PSA (prostat spesifik antijen) testi nedir?
PSA (prostat spesifik antijen), prostatta üretilen ve menini kıvamı ile yakından ilişkili olan enzimdir. Üretilen PSA’nın bir miktarı kanda dolaşır. İyi huylu prostat büyümesi, prostat enfeksiyonu ve prostat kanseri gibi durumlarda ise kana geçen PSA miktarı değişiklik gösterebilir. Kandaki PSA değeri ve bu değerde gelişen değişimler, prostat rahatsızlıklarının durumu hakkında açık bilgiler verir.
Total PSA ve serbest PSA nedir?
Kanda dolaşmakta olan PSA miktarının pek çoğunun proteinlere bağlı olduğunu söyleyebiliriz. %5 ila %35 aralığındaki PSA ise herhangi bir protein ile ilişkili olmadan kanda dolaşır. Bu serbest PSA’dır. Prostat kanserinin erken evrede yakalanabilmesi için ilk yapılan test total PSA’dır. Normal değerinin çok daha üzerinde ölçülmesi durumunda; kanda proteinlere bağlı olmayan serbest PSA düzeyine ve serbest PSA’nın total PSA’ya oranı incelenir. Kısacası; prostat kanseri olan kişilerde daha düşük oranda serbest PSA değeri bulunur.
Prostat kanseri tanısı nasıl konulur?
Yalnızca serbest PSA değerine bakarak değerlendirme yapmak sağlıklı sonuçlar vermeyecektir. İlk PSA ölçümü yapılacağı zaman, serbest PSA değerine bakmaya gerek yoktur. Kişiden ilk defa istenecek total PSA değeri referans değerlerin üstünde ve yüksek görünüyor ise total PSA değerinin doğrulanabilmesi için birlikte serbest PSA ölçümü yararlı olacaktır. Ancak, yine de yapılacak bu testler prostat kanserinin teşhisini koyabilmek için yeterli değildir. Teşhisin koyulabilmesi için; PSA değerleri, oranları ve muayene öyküsü göz önünde bulundurularak, prostat biyopsisi de istenebilir.
PSA testinde başka hangi tetkikler yapılmaktadır?
PSA’nın yıllık artış hızı, PSA’nın prostat volumüne oranı ve PSA’nın ikiye katlanma zamanı gibi daha farklı ve duyarlı tanı testleri bulabilmek için araştırmalar yapılıyor olsa da bunların PSA’ya tek başına olan katkısı ile ilgili bir kesinlik bulunmamaktadır.
PSA değerleri yaşa göre değişir mi?
Prostat hacminin büyümesi ve yaşın ilerlemesine bağlı olarak PSA değerinde artış görülebilir. Fakat, yaşı göz önünde bulundurarak PSA değeri kullanılması hususunda görüş ayrılıkları vardır. Özellikle; genç bireylerde düşük PSA sınır değerlerinin kullanılması, gerekli olmayan biyopsileri artıracaktır. Daha yaşlı bireylerdeki yüksek PSA değerlerinin kullanılması ise mevcut hastalığın tanı almasını geciktirebilir.
Pürin; sucuk, pastırma, sosis, salam, kabuklu deniz ürünleri, küçük balıklar, kırmızı et, kuru fasulye, buğday, baklagiller, mayalı içecekler, çay ve kahve gibi yiyecek içeceklerin tüketilmesinden alınır.
Devamı
Alanin aminotransferaz (ALT), bir enzim türüdür. Aynı zamanda “serum glutamik piruvik transaminaz” (SGPT) olarak da isimlendirilir. Öncelikli olarak karaciğerde, az miktarda ise böbrek ile diğer bazı organlarda bulunmaktadır.
Devamı
Kalp ve damar hastalıklarının tanısında kullanılan EKG, kalbin kasılması esnasında meydana gelen elektriksel aktivitenin grafiksel anlamda kayıt edilmesine olanak sağlar.
Devamı
Posteroranterior akciğer grafisi olarak kısalttığımız PA akciğer grafisi; göğüs boşluğunun görüntülemesin ve değerlendirilmesi sürecinde en sık kullanılan yöntemdir.
Devamı
TSH, hipofiz bezinin ön kısmında bulunan hücrelerden salgılanan ve tiroit bezindeki hücrelerin gelişimini kontrol etmede rol alan bir hormondur.
Devamı
HbA1C, kan glukoz seviyesinin 2 ila 3 aylık ortalama seviyesine bakılmasını sağlayan glikozillenmiş hemoglobin testidir. Glikozillenmiş hemoglobin seviyesinin yüksekliği, kan şekerinin yüksek ilerlediğinin kesin ve çok önemli bir belirtisidir.
Devamı
Prostat spesifik antijen (PSA), prostat bezindeki hücreler (hem normal hücreler hem de kanser hücreleri) tarafından yapılan bir proteindir. PSA çoğunlukla spermde, ancak kanda da küçük bir miktar bulunur.
Kandaki PSA seviyesi, mililitre başına nanogram (ng / mL) olarak adlandırılan birimlerle ölçülür. PSA seviyesi yükseldikçe prostat kanseri olma şansı artar, ancak bir erkeğin prostat kanseri olup olmadığını kesin olarak söyleyebilecek belirlenmiş bir PSA sınır noktası yoktur. Birçok doktor, bir erkeğin prostat kanseri açısından daha fazla teste ihtiyaç duyup duymayacağına karar verirken 4 ng / mL veya daha yüksek bir PSA sınır noktası kullanır, diğerleri ise 2.5 veya 3 gibi daha düşük bir seviyeden testlerin başlamasını tavsiye edebilir.
PSA seviyeniz yüksekse, prostat kanserinin varlığını araştırmak için daha fazla teste ihtiyacınız olabilir.
Tarama testindeki PSA seviyesi, PSA'nın farklı formlarını içerdiği için bazen toplam PSA olarak adlandırılır. Bir PSA tarama testi yaptırmaya karar verirseniz ve testinizin sonucu normal değilse, bazı doktorlar prostat biyopsisine ihtiyacınız olup olmadığına karar vermek için farklı PSA testleri kullanmayı düşünebilir, ancak tüm doktorlar bu testlerin nasıl kullanılacağı konusunda hemfikir değildir. PSA testi sonucunuz normal değilse, doktorunuz ile kanser riskinizi ve daha ileri testlere ihtiyacınızı tartışın.
Serbest PSA: PSA, kanda 2 ana formda bulunur. Bir PSA formu kan proteinlerine bağlanır, diğeri ise serbest (bağlı olmadan) dolaşır. Serbest PSA (% fPSA), toplam PSA düzeyine kıyasla ne kadar PSA'nın serbest dolaşımda olduğunun oranıdır. Serbest PSA yüzdesi prostat kanseri olan erkeklerde prostat kanseri olmayan erkeklere göre daha düşüktür.
PSA testi sonucunuz tehlikeli sınır aralığı içindeyse (4 ile 10 arasında), prostat biyopsisi yaptırmanız gerekip gerekmediğine karar vermek için serbest PSA yüzdesi kullanılabilir. Daha düşük bir serbest PSA miktarı, prostat kanseri olma şansınızın daha yüksek olduğu ve muhtemelen bir biyopsi yaptırmanız gerektiği anlamına gelir.
Çoğu doktor, serbest PSA yüzdesi % 10 veya daha az olan erkeklerde prostat biyopsisi önermektedir ve % 10 ile % 25 arasında serbest PSA yüzdesi olan erkeklere de biyopsi yapmayı düşünmelerini tavsiye etmektedir. Bu sınırlamalara göre verilen tavsiyeler çoğu kanseri erken tespit eder ve bazı erkeklerin gereksiz biyopsilerden kaçınmasına yardımcı olur. Bu test yaygın olarak kullanılmaktadır, ancak tüm doktorlar % 25'in biyopsiye karar vermek için en iyi sınır noktası olduğu konusunda hemfikir değildir ve sınır genel PSA düzeyine bağlı olarak değişebilir.
Kompleks PSA: Bu test, diğer proteinlere bağlanan serbest olmayan PSA miktarını doğrudan ölçer. Bu test, toplam ve serbest PSA'yı kontrol etmek yerine yapılabilir ve aynı miktarda bilgi verebilir, ancak yaygın olarak kullanılmamaktadır.
Farklı PSA tiplerini birleştiren testler: Bazı yeni testler, bir erkeğin prostat kanseri olma ihtimalini (özellikle tedaviye ihtiyaç duyabilecek kanser) yansıtan genel bir puan elde etmek için farklı PSA test tiplerinin sonuçlarını birleştirir.
Bu testler, prostat biyopsisi yaptırmaları gerekip gerekmediğini belirlemeye yardımcı olmak için hafif yüksek PSA seviyelerine sahip erkeklerde yararlı olabilir. Bu testler, daha önce prostat biyopsisi yaptırmış olan ve kanser varlığı keşfedilmeyen bir erkeğin başka bir biyopsi yaptırması gerekip gerekmediğini belirlemek için de kullanılabilir.
PSA artış hızı: PSA hızı ayrı bir test değildir. PSA seviyelerinin zaman içinde ne kadar hızlı yükseldiğinin bir ölçüsüdür. Normalde, PSA seviyeleri yaşla birlikte yavaşça yükselir. Bazı araştırmalar, bir erkekte kanser varsa bu seviyelerin daha hızlı yükseldiğini bulmuştur, ancak araştırmalar PSA hızının prostat kanseri bulmada PSA seviyesinin kendisinden daha yararlı olduğunu göstermemiştir.
PSA yoğunluğu: Daha büyük prostat bezleri olan erkeklerde PSA seviyeleri daha yüksektir. Doktor, prostat bezinin hacmini (boyutunu) transrektal ultrason ile ölçer ve PSA miktarını prostat hacmine böler. Daha yüksek bir PSA yoğunluğu, daha büyük bir kanser olasılığını gösterir. PSA yoğunluğunun serbest PSA testi kadar faydalı olduğu gösterilmemiştir.
2008 yılına kadar, bazı doktorlar ve meslek kuruluşları 50 yaşından büyük erkekler için yıllık PSA taramasını önermekteydi. Bununla birlikte, prostat kanseri taramasının hem yararları hem de zararları hakkında daha fazla şey öğrenildikçe, bazı kuruluşlar rutin nüfus taramasına karşı uyarıda bulunmaya başladı. Çoğu kuruluş, PSA taramasını düşünen erkeklerin öncelikle doktorlarıyla riskleri ve faydaları tartışmalarını önermektedir.
Prostat kanserinin tanısında kesin bir PSA test sonucu seviyesi kullanmanın zor olmasının bir nedeni, kanser dışındaki bazı faktörlerin de PSA seviyelerini etkileyebilmesidir.
PSA seviyelerini yükseltebilecek faktörler şunları içerir:
Bazı etkenler PSA seviyelerini düşürebilir (kişide prostat kanseri olsa bile):
Prostat kanseri için taranabilecek erkekler için, PSA'nın düşürülmesinin yararlı olup olmadığı konusu net değildir. Bazı durumlarda, PSA'yı düşüren faktör, bir erkeğin prostat kanseri riskini de azaltabilir. Ancak diğer durumlarda, bir erkeğin kanser riskini etkilemeden PSA seviyesini düşürebilir ve bir kanserin tespit edilmemesine neden olabilir. Bu nedenle, PSA seviyenizi etkileyebilecek herhangi bir şey hakkında doktorunuzla konuşmanız önemlidir.
Doktorlar, kimin bir PSA tarama testi yaptırması ve kimin yaptırmaması gerektiği konusunda farklı fikirler öne sürmektedir. Doktorunuzla PSA testinin faydalarını, sınırlarını ve potansiyel risklerini tartışmak bilinçli bir karar vermenize yardımcı olabilir.
PSA testi, prostat kanserini erken bir aşamada tespit etmeye yardımcı olabilir. Kanserin tedavisi erken evrelerinde teşhis edilirdiğinde daha olasıdır.
Önemli bir konu, prostat kanserinin tipik seyridir. Prostat kanseri genellikle yıllar içinde yavaş ilerler. Bu nedenle, bir erkeğin yaşamı boyunca hiçbir zaman semptomlara neden olmayan veya tıbbi bir sorun haline gelmeyen prostat kanseri olabilir.
PSA testinin sınırları şunlardır:
PSA testinin potansiyel riskleri, temelde prostat kanseri için ileri test ve tedaviye girme kararı gibi test sonuçlarına göre yaptığınız seçimlerle ilgilidir. Riskler şunları içerir:
Prostat kanserini erken teşhis etmek prostat kanserinden ölme şansını azaltmayabilir. Taramada kullanıldığında, PSA testi semptomlara neden olmayan küçük tümörleri tespit etmeye yardımcı olabilir. Bununla birlikte, küçük bir tümör bulmak, bir erkeğin prostat kanserinden ölme şansını mutlaka azaltmayabilir. PSA testinde bulunan birçok tümör o kadar yavaş büyür ki, kişinin hayatını tehdit etme olasılığı düşüktür. Yaşamı tehdit etmeyen tümörleri tespit etmeye "aşırı tanı" ve bu tümörleri tedavi etmeye "aşırı tedavi" denir.
Aşırı tedavi, kişiyi gereksiz yere erken prostat kanseri için cerrahi ve radyasyon tedavisi dahil olmak üzere tedavilerin potansiyel komplikasyonlarına ve zararlı yan etkilerine maruz bırakır. Bu tedavilerin yan etkileri arasında idrar kaçırma (idrar akışını kontrol edememe), bağırsak fonksiyonu sorunları, erektil disfonksiyon (ereksiyon kaybı veya cinsel ilişki için yetersiz ereksiyonlar) ve enfeksiyon yer alır.
Ek olarak, kanseri erken bulmak, tespit edilmeden önce vücudun diğer bölgelerine yayılmış olabilecek hızlı büyüyen veya agresif bir tümörü olan bir hastaya yardımcı olmayabilir.
PSA testi yanlış pozitif veya yanlış negatif sonuçlar verebilir. Yanlış pozitif bir test sonucu, bir erkeğin PSA seviyesi yükseldiğinde ancak aslında kanser olmadığında ortaya çıkar. Yanlış pozitif bir test sonucu, bir erkek ve ailesi için endişe yaratabilir ve prostat biyopsisi gibi zararlı olabilecek ek tıbbi prosedürlere yol açabilir. Biyopsilerin olası yan etkileri arasında ciddi enfeksiyonlar, ağrı ve kanama bulunur.
Yüksek PSA düzeyine sahip çoğu erkekte prostat kanseri olmadığı ortaya çıkar; PSA düzeyinin yükselmesi nedeniyle prostat biyopsisi yapılan erkeklerin yalnızca yaklaşık% 25'inin biyopsi yapıldığında prostat kanseri olduğu bulunmuştur.
Yanlış negatif test sonucu, bir erkeğin aslında prostat kanseri olmasına rağmen PSA seviyesi düşük olduğunda ortaya çıkar. Yanlış-negatif test sonuçları, hastaya, ailesine ve doktoruna, aslında tedavi gerektiren bir kansere sahip olduğu durumda, kanser olmadığına dair yanlış güvence, bilgi verebilir.
Kanda spesifik bir normal veya anormal PSA seviyesi yoktur ve psa seviyeleri aynı kişide zamanla değişebilir. Geçmişte çoğu doktor 4.0 ng / mL ve altındaki PSA seviyelerinin normal olduğunu düşünüyordu. Bu nedenle, bir erkeğin PSA seviyesi 4.0 ng / mL'nin üzerindeyse, doktorlar prostat kanserinin olup olmadığını belirlemek için genellikle prostat biyopsisi önemekteydi.
Bununla birlikte, yeni çalışmalar PSA seviyeleri 4.0 ng / mL'nin altında olan bazı erkeklerin prostat kanseri olduğunu ve daha yüksek PSA seviyesine sahip birçok erkekte prostat kanseri olmadığını göstermiştir. Ek olarak, çeşitli faktörler bir erkeğin PSA seviyesinin dalgalanmasına neden olabilir. Örneğin, bir erkeğin PSA seviyesi, prostatit veya idrar yolu enfeksiyonu varlığında sıklıkla yükselir. Prostat biyopsileri ve prostat cerrahisi de PSA düzeyini artırır. Tersine, BPH'yi tedavi etmek için kullanılan finasterid ve dutasterid dahil bazı ilaçlar da bir erkeğin PSA seviyesini düşürür. PSA seviyesi ayrıca laboratuarlar arasında da biraz farklılık gösterebilir.
Bununla birlikte, genel olarak, bir erkeğin PSA seviyesi ne kadar yüksekse, prostat kanseri olma riski o kadar yüksektir. Dahası, bir erkeğin PSA seviyesinin zaman içinde sürekli yükselmesi de prostat kanserinin bir işareti olabilir.
Prostat kanseri belirtileri olmayan bir erkek prostat kanseri taramasına girmeyi seçerse ve yüksek PSA seviyesine sahip olduğu tespit edilirse, doktor orijinal bulguyu doğrulamak için başka bir PSA testi önerebilir. PSA seviyesi hala yüksekse, doktor, kişide zaman içindeki değişiklikleri izlemek için düzenli aralıklarla PSA testleri ve DRE'lere devam edilmesini önerebilir.
Kişinin PSA seviyesi yükselmeye devam ederse veya DRE sırasında şüpheli bir yumru tespit edilirse, doktor, sorunun doğasını belirlemek için ek testler önerebilir. İdrar yolu enfeksiyonunu kontrol etmek için bir idrar testi önerilebilir. Doktor ayrıca transrektal ultrason, röntgen veya sistoskopi gibi görüntüleme testleri isteyebilir.
Prostat kanserinden şüpheleniliyorsa, doktor prostat biyopsisi önerecektir. Bu prosedür sırasında, prostat içine içi boş iğneler sokularak ve sonra geri çekilerek çok sayıda prostat dokusu örneği toplanır. Çoğu zaman, iğneler rektum duvarından sokulur (transrektal biyopsi). Bir patolog daha sonra toplanan dokuyu mikroskop altında inceler. Doktor biyopsi sırasında prostatı görüntülemek için ultrason kullanabilir, ancak ultrason, prostat kanserini teşhis etmek için tek başına kullanılamaz.
PSA testi prostat kanseri öyküsü olan hastalarda kanserlerinin tekrar edip etmediğini (geri gelip gelmediğini) izlemek için kullanılır. Bir erkeğin PSA seviyesi prostat kanseri tedavisinden sonra yükselmeye başlarsa, bu, nüksün ilk işareti olabilir. Böyle bir "biyokimyasal nüks" tipik olarak prostat kanseri nüksünün diğer klinik belirti ve semptomlarından aylar veya yıllar önce ortaya çıkar.
Bununla birlikte, prostat kanseri öyküsü olan bir hastada sadece PSA yüksekliği, her zaman kanserin geri geldiği anlamına gelmez. Prostat kanseri tedavisi gören bir erkek, doktoruyla yüksek PSA düzeyi hakkında tartışmalıdır. Doktor, bir nüksün kanıtını kontrol etmek için PSA testini tekrarlamayı veya başka testler yapmayı önerebilir. Doktor, tek bir yükseltilmiş PSA seviyesi testi yerine zaman içinde yükselen bir PSA seviyesi eğilimi arayabilir.
Bir erkeğin PSA seviyesi prostat kanseri tedavisinden sonra yükselirse, doktoru ileri tedavi önermeden önce bir dizi faktörü dikkate alacaktır. Tek bir PSA testine dayalı ek tedavi önerilmez. Bunun yerine, görüntüleme testlerinde anormal bir sonuç gibi diğer bulgularla birlikte zaman içinde PSA seviyesinde yükselen bir eğilim, hastaya doktorunun daha ileri tedavi önermesine neden olabilir.