Resimde Tonlama Örnekleri

seafoodplus.info ÇiZiM TEKNİKLERİ ÜZERiNE NOTLAR ii seafoodplus.info iii  seafoodplus.info ÇiZiM TEKNİKLERİ ÜZERiNE NOTLAR B. Boyraz & Ü. Irmak Sahin “Eylül, ” I. Edisyon Ders Grupları: Yıldız Teknik Üniversitesi Sanat ve Tasarım Fakültesi Sanat Bölümü Sanat Yönetimi Anabilim Dalı Güz Yarıyılı SYP - Perspektif I SYP - Resim Atölyesi Tüm hakları gizlidir. Basılı veya dijital ortamda izinsiz çoğaltılamaz. Eylül, iv  seafoodplus.info Önsöz yılı itibarı ile Türkiye genelindeki üniversite sayımız olmuş, fakülte sayımız da ’ü bulmuştur (seafoodplus.info, ). Güzel sanatlar fakültelerimiz ise tüm bölgelerimize dağılmış, toplam rakam devlet 2 üniversitelerimizde 51’e , vakıf üniversitelerimizde de 20’ye yaklaşmıştır (seafoodplus.info, ). Bugün özel yetenek sınavları ile öğrenci kabul eden güzel sanatlar fakültelerimizde “çizim” içerikli uygulama derslerinin sayısı Sanayi-i Nefise’nin kuruluşundan () beri katbekat artmıştır. Ancak ders sayısındaki artışa karşın ilgili literatürün ülkemiz ölçeğindeki yeri sınırlı düzeyde kalmıştır. “Çizim Teknikleri Üzerine Notlar” isimli bu derleme mevzu bahis boşluğu doldurmaya yardımcı olma gayesi ile hazırlanan bir “not topluluğudur”. Çizim konusunda belli başlı konuların yer aldığı bu eser, genç sanatçı adaylarına rehberlik edecek kaynak çeşitliliğini arttırma içgüdüsü ile oluşturulmuştur. Çizgi değerleri, perspektif, oran-orantı, ton cetveli ve tonlama ile kompozisyon başlıklarının her biri ilgili görseller ile desteklenmiş, eserin sonunda da sanatçı adayları için “eskiz payları” bırakılmıştır. Boyraz & Şahin, Eylül - , İstanbul. 1 Devlet ve Vakıf toplamıdır. 2 Özel yetenek sınavı ile alınan birimlerdir. v  seafoodplus.info İçindekiler 1. Çizgi Değerleri 1 2. Perspektif 12 3. Oran ve Orantı 30 4. Ton Cetveli ve Tonlama 5. Kompozisyon 59 vi  seafoodplus.info 1. ÇİZGİ DEĞERLERİ Çizgi Nedir ? Türk Dil Kurumu’na göre çizgi; çizilerek veya çeşitli yollarla oluşturulan iz, hat anlamına gelmektedir (TDK, ). Sanat yapıtının üretim sürecinde ilk adım olarak görülen çizgi eski çağlarda mağara duvarlarına yapılan resimlerde dahi karşımıza çıkmaktadır. Zamanla hareket ya da durağanlık ölçeğinde farklılıklar göstermeye başlayan bu “araç” temel sanat eğitimi nezdinde bir takım değerlere sahiptir. Görsel anlatımda sıklıkla faydalanılan bu değerler günümüzde incelik-kalınlık, doğruluk-eğrilik ve yataylık-dikeylik gibi çeşitli gruplamalara tabi tutulmaktadır. 1  seafoodplus.info Farklı Kalem Değerleri İle Düz Çizgi Örnekleri. HB 2B 4B 8B Farklı Kalem Değerleri İle Eğri Çizgi Örnekleri. HB 2B 4B 8B Farklı Nüans Değerleri İle Eğri Çizgiler. 2 seafoodplus.info Düz Çizgi Nüanslı Çizgi 3  seafoodplus.info a b Çizgide nüans; “hattın” yer yer kalınlaşıp yer yer incelmesi ile oluşur (Bkz. a). Çizimde gölgede kalan alanlarda ya da temas noktalarında kalın nüans, aydınlık alanlarda veya bağımsız kısımlarda ise ince nüans kullanımı oldukça yaygındır. Nüansla ilgili bir başka özellik ise koyu-açık değerlerdir. Nüanslı bir çizgi, çizerin amacı doğrultusunda kendi içinde ton farklılıklarına sahip olabilmektedir (Bkz. b). 4  seafoodplus.info Figür çalışmasında nüanslı çizgi örneği 1. 5  seafoodplus.info Figür çalışmasında nüanslı çizgi örneği 2. 6  seafoodplus.info Portre çalışmasında nüanslı çizgi örneği. 7  seafoodplus.info . Nüanslı çizgi için farklı kalem türlerinden de faydalanılabilir. Asetatlı ya da kesik uçlu kalemler ile çalışmalar yaparak nüans farklılıkları gözlemlenebilir. 8  seafoodplus.info 1 2 3 Kurşun kalem ile gerçekleştirilen çizgi çalışmaları temel sanat eğitimi uygulamalarının olmazsa olmazıdır. Üstte 1 numarada serbest çizgi, 2 numarada dikey ve yatay ağırlıklı serbest çizgi ve 3 numarada da dairesel ağırlıklı çizgi çalışmalarından kesitler yer almaktadır. 9  seafoodplus.info Çizgi üç boyutlu ifadeler için tek başına kullanılabilecek bir araçtır. Çizginin sıklığı veya kalınlığı ile algıda yanılsamalar yapılabilir, tonlama etkisi elde edilebilir. 10  seafoodplus.info Günümüz çizim malzemeleri Türk akademisyen/sanatçı Ahmet natürel kömürden füzen kurşun Özol’un ifadesi ile çizgi; plastik kaleme, grafit kömürden boya sanatlarda biçimin öznel ayrımını kalemlerine kadar oldukça geniş sağlayan belirleyiciliklere sahip seçeneklidir. olduğu gibi, psikolojik değerleri de Kurşun kalemlerin içinde taşıyan bir dışavurum derecelendirilmesinde kullanılan B öğesidir (Özol, 62). harfi; Siyah (Black) anlamına gelmekte ve yumuşak ucu temsil etmektedir. H harfi ise Sert (Hard) içeriği belirtirken kalemin kömür yapısı daha katıdır. F (Fine) harfine gelirsek bu gösterge her iki değerin harmanlandığı bileşeni ifade etmektedir. Resim 1. Bugün dünyanın pek çok sanat müzesinde sanatçıların çizimlerini içeren eskiz defterleri veya notlar sergilenmektedir. Hırvatistan / Zagreb şehrindeki Zagreb City Museum bunlardan biridir. Müze koleksiyonunda ülkenin sanat tarihinde yer edinmiş pek çok önemli yerel sanatçının eskiz defteri görülebilir. Kaynak: B. Boyraz & Ü. I. Şahin Arşivi. 11  seafoodplus.info 2. PERSPEKTİF Cisim ve mekânların çeşitli bakış açıları ile matematiksel bir yaklaşımla çözümlenmesi olarak tanımlayabileceğimiz perspektif temelde uzak-yakın ilişkisine dayalı bir çizim yöntemidir. Perspektif kurallarını esas alan bir çizimde ufuk çizgisi göz önünde bulundurularak “kaçış noktalarından” uzatılan yapay ışınlar kullanılır. Bu ışınlar; her bir cisim veyahut yaşam alanının hem kendi içinde, hem de diğer cisim ve yaşam alanları ile uyumlu biçimde resmedilmesine yardım eder. 12  seafoodplus.info Ufuk çizgisinin çizimdeki temsili yatay bir düz çizgidir. Kaçış noktasının çizimdeki temsili ise ufuk çizgisi üzerine yerleştirilmiş basit bir noktadır. Kaçış noktası, sahip olunan bakış açısına göre “ufuk çizgisi üzerinde olmak kaydı ile” orta veya sağ - sol istikametlerde konumlandırılabilir. Geometrik şekiller ile çalışmalar yapmak perspektif kurallarını kavramak için öğreticidir. Geometrik şeklin ufuk çizgisinin altında ya da üstünde olması uygulamaya birincil derecede etki eden bir durumdur. 13  seafoodplus.info Aşağıda tek kaçışlı perspektif çalışmasına konu olan ve ufuk çizgisinin altında konumlandırılan bir geometrik şeklin çizim aşamaları sıralanmıştır. 1 2 Noktalı çizgi ile belirtilen ışınlar kaçış noktasından çıkarak geometrik şeklin ufuk çizgisine en yakın köşelerine temas eder. 14  seafoodplus.info 3 Geometrik şeklin derinliği bu ışınlar yardımıyla belirlenir. Belirtilen yöntem farklı türdeki geometrik şekiller için de kullanılabilir. 15 seafoodplus.info 4 Derinliği belirlenen bir geometrik şeklin merkez noktasını bulmak da mümkündür. Merkez noktası, şeklin ön cephesindeki köşelerinden uzatılıp birbiri ile kesiştirilen ışınlar ile bulunur. 5 Tespit edilen merkez noktası üzerinden bir dikey çizgi çizilir. 16 seafoodplus.info 6 Çizilen dikey çizginin üst noktası ile kaçış noktası kesiştirilir. Bu hattı izleyecek biçimde şeklin üst yarısı belirlenir. 7 Aynı işlem yatay bölme için de gerçekleştirilir. 17  seafoodplus.info Aşağıdaki çalışmada ise geometrik şeklin şeffaf görünümünü elde etmek hedeflenmiştir. Şeffaf görünüm için şeklin ufuk çizgisine uzak köşesine de bir ışın atmak gerekir. 2 c Bu ışının yardımı ile b görselde a, b ve c olarak ifade edilen “iç kısım” köşeler birbirileri ile kesiştirilir. a 18  seafoodplus.info Belirtilen bu yöntem diğer geometrik şekiller için de kullanılabilir. 19  seafoodplus.info Çift kaçışlı perspektif için yine öncekine benzer kurallar uygulanır. Ancak bu türdeki perspektif çalışmalarında bir yerine iki adet kaçış noktası mevcuttur. Bu kaçış noktaları ufuk çizgisi üzerinde, aralarında mesafe bulundurmak kaydı ile farklı yönlerde konumlandırılabilir. (Söz konusu mesafenin bakış açısını temsil ettiği ve bu durumun cismin / yaşam alanının görünümünü etkileyeceği unutulmamalıdır). İlk adımda ufuk çizgisi üzerinde iki adet kaçış noktası belirlenir. Ardından çizilecek geometrik şeklin köşe görünümünü ifade eden dikey bir kesit çizilir. 1 Dikey kesit. 20 seafoodplus.info 2 Dikey kesitin üst ve alt sınırlarına her iki kaçış noktasından da ikişer adet ışın atılır. 3 Bu ışınların yardımı ile geometrik cismin derinliği belirlenir. 21 seafoodplus.info 4 Belirlenen derinliğin üst sınırından, karşı hizada duran ışına yatay bir şerit çekilir. 5 Bu şerit ve temas ettiği ışının alt ışın ile olan mesafesi bize geometrik cismin derinliğinin diğer ayağını verir. 22 seafoodplus.info 6 Son aşamada da derinliği ifade eden iki kesitin de üst sınırına “karşılarındaki” kaçış noktaları üzerinden çaprazlama ışınlar atılır. 7 Geometrik cisim şeffaflaştırılmak isteniyorsa derinlik kesitlerinin alt kısımlarına da çaprazlama ışınlar atılır ve kesiştikleri noktadan yukarı doğru bir dikey kesit daha çizilir. 23  seafoodplus.info Farklı türdeki geometrik cisimler ile uygulamalar çeşitlendirilebilir. 24  seafoodplus.info Üç kaçışlı perspektif ise ışınların kaynağı yönünden biraz daha farklı özelliklere sahiptir. Bu tür perspektif çalışmalarında üçüncü bir kaçış noktası daha kullanılır ve bu kaçış noktası ufuk çizgisi üzerinde konumlandırılmak zorunda değildir. “Üçüncü kaçış noktası”. Derinlik kesitleri bu kaçış noktasından atılan ışınlar ile oluşturulur. Ayrıca vurgulamak gerekir ki; çizgi değerleri ve tonlama perspektif etkisini kuvvetlendiren öğelerdir. Bu öğeler yardımı ile perspektif kurallarına uygun olan bir çizimin ifade gücü arttırılabilir. 25  seafoodplus.info Perspektif kuralları, cisimlerin birbirleri ile olan uzaklık–yakınlık ilişkilerini ifade etmek için çözümleyici niteliktedir. Aşağıda boyları denk sayılabilecek iki temsili figürün farklı mesafelerdeki perspektif görünümleri belirtilmiştir. 26  seafoodplus.info Mimari çizimler ile iç ve dış mekân eskizleri de perspektifin sıklıkla kullanıldığı uygulamalardır. Tek kaçışlı perspektif kurallarının yardımı ile derinlemesine uzun koridorlar ya da yaşam alanlarından kesitler çizilebilir. a b c İlk görselde (a) tek kaçışlı perspektif kurallarını betimlememize yardımcı olan bir koridor görünümü yer almaktadır. İkinci görselde (b) ise ilgili tasvirin ufuk çizgisi, kaçış noktası ve ana d hatları belirtilmektedir. Üçüncü ve dördüncü görsellerde (c-d) de ana hatlar üzerinden kurgulanan ve basitleştirilmiş bir iç mekân sunulmuştur. 27  seafoodplus.info Çift veya üç kaçışlı perspektif ile bağımsız mimari tasarımlar hazırlanabilir. Çift kaçışlı perspektif. Üç kaçışlı perspektif 28  seafoodplus.info Resim 2 Perspektif manzara Resim 3. Kurşun kalem veya füzen ile resimleri için önemlidir. Başlı başına yapılan mimari çizim etütleri aynı bir deniz manzarasında bile zamanda “belge” niteliği de perspektif kuralları geçerlidir. Batı taşımaktadır. Eski yapıların sanatında bu kuralları en iyi tatbik restorasyonu için gerçekleştirilen ön edenlerden biri Alman sanatçı araştırmalarda tarihi niteliğe sahip Gerhard Richter’dir. Her ne kadar olan çizimler de dikkate alınır. Ayrıca figüratif ya da soyut dışavurumcu bu tür çizimlere güncel sanat üretimleri olsa da hiper-realist sergilerinde de yer verilmektedir. manzaralarının hemen hepsinde bu Sırbistan / Belgrat’da bulunan kuralları olan hâkimiyetini “Akademija” (The Centre for Graphic hissettirmektedir. Sanatçının ürettiği Arts and Visual Researches) galerisinde pek çok hiper-realist manzara resmi yılında Belgrat şehrinden kesitleri yılında Çekya / Prag’daki içeren çalışmalar da sergilenmiştir. retrospektifinde (National Gallery) Kaynak: B. Boyraz & Ü. I. Şahin Arşivi, sergilenmiştir. Kaynak: B. Boyraz & Ü. I. Şahin Arşivi, Resim 4. Üç boyutlu tipografi uygulamaları da perspektif kurallarını esas alır. Harflerin, kelimelerin ve cümlelerin üç boyutlu hale getirilmesi yine tek, çift ya da üç kaçışlı perspektif ile mümkündür. Kaynak: B. Boyraz & Ü. I. Şahin Arşivi, 29  seafoodplus.info 3. ORAN VE ORANTI Her cismin kendine özgü bir görünümü vardır. En genel ifade ile bazı cisimler uzun, bazıları kısa, bazılar geniş, bazıları ise dardır. Bu özellikler cismin işlevselliğinden kaynaklanabilen ve onu diğerlerinden ayırt etmemize yardımcı olan niteliklerdir. Cisimler arasındaki farkları belirten “oran” ve bütün halindeki bir cismin belirli kısımlarının mukayesesi olan “orantı” söz konusu ayırt edici nitelikleri ifade eden terimlerdir. Oran ve orantı etütleri cisimlerin “karakterlerini” fark etmemizi sağlamakta ve onları doğru yansıtma konusunda bize yol göstermektedir. Bu etütlerde “doğru görebilmek” adına; simetri çizgisi, geometrik şekiller ve perspektiften faydalanılmaktadır. 30  seafoodplus.info 1 Birim 90 Derece 1 Birim 2 Birim 3 Birim 4 Birim Cisimleri “tekil yönde” ifade etme konusunda faydalandığımız en temel yöntem ölçü almaktır. Bir kalem yardımı ile gerçekleştirebileceğimiz ölçü alma işlemi, cismin kendi içindeki oranlarını doğru bir yaklaşım ile gözlemlememizi sağlar. Bu işlem natürmort ve figür etütleri için yatay veya dikey biçimlerde gerçekleştirilebilir. 31  seafoodplus.info Geometrik çerçeveler ölçü alma ve cismi tanıma aşamasında yardımcı elemanlardır. Cisimleri bu şekiller üzerinden görmek “karakteri” yansıtmamızı kolaylaştırır. 32  seafoodplus.info Simetri çizgisi cismi ortadan ikiye bölen imgesel bir çizgidir. Bu çizginin kullanılmasındaki amaç, ölçü alırken cismin her iki tarafına “eşit biçimde” yaklaşabileceğimiz bir referans hattı oluşturmaktır. 33  seafoodplus.info Geometrik çerçeveler ve simetri çizgisi ile birlikte kullanılan diğer dikey ve yatay referans çizgileri cismin belirli kısımlarını yani karakteristik özelliklerini keşfetmemizde kolaylık sağlar. Orantıyı tespit etmek için ana çerçeve içinde bu çizgiler ile birlikte başka geometrik şekillerden de faydalanılabilir. 34  seafoodplus.info Geometrik çerçeve için bakış açısına göre perspektiften de yararlanılabilir. 35  seafoodplus.info Perspektiften yararlanılan oran-orantı etütlerinde ufuk çizgisinin belirleyici bir etken olduğu unutulmamalıdır. Örneğin elipsler ufuk çizgisine yaklaştıkça daralır, uzaklaştıkça genişler. Ufuk çizgisi 36 seafoodplus.info Perspektifin bu etkisi özellikle tekil cisim etütlerinde sıklıkla karşımıza çıkar. 37  seafoodplus.info Cisimler ve oran-orantı söz konusuyken figür ve anatomi ölçülerine ayrı bir başlık açmak gerekir. İnsan anatomisi için kabul görmüş ölçüler mevcuttur. Ortalama bir figürün otururken ve ayaktayken ne kadar uzun olabileceği, baş ve ellerin vücuda oranı gibi konularda genel geçer kıstaslar bulunmaktadır. Buna göre oturan bir figürün uzunluğu kendi başının 5,5 veya 6 katı kadardı. 1 Birim 1 Birim 2 Birim 3 Birim 4 Birim 5 Birim Ayak pozisyonuna göre toplamda 5,5 veya 6 Birim 38  seafoodplus.info Figür ayakta ise bu oran başın 7,5 veya 8 katına çıkabilir. 1 Birim 2 Birim 3 Birim 4 Birim 5 Birim 6 Birim 7 Birim 8 Birim 39  seafoodplus.info Ölçü birimi olarak kullandığımız insan başını çizmek için kullanılan yöntemlerden biri; birbiri ile kesişen iki daire çizmektir. Altlı üstlü şekilde çizilen bu daireler başın uzunluğunu ve yönünü ifade etmektedir. Simetri çizgisi ise göz arası/burun hizasını temsil ederken bulunduğu konum baş yönüne göre değişebilir. Göz ve burun arasındaki mesafe için de belirli kaideler vardır. Bu kaideler burnu genellikle kulak ile aynı hizaya konumlandırır. 40  seafoodplus.info Geometrik yön tayinleri eşliğinde farklı açılardan baş görünümleri. 41  seafoodplus.info Baş görünümü figürün “hareketi” ile de ilgilidir. Farklı duruş ve pozlarda kısa süreli eskiz çalışmaları yapmak figür anatomisini kavrama konusunda bize yardımcı olacaktır. 42  seafoodplus.info Hareket eskizlerinde fark edilebileceği gibi figür uzuvlarındaki açı değişimleri orantılarda değişim olduğu izlenimini yaratmaktadır. “Rakursi” olarak tanımlayabileceğimiz bu durumu çözümlemek için perspektif bilgisi gereklidir. Bu aşamada tekrar geometrik şekillerden yararlanılabilir. 43  seafoodplus.info Rakursiyi kavrayıp, uygulamak için bilinmesi gereken temel nokta uzun uzuvların değişen açılarda kısa görünümlere sahip olabileceğidir. 44  seafoodplus.info Rakursinin gözlemlenebileceği bir figür etütü. 45  seafoodplus.info Figürde detay etütlerine, bahsini geçirdiğimiz orantı ve hareketi doğru yansıttıktan sonra başlamak gerekir. Göz, kulak ve burun detaylarında da geometrik şekillerden ve simetri çizgisinden faydalanılabilir. 46  seafoodplus.info Oran-orantı adına bir takım Resim 5. Figür konusunda doğru geometrik kıstaslar belirlemek sadece orantıyı yakalamak oldukça dikkat gerektiren bir meziyettir. Bunu çizim uygulamaları ile ilgili bir durum gerçekleştiren etütler türevleri değildir. Yazı konusunda da benzer arasından kolaylıkla sıyrılabilir. bir yaklaşım mevcuttur. Konuyu Türkiye / Trabzon Şehir örneklemek için hat sanatı Müzesi’ndeki balmumu heykeller kullanılabilir. İlhan Özkeçeci’nin figür anatomisi konusundaki belirttiği üzere; hat sanatında birim, nitelikleri ile öne çıkmaktadır. boyut ve oran uygulamasını ilk defa Müze ziyaretçilerinin hatırı sayılır bir kısmı özellikle bu uygulayan kişi Hattat İbn-i Mukle’dir. heykelleri görmek için şehre İbn-i Mukle’nin sisteminde bütün gelmektedir. Kaynak: B. Boyraz & harfler daire, üçgen, dikdörtgen ve Ü. I. Şahin Arşivi. kare ile sabitlenmiş kurallara bağlıdır (Özkeçeci, 80). XII. ve XIII. Yüzyıllarda yaşamış olan bir diğer Hattat Muhammed b. Ali b. Süleyman er-Ravendi ise “sülüs” yazıyı hedef alarak oluşturduğu Resim 6. Almanya / Hannover’de sistemde daireyi yatay ve dikey bulunan Lower Saxony State eksenlerde bölen bir şablon Museum, ortaçağdan yüzyıla kullanmıştır (Özkeçeci, 80). kadar üretilmiş olan figüratif çalışmalar konusunda geniş bir koleksiyona sahiptir. Müze koleksiyonu üzerinden farklı dönemlerin figüratif yaklaşımları etüt edilebilir. Kaynak: B. Boyraz & Ü. I. Şahin Arşivi. 47  seafoodplus.info 4. TON CETVELİ ve TONLAMA Tonlama, resimde çizgi ile birlikte üç boyutlu görünüm elde etmemize yardım eden temel yöntemlerden biridir. Işık ve gölge arasındaki ilişkiyi çözümlemeye dayalı biçimde; natürmort (ölü doğa), peyzaj (manzara) ve figür gibi pek çok resim türü için kullanılır. İyi tonlama yapabilmek için “ton cetveli” mantığını kavramak gerekir. Ton cetveli; aynı hattı takip eden eşit ölçüdeki basamağın / dilimin sırayla koyudan açığa (veya açıktan koyuya) doğru “karalandığı” bir şablondur. Ton cetveli çalışmalarının yapılmasındaki amaç çizerin koyu ve açık tonlar arasındaki farkı anlamasını ve bunun nasıl uygulanacağını öğrenmesini sağlamaktır. 48  seafoodplus.info Basamaklı / dilimli geçişli ton cetveli örneği. Tek geçişli ton cetveli örneği. İdeal bir ton cetveli kendi içinde (çizim aracının olanak verdiği) en koyu tondan en açık tona kadar eşit dağılımlara sahip olmalıdır. Bu cetvel birbirini izleyen basamaklı / dilimli “geçişler” ile veya “tek geçişli” şekilde etüt edilebilir. Ton cetveli etüt ederken yapılan hataların başında; en açık tona yakın basamakların birbirleri ile aynı değere sahip olması ve son basamağın da tonlanması gelmektedir. Yukarıda söz konusu problemi yansıtan örneklere yer verilmiştir. 49  seafoodplus.info Tek geçişli tonlama ile gerçekleştirilen derinlik çalışması. Bu tür çalışmalar tek geçişli ve zıt yönlü tonlamaların oluşturduğu derinlik algısını kavramak için gerçekleştirilir. Farklı aydınlatma açı ve değerleri üzerinden küre tonlama örnekleri. Dört uygulamada da derinlik çalışmasına bağlı olarak tek geçişli ve birbiri ile zıt yönlü tonlamalar kullanılmıştır 50  seafoodplus.info Tonlama sadece kullanılan kalem üzerindeki baskıyı arttırmak veya azaltmak ile ilgiliymiş gibi gözükebilir. Ancak çizgi sıklığı ve sürekliliği de ton değerleri arasındaki fark yakalamaya yardımcı etkenlerdir. Ayrıca çizgi çalışmalarında olduğu gibi tonlama çalışmalarında da dereceli kalemler kullanılabilir. 51  seafoodplus.info Gölge alanı - Yansıma hattı Yansıma, cisimlerde en koyu alanlar üzerinde bile gözlemlenebilecek bir durumdur. Tonlamada bu durum koyu tonlu bölgelerde açık tonlu hatlar oluşturularak ifade edilir. Açık ton Koyu ton ağırlıklı bölge ağırlıklı bölge Koyu ton ağırlıklı bölge Açık ton ağırlıklı bölge Tonlama yaparken bütüncül düşünmek gerekir. Gözlem ile form ve hacmi kavramak, cismin koyu ve açık ağırlıklı bölgelerini tespit etmek tonlamanın niteliğini arttıracaktır. 52  seafoodplus.info Organik Malzeme Madeni Malzeme Organik ve madeni esaslı cisimler kendi içlerinde ayırt edici doku özelliklerine sahiptir. Bu tip cisimlere yönelik tonlama çalışmalarında söz konusu doku özelliklerini de göz önünde bulundurmak gerekir. 53  seafoodplus.info Doku özelliklerini yakalamak için tarama çizgilerinden yararlanılabilir. Tarama çizgileri birbirlerine çapraz veya paralel yönde atılan çizgilerdir. Koyu ve açık alanları ifade edecek biçimde farklı tonlara sahip olabilen bu çizgilerin yoğunluğu tonlama etkisi oluşturacaktır. 54  seafoodplus.info Belirtmek gerekir ki tarama çizgileri belirli bir doku tipine özgü değildir. Natürmort eskizlerinin dışında figür çalışmalarında da bu çizgilerden faydalanılabilir. Özellikle kısa süreli portre etütlerinde tarama çizgileri oldukça işlevseldir. 55  seafoodplus.info Koyu ve açık tonların cismin formuna (biçimine) göre dağılım göstermesi kaçınılmaz bir durumdur. Bu nedenle tonlama yaparken form (biçim) göz önünde bulundurulmalı, koyu-açık tonlar ana hatları izlemelidir. 56  seafoodplus.info Farklı değerdeki tonları “keskin biçimde” yan yana kullanmak doku ve görsel etki niteliğini arttırmaya yardımcı bir yöntemdir. 57  seafoodplus.info Çizgi sıklığı ve sürekliliğinin ton Resim 7. Ton cetveli ve tonlama değerleri arasındaki farkı odaklı çalışmalar güzel sanatlar yakalamaya yardım ettiğinden fakülteleri öğrencilerinin sıklıkla bahsetmiştik. Bu noktada tatbik ettiği uygulamalardır. araştırma çizgilerinden de Günümüz güzel sanatlar bahsetmek gerekir. Araştırma fakültelerinin pek çoğunda öğrenci çizgileri doğru oran ve orantıyı sergileri dâhilinde tonlama esaslı tespit etmek için kullanılır. Bu çalışmalar da sergilenmektedir. çizgilerin yardımı ile cismin Görselde Yıldız Teknik Üniversitesi, “karakteri” yakalanır. Ayrıca bahsi Sanat ve Tasarım Fakültesi geçen çizgiler tonlama aşamasına (Türkiye / İstanbul) öğrencilerinin da rehberlik eden çizgilerdir. Çizer tonlama çalışmalarının bulunduğu araştırma çizgileri ile koyu ve açık bir sergi yer almaktadır. Kaynak: alanları tonlama öncesinde B. Boyraz & Ü. I. Şahin Arşivi. belirleyebilir. Resim 8. Ton cetveli çalışmaları temelde sonraki aşamalar için hazırlık niteliğindedir. İlerleyen basamaklarda bu tür çalışmaları; noktalı ya da serbest çizgili ton cetvelleri ve ana & ara renklerin tonlarını ifade eden renk cetvelleri izler. Kaynak: B. Boyraz & Ü. I. Şahin Arşivi. 58  seafoodplus.info KOMPOZİSYON Türk Dil Kurumu’nun ifadesiyle kompozisyon; ayrı ayrı parçaları bir araya getirerek bir bütün oluşturma işidir (TDK, ). Sözcüğün çizim literatüründeki karşılığı ise resmi oluşturacak elemanların; boşluk, doluluk, denge, doku, biçim, hareket vb. kıstaslar gözeterek bir düzleme (veyahut boşluğa) yerleştirilmesidir. Kompozisyon bütüncül bir kurguyu ifade etmektedir. Görsel bir ritme gönderme yapan bu kurgu için belli başlı yaklaşımlar mevcuttur. Üçgen kompozisyon, dikey kompozisyon ve yatay kompozisyon en bilindik ve basit kompozisyon türleridir. 59  seafoodplus.info Kompozisyondan bahsetmeden önce kadraja değinilmelidir. Kadraj görüntünün bir çerçeve içine alınmasıdır. Bu çerçeve kompozisyonun sınırlarını ifade etmektedir. Kompozisyonun çizim satıhına yerleştirilmesi için önem taşıyan kadraj ölçüsü küçük bir kâğıt çerçeve ile tespit edilebilir. Bu işlemin yapılmasındaki amaç kompozisyonun dikey mi yoksa yatay mı olduğunu kavramak ve çizim alanının sınırlarını belirlemektir. 60  seafoodplus.info ve yy (Rönesans) ustalarının da tercih ettiği üçgen kompozisyon, cisimlerin kadraj dâhilinde bir üçgen şablon içinde yer almasını esas alır. 61  seafoodplus.info Burada üçgenin görevi kurgunun yukarı doğru gittikçe daralmasına rehberlik etmektir. Bu şekilde sağlam bir temeli ifade eden üçgen kompozisyon izleyicinin odak noktasını merkezde tutar. 62  seafoodplus.info Üçgen kompozisyon gibi yaygın olan bir diğer kompozisyon türü ise dikey kompozisyondur. Dikey kompozisyonlar kurgu elemanlarının “tamamının” dikkate alındığı ve toplam boyun toplam enden fazla olduğu kompozisyonlardır. Bu tür kompozisyonların özelliği yukarıya doğru daralma zorunluluğunun olmamasıdır. - + 63  seafoodplus.info Kompozisyon türleri sadece belirli bir çizim alanı için kullanılmamaktadır. Bunlar figür, tatürmort, peyzaj ve hatta soyut resimde bile geçerli olan yaklaşımlardır. Yatay kompozisyonlar ise kurgunun “genel” eninin boydan uzun olduğu kompozisyonlardır. + - 64 seafoodplus.info Yatay kompozisyon örneği. 65  seafoodplus.info Yeni başlayanlar için bu üç kompozisyon türünü bilmek önemlidir. Ancak bilinmesi gereken iki önemli kompozisyon yaklaşımı daha mevcuttur. Bunlar açık ve kapalı kompozisyonlardır. Açık kompozisyonlarda bütünü oluşturacak elemanlarının tamamının kadraj içinde yer alması gerekmez. Bu elemanların bazılarının bir kısmının gözükmesi yeterlidir. 66  seafoodplus.info Kapalı kompozisyonlarda ise açık kompozisyonların aksine bütün elemanlar kadraj içinde yer almalıdır. 67  seafoodplus.info Resim 8. Rönesans ustalarının Resim 9. Geride bıraktığımız kullandığı üçgen kompozisyon yy yüzyılda yaşanan sanatsal sonlarına doğru beliren Barok gelişmeler resimde kompozisyon dönemde terk edilmiştir. Barok olgusunu başka bir boyuta dönemde özellikle figür resminde taşımıştır. Özellikle İkinci Dünya açık kompozisyona ilgi artmış; Savaşı ( - ) Tiepolo, Tintoretto ve Rubens gibi sonrasındaki soyut dışavurumcu ustaların yapıtlarında bazı figür yaklaşımlar bu olgunun uzuvları kadraj dışında güncellenmeye devam ettiğini bırakılmıştır. Görselde Tiepolo göstermiştir. Jackson Pollock’un tarafından resmedilen ve resimlerinde beliren serbest yılında Hırvatistan – Zagreb’de yaklaşım kendinden sonraki pek Museum of Arts and Crafts çok sanatçıya örnek olmuştur. çatısı altında sergilenen “Aeneas, Bugün Avrupa’nın önemli Anchises ve Ascanius” isimli kentlerinde soyut dışavurumcu çalışma yer almaktadır. üslup ile özgün kompozisyon “Baroque Splendour of Venice: arayışları sürmektedir. Yapıtları Tiepolo and Contemporaries” adlı Çekya – Prag’da seçkin sergide yer alan bu eserde galerilerde sergilenen genç gözlemlenebileceği üzere sanatçı Lukas “Musa” Musil figürlerin bazı uzuvları dışarıda () bunlardan sadece biridir. bırakılmıştır. Kaynak: B. Boyraz & Kaynak: B. Boyraz & Ü. I. Şahin Ü. I. Şahin Arşivi. Arşivi. 68 seafoodplus.info Kaynakça İ. Özkeçeci (). Hat Sanatını Tanımak. İstanbul: Yazıgen Yayıncılık. Özol, A. (). Sanat Eğitimi ve Tasarımda Temel Değerler. İstanbul: Pastel. Türk Dil Kurumu (TDK), seafoodplus.info, Resim Arşivi B. Boyraz & Ü. I. Şahin Arşivi. 69  seafoodplus.info Etüt 1 Tarih: 70  seafoodplus.info Etüt 2 Tarih: 71  seafoodplus.info Etüt 3 Tarih: 72  seafoodplus.info Etüt 4 Tarih: 73  seafoodplus.info Etüt 5 Tarih: 74 seafoodplus.info 75  seafoodplus.info Burak BOYRAZ Ü. Irmak ŞAHİN Yılında İstanbul’da doğdu. İlk, ortaöğrenim Yılında İstanbul’da doğan Ü. Irmak Şahin ilk ve liseyi İstanbul’da tamamladı. ’de Kocaeli ve ortaöğrenimini aynı şehirde tamamladı. Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi, Plastik yılında Kocaeli Üniversitesi, Güzel Sanatlar Sanatlar Bölümü’ne girdi. ’deki mezuniyetinin Fakültesi, Heykel Bölümü’ne dâhil olan sanatçı ardından Yıldız Teknik Üniversitesi, Müzecilik yılında bu bölümden mezun oldu. Yurt içi Yüksek Lisans Programı’na dâhil oldu. yılında ve yurt dışında çeşitli karma sergilere katılan Ü. Kadıköy’deki Pera Güzel Sanatlar Galerisi’nde ilk Irmak Şahin yılında Marmara kişisel sergisini açtı. yılında “Türkiye’de Üniversitesi'nde Atatürk Eğitim Fakültesi Resim Restorasyonu Atölyeleri ve Bir Model bünyesinde Pedagojik Eğitim Formasyonu Önerisi” başlıklı tezi ile sanatta yeterlik eğitimini sertifikası aldı. Aynı yıl içinde Mimar Sinan tamamladı. Sanatçı yurt içi ve yurt dışında Güzel Sanatlar Lisesi, Yılın Mimar Sinanları 50’den fazla sergide almıştır. Halen Y.T.Ü. Ödülleri’nde Yılın Genç Heykeltıraşı ödülüne layık Sanat ve Tasarım Fakültesi, Sanat Bölümü görüldü. Sanatçı çalışmalarını İstanbul’da çatısı altında görev yapmaktadır. sürdürmekte ve BİLFEN Okulları çatısı altında Görsel Sanatlar Öğretmeni unvanı ile görev yapmaktadır. -Araştırma Notları İçeriğimizi Geliştirebilmemiz Adına- Görüş ve Önerileriniz İçin: [email protected] 76 seafoodplus.info 77 

Resimde Işık

Eğer resim kendi içinde nesnelerin ışıklandırılmış gölgelerini kapsamıyorsa bu resmin ışıkla bağıntısı doğal, dış ışık kaynaklarına dönük bir bağıntıdır. Bu daha çok Doğu ve İslam resmi için geçerlidir.

Buna karşılık Batı resminde, özellikle Rönesans&#;tan sonra, resim kendi ışığını araştırmaya koyulmuş ve bu araştırma, Caravaggio, Rembrandt gibi ustalarda ışık-gölge açısından doruğuna erişmiştir.

Caravaggio&#;nun ışık &#; gölge kontrastlarını vurgulayan her resminde ışık gizemli bir kaynaktan doğuyor gibidir (resim 1). Saf, düz renkler kullanılarak yapılan bir resim, bu nitelikleriyle ışığı da biçim şemaları içinde toplar.

Matisse&#;in süsleyici ögeler kapsayan resminde (resim 2) bu ilintiyi kolayca saptamak mümkündür. Saf ve düz sürülmüş minyatür renkleri de ışıkla saf, doğal bir ilişki kurarlar.

Her rengi her nesneye yakıştırabilen geleneksel Doğu fantezisi, masal ve gerçek arasında yarattığı ilişkilerde imgeleme geniş imkanlar tanır.

Renk farkları yoluyla erişilen perspektif sonuçlar da saf ve düz renklerle çalışan minyatür sanatçıları için bilinmeyen şeyler değildir. Bir yüzey üzerine sıralanan renklerin aynı uzaklık izlenimine değil, farklı uzaklık izlenimlerine sahip olduğu gerçeğine bu üsluplarda sık sık rastlanır. Yüzeyin bir masal dünyasının derinliğine dönüşüvermesinde de derinlik izlenimlerini getiren bu renk kavrayışının payı olmalıdır. Bu bakımdan ı 9. yüzyılda Batı&#;da araştırılmaya başlanan renk perspektifinin, kendi özel yöntemleri bir yana koyulursa, yeni bir şey olmadığı söylenebilir. İslam dünyasında meydana getirilmiş el yazmalarını süsleyen minyatür örnekleri, resim sanatının Batı standartları dışında gerçekleşen özgür bir konumunu belirlerler.

Resimde Ton

Resimde ton deyimi de öteden beri kullanılagelmiştir. Ton sorunu resmin daha çok ışıkla olan bağıntılarıyla ilgilidir. Müzik alanında da çok kullanılan ve ses derecelenmesini gösteren bu deyim resimde ışığa bağlı bir renk derecelenmesini ifade eder. Batı resminde ton sorunu resmin bütünü içindeki ışık ve gölge derecelerinin çözümünü gerektirir. Buna karşılık Doğu resminde, genellikle nesnenin kendi ton derecelenmesi resme aktarılır. Doğu resminde Batı&#;daki anlamıyla bir ışık &#; gölge sorunu da ortaya çıkmaz.

Resim sanatını anlamak, keşfetmek ve ondan keyif almak için, Da Vinci’den Caravaggio&#;ya, Rembrandt&#;tan Ernst&#;e, yüzyıllar içinde önemli ressamların kullandıkları resim tekniklerini ve terimlerini tanıyalım.

Anamorfoz

Anamorfik illüzyon, anamorfik görüntü ve anamorfik sanat gibi çeşitli adlarla da bilinen anamorfoz, Rönesans’tan günümüze kadar çeşitli sanat pratiklerinde bazı perspektif kuralları, matematiksel hesaplamalar ve özel yöntemlerle uygulanmış bir yanılsama tekniğidir. Eski Yunanca ana (yeniden) ve morfe (biçim) sözcüklerinden oluşur ve bu terim ilk bakışta ne olduğu anlaşılmayacak biçimde bozulmaya uğratılmış çizim ya da resimler için kullanılmıştır. Anamorfoz, normal açıdan bakıldığında, kompozisyonda oldukça garip, eğreti duran, fakat başka bir açıdan veya bir lens/ayna ile bakıldığında altında gizli bir görüntünün ortaya çıktığı resim türüdür.

Hans Holbein The Younger, The Ambassadors (Büyükelçiler),

Holbein’in Büyükelçiler resminde ön planda duran kafatası anamorfik perspektifin en bilinen örneğidir. Tablosunda, kompozisyonun en alt-orta kısmına yerleştirdiği anamorfik kafatası görüntüsü ile kendisine büyük bir ün kazandırmıştır. Holbein’in bu eseri hakkında çeşitli hipotezler bulunmaktadır. Bunlardan biri, eserin üç katmandan oluştuğudur. Birinci katman cenneti temsil etmektedir. İlk rafta çizilmiş olan usturlap yani, gökcisimlerinin konumlarını ve yüksekliklerini gözlemlemek üzere kullanılan aygıt ve diğer objeler cenneti sembolize ederken, ikinci katman yaşanılan dünyayı, yani alt rafta bulunan enstrümanlar ve kitaplar ile dünyevi değerleri işaret etmektedir. Kafatası ile imlenen üçüncü katman ise ölümü sembolize etmektedir.

Bir diğer hipotez ise, tablonun merdiven boşluğunda sergileneceği düşünülerek, basamakları çıkan kişinin açı gereği kafatasını fark ederek şaşırması, korkması üzerinedir. Rönesans sanatçıları görüntülerde yarattıkları bu tip perspektifi bozulmalar ile izleyicisine görsel sürprizler hazırlamışlardır.

Bambocciata

Genellikle yüzyılda yapılmış, basit köylü hayatı veya sokak yaşamıyla ilgili konuları olan küçük resimlere bambocciata denir. İsim, Roma’da çalışmış, ufak tefek ve engelli olduğundan Bamboccio (bez bebek) lakabıyla anılan, Hollandalı ressam Pieter van Laer&#;den gelmektedir.

Pieter Van Laer, The Herdsmen,

Chiaroscuro (Işık &#; Gölge)

Resimde parlaklık ve karanlık arasındaki vurgulu kontrast, keskin karşıtlıklar yaratacak biçimde düzenlenmiş ışık-gölge dağılımına chiaroscuro denir. İtalyanca chiaro (parlak) ve oscuro (karanlık) kelimelerinden gelir. İtalyan ressam Antonio Allegri da Correggio tarafından yüzyılın başında kullanılır.

Leonardo da Vinci gün ışığı, gölgeler, aydınlatma, uzamsal ilişkiler ve üç boyutlu formlarla en çok ilgilenen ressamdır. Da Vinci iki boyutlu bir yüzey üzerinde cisimlerin derinlik ve üç boyutlu yanılsamasını gösterebilmek için chiaroscuro tekniğini kullanır. Caravaggio&#;nun resimlerinde ustalıkla kullandığı bu tekniği takipçileri de geliştirirler. Rembrandt ise en büyük chiaroscuro ustası sayılır.

Rembrandt, The Anatomy Lesson of Dr. Nicolaes Tulp,

Rembrandt’ın resimlerinde kendine has şekilde kullandığı ışık, çizgiyle işlediği sıradan biçimlere gizemli bir hava katmıştır. Rembrandt’ın ışığı başlı başına bir resimdir. Işık ve gölge kullanımında kendisine özgü bir tarzı olan sanatçı koyu ve gölgeli tonlarıyla Caravaggio tarafından ortaya konan anlayışın devamı ve gelişimini temsil eden üslubuyla tanınır. Dr. Nicolaes Tulp&#;un Anatomi Dersi adlı çalışması da böyle bir isteğin sonucunda gerçekleştirilmiştir.

Dr. Tulp, diyagonal plandaki bir masa üzerine uzatılmış kadavra önünde görülmektedir. Kentin önde gelen doktorlarından biriyle öğrencilerini gösteren resimde, Rembrandt kişileri aynı hizada gösteren alışılmış kompozisyon ilkesini bozarak figürleri bir üçgen oluşturarak yerleştirmiş ve ustaca kullandığı ışık-gölge oyunlarıyla izleyicinin bakışını verilen derse yöneltmiştir. Her biri ayrı bir portre olan öğrenciler değişik yönlere bakmaktadır. Dersi dinleyenlerin yüzleri de birbirinden farklı duyguları ifade etmektedir. Figürlerden birinin elindeki kâğıtta da orada bulunanların listesi yazılıdır. Bu yanıyla resim, tarihsel bir belge niteliğindedir.

Dekalkomani

&#;larda Oscar Domínguez’in gerçeküstücülük akımının otomatizm kavramından yola çıkarak oluşturduğu tekniktir. Bu teknikte boya kalın bir fırçayla ince bir kâğıdın üstüne sıçratılır ve kurumadan ikinci bir kağıtla yavaşça sürtülerek gelişigüzel dağılması sağlanır. Daha sonraları Max Ernst&#;in yağlıboyaya uyguladığı bu tekniğin en önemli özelliği, yapıtın ön tasarımsız oluşturulmasıdır. Sonucunda ortaya tuhaf, fantastik bir ormana benzeyen şekiller çıkar. Gerçeküstücüler tarafından spontan, önceden düşünülmemiş konular ve formlar yaratmak için kullanılmıştır.

Max Ernst, The Fascinating Cypress,

Contre Jour

Arkadan aydınlatma olarak bilinse de, contre jour tam anlamı ile ışığa karşı demektir. Resmin öznesinin (örneğin kapı girişinde duran bir figür veya cam eşiğindeki bir obje) arkadan güneş ışığı veya yapay ışıkla aydınlatıldığı bir tekniktir. George Caleb Bingham’ın Kürk Tüccarları resmi bu tekniğin, yansıma ve ışık banyosunun başyapıtıdır.

George Caleb Bingham, Fur Traders Descending The Missouri,

Bingham’ın en ünlü tablolarından biridir. Resim, sanatçının yılında Missouri&#;nin merkezinden St. Louis&#;e bir bahar gezisinde getirdiği pek çok eskizden bir tanesidir. Ayrıca luminism (resim­de özellikle ışığın parlaklığını ve aydınlığını öne çıkaran üslup) tarzının en güzel örneğidir. Peyzajın üzerinde oynayan ışıklar ile dalgalı sular, yumuşak gökyüzüyle sükuneti vurgular. Resim aynı zamanda, yok olan bir Amerikan yaşam tarzını yakaladığı için de önemlidir. Resmin tarihsel olarak daha ilginç unsurlarından biri, sağdaki adam tarafından giyilen özgürlük kepidir.

Orfizim

Orfizim, resimde serbestçe boyanmış gökkuşağı rengi alanların ağırlıkta olduğu, Paris merkezli erken dönem soyut akımıdır. Kübizmin bir devamı olan renk ve renk uyumlarına değer veren bu sanat anlayışı Robert Delaunay tarafından geliştirilir, bu anlayışa eleştirmenler tarafından orfizim denilse de, Delaunay bu akıma saf resim der.

Robert Delaunay, Rhythmes,

Eskiz

Kökeni Fransızcadan gelen esquisse kelimesinden gelen eskiz, TDK sözlüğüne göre mimari eserler ve resim için çizimlerle yapılan ön çalışma, taslak anlamına gelmektedir. Modellemeye geçmeden önce elle kağıda yapılan deneme çizimleridir veya resim, heykel, mimari, grafik, seramik, tekstil ve diğer görsel sanatlar alanında orijinal çalışmaya geçmeden önce yapılan ön hazırlık ya da taslak çalışmalardır.

Leonardo da Vinci&#;nin eskizlerinden biri (Study of Five Grotesque Heads)

Grizay

Renksiz, sadece farklı tonlarda grilerle yapılmış resimlere grizay denir. Önceleri Orta Çağ yapılarında renkli cama yer vermeyen citeaux keşişlerinin yaptığı vitraylarda görülür. Daha sonra taş ya da mermer heykelleri çağrıştırmak için grizaydan yararlanılır.

Quentin Varin, Presentation of Christ In The Temple,

Janr Resmi

Fransızca janr sözcüğü, tür, çeşit ve cins anlamlarına gelir. Rönesans Dönemi’nde epik, dramatik ve lirik gibi edebiyat biçimleri için kullanılmıştır. Sonradan resim sanatının dinsel konular ve tarihsel konulardaki resimleri, portre, manzara ve ölü doğa gibi geleneksel biçimleri için de geçerli bir anlam kazanmıştır. yüzyıla kadar olan dönemde yaygın resim türleri, dinsel ve tarihsel konular ile portredir. yüzyıldan itibaren her türlü insan eylemini ve güncel yaşayış biçimini gerçekçi bir anlayışla betimleyen resim ya da üslup biçimine janr tanımı kullanılmaktadır.

Pieter Bruegel, Peasant Wedding,

Féte Champétre (Kır eğlencesi)

Fransızca açık hava ziyafeti anlamına gelir. Bir grup kadın ve erkeğin, bir kır dekorunda rahat ve neşeli zaman geçirdiği, birbirleriyle, aşk ve müzikle meşgul olduğu sahnelerin tasvir edildiği resimlere verilen addır. Özellikle yüzyılda Fransa’da çok rağbet görmüştür.

Nicolas Lancret, Swing,

Pastiş

Bir sanatçının üslubunu, tarzını, dilini veya düşüncesini taklit ederek ve önceki formdan hareket ederek yeniden oluşturulan eser olarak tanımlanabilen pastiş, diğer bir ifadeyle bir sanatkarın dil ve anlatım özelliklerini temel alarak onu anımsatan, çağrıştıran yeni bir çıktı ortaya koymaktır. Bu anlamıyla stil öykünmesi olarak tanımlanabilen pastiş yönteminin, saygı göstermek, parodi yapmak, yermek gibi amaçlarla da kullanılabildiği görülebilmektedir.

Sandro Botticelli ve Antonio Pollaiuolo tarafından yapılan 2 farklı tablonun birleştirilmesiyle ortaya çıkan yeni bir eser

Predella

Predella, bir sunak eserinde, ana resmin altındaki çerçevede yer alan küçük boyutlu resimlerden oluşan banttır. Genellikle ana resmin konusuyla ilgili anlatımsal sahnelerdir.

Duccio di Buoninsegna, Maestà Altarpiece,

Bu yıllarda İtalya tek bir ülke değildi, küçük şehir devletlerinden oluşuyordu. Floransa, Siena, Milano, Venedik bağımsızdı ve birbirleriyle savaş halindeydi. Bu şehir devletleri, resim ve heykelde de kendi tarzlarına sahiplerdi. Siena, dekoratif yüzeyleri, kıvrımlı çizgileri, uzun figürleri ve yoğun altın kullanımını vurgulayan bir tarza sahipti. Duccio di Buoninsegna ise Sienese tarzının kurucusuydu.

Duccio Di Buoninsegna&#;nın Meryem ile ilgili bu eseri Siena Katedrali’nin yüksek sunağı için çizilmiştir. Maestà aslında kutsal bir heyet ortasında oturan Bakire ve Çocuk tasvirlerinin betimlendiği kompozisyona verilen addır. Bu kompozisyon ise İtalya’da yüzyılda oldukça yaygındır ve Duccio’nun yaptığı bu resim, bunun bir akım olmasında öncü olmuştur.

Maestà olarak bilinen panonun bugün esas kısmı Museo dell&#;Opera del Duomo&#;da bulunmaktadır. Altın rengi ile kaplı arka plana yayılmış kompozisyonda bakire Meryem ve kucağında taşıdığı İsa, kompozisyonun tam merkezindeki süslü bir tahtın üzerinde yer alır. Tahtın en yakınında meleklerin ve Siena’nın dört koruyucu azizi olan Ansano, Savino, Crescenzio ve Vittore başta olmak üzere önemli azizler yer alır. Panonun arkasında üstte İsa&#;nın ölümünden sonrası ve Meryem&#;in hayatı ile ilgili hikayeler, altta ise İsa&#;nın yaşamındaki olaylar resmedilmiştir. Altın yaldızın fonda kullanıldığı bu resimlerde yavaş yavaş hacim ve kademelenme görülmektedir. Maestà ile Duccio Di Buoninsegna, resim sanatında etkileri hissedilen Bizans anlayışını tamamen kırmıştır.

Profil Perdu

Fransızca kayıp profil anlamına gelir. Resimde başın arkası, yanak ve çene hatlarıyla görülür, başın diğer yöne çevrilmiş kısmı görüntüde kaybolmuştur.

Eva Gonzalès, Portrait of Jeanne Gonzales In Profile,

Quadratura

Bir yapıda tavan ya da duvar üzerine resmedilerek, içinde yer aldığı mekânın devam ettiği yanılsamasını yaratan resimlere verilen addır. Sıklıkla, kolonlar gibi mimari ayrıntı ve uzantıların yanılsamalarını içerir. Özellikle Barok iç mekan düzenlemelerinde çok sık biçimde uygulanmıştır. Örneğin, bir duvar boyunca uzanan gerçek boyutlarda bir mimari iç mekan perspektifi quadratura sayılır.

Andrea Pozzo, Triumph of Sant&#; Ignazio of Loyola,

Barok tarzında yapılan kilise &#; yılları arasında inşa edilir. Cizvit Rahibi olan Andrea Pozzo’nun Aziz Ignatius’un cennete girişini betimlediği, göz yanılsaması yaratan mükemmel tavan freskini yukarıda görebilirsiniz.

Sfumato

Sfumato, tonların birbiri içinde eritilmesiyle yumuşak etki yaratmayı amaçlayan bir boyama tekniğidir. Terim, İtalyanca fuma (duman) sözcüğünden türetilmiştir, çoğu kez aydınlık alanlardan karanlık alanlara geçişlerde kullanılır. Leonardo da Vinci&#;nin İtalyanlar tarafından sfumato adı verilen ünlü buluşu ile ışık-gölge arasındaki yumuşak geçişle, sert hatlar ve keskin kontrastlar yumuşar.

Leonardo’nun resmindeki önemli özelliklerden biri de, figürlerinin hayranlık uyandırıcı gerçekliğidir. Bu gerçeklik, Leonardo’nun figürleri tanımlayan dış çizgileri ışık-gölge karşıtlığı, tonlama ve renk kullanımı ile eriterek, onlara hareketli ve anıtsal etki kazandırmasından kaynaklanmaktadır. Leonardo, sfumato adı verilen bu tekniği daha sonra sistemli bir uygulama haline dönüştürecektir.

Leonardo da Vinci, La Gioconda,

Mona Lisa&#;da Leonardo, sfumato yöntemini büyük bir dikkatle kullanmıştır. Resimde, bir insan yüzündeki ifade özellikle iki noktada, ağzın köşeleriyle gözlerin köşelerinde gizlidir. İşte Leonardo da özellikle bu noktaları yumuşak bir loşluğa daldırarak belirsiz bırakmıştır. Bu nedenle biz, Mona Lisa&#;nın nasıl bir ruh durumuyla bize baktığından tam olarak emin olamayız. Yüzündeki ifade her defasında elimizden kaçıyormuş gibidir. Doğal olarak, bu etkiyi yaratan sadece belirsizlik değildir. Bunun gerisinde birçok etken daha vardır. Tabloyu dikkatle gözlemlersek, iki yarısının birbiriyle simetrik olmadığının farkına varırız. Bu durum, en belirgin bir biçimde, arka plandaki düşsel doğa görünümünde göze çarpar. Soldaki ufuk çizgisi, sağa göre daha alçakta gibidir. Bu yüzden dikkatimiz, tablonun sol tarafına odaklaşınca, kadın bize daha uzun boylu ve dik görünür. Yüzü de, odaklandığımız yöne göre değişir, çünkü yüzde bile iki yan, birbiriyle aynı değildir.

Tenebrizm

Caravaggio ile takipçileri tarafından uygulandığı şekliyle, parlak ışıklar ve koyu gölgeler içeren resim üslubuna tenebrizm denir. Chiaroscuro (ışık-gölge) benzeri bir tarzdır. Tenebrizm, ışık-gölge tezatlığı ile oluşturulan bir tekniktir aslında. Chiaroscuro da yoğun bir ışık-gölge tezatlığı ile oluşturulan tekniktir; ancak tenebrizm dediğimizde işin içine farklı bir hava yani dramatiklik de girer. Genellikle koyu bir arka plan önünde yer alan figürler, ışık ile aydınlatılarak oluşturulan kompozisyonda, bu iki unsurun zıtlığı Caravaggio’nun resimlerine yoğun bir dramatizm kazandırmıştır. Bu yüzden yer yer Albrecht Dürer’in de tenebrizm denen şeyi henüz adı konulmadan kullandığı söylenmesine karşın, Caravaggio’dan sonra kendine gerçek bir kimlik kazanmıştır.

Caravaggio, The Incredulity of Saint Thomas,

Caravaggio, önemli ölçüde işlediği dini konularda formları, pozları ve ifadeleri ışık ve rengin yoğun güçlü etkisi altında birleştirerek yorumlar. Tenebrizm tekniğiyle, formlar genellikle karanlık bir fonda tek bir kaynaktan düşen güçlü bir ışıkla ortaya çıkar, bu etki bir nevi modern spot ışığı kullanımıdır. Caravaggio&#;nun çok koyu bir fon üstünde, bir ışık demetiyle aydınlanan resimleri, oluşan ışık-gölge karşıtlığı sonucu hacim de kazanır. Caravaggioizm (Tenebrizm) ilk kez yüzyılda Caravaggio tarafından uygulanır ve daha sonra takip edilen bir akım olur.

Kaynak
Çağdaş Sanatta Bir Yanılsama Tekniği Anaformoz ve Felice Varini, Rembrandt, Art Nouveau Akımına Yüzyıl Perspektifinden Bir Bakış, Günümüz Sanatında Üslup Karmaşası ve Pastiş, Leonardo da Vinci&#;de Sanat, Bilim ve Etkileşimi, Sanat (Görsel Rehberler) &#; Robert Cumming, Ulaşılan Uyum, Caravaggioculuk Hakkında