkıştırılarak oluşan kompleks polinükleer bir yapı CaB(OH)SiO₄’ te bulunur. Tamamen üç boyutlu polinükleer yapı NaBSi₃O₈ ve Zn₄B₆O₁₃ minerallerinde ve BaSO₄ ve BPO₄ ’te bulunur.  Hem düzlem BO₃ hem de tetrahedral BO₄ birimi içeren polinükleer birime paylaşılmış genel oksijen atomları katıldığı zaman son derece karmaşık bir yapı meydana gelir.

      Boraksın tetramerik yapısı, Na₂B₄O₇H₂O, genel bir köprü oksijen atomuyla bağlı iki tetrahedral grupla, iki üçgen düzlem grupların sıralandığı B₄O₅(OH)₄^2- polianyonundan oluşur.  Şekil 'de görülmektedir. 

[Sayfanın başına dön]

 Şekil Boraksta Hidrojen Bağlı [B₄O₅(OH)₄]^2-İyonun Sistemi

  Yukarıda verilen bilgilerin ışığı altında borat kimyasının yapısal sınıflandırılması Tablo ' de verilmektedir.

  

    Borofosfatlar 

         Borofosfatlar metal oksitlerin bor oksit ve fosfor pentaoksit ile meydana getirdiği komplex yapılardır.  Bu yapılarda metal katyonu oksijenle oktahedral bir koordinasyon yapmaktadır.   Bor ve fosfat ise PO₄, BO₄ ve BO₃ (tetrahedral ve trigonal ) simetrisiyle yapıda yer almaktadır.          Sulu çözeltilerde gerçekleştirilen reaksiyonlarda ayrıca OH ve H₂O da ortamın           pH ‘sına göre koordinasyona katılmaktadır.  Son yıllarda yapılan araştırmalarda bazı borofosfatların alüminyum fosfatlar gibi zeolit düzeninde olduğu belirlenmiştir.  Bu durumda moleküler elek, lineer olmayan optik malzemeler ve katalizör olarak kullanılabilme olanakları araştırılmaktadır [].          Borofosfatlar M_xO_y -B₂O₃ -P₂O₅-(H₂O) dizgesinin geçiş yapıları olup    BO₃, BO₄ ve PO₄ şekilsel anyonları yapısında içermektedir.  Doğrusal olmayan optik (nonlinear optic), manyetik ve elektrooptik özelliklerinden dolayı borat ve fosfat bileşikleri ileri malzeme eldesinde önem kazanmıştır. Yeni borofosfatların eldesi ve tanımlanması ileri ve yüksek teknolojide faydalı kullanım alanları bulunduğundan büyük önem taşımaktadır ve bu yüzden son yıllarda borofosfat malzemeleri geniş çalışma alanı bulmuştur.  (BPO₇) türündeki Mg₃(BPO₇) ve  Co₃(BPO₇) bileşikleri laboratuvarlarda üretilmiştir [10].          Bir polimer tutkal içinde, düzenlice dağılmış M(BPO₅) tozları metal yüzeyini korozyondan korumak için kullanılır. Koruyucu karışım başka pigment ve tutkalları da içerir. Genellikle nemli havada kalsiyum borofosfat çamuruyla kaplanmış çelik levhanın korozyondan korunması Ca-borat-Ca-profosfat karışımıyla kaplanmış, çelik levhadan daha iyidir. Metal borofosfatların farklı türevleri antioksidan olarak kullanılır. Alüminyum borofosfat, killer ve fosfatların tutkalı olarak kullanılır [12].

Öropyum (Eu) elementi içeren stronsyum borfosfat ve baryum-mağnezyum alüminatın ışığa duyarlı olduğu bulunmuştur ve güneş enerji araştırmalarında kullanılmıştır [13].

         Lityum borfosfat, tekrar şarj edilebilir lityum iyon pillerinde kullanılmaktadır. 

       BPO₄, endüstride, hidrataston, dehidratasyon  ve oligomerizasyonu içeren birçok reaksiyonda katalizör olarak kullanılır  [].

        Borofosfat, cam-seramik bileşimlerinde, katot ışını tüplerinde ve plazma gösteri panellerinde floresans özelliğinden dolayı da kullanılmaktadır  [16].

[Sayfanın başına dön]

         6.  Bor Ürünlerinin Başlıca Kullanım Alanları

       Çok çeşitli sektörlerde kullanılan bor mineralleri ve ürünlerinin kullanım alanları giderek artmaktadır.  Üretilen bor minerallerinin  % 10 'a yakın bir bölümü doğrudan mineral olarak tüketilirken geriye kalan kısmı bor ürünleri elde etmek için kullanılmaktadır. Tablo ’ de bor mineral ve bileşiklerinin kullanım alanları verilmiştir.

6.1 Cam Sanayi                                                                                        [Sayfanın başına dön]

        Bor;  pencere camı,  şişe camı v.b. sanayilerde ender hallerde kullanılmaktadır.  Özel camlarda ise borik asit vazgeçilemeyen bir unsur olup,  rafine sulu / susuz boraks, borik asit veya kolemanit / boraks gibi doğal haliyle kullanılmaktadır.  Çok özel durumlarda potasyum pentaborat ve bor oksitler kullanılmaktadır. Bor, ergimiş haldeki cam ara mamulüne katıldığında onun viskozitesini arttırıp, yüzey sertliğini ve dayanıklılığını artırdığından ısıya karşı izolasyonun gerekli görüldüğü cam mamullerine katılmaktadır.        Camın ısıya dayanmasını, cam imalatı sırasında çabuk ergimesini ve devitrifikasyonun önlenmesini sağlayan bor; yansıtma, kırma, parlama gibi özelliklerini de arttırmaktadır.  Bor,  camı asite ve çizilmeye karşı korur.  Cam tipine bağlı olarak; cam eriyiğinin % ile % ' ü bor oksitten oluşmaktadır.  Örneğin Pyrex' de % B₂O₃ vardır.  Otolar, fırınlar, çamaşır makinaları, çanak / çömlek v.b. de bu tür camlar tercih edilmektedir. A.B.D.' de bu tür cam üreten ' e yakın firma vardır. Biri de Corning Glass Works' dur. General Electric,  Andron Hocking önemliler arasında yer almaktadır.

[Sayfanın başına dön]

  Cam Elyafı  

     Kullanılan bor oksidin A.B.D.' de % 40' ı, Batı Avrupa' da % 14' ü yalıtımlı cam elyafına harcanmaktadır.  Ergimiş cama % 7 borik oksit verecek şekilde boraks pentahidrat veya üleksit - probertit katılmaktadır.  Maliyetine bağlı olarak sulu veya susuz tipleri kullanılmakta, bazı hallerde de borik asitten yararlanılmaktadır.  Arzulanan yalıtım derecesine göre çeşitli spesifikasyonlar tanımlanır:  R-1,  R-7 v.b.  gibi.  Roll,  loft veya sünger halinde imal edilmektedir.  Binalarda yalıtım amacıyla kullanılmaya başlanmıştır.     Hafifliği, fiyatının düşüklüğü, gerilmeye olan direnci ve kimyasal etkilere dayanıklılığı nedeniyle plastiklerde, sınai elyaf v.b. de, lastik ve kağıtta yer edinmiş olan cam elyaf, kullanıldığı malzemelere sertlik ve dayanıklılık kazandırmaktadır. Böylece sertleşmiş plastikler otomotiv, uçak sanayilerinde, çelik ve diğer metalleri ikame etmeye başlamıştır.  Ayrıca spor malzemelerinde de (kayaklar, tenis raketleri v.b.) kullanılmaktadır.  Yapılmakta olan araştırmalar yeni kullanım alanlarının da olacağını göstermektedir.  Trafik işaretleri, karayolu onarımı birer örnek olarak verilebilir.  Bu gibi mamullerde cam elyafı kullanıldığından, rafine kolemanit tercih edilmektedir.  İngiltere' de oto başına 75 kg. cam yünü tüketilmektedir. Fransa' da Renault firması, üzerine polyester paneller monte edilen metal şasi imalatına girişmiştir.  B₂O₃' e olan toplam talebin A.B.D.' de % 13' ü, Batı Avrupa' da % 7' si bu tür elyaftan kaynaklanmaktadır.  Otomobillerde borun kullanılması, arabaların ağırlığını azaltmakta ve dolayısıyla yakıt  tüketimini azaltmaktadır. Ayrıca, araçlarda paslanmayı geciktirmektedir.

[Sayfanın başına dön]

Optik Cam Elyafı

Işık fotonlarının etkin biçimde transferini sağlamaktadır.  İngiliz Felecon' un ürettiği yeni bir elyaf saniyede milyon baytı 27 km uzağa taşıyabilmektedir.  Bu lifler % 6  borik asit ihtiva etmektedir. Phillips' in Hollanda' daki fabrikasında bu lifler üretilmektedir.

[Sayfanın başına dön]

         Seramik Sanayi

Emayelerin viskozitesini ve doygunlaşma ısısını azaltan borik oksit % 20' ye kadar kullanılabilmektedir.  Özellikle emayeye katılan hammaddelerin % ' si borik oksit olup, sulu boraks tercih edilir.  Bazı hallerde borik oksit veya susuz boraks da kullanılır.

         Metale kaplanan emaye, onun paslanmasını önler ve görünüşüne güzellik katar.  Çelik, alüminyum, bakır, altın ve gümüş emaye ile kaplanabilir.  Emaye aside karşı dayanıklılığı arttırır.  Mutfak aletlerinin çoğu emaye kaplamalıdır.  Banyolar, kimya sanayi teçhizatı, su tankları, silahlar v.b. de kaplanır.          yılında Endüstriyel ülkelerin, seramik endüstrisinin borat tüketimi        69 ton civarında gerçekleşmiştir.  Seramiği çizilmeye karşı dayanıklı kılan bor,  % miktarında kolemanit halinde sırlara katılır. 

[Sayfanın başına dön]

Temizleme ve Beyazlatma Sanayi