Rokaya Benzeyen Bitki

Karadeniz Bölgesi'ndeki bazı illerde, ıspanağa karışan ve "güzelavrat" otu olarak bilinen "atropa belladonna" nedeniyle zehirlenmeler oldu. Trabzon'da 2 kişi tedavi altına alındı. Önceki gün de Giresun'da 8 kişi yedikleri ıspanağın içinde bulunan bu ot nedeniyle zehirlendi.

Zehirli bir bitki

Peki, ıspanak ile güzelavrat otu birbirinden nasıl ayırt edilir? Satın alırken nelere dikkat etmek gerek? Bu zehirlenmelerin kaynağı olan güzelavrat otunun ıspanağın arasına karışması ve yarattığı komplikasyonları Toksikolog Dr. Aynur Şahin değerlendirdi.

"Güzelavrat otu, kurt böğürtleni, şeytan vişnesi olarak da bilinen 'atropa bellodonna' adlı bitki zehirli bir bitkidir. Yabani ortamlarda özellikle Karadeniz ve Akdeniz bölgelerinde sıklıkla yetişir. Bu bitkinin yanlışlıkla tüketilmesi sonucu antikor enerjik sendrom dediğimiz bir sendrom ortaya çıkar."

Zehirlenme belirtileri 2 saat içinde görülüyor

Dr. Şahin, bu ottan kaynaklanan sendromların bulgularını şu şekilde anlattı:

"Özellikle tükettikten sonra yaklaşık 2 saat içerisinde başlayan göz bebeklerinde büyüme, ciltte kuruluk, ısı artışı, özellikle tansiyon ve nabızda yükselme, idrar yapamama ve özellikle halüsinasyonlara sebep olur bu zehirlenmeler. Burada önemli olan durum bu zehirlenmenin ciddiyetinin alınan miktara göre değiştiğinin bilinmesidir. Özellikle halüsinasyon bulguları çok ciddi olduğu durumlarda hastalarımızın yoğun bakım şartlarında takip edilmesi gerekir."

Bulgular ne kadar sürer?

Dr. Aynur Şahin, güzelavrat otundan zehirlenmelerin ne kadar süreyle kontrol altına alınabildiğini ise şöyle ifade etti:

"Özellikle hafif olgularda bulgular 12 saat içerisinde tamamen düzelebilirken, ciddi olgularda bu bulguların tamamen düzelmesi 72 saate kadar uzayabilir. Tedavimiz tamamen destek tedavisidir. Ama şanslıyız ki bu zehirlenmelere yönelik spesifik bir panzehirimiz bulunmaktadır. Bu panzehirin hem avantajları hem de dezavantajları bulunmaktadır. Avantajı bulguları çok kısa bir sürede geri döndürebilmesi. Özellikle bilgi alamadığımız hastaların bilincini dakika içerisinde kendine getirebilirken etkisinin çok kısa sürmesi dakika içerisinde eski tablosuna geri dönüyor."

Ispanak ve güzelavrat otunu ayırt etmede üreticiler dikkat etmeli

Peki bu otlar nasıl ayırt edilebilir? Toksikolog Şahin, fiziksel özelliklerinin halk gözüyle ayrıştırılabilir olmadığını, buna üreticilerin dikkat etmesi gerektiğini vurguladı. Dikkatli tüketiciler de otun şekline bakarak hareket edebilir.

"Market ya da pazardan ıspanak satın alırken, onların şekline uymayan yabani otları mutlaka temizlemeleri ve onları kesinlikle tüketmemeleri gerekir."

Ispanak tüketmekte sorun yok

Toksikolog Dr. Şahin, ıspanak tüketmekten imtina edilmemesi gerektiği, bu zehirlenmelerin ıspanakla bir alakası olmadığının da altını çizdi.

Otlar sadece lezzet de&#;il, ayn&#; zamanda sa&#;l&#;k deposu. Özellikle antioksidan de&#;eri ta&#;&#;yan bu taptaze ye&#;illikler beslenmemizde önemli bir yere sahip. Is&#;rgan, hodan, kazaya&#;&#; gibi otlar&#; &#;stanbul pazarlar&#;nda bulmak, eve gelir gelmez bir ç&#;rp&#;da ya&#;l&#; yumurtal&#; kavuruvermek mümkün; kuzu kula&#;&#; ve rokay&#; ise ister salataya kat&#;n, isterseniz yemeklerinizin yan&#;nda tüketin…

Taratorlu &#;evket-i bostan, sardalya mücveri, &#;spanakl&#; börek, k&#;m&#;z&#; biberli ve lorlu zom patl&#;can, &#;evket-i bostanl&#;, enginarl&#; terbiyeli kuzu eti ve daha nicesi otlu yemek zenginliklerimiz…

Peki, hangi otlar&#; topluyor ve onlardan yemek yap&#;yoruz?

Dikkat! Mutlaka bilenler toplamal&#;, pi&#;irmeli…

Mutlaka bilenler, tan&#;yanlar taraf&#;ndan toplan&#;p pi&#;irilmesine dikkat etmemiz gereken bin bir çe&#;it ot zenginli&#;imizden i&#;te bir demet:

Arapsaç&#;: Yabani rezene ve s&#;ral&#;k olarak da bilinir. Dereotuna çok benzer, ama anason kokar…

Cibes: Cibez otu olarak da bilinir; lahana ve karnabahar&#;n kesilip toplanma i&#;leminden sonra toprakta kalan köklerinden büyür, marula benzer.

Çi&#;dem: Çi&#; ya da külde pi&#;irilerek yenebilen çi&#;dem yumrular&#; hem yemeklere girer, hem de tatl&#;lara. Çi&#;dem a&#;&#;, çi&#;dem pilav&#;, çi&#;dem sütlüsü en bilinen yemekleridir. Karadeniz Bölgesi'nde una bulay&#;p k&#;zartmas&#; yap&#;l&#;r.

Çiri&#;: Yabani p&#;rasa, sar&#; zambak, güllük de denilir. Ispana&#;a benzer &#;ekilde pi&#;irilir.

Da&#;lama: Koyungözü ya da alagömeç olarak da bilinir. Ha&#;lanarak zeytinya&#;l&#; salatas&#; yap&#;l&#;r. Börek ve gözlemelerde kullan&#;l&#;r.

Delikereviz: Yabani kerevizdir, kar&#;&#;&#;k ot kavurmalar&#;nda kullan&#;l&#;r, yaprak ve sürgünleri ha&#;lanarak salatas&#; yap&#;l&#;r; zeytinya&#;l&#; yeme&#;i de sevilir.

Denizbörülcesi: Ispanakgillerdendir, deniz k&#;y&#;lar&#;nda suyun gel-git yapt&#;&#;&#; yerlerde sular çekildikten sonra bulunur. Yeme&#;i de salatas&#; da yap&#;l&#;r.

Devetaban&#;: Kavrulup yeme&#;i yap&#;l&#;r, ha&#;lanarak da yenilebilir, ot yemeklerinin içine çe&#;ni olarak kat&#;l&#;r.

Di&#;daban: Tarla tapan&#;, tapan olarak da bilinir. Karadeniz Bölgesi'nde kavrularak yenilir.

Ebegümeci: Develik ya da gömeç olarak da bilinir. Salatas&#;, yeme&#;i, böre&#;i yap&#;l&#;r.

E&#;ekdikeni: Devedikeni, akk&#;z, kenger otu diye de bilinir. Kökten gövdeye, dallara, yapraklara, çiçek tomurcuklar&#;na ve tohumlara var&#;ncaya de&#;in her yeriyle yenebilir bir bitkidir. Kök, gövde ve yan sürgünler suda ha&#;lan&#;p salata yap&#;larak ya da et yemeklerinin içine sebze olarak eklenerek yenir.

E&#;&#;ekhelvas&#;: Helvac&#;k otu, sütlüce, çoban düdü&#;ü ve sütlü diken olarak da bilinen, dikenli bir bitkidir. Salatas&#; yap&#;l&#;r.

Gelincik: Narin mi narin bir bitkidir. Alt yapraklar&#;ndan enfes yemekler ve salatalar yap&#;l&#;rken renkli yani k&#;rm&#;z&#; yapraklar&#;ndan reçeli yap&#;l&#;r. Gül reçelini sollamamak için a&#;&#;rba&#;l&#;l&#;k yapar.

Hardalotu: Tatl&#; hardal ya da ak hardal olarak da bilinir. Salatas&#; ve yumurtal&#; kavurmas&#; yap&#;l&#;r.

Hindiba: Radika olarak da bilinir. Yapraklar&#;ndan salata olarak yararlan&#;ld&#;&#;&#; gibi s&#;cak yemek de yap&#;l&#;r.

Is&#;rgan: Kupriva, d&#;lan, dalan, gidi&#;ken de denilir. Neredeyse her bir &#;eyi yap&#;l&#;r.

Ispanak: Çok söze gerek yok…

I&#;k&#;n: Uçkun, &#;&#;g&#;n gibi isimlerle bilinir. Reçeli, tatl&#;s&#; ve yeme&#;i yap&#;labilir. Yapraklar&#; yenmemelidir.

&#;&#;nelik: Leylek gagas&#;, mis otu ya da tarak otu, çobani&#;nesi, dönbaba olarak da bilinir. Pembe çiçeklidir. Salatas&#;, böre&#;i, gözlemesi, kavurmas&#; ve ha&#;lamas&#; yap&#;l&#;r.

Kad&#;rayak: Kaldirik, gald&#;r&#;k, deve pancar&#;, &#;sp&#;t, ac&#; hodan, do&#;u hodan&#;, tomara, z&#;b&#;d&#;k, z&#;lb&#;t diye de bilinir. Erken dönemde kavrulup yenilebildi&#;i gibi, yapraklar&#; büyüyünce sarma yap&#;l&#;p sar&#;msakl&#; yo&#;urtla servis edilebilir. Salatalarda veya garnitür olarak kullan&#;l&#;r.

Karalahana: Çorbas&#;, kavurmas&#;, dolmas&#;, diblesi, dö&#;emesi yap&#;l&#;r.

Kayakoru&#;u: Denize yak&#;n bölgelerde ç&#;kar. Ha&#;lan&#;p salatas&#; ve yeme&#;i yap&#;l&#;r.

Kazaya&#;&#;: Kaz&#;yak, gazyak, karakaz&#;yak ya da gazaya&#;&#; olarak da bilinir. Maydanoza benzer. Tur&#;usu da salatas&#;, böre&#;i, yeme&#;i yap&#;l&#;r.

Kebere: Kapari, gebre, gebere, geber otu, gevil de denilir. &#;klimin uygun oldu&#;u yerlerde denizden bin metre yükseklerde yeti&#;ebilir. Meyvesinden tur&#;u da yap&#;l&#;r.

K&#;rçan: Dikenucu, melevcan, özdikeni, g&#;c&#;r yapraklar&#; diye de bilinir. Tur&#;usu, kavurmas&#; ve her türlü sebze yeme&#;i yap&#;labilir.

Köremen: Yabani p&#;rasa, yabani sar&#;msak ya da körmen olarak da bilinir. Bodrumlular nohutla pi&#;irirler.

Ku&#;ekme&#;i: Da&#; marulu, çoban çantas&#;, çoban de&#;ne&#;i, e&#;ek mad&#;ma&#;&#;, keçi memesi de denilir.

Ku&#;otu: Serçe dili ya da serçe otu olarak da bilinir. Salatas&#;, kavurmas&#; yap&#;l&#;r.

Ku&#;yüre&#;i: Kavurmas&#; yap&#;l&#;r.

Kuzukula&#;&#;: Bir labada türüdür. Yeme&#;i yap&#;labildi&#;i gibi çi&#; olarak da tüketilebilir, ek&#;idir.

Labada: Sarmas&#; ve kavurmas&#; yap&#;l&#;r, &#;spanak gibi de pi&#;irilebilir.

Mad&#;mak: Ku&#; ekme&#;i, ku&#; pidesi, çobande&#;ne&#;i de denilir. Çorbas&#;, m&#;hlamas&#;, yahnisi, yumurtal&#; yeme&#;i, pilav&#;, past&#;rmal&#; yeme&#;i, cac&#;&#;&#; yap&#;l&#;r.

Mendek: Keçi aya&#;&#; diye de bilinir. Ha&#;lay&#;p kavrularak &#;spanak gibi yeme&#;i yap&#;labildi&#;i gibi baz&#; yörelerde çorbas&#; da pi&#;irilir.

Paz&#;: Kavurmas&#;, yeme&#;i ve sarmas&#; yap&#;l&#;r.

Sakarca: Aky&#;ld&#;z, tükürükotu, çöklüce diye de söylenir. Bulgurla ha&#;lanabilir veya kavrulur… Pi&#;irilmeden yenilmemelidir.

Sarma&#;&#;k: Ac&#; filiz olarak da bilinir. Elle k&#;r&#;lmas&#;, metal kullan&#;lmamas&#;, tahta ka&#;&#;kla kar&#;&#;t&#;r&#;lmas&#; gerekir.

Semizotu: Son derece faydal&#;, pazarlarda en s&#;k rastlayabilece&#;iniz bir ot…

Silcan: Dikenucu, melocan diye de bilinir. Kavurmas&#; da olur tur&#;usu da…

Sirken: Ispana&#;&#;n kullan&#;ld&#;&#;&#; her yerde pi&#;irilebilir…

Stifno: Halk aras&#;nda istifno, bambul, bamb&#;l, köpek üzümü ya da it üzümü olarak da bilinir. Kabak, biber, börülceyle pi&#;irilerek tüketilebilir.

Suteresi: Ac&#; gerdeme, kardomot da denilir. Salatalara, yemeklere garnitür olarak eklenebilir.

&#;evketibostan: Bostanotu, &#;evketotu, mübarekdikeni, akk&#;z, kenker ad&#;yla da tan&#;n&#;r. Kemikli kuzu etiyle yeme&#;i yap&#;l&#;r, kaynat&#;l&#;p salata olarak da yenilebilir.

Tekesakal&#;: Böre&#;i ve cac&#;&#;&#; yap&#;l&#;r.

Tere: Salatas&#; yap&#;labildi&#;i gibi çi&#; olarak üzerine limon s&#;k&#;l&#;p tüketilebilir.

Tilki&#;an: Yabani tatl&#; ku&#;konmaz, tilki&#;en ya da tatl&#; sarma&#;&#;k olarak da adland&#;r&#;lan, çal&#; gibi dikenli bir yap&#;ya sahiptir. Yumurtal&#; ya da yumurtas&#;z kavurmalar&#; yap&#;l&#;r.

Tir&#;ikotu: Ay&#;kula&#;&#;, y&#;lan otu, kabargan, y&#;lanyast&#;&#;&#;, nivik olarak da bilinir. Dikkatli kullanmak gerekir, zehirlenme yapabilir. Bu nedenle tuzla ovularak bekletilir ve ha&#;lanarak suyu süzüldükten sonra kullan&#;l&#;r. Yapraklar&#;ndan etli dolmas&#;, ha&#;lanarak veya kavrularak sar&#;msakl&#; yo&#;urtlu salatas&#; ve nohutlu çorbas&#; yap&#;l&#;r.

Turpotu: Ha&#;lan&#;p salatas&#; yap&#;labilir.

Zahter: Kara kekik ya da da&#; keki&#;i de denilir. Salatas&#; ve kavurmas&#; yap&#;l&#;r.