Günlük yaşamlarında kırmızı, yeşil ve mavi renkleri ayırt etmekte veya renkleri tanımlamakta zorluk çeken bireyler renk körü olarak isimlendirilir. Dünyada milyon bireyin hayatını zorlaştıran renk körlüğü, insan hayatında çeşitli sorunlara yol açar.
Renk körlüğü nedir?
İnsan gözünde görme eylemini gerçekleştiren bazı sinir nöronlarının işlevini kaybetmesinden dolayı insan gözünün gördüğü cisimlerden yayılan dalga boyutundaki ışınlar insan beynine doğru iletilemez. Bu yüzden insan gözü renkleri ve renkler arasındaki farkları doğru algılayamaz. Renk körlüğü daltonizm olarak da adlandırılır.
Renk körlüğüne sahip olan insanlar genellikle kırmızı ve yeşil renkleri karıştırırlar. Bu renkler dışında renk körü olan insanlar ise gri renkte görürler.
İnsan gözü içerisinde yer alan koni hücrelerinin içerisinde fotoreseptör olarak adlandırılan üç farklı koni hücresi bulunur. Bu koni hücreleri eksiksiz bir biçimde çalıştığında görmede herhangi bir sorun yoktur fakat bu üç farklı koni hücrelerinden bir tanesinin çalışmaması sonucunda renk körlüğü meydana gelir.
Renk körlüğü belirtileri
Renk körü olanlar için genellikle kırmızı ve yeşil renkleri karıştırdıkları ve etrafı gri renk tonlarında gördüklerine dair bir görüş yayılmıştır fakat bu görüş her renk körü hastası için doğru değildir. Renk körlüğüne sahip hastalar renk körü olduklarını hemen anlayamazlar. Çünkü bu hastalığın çok fazla belirtisi bulunmamasının yanında renk körlüğü hastaları arasında belirtiler değişiklik gösterir.
Renk körü hastaları iki farklı grupta incelenir. İlk grupta yer alan kısmi renk körleri için mavi, kırmızı ve yeşil renkler ayırt edilemezdir. İkinci grup olan tam renk körleri ise etraflarındaki renkleri siyah, beyaz veya gri renk tonlarında görür.
Renk körlüğü tanısı nasıl konulur?
Renk körlüğü hastalığına sahip bireyler genellikle bu hastalığı çocukluk dönemlerinde değil yetişkinlik dönemlerinde fark eder. Renk körlüğü tanısının konulabilmesi için renk körlüğü testleri yapılır. Renk körlüğü testlerinin erken yaşlarda yapılması bireyin gelecekteki hayatında sorunlar yaşamasının önüne geçilmesinde faydalı olabilir.
Ishihara renkli görme test plakları
Ishihara farklı renklerde ve farklı boyutlarda renk plakları olarak bir araya gelir. Bu renk plakları psödoizokromatik olarak isimlendiriilir. Bu renk körlüğü testinde 38 farklı test plakı bulunur. Bu test içerisinde farklı şekilde tasarlanmış sayı ve çizgiler yer alır. Renk körü olmayan kişilerin görebileceği doğru çizgi ve sayılar ise gizlidir. Renk körü kişiler bu renkleri göremediği için farklı rakam ve şekilleri tespit eder ve renk körü olup olmadıkları test edilmiş olur.
Farnsworth testi
Farnswort testinde renk körü olarak test edilen kişiden 85 farklı renkte bulunan taşları renk tonlarına uygun şekilde düzenlemesi istenir. Bu test genellikle mavi rengi ayırt etmekte sorunlar yaşayan renk körü hastaları üzerinde uygulanır. Çok fazla rengin düzenlenmesi istenildiğinden dolayı uzun süren bir testtir. Bu yüzden çok sık uygulanan bir yöntem değildir.
Anomaloskop testi
Anomaloskop testi ile renk körü olan bireyin genetik veya sonradan oluşan renk körlüğüne sahip olup olmadığının ayrımı için kullanılır. Bu test ile renk körlüğü hastalığının derecesi de belirlenir. Günümüzde referans test olarak kullanılır.
Renk körlüğü tedavisi
Renk körlüğünün uzmanlar tarafından yapılan bilimsel çalışmalar sonucunda genetik bir hastalık olduğu belirtilirken, bunun yanında nadiren de olsa renk körlüğü göze temas edebilecek zararlı maddelerden dolayı da oluşabileceği belirtilmiştir. Genetik veya sonradan renk körlüğüne sahip olmuş kişilerin renk körlüğünden kurtulabilmesi için maalesef herhangi bir renk körlüğü tedavisi bulunmaz.
Renk körlüğü hastalığına sahip bireyler günlük yaşamlarında renkleri ayırt etmekte zorluk çektiklerinden dolayı trafik ışıklarını algılamakta zorluk çekerler. Bu gibi sorunlarda renk körlerine yardımcı olabilmek için kromojen filtreli gözlük ve lensler kullanılır. Ancak kalitesiz ve uzmanlar tarafından geliştirilmeyen sıradan renk körlüğü gözlükleri ve renk körlüğü lensleri hastalığın getirdiği zorluklukları ortadan kaldırmakta yetersizlerdir.
Renk körleri nasıl görür?
Renk körleri etraflarındaki renkleri renk körü olmayan insanlara kıyasla daha farklı görür. Renk körleri mavi, kırmızı ve yeşil renkleri birbirlerinden ayırt etmekte zorlanırken, bazı renk körleri ise etrafındaki renkleri gri tonlarda görür. Bunun sebebi göz koni hücrelerinde yaşanan fonksiyonel sorunlardır.
Renk körlüğü çeşitleri
Renk körlüğü hastalığı kişiden kişiye farklı belirtiler gösterdiğinden birçok farklı renk körlüğü çeşidi bulunur. Bu renk körlüğü çeşitleri kişinin etrafındaki renkleri algılamasına göre değiştiğinden farklı şekilde sınıflandırılır.
- Monokromatik renk körlüğü: Monokromatik renk körlüğünde, gözün etrafındaki ışın dalgalarını algılayarak bunu beyne ileti olarak gönderen 3 farklı koni hücrelerinin hepsinde fonksiyonel bozukluklar bulunur. Bu renk körlüğünü yaşayan hastalar çoğunlukla renkleri koyu ve açık renk şeklinde sınıflandırırken, diğer renkleri ayırt etmekte güçlük çekerler. Renk körlüğü hastaları içerisinde daha az karşılaşılan renk körlüğü hastalığıdır. Monokromatik renk körlüğü hastalığı renksiz tip olarak bilinir.
- Dikromatik renk körlüğü: Dikromatik renk körlüğünde, göz içerisinde yer alan koni hücrelerinden 3 tanesinin sadece 1’inde fonksiyonel olarak kusurbulunup, diğer ikisinin fonksiyonel olarak sorunsuz çalışması sonucunda ortaya çıkar. Göz içerisinde yer alan koni hücrelerinden hangisi fonksiyonel olarak işlevini yerine getiremiyorsa, görülen o rengi diğer normal gören insanlardan farklı olarak algılar. Göz kırmızı renkten etkileniyorsa protanopia tipi olarak isinlemdirilir. Birey kırmızıya yakın olan renkleri ayırt etmekte zorlanır ya da tamamen kırmızı renkleri farklı renklerde görür. Yeşil rengin hakim olduğu fotoreseptörlerde oluşan fonksiyonel bozukluklar deuteranopia olarak isimlendirilir. Bu hastalığa sahip bireyler yeşil rengi ayırt etmekte zorlanır ya da yeşili farklı renklerde görür. Mavi ışığı emen fotoreseptör hücreleri içerisinde meydana gelen fonksiyonel bozukluklar tritanopia olarak isimlendirilir. Mavi renge yakın renkler ya da tamamen mavi renkler ayırt edilmekte zorlanılır.
- Anormal trikromatik renk körlüğü: Anormal triktomatik renk körlüğünde üç farklı renk körlüğünde yer alan renklerden bir tanesine karşı görme kaybı yaşanır. Anormal triktomatik renk körlüğüne sahip olan bireyler geniş renklere sahip renkleri algılayabilmekte zorluk çekerler. Kırmızı renkler kırmızı olarak algılanabilir fakat kırmızıya benzeyen farklı renkler ayırt etmekte zorlanılır. Aynı durum yeşil ya da mavi renk için de geçerlidir.
Renk körlüğü neden olur?
Renk körü hastalığına sahip olan bireyler renk körlüğünü çoğunlukla çok geç farkettiklerinden dolayı bu hastalığın sonradan oluştuğunu düşünürler. Fakat renk körlüğü hastalığı üzerine yapılan bilimsel çalışmalardan elde edilen sonuçlarda durumun böyle olmadığı tespit edilmiştir. Fakat çok sık olmasa da nadir olarak bazı hastalarda göz retinasında oluşan travma sonucu oluşan zararlar, zararlı maddelerin göze temas etmesi gibi olayların sonucunda renk körlüğü ile karşılaşılabilir.
Renk körlüğü, genetik bir hastalıktır ve çekinik genler renk körlüğü hastalığını nesilden nesile aktarır. Renk körlüğü, insanların en çok karşılaştığı genetik hastalıklar arasında yer alır. Renk körlüğü hastalığı erkeklerde bulunan x kromozomu ile aktarılır. X kromozomu ile aktarıldığından dolayı renk körlüğü erkeklerde 20 kat daha fazla görülür.