Ни для кого не является откровением, что Кавказ, в силу этнического и религиозного многообразия своего населения, является довольно-таки сложной территорий в плане создания единого информационного пространсва, которое является одним из неоспоримых позитивных достижений глобальной эпохи, обеспечивающих информационное взаимодействие организаций и граждан, а также удовлетворение их информационных потребностей. Учитывая поляризацию в регионе, когда, сохраняя нормальные отношения с Россиией, Азербайждан более тяготеет к Турции, Грузия, несмотря на формальные попытки улучшения взаимоотношений с северным соседом, привержена идее вступления в Евросоюз и НАТО, а Армения, по словам главы аналитического бюро «Alte et Certe» Андрея Епифанцева, ведет комплементарную политику, пытаясь угодить и России, и Западу, а «в нашем полярном мире, который поляризуется все больше, достичь этого невозможно» . Таким образом, на сегодняшний день для Закавказья практически не осталось тем, освещая которые средства массовой информации могли бы способствовать восстановлению диалога и постепенному снятию напряжения между соседними народами. Поэтому, тема нового глобального проекта, способного свести воедино экономические интересы закавказских государств, могла бы консолидировать информационную политику средств массовой информации закавказских государств, способствовать зарождению единого информационного пространства региона и таким образом стать шагом если не к восстановлению нормальных отношений, то, по крайней мере, к началу кооперации между вовлеченными в этот проект структурами. «Решение по конфликтным ситуациям не будет найдено до тех пор, пока мы не будем воспринимать регион как единое экономическое пространство. То, что происходит в данном регионе, сразу отражается на соседях» , - сказал бывший министр иностранных дел Грузии seafoodplus.infoришвили в одном из интервью и подчеркнул, что установление региональных структурных рамок позволит обеспечить стабильность и снизить риски.
“AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI
DÜNYA KİTABXANALARINDA”
MÖVZUSUNDA
IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN
MATERİALLARI
Bakı şəhəri
12 oktyabr cu il
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
TƏŞKİLAT KOMİTƏSİ:
Sədr müavinləri:
filologiya üzrə elmlər doktoru Aybəniz Əliyeva-Kəngərli,
filologiya üzrə elmlər doktoru Paşa Kərimov
Məsul katib:
filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Əzizağa Nəcəfzadə
Texniki redaktor:
tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Cavid Cəfərov
Koordinatorlar:
Firəngiz Hüseynova, Qutiyera Cəfərova
2
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
3
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
miyasının Dilçilik İnstitutu Nəsiminin adını daşıyır. ci ilin may ayında Pa-
risdə YUNESKO-nun baş qərargahında Nəsiminin vəfatının illiyinin qeyd
edilməsi və ci ilin sentyabr ayında ölkəmizdə Nəsimi şeir, incəsənət və
mənəviyyat festivalının təntənəli şəkildə keçirilməsi ölməz şairin xatirəsinə də-
rin ehtiramın ifadəsi hesab oluna bilər. İmadəddin Nəsiminin adı həqiqət nami-
nə, fikir azadlığı yolunda qəhrəmanlığın rəmzi kimi əbədiləşib, əsrlərdən bəri
Şərq xalqlarının yaddaşında yaşamaqdadır. Azərbaycan Respublikası Konstitu-
siyasının cu maddəsinin ci bəndini rəhbər tutaraq, böyük Azərbaycan
şairi və mütəfəkkiri İmadəddin Nəsiminin anadan olmasının illik yubileyi-
nin yüksək səviyyədə keçirilməsini təmin etmək məqsədi ilə qərara alıram:
1. Böyük şair və mütəfəkkir İmadəddin Nəsiminin illik yubileyi Azər-
baycan Respublikasında dövlət səviyyəsində geniş qeyd edilsin.
2. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti böyük Azərbaycan şairi
və mütəfəkkiri İmadəddin Nəsiminin illik yubileyinə həsr olunmuş tədbirlər
planının hazırlanıb həyata keçirilməsini təmin etsin.
İlham Əliyev
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
Bakı şəhəri, 15 noyabr ci il.
4
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
5
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
İlham Əliyev
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti
Bakı şəhəri, 11 yanvar cu il
6
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
7
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
8
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
dilində - ərəb, fars və türk dillərində bu cür humanist ruhlu əsərlər qələmə alan
ən böyük sənətkarlardan biri də XIV yüzilliyin sonu, XV yüzilliyin əvvəllərində
yaşayıb yaratmış böyük Azərbaycan şairi və filosofu İmadəddin Nəsimi oldu.
Nəsimi humanizminin başlıca fərqləndirici cəhətini müəyyən etmək lazım
gəlsəydi, yəqin ki, bunun yüksək talantlı, təbiətdəki harmoniyaya və insan gö-
zəlliyinə vurğun olan böyük bir şairin himanizmi olduğu fikri üzərində dayanı-
lardı.
Nəsimi humanizmi insana böyük məhəbbət duyğuları ilə yoğrulmuşdur.
Məhz bu cəhətinə görə Nəsimi özündən əvvəlki Azərbaycan poeziyasının birba-
şa varisi kimi çıxış edərək ona qədər irəli sürülmüş bədii-obrazlı düşüncələri, əl-
də edilmiş poetik nailiyyətləri daha da inkişaf etdirir.
Nəsimi humanizmindən danışarkən ilk növbədə bunu nəzərə almaq lazım-
dır ki, böyük şairin insan sevgisi çoxyönlü və çoxtutumludur. Orta əsrlərin Şərq
və Avropa humanistləri kimi, Nəsimi yaradıcılığında da kainatın antroposentrist
strukturu başlıca yer tutur. Başqa sözlə, nəhəng kainatın mərkəzində, o dövrün
elm adamlarının geosentrik nəzəriyyəyə görə təsəvvür etdiyi kimi, cansız daş-
torpaqdan və yanar qazlardan ibarət olan Yer kürəsi, ya da Günəş ulduzu deyil,
məhz yaranmışların ən şərəflisi olan İNSAN dayanır.
Ancaq bu da var ki, Nəsimi humanizmində insana məhəbbət ucdantutma
deyil; burada seçim var: Nəsiminin sevdiyi və hörmət bəslədiyi insan – kamil
insandır, insanlıq adına layiq olan fizioloji-ictimai varlıqdır. Yoxsa zahirən insa-
na bənzəyən hər varlığı insan adlandımaq olmaz.
Bu cür ali mərtəbəyə çatmış kamil insan şairin gözündə Tanrının Yer üzə-
rindəki bir nümayəndəsi kimi cilvələnir və böyük mütəfəkkir fəxrlə deyir ki,
onu yalnız qorxduqlarına görə, Tanrıya şərik çıxarmamaq üçün Haqq (Allah)
adlandırmırlar. Ancaq kamil insan olmaq da adamdan ölçüyəgəlməz dərəcədə
zəhmət, əzab-əziyyət, ürək genişliyi, öz həmcinslərinə və bütün yaradılmışlara
səmimi məhəbbət tələb edir.
Yer üzərindəki bütün insanların bərabərhüquqlu olduğu fikrini irəli sürən,
insanların görünüşcə müxtəlifliyini coğrafi və sosial şəraitlə izah edən Nizami,
İbn Xəldun və başqa proqressiv düşüncəli şair və filosof sələflərinin ardınca Nə-
simi də humanist fikirlərinə söykənərək bütün insanların Tanrı dərgahında bəra-
bər olması, dini-ideoloji baxışlarına və əqidəsinə görə kimsənin kimsədən üstün
olmaması ideyasını irəli sürür.
Nəsimi humanizmi, insana məhəbbəti təkcə onun əsərlərinin məna və ma-
hiyyətində, məzmununda deyil, forma xüsusiyyətlərində, daha doğrusu ritmika-
sında, oynaqlığında, ahəngində, alliterasiyasında da özünü göstərir. Nəsimi qə-
zəllərinin də bir çoxunda ritmika sanki oxucunun ürəyini oynadır, ona həyat eş-
qi, sevinc aşılayır, insana daxili mənəvi rahatlıq gətirir. Bunun kökündə isə şüb-
9
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
10
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
Seyid Imadaddin Nasimi is one of the great thinker poets and self – sacri-
fice for own belief grown by the Azerbaijani people in the XIV century. This ta-
lented poet, written in all three literary languages of Muslim East, is more com-
monly known by his ghazals written in Azerbaijani Turkish.
Research works of such European Orientalists as seafoodplus.infotall, seafoodplus.info,
seafoodplus.info, seafoodplus.infoer, seafoodplus.info, in America seafoodplus.info and others shed light on a
number of literary and philosophical problems related to Nasimi.
The poet created his works under pseudonym of “Seyyid”, “Huseyni”,
“Nasimi”, “Hashimi”, “Gureyshi”, “Ibrahimi”, the most common of them is Na-
simi.
Seyid Imadaddin Nasimi was born in in Shamakhi – one of the old-
est centers of culture and poetry in Azerbaijan. In sources, from the relatives of
the poet, some information can be found only about Shah Khandan – Nasimi`s
brother, because the poet`s life and environment was lost in the fog of reality
and myth. Gastamonulu Latifi in his tazkira dealt with Nasimi`s brother Shah
Khandan with pseudonym “Julidamu” (Scatterred), but Ali noted him as a poet
in a separate chapter in his “Kunhul – Akhbar” based on Shah Khandan`s famo-
us couplet written to Nasimi (“Gal bu sirri alama fash eylama, khani-khasi ama-
ya ash eylama” – Don`t spread the secret of high society members among the to-
tal mass). Information given by Salman Mumtaz about his grave being in Sha-
makhi and visited by the pilgrims was regarded as a valuable fact by the later re-
searchers. The great Azerbaijan poet seafoodplus.infoni`s beyt:
Men olende Shahandanda basdirin,
Chunki onun Shahidi – Khandani var.
11
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
12
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
One of the greatest artists, written in all three ruling languages of the Isla-
mic East - Arabic, Persian and Turkish - was the great Azerbaijan poet and phi-
losopher Imadaddin Nasimi, who lived and created the at end of the XIV and the
beginning of the XV cc.
If we had to identify the main distinguishing feature of Nasimi`s human-
ism, it would probably be humanism of a highly talented poet, passionate to har-
mony in nature and human beauty.
Nasimi`s humanism to a man is made out of great love. This is precisely
why Nasimi acted as a direct successor to the early Azerbaijan poetry and deve-
loped the artistic and imaginative thinking and poetic achievements.
When speaking of Nasimi`s humanism, it must be taken into account, that
human love of the great poet is versatile. Like in the works of other Eastern and
European humanists of the Middle Ages, the anthropocentric structure of the
universe takes the main place in Nasimi`s creative activity. In other words, in
the center of a giant universe stands a man – the most honorable of human be-
ings, but not the Earth or the Sun, consisting of lifeless rocks and flammable ga-
ses as the scientists of that period imagined according to the geocentric theory.
But there is also the fact that in Nasimi's humanism, love for man is not
canonized; there is a choice: Nasimi loves and respects only a perfect man -
physiological and social human being worthy of humanity. Otherwise, everyt-
hing that looks like a human being cannot be called a human being.
The great thinker proudly says, that they do not call a man Hagg(God),
because of the fear of associating with God. However, being a perfect man re-
quires a lot of hard work and suffering, immeasurable warmth and sincere love
for his fellow creatures and all creation.
Following Nizami, Ibn Khaldun and other progressive – minded poets
and philosophers, explaining, that all people on Earth are equal and the differen-
ces in the appearance of people are connected with geographical and social con-
ditions, Nasimi’s humanism and human love manifests not only in the meaning
and essence of his works, but also in the features of form, or rather, in rhythm,
playfulness, harmony and alliteration. In Nasimi’s ghazals, rhythmics affects
reader’s heart, gives him the love of life, the joy and the inner spiritual peace.
And at the core of it stands the poet’s great human love.
Ghazal – fakhriyyah, beginning with the words: “Manda sighar iki ja-
han…” (There are two worlds inside me…) is the most popular among Nasimi’s
works. In this work, consisting of 16 couplets, the poet – thinker motivating in a
laconic way, puts forward the thought, that man is the axis of the universe, the
source of infinite beauty and power. Nasimi’s lyrical “me” is not just an indivi-
dual, it contains a whole collection of perfect people, regardless of language, re-
13
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
14
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
15
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
16
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
17
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
18
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
19
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
Paşa KƏRİMOV
filologiya üzrə elmlər doktoru
AMEA Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu
20
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
21
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
22
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
isə o deməkdir ki, Süruri Türkiyəyə köçdükdən sonra osmanlı ədəbi prosesində
fəal iştirak etmişdir. Onun osmanlı şairlərinin yaradıcılığına güclü təsir etməsi,
burada müqtədir sənətkar kimi tanınması barədə təzkirələrdə məlumatlar vardır.
Öz əli ilə köçürüyü divanının dibaçə hissəsində Süruri gənclik illərində yazdığı
şeirlərini sonralar dostların xahişi ilə bir divan halında topladığını bildirir. Hə-
min dibaçədə oxuyuruq: “Əhli-dillərin püreyb və qüsuri bəndeyi-kəmini-Xuda
Süruri əvaili-eşq və cəvandə bəzi əşar inşa və xeyli kəlimat imla eyləmiş, likən
aləmi-itlaqdə biqeyd olub, cəm’ə müqəyyəd olmayub, neçəsi zaye və nüsxeyi-
qeyr şaye olmuş, haliyən fərmani-yaran və tələbi-xəllaq ilə mövcud olanı və ha-
zır bulunanı cəm və tərkib və hüruf üzrə tərtib edib, bu övraqı cəm eylədi. Xəta-
puş olan əshabi-kəmaldan və hünərbin olan əhli-haldan rica edir ki, eybinə nazir
olmayub, bəlkə qüsurun satir olub, məzbur onların qatında məzur və kəndulər
əndullah məcur olalar” (2, 1b). Dibaçədən göründüyü kimi, şair gənclik illərində
yazıb bir yerə toplamadığı şeirlərini sonralar dostlarının xahişi ilə toplayıb, ənə-
nəvi qaydada, ərəb əlifbası hərflərinin ardıcıllığı üzrə səliqə ilə düzmüş, bir di-
van tərtib etmişdir. Süruridən sonra ədəbiyyata gəlmiş böyük Azərbayacan şairi
Məhəmməd Füzulinin türk divanının dibaçəsində bu toplunun meydana çıxması
barədə dediyi sözlər Sürurinin dibaçəsini xatırladır. Füzuli deyir ki, bir gün bir
nəfər ona müraciət edib türkcə şeirlərini bir toplu halında tərtib etməsini xahiş
seafoodplus.infoi belə izah edir ki, şairin ərəbcə və farsca şeirləri toplu halında oxucu-
ların əlində olduğu halda, türkcə şeirləri ortada yoxdur. Bu fikri qəbul edən Fü-
zuli bildirir ki, türkcə şeirlərimdən müxtəsər divan tərtib etmək üçün gəncliyim-
də xahişlə məndən şeirimi alanlardan xahiş edib onlarda olan şeirlərimi götürüb
köçürdüm: “Naçar məhmili-etibarimdə bu ibarə lazımdır deyib zəmani-tüfuliy-
yətimdə sadir olub, mütəfərriq olan qəzəllərdən bir müxtəsər divan cəm etmək
səlahin gördüm. Və ol vəqtdə məndən iltimasla alanlardan iltimsla alıb surəti-
cəm’i, ixtisar üzrə itmamə yetirdim. Ümiddir ki, ərbabi-fəsahət və əshabi-bəla-
ğət müşahidə və mütaliə qıldıqda, mənşə və mövlidim İraqi-Ərəb olub, təmami-
yi-ömrdə ğeyr məmləkətlərə səyahət qılmadığımdan vaqif olduqda, bu illəti mu-
cibi-süquti-etibar bilməyələr. Və məhəllü məqamimə görə rütbeyi-istedadimə
həqarət ilə nəzər qılmayalar. Zira e’tibari-vətən isteda‘di-zatə təsir etməz və top-
raqda yatmaq ilə tiladən cila getməz” (5, s).
Beləliklə, Füzuli divanının dibaçəsində Süruri kimi anadilli divanını oxu-
cuların xahişi ilə tərtib etdiyini, gəncliyində yazdığı şeirlərini müxtəsər divan
halında topladığını bildirir. Füzuli də dibaçəsinin sonunda divandakı nöqsanlara
görə üzrxahlıq edir, hətta bu nöqsanları düzəldəcək şəxsə əvvəlcədən minnətdar-
lığını bildirir. Lakin Füzuli məkanının İraqi-Ərəb olduğuna və heç bir yerə səya-
hət etmədiyinə baxmayaraq sənətinin ucalığından əmin olduğunu da bildirir ki,
Süruri divanının əlimizə natamam çatmış dibaçəsində bu yoxdur.
23
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
Ədəbiyyat:
24
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
Aybəniz ƏLİYEVA-KƏNGƏRLİ
filologiya üzrə elmlər doktoru
Aytən ƏLİYEVA
böyük elmi işçi
25
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
26
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
27
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
Xuraman HÜMMƏTOVA
filologiya üzrə elmlər doktoru
28
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
yerində istifadə etmək söz sənətkarlarının əsas vəzifəsi olmuşdur. Söz o zaman
dəyər kəsb edir ki, o müəyyən informasiya yükünə malik olsun. Deməli, hər bir
söz daşıdığı informativ yükə görə əhəmiyyətlidir. Sözün kəsb etdiyi informativ
yük nə qədər dərin, fəlsəfi mahiyyət daşıyırsa, söz bir o qədər uzunömürlü, də-
yərli və əhəmiyyətli hesab olunur.
“Qurani-Kərim”in vəhylə (sözlərlə) nazil olduğunu, “Yasin” surəsinin
ci ayəsindəki “kun fə yəkun” (“ol” dedik oldu) kəlamına əsasən dünyanın yaran-
masının sözlə bərqərar olması, müqəddəs kitabımızdakı fikirləri əsas tutaraq sö-
zü müqəddəs hesab etmişlər. Bütün bu aləmin məhz “kon” (ol!) kəlməsindən
yaranması hamıya məlumdur. “Əl-Bəqərə” surəsinin ci ayəsində, insanın üs-
tünlüyü Allahın ona bütün adları (sözləri) öyrətməsi ilə əlaqələndirilir. Həz. Əli-
nin belə bir kəlamı var “İnsan öz dilinin arxasında gizlənib. Danışandan sonra
onun ağıllı və ağılsız olduğu ortaya çıxır”. Bu baxımdan söz və ruhun əlaqəsi
hələ qədim zamanlardan insan düşüncəsində onların bir-birindən var olması, bir-
biri ilə bağlı olması haqqında müxtəlif fikirlər mövcuddur. İnsan bədəninin ruh-
la canlanması, varlıq aləminin isə sözlə nəşət tapması onun insan ruhu ilə bağlı-
lığınadan xəbər verir. Bu haqda dahi Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvi belə de-
mişdir:
Orta əsrlər poeziyasında bəzən söz hətta insan bədəni ilə müqayisə edən .
dahi Nizami Gəncəvi “ biz sözük, bu bədənsə eyvanımızdır” deyir. Sözün ilahi
hikmətlə əlaqəsi, Allah kəlamı olması haqqında XIII əsrdə Yunus Əmrə “söz
qaradn ağdan degil, yazıb oxumaqdan deyil, bu yürüyən xalqdan deyil, xaliq
avazından gəlir”, “mənim deyil bu kəlləçi, qüdrət sənin Yunus nəçi” deyir.
Öz yaradıcılığında hürufiliyin qəliz anlayış və terminlərindən istifadə edən
şair şeir dilini, ondakı təsəvvüfi-irfani simvolikanı və bundan doğan çətinliyinə
görə “ heç kimsə Nəsimi sözünü kəşf edə bilməz, bu quş dilidir, bunu Süleyman
bilir ancaq” deyərək, bu dili “quş dili” adlandırmaqla dilin informativ yükünün
dərinliyinə işarə edir.
Hürufilərə görə bütün varlıq aləmi səsdən var olduğu üçün kainatın da ya-
ranması sözdə öz əksini tapır. “Bədii ifadə üsullarını daha da zənginləşdirmək
və qüvvətləndirmək baxımından klassik Şərq ədəbiyyatında ərəb əlifbası hərfləri
öz adları və forması ( şəkli) ilə rəmzi mənalarda müxtəlif bədii bənzətmələr mə-
29
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
qamında işlədilmişdir. Məsələn əlif ( ) آhərfi boy, qamət, ayn ( – ) عgöz, kaf ( ق
) – qaş, mim ( – ) مağız, sin ( ٣) – diş, dal ( – ) دqəddi-qamətin bükülməsini,
nun ( ) نisə nöqtə və kirpiklər kimi rəmzi mənaları bildirir.” ( 2, ) Odur ki,
həyatın bütün gizlin sirrləri hərflərdən yaranan sözlə aşkar olur. Hürufilik ideya-
larını şeirlərində əks etdirən Nəsimi ərəb həriflərinin insan üzündəki cizgilərə
bənzədiyini və Allahın gözəl adlarının onun sifətində yazıldığını bu yolla isbat
edirdi. Bu hərf və rəqəmlərdən ustalıqla istifadə edən Nəsimi deyir:
30
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
Beyt həm zahiri, həm də daxili baxımından iki məqamı özündə əks etdirir.
Zahiri baxımdan beytdə əlif hərfi həm həqiqi, həm də məcazi mənalar daşımaq-
dadır. Şair insan qamatini, həm də onun əqidə düzlüyünü əlif hərfinə bənzədir.
O, yaşadığı aləmdə düzgün Adəm övladının olmadığını deyir. Dünya özü də
“dəni”dən yarandığı üçün “alçaq” deməkdir. “Dünya sözündəki ( ) دərəb hərfi
ilə yazılır ki, bu da dövrarın zamanın düzgün, doğru olmadığına ( ) دdal hərfi ki-
mi əyriliyinə bir işarətdir. Bütün bu zahiri oxşarlıq beytin şəkli mənası ilə əlaqə-
dardır. Beytin ikinci misrasında adı keçməyən “dünya” sözü ərəb əlifbası ilə elə
şəkildə yazılır ki, bu( dal, nun, ya (dəni) ( ) دﻧﻰorada əlif hərfi işlədilmir. Bu sö-
zün yazılışı əyri hərflərdən yarandığı üçün dünyanın düzgün yer olmadığın de-
yən şair başqa bir şeirində “dünya duracaq yer deyil, ey can, səfər eylə, aldanma
onun alinə ondan həzər eylə” deyə, bu faniliyə bir işarə edir” (5, 60).
31
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
yıl(ə.s) ilahi kəlamları göydən endirdi. “Hürufilər hətta insan üzünü “Allahın
güzgüsü” sanırdı. Guya Allahın özü insan üzündə görünməkdədir, insan üzündə
Allah sözü yazılıb. Buna görə də insana səcdə edilməlidir” ( 1,16 ).
Şeirdə şair zahidlə arifi qarşılaşdırır. Arif zahidə ondan gözəlləri sevməyi
qadağan etməməsini xahiş edir. Çünki haqq dərgahında nəsib almaq məqamında
Tanrı onun da qismətinə gözəlləri sevməyi yazıb.
Nəsimi poeziyasında sözün informativ yükündə ayrı-ayrı şəxsiyyətlərlə
bağlı məlumat xarakterli beytlər, onlarla bağlı informasiyalar də yer almaqdadır.
Bu beytlərin bəzilərində peyğəmbərlər, bəzilərində tarixi şəxsiyyətlər, bəzilərin-
də isə şairin əhatəsində olduğu insanlar haqqında informativ məlumatlar verilir.
Təriqət ədəbiyyatında əfsanələşən bu tarixi şəxsiyyətlərə şairlər bir simvolik ob-
raz kimi müraciət etmişlər. Məsələn, Bəyazid Bistaminin adı özünü qul edib
başqalarını xilas etmək üçün satan bir aşiq obrazı kimi xatırlanırsa, Şibli Bağ-
dadda yaşamış sufilərdən olmuş, yatmamaq üçün ğözlərinə duz sürtər və gecə-
gündüz ibadət edərmiş, Həllac Mənsur isə təsəvvüfdə dara çəkilərək Tanrısına
qovuşmuş, haqqdan dönməyən bir aşiq kimi vəsf olunur.
Həllac Mənsurun “ənəl-həqq” ideyası orta əsr poeziyasında dinin əsasını
sarsıdan çağırış mənasını özündə ehtiva edirsə, təsəvvüf ədəbiyyatında isə bu
termin “ənəl-həqq” insanın kamala yetməsini bildirən ifadədir. Nəsimi Həllac
Mənsurun bu ideyasını yaşadaraq şeirlərində bu ifadəni müxtəlif məqamlada iş-
lətmişdir. Şair buna işarə edərək deyir:
32
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
Ədəbiyyat
33
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
NESÎMÎ’Yİ ANLAMAK
34
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
İkinci mısrada şairin belirttiği gibi nefy ve isbâtın da ortadan kalktığı bir
noktadır bu. Diğer bir ifadeyle vahdet, yani birlik hali, tüm zıtlıkların mahv ol-
duğu bir hal, bir mertebedir. Orada iyi ve kötü yoktur, sevap ve günah yoktur,
cennet ve cehennem yoktur
Allah ayrı bir varlık, kul da ayrı bir varlık değildir, olamaz da, çünkü ger-
çek var olan Allah’tır:
Çünkü masivallah yani Allah’tan gayrı her şey bir perdedir ve bu perdenin
kalkmasıyla hakiki varlık zahir olur ve ondan başka her şey ortadan kalkar, he-
lak olur:
35
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
Zaten Hz. Peygamber de “Kendini bilen rabbini bilir” (Aclunî, 2/) ha-
disiyle Allah’ın insandaki bu tecellinin keşfedilmesiyle Rabbimizin bilineceğini
söylemiştir. Nesîmî de buna işaret ediyor:
36
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
37
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
Otuz iki harfin insan yüzündeki tecellisini görmek, insan yüzünde tecelli eden
ve onu kendi suretinde yaratan Rahman’ı müşahede etmek demektir.
Bu sırları ortaya çıkaran kişi Nesîmî’nin mürşidi Fazlullah Na’îmîdir. Câ-
vidân-nâme’nin bir çok yerinde (Millet Kütüphanesi, Ali Emîrî Farsça, no.
, vr. 14b, 15b, 20a) hatt-ı istiva ile ilgili bu hakikatleri ortaya çıkarmıştır.
Nesîmî bu nedenledir şiirinin son beyitlerinde onu anmaktadır:
38
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
Şahin AHMETOĞLU
İlahiyyat üzrə elmlər doktoru, dosent
1
Mustafa Ünver, Hurufilik ve Kuran -Nesimi Örneği-, Ankara: Fecr Yayınları, , s
39
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
Davasına kalben inanmış bir Hurûfî öncüsü olan Nesimi; bir anlamda Al-
lah’ın ilmi demek olan Levh-i Mahfuz’un, Kur’ân’ın, kısaca her şeyin sırrının
kendinde, yani Hurûfîlik esaslarında bulunduğunu ifade etmektedir:
1
Ünver, Mustafa, “Nesimi’nin Şiirlerinde Kur’an’a Referans Sorunu”, OMÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, -
, (),
2
Ünver, Mustafa, “Nesimi’nin Şiirlerinde Kur’an’a Referans Sorunu”, s
3
Ünver, Hurufilik ve Kuran-Nesimi Örneği-, s
4
Kemal Edip Kürkçüoğlu, Seyyid Nesimi Divanı’ndan Seçmeler, II. Bsk. Ankara: Kültür Bakanlığı
Yayınları, , s.
5
Ayan, Hüseyin, Nesîmî Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Türkçe Divanının Tenkitli Metni, Ankara, ,
Gazeller 25, Beyt: 6,
6
Ayan, a.g.e., Gazeller 25, Beyt: 6, ,
40
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
1
Nur suresi,
2
Kürkçüoğlu, Nesîmî Divanı’ndan Seçmeler, , Gazel,
3
Ayan, a.g.e., Gazeller , Beyt: 4,
4
Ayan, a.g.e., Tuyûğlar , ; Ayan, a.g.e., Tuyûğlar , ; Ayan, a.g.e., Tuyûğlar , ; Ayan,
Ayan, a.g.e., Gazeller , Beyt: 15, ; Ayan, a.g.e., Gazeller , Beyt: 15,
5
Ayan, a.g.e., Gazeller 86, Beyt: 8,
41
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
1
Ünver, Nesîmî’nin Şiirlerinde Kur’an’a Referans Sorunu, ; Geniş bilgi için bkz. Adil, Kacır, Alevi ve
Bektaşi Düşüncenin Kültürel Kaynaklarında Hz. Ali Algısı “Nesimi Örneği”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Van , s.
2
Kacır, Alevi ve Bektaşi Düşüncenin Kültürel Kaynaklarında Hz. Ali Algısı “Nesimi Örneği”, s. 43
3
Ünver, Nesîmî’nin Şiirlerinde Kur’an’a Referans Sorunu, Kacır, Alevi ve Bektaşi Düşüncenin
Kültürel Kaynaklarında Hz. Ali Algısı “Nesimi Örneği”, s.
4
Kacır, Alevi ve Bektaşi Düşüncenin Kültürel Kaynaklarında Hz. Ali Algısı “Nesimi Örneği”, s.
42
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
1
Ayan, a.g.e., Tuyûğlar ,
2
Ayan, a.g.e., Gazeller , Beyt: 15,
3
Ayan, a.g.e., Gazeller , Beyt: 5,
4
Ayan, a.g.e., Gazeller , Beyt: 13,
5
Ayan, a.g.e., Gazeller , Beyt: 14,
6
Ayan, a.g.e., Gazeller , Beyt: 15,
7
Ayan, a.g.e., Gazeller , Beyt: 13,
8
Ayan, a.g.e., Gazeller , Beyt: 7,
9
Ayan, a.g.e., Mesneviler 3, Beyt: 17,
10
Ayan, a.g.e., Gazeller , Beyt: 11,
43
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
Nesimi’nin şiirlerinde insan özel bir yer tutmaktadır. Ona göre insan yara-
tılanlar içerisinde en yüksek makamda bulunmaktadır. Şöyle ki Nesimi insana
verdiği bu önemden dolayı aslında namazda secde edilenin de insan olduğu ka-
nısına kadar ileri götürmektedir. Yine onun şiirlerinden anlaşıldığında göre as-
lında kişi Ka’be’ye doğru yöneldiğinde insana doğru yönelmiş olur. Çünkü Ka’-
be, özelde Hz. Adem’in, genel de ise insanın yeryüzündeki makamıdır.2
Nesimi’nin anlayışına göre Allah’ın zatı ve sıfatları birbirinin aynıdır. Al-
lah’ın varlıklara tecellisi de bu sıfatları oluşturan harfler sayesinde gerçekleş-
mektedir. Zira Allah’ın zatı ve sıfatlarının ismi bu harflerden oluştuğu gibi, bü-
tün varlıkların isimleri de bu harflerden ibarettir. Böylece Allah her varlığın is-
mi sayesinde tecelli etmiş olur. Bu tecellinin ikinci bir açıklaması daha vardır.
Nesimi bunu ses’e dayandırır. Dolayısıyla bütün varlıklar aslında bir şekilde
ses’le ilişkilidir. Cansız varlıklarda bil-kuvve var olan ses, canlılarda bil-fiil or-
taya çıkar. İnsanda ise en mükemmel noktaya ulaşarak, insanın konuşabilmesi
sayesinde, söz olarak meydana gelir. Böylece Allah’ın insana tecelli etmesi di-
ğer varlıklara göre en üst seviyedir.3
Nesimi, cisim ve can sahibi olan insanın dünya ve kâinata sığmamasını,
onun aklında ve manevî büyüklüğünde görüyordu. İki cihan benim içime sığar,
Ancak ben bu dünyaya sığmam. Ben ne bu âleme, ne de bu zamana sığarım.4
Nesimi insanı bir anlamda tanrılaştırarak veya Tanrı’yı insanlaştırarak Ortaçağ
hayatının beşerî ilişkilerine karşı geldiği de ifade edilmektedir. Ama şunu da ifa-
de etmek gerekir ki insanın güzelliğini övmek Doğu fikir şiirinde Hurufîlik ve
Nesimi şiirleri ortaya çıkmadan çok önceden mevcut olmuştur. Gene de insana
methiye söylemek, tarihe Nesimi ismiyle birlikte geçmiştir.
Nesimi kendi devrinin ahlâk açısından kâmil olmadığını düşünerek çok
üzülmüştür. Şairin eserlerinde yer alan tasavvuf motifleri bir taraftan bu tür dü-
şüncelerle anlatılmaktadır. Nesimi’nin eserlerinde dünyadan vazgeçme, onun fa-
nî olduğunu düşünme gibi duygular ağır basmaya başlıyor. Şair için bu durumda
tek kurtulma yolu da bu dünyayı kabul etmemek, daha fazlası – onu terk edip
gönül dünyasına kapanmaktır:
1
Ayan, a.g.e., Gazeller , Beyt: 9,
2
Ali, Alparslan, Cavidan-name’nin Nesimi’ye Tesiri, (basılmamıs docentlik tezi),, s. 82; Hasan Hü-
seyin Ballı, Fazlullah-ı Hurufı Ve Hurufılîk, (basılmamış doktora tezi), , s.
3
Ali, Alparslan, Cavidan-name’nin Nesimi’ye Tesiri, (basılmamıs docentlik tezi),, s. ; Hasan
Hüseyin Ballı, Fazlullah-ı Hurufı Ve Hurufılîk, (basılmamış doktora tezi), ,
4
Türkiye dışındaki Türk Edebiyatları Antolojisi. Azerbaycan Türk Edebiyatı, II, Ankara: Kültür Bakanlığı,
, s.
5
Nesimi, Divan, Neşre hazırlayan Hüseyin Ayan, Ankara , s. 70
44
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
1
Nesimi, Divan,
2
Nesimi, Divan,
3
Nesimi, Divan, s.
4
Nesimi, Divan, s.
5
Nesimi, Divan, s.
6
İlyas Üzüm, “Nesimi”, DİA, , XXXIII/
7
Ali Cançelik, “Nesîmî Divanı’nda “İnsan”, “Âdem” Ve Bazı Temel Vasıfları”, Türkiyat Mecmuası, C.
25/Güz, , s. 64
45
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
1
Cançelik, “Nesîmî Divanı’nda “İnsan”, “Âdem” Ve Bazı Temel Vasıfları”, s.
2
Mikael, Rafili, () «Oçerki Po İstorii Azerbaydjanskoy Literaturı». Literaturnıy Azerbaydjan, (2), s.
3
Nesimi Divanı, s.
4
Cançelik, “Nesîmî Divanı’nda “İnsan”, “Âdem” Ve Bazı Temel Vasıfları”, s.
5
Cançelik, “Nesîmî Divanı’nda “İnsan”, “Âdem” Ve Bazı Temel Vasıfları”, s. 77
46
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
sıtır hale gelmiştir. İnsanın özünü meydana getiren sestir, ses ise insanda söz
olarak gerçekleşmiştir.
Nesimi düşüncesinde Kur’an’ın diğer semavi kitaplara göre benzersiz bir
üstünlüğü bulunmaktadır. Ona göre önceki kitaplar neshedilmiş, hükümleri ve
bağlayıcılıkları kaldırılmıştır. Hak ve doğru kitap olarak sadece Furkan yani
Kur’an vardır. Nesimi, Allah tarafından korunan ilim demek olan Levh-i Mah-
fuz’un da, Kur’an’ın da, Kısaca her şeyin sırrının kendinde, yani insanda, Huru-
filik motiflerinde bulunduğunu ilan etmiştir. Ona göre şiirleri, manzum eserleri
ayetlerin tefsiridir. Örneğin, “Allah göklerin ve yerin nurudur” mealindeki Kur-
’an cümlesinin şerhidir.
Nesimi, Mushaf motifi altında görüşlerini ortaya koymuş ve Hurufilik sır-
larının Mushaf’ın kendisi olduğunu iddia etmiştir. Buna göre, bu gizemleri anla-
yabilmenin tek şartı, insanın yüzünde var olan sırları öğrenmek, başka bir ifa-
deyle Hurufilik akımına intisap etmektir.
Kaynakça:
47
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
Güldane GÜNDÜZÖZ
İlahiyyat üzrə elmlər doktoru, dosent
48
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
1
Hüsamettin Aksu, “Hurûfîlik”, DİA, İstanbul: TDVY, c. 18, , s.
2
Hasan Hüseyin Ballı, “Hurûfîlik Nedir?”, E-makâlât Mezhep Araştırmaları, 4/2, Güz, , s.
3
Irène Mélikoff, Uyur İdik Uyardılar, İstanbul: Demos Yayınları, , s.
4
Fatih Usluer, Hurûfîlik, İstanbul: Kabalcı Yayınları, , s.
49
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
1
Usluer, Hurûfîlik, s. 9.
2
Mecdî Efendi, Tercüme-i Şakâiki’n-Nu‘mâniye, İstanbul, , s.
3
Aksu, “Hurûfîlik”, s.
4
Mecdüddîn Seyyid İshak ve Nesîmî’nin isimleri Hurûfîliğin en güvenilir kaynaklarından biri olarak kabul
edilen İstivânâme adlı eserde yer almaktadır. Abdülbâki Gölpınarlı, Hurûfîlik Metinleri Kataloğu,
Ankara: TTK Yayınevi, , s. 14,
5
Gölpınarlı, Hurûfîlik Metinleri Kataloğu, s.
6
Ballı, “Hurûfîlik Nedir?”, s.
7
Aksu, “Hurûfîlik”, s.
50
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
açıklamıştır. Buna göre Hurûfîler’in zâhidâne bir hayat sürdürdükleri, beyaz gi-
yindikleri ve pamuklu beyaz bir serpûş takmayı tercih ettikleri görülmektedir.1
On beşinci yüzyılda Hurûfîlik Balkanlar’a kadar ulaşmıştır. Bu dönemde
Anadolu insanının kültürel yaşamında şiirin çok önemli olduğu görülmektedir.
Bu dönemde şiir, Anadolu’da geniş kitlelere ulaşmak için sözlü anlatımın en et-
kin araçlarından biridir. Bu husus, Anadolu’da ve Balkanlar'da yazılmış özgün
Hurûfî eserlerde nazım türünün, nesir türüne göre neden daha yaygın olduğunu
açıklamaktadır.2 Bazı tasavvuf metinlerinde Hurûfî motiflerine rastlanmaktadır.
Bununla beraber özgün tasavvufun Hurûfîlik ile ve zorlama tevillerle ilgisinin
olmadığını söylemek mümkündür. Bu yüzden Hurûfî figürlere meyleden her
mutasavvıfa da Hurûfî denmesi isabetli bir yaklaşım değildir. Şu kadar var ki ta-
savvufta özellikle cifr hesabının yaygın olarak uygulandığının görülmesi muta-
savvıfların, bunu Hz. Ali’den geldiği rivayet edilen bir ilim olarak kabul etmele-
rinden kaynaklanmaktadır. Kaldı ki ebced hesabıyla bazı tarihlerin bulunması da
bir tesadüften ibarettir. Hatta bu teviller, çoğu kez olaylar vuku bulduktan sonra
uygulanıp çıkarılmıştır.3 On beşinci yüzyılda Tebriz ve Halep yoluyla Anadolu’-
lu’ya giren Hurûfîlik, on altıncı ve on yedinci asırlarda Osmanlı toplumunu etki-
lemeye devam etmiş, bir taraftan Bektaşî tarikatını derinden etkilemiş, diğer ta-
raftan Bektaşîlik’ten bağımsız temsilciler yetiştirmiştir.4 Sonraki asırlarda da sa-
sayıca giderek azalmasına rağmen faaliyetlerini gizli bir şekilde devam ettiren
Anadolu Hurûfîleri’nin, -özellikle Mevlevîlik, Bayrâmî Melâmîleri ve bazı Hal-
vetiyye tarikatı zümreleri üzerinde- tesirleri olmuştur. Nihayetinde bu hareketin
neredeyse bütün Anadolu tasavvufunu az ya da çok etkilediği görülmektedir.
Sûfîlerin harflere yaklaşımının, Hurûfîler’in varlıklarını hissettirmelerine
kadar metafizik, ruhsal ve Kur’ân kaynaklı eskatolojik bir temele sahip olduğu
söylenebilir. Bu eğilimi benimsemiş olanların, Helen kaynaklı Câbir ve İhvân-ı
Safâ’da görülen kozmolojik yaklaşımı da dışlamadığı anlaşılmaktadır. Onların
kendi tezlerini, vahiy ve yaratışın var edici sözü “kün (”)ﻛُﻦ5ün yer aldığı Kur-
’ân’ı referans almak suretiyle izah etmeye çalıştıkları görülmektedir. 6 İbnü’l-
Arabî ise “kün ( ”)ﻛُﻦkelimesini bir terkibin dışa vurumu veya tezahürü olarak
görmektedir. Ancak burada bu terkibin unsurlarının ne olduğu önem arz eder.
Dil yönünden meseleye yaklaşılırsa, “kün”7 sözü, harflerin bir araya gelmesiyle
oluşmuş bir kelimedir. Ancak bu, sıradan bir kelime olmayıp bir fikrin dışavuru-
1
Irène Mélikoff, “Bektaşî-Alevîler’de Ali’nin Tanrılaştırılması”, Tarihten Teolojiye İslam İnançlarında
Hz. Ali, haz. Ahmet Yaşar Ocak, Ankara: TTK Yayınları, , s. 87; Mélikoff, Uyur İdik Uyardılar, s.
2
Usluer, Hurûfîlik, s.
3
Süleyman Ateş, İşârî Tefsir Okulu, Ankara: AÜİFY, , s.
4
Gölpınarlı, Hurûfîlik Metinleri Kataloğu, s.
5
Bakara, 2/
6
Usluer, Hurûfîlik, s.
7
Bakara, 2/
51
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
1
Tahir Uluç, İbn Arabî’de Sembolizm, İstanbul: İnsan Yayınları, , s.
2
Mustafa Uzun, “Ebced”, DİA, İstanbul: TDVY, c. 10, , s.
3
Şinasi Gündüz, Din ve İnanç Sözlüğü, Ankara: Vadi Yayınları, , s. ; Uzun, “Ebced”, s.
4
Uzun, “Ebced”, s.
5
Usluer, Hurûfîlik, s. ; TDK Sözlüğü, s.
6
Tâhir’ül-Mevlevî, Edebiyat Lügâtı, İstanbul: Enderun Yayınları, , s.
7
Âmil Çelebioğlu, “Harflere Dâir”, Millî Kültür, c. 2, , s.
52
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
şünceye, Arap alfabesinin yirmi sekiz harfi üzerine çıkarımlarda bulunan VIII.
yüzyıl gnostiklerinden Muğîre b. İclî’de (ö. /) rastlanmaktadır. Benzer
şekilde Hallâc-ı Mansûr’un Divan’ında, Kitâbu’t-Tavâsîn’inde ve Ahbâru’l-Hal-
lâc’ında harf, sayı ve eşya ilişkisine dair kayıtlar bulunmaktadır.1 Tasavvuf fel-
sefesinde olduğu gibi harf sembolizmi konusunda da en derin iz bırakan sûfî ise
İbnü'l-Arabî‘dir. İbnü'l-Arabî, önemli eseri el-Fütûhâtü’l-Mekkiyye’nin ikinci
bâbını varlık mertebeleriyle harflerin sembolik ve sayısal düzeni arasındaki mü-
tekabiliyet esasına dayandırmıştır. Söz konusu mütekabiliyetler şematik olarak
felek sistemleri, varlık türleri, dört unsur ve onların harf sembolizmindeki karşı-
lıkları şeklinde düzenlenmiştir.2
Farklı kaynaklardan etkilenmiş olsa da İbnü’l-Arabî’nin yorumları tasav-
vufî ve özgün bir zemine oturmaktadır. “Evrensel zuhûrun iki aracı karşılıklı
olarak ilâhî alfabenin ilk iki harfi, yani Elif ve Bâ’dır. Öteki bütün harfler Bâ
harfinin altındaki ayırıcı noktanın içinde bilkuvve olarak mevcuttur, çünkü Bâ
harfi Allah’ın Birliğinin (Unité Divine) yansımış suretidir. O nokta şeklinde Ka-
lem’den düşen mürekkebin ilk damlasıdır ve bunun anlamı rahmettir.”3 İbnü’l-
Arabî, harflerin mazhariyetleri ile ilgili yorumlar yaparken bu yorumları nihaye-
tinde kendi vahdet-i vücûd felsefesine dayandırmaktadır. Örneğin kendisine at-
fedilen tefsirde İbnü’l-Arabî, bütün varlıkların “bismillah” lafzındaki bâ harfin-
den zuhûr ettiğini, bâ'nın noktası ile âbid ile mâbudun birbirinden ayrıldığını ve
bu harfe bitişen elif harfinin de Allah’ın Zât’ına, bunun ise Akl-ı Evvel’e işaret
ettiğini söylemektedir.4
Ebced sisteminin şekillendirdiği gizemciliğin yanı sıra ikonografik planda
da ebcedin izlerine rastlanmaktadır. Bu cümleden olarak bazı tasvirler, harflerin
farklı simgesel yönlerinden ilhamını almıştır. Bektaşî tasvir sanatında yer alan
İnsân-ı Kâmil resminde Hurûfîlik etkisi çok belirgin şekilde görülmektedir. Bu
resimde Hz. Muhammed ve Hz. Fâtıma’nın adları, İnsân-ı Kâmil’in ellerinden
kollarına ve ayaklarına doğru sanki tek bir isimmiş gibi birlikte yazılmıştır.
Âdem adını oluşturan (ve Hz. Muhammed ile Mükemmel İnsan’ın simgeleri
olan) elif, dâl ve mim harfleri dışında muayyen organların bulunduğu bölgede
lâm-elif ve iki adet nûn harfi yer alır. Bu harflerden ilki, lâm-elif, “telkih”e atıfla
çoğalmayı simgelemektedir. Aynı zamanda Nûn harfi cinsel dürtüyü simgeleyen
akrep burcunu temsil eder. Bu bağlamda Bektaşî öğretisi, burçlar kuşağını tem-
sil eden simgeleri insanın içine yerleştirmek suretiyle insanı, evreni yansıtan
1
Usluer, Hurûfîlik, s.
2
Yakup Kansızoğlu, Hurûfilik Tasavvuru ve Kur’ân Yorumuna Olan Etkileri”, (Yayınlanmamış Yüksek
Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, ), s.
3
Frithjof Schuon, İslâm’ın Metafizik Boyutları, çev. Mahmut Kanık, İstanbul: İz Yayınları, , s.
4
Muhyiddîn Muhammed b. Alî b. Muhammed el-Arabî et-Tâî el-Hâtimî, Tefsîrü’l-Kur'âni’l-Kerîm,
Mustafa Gâlib (thk.), Beyrut: Dârü’l-Endülüs, c. 1, , s. 8; a. mlf., el-Fütûhât, c. 1, s.
53
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
“küçük evren” şeklinde tasarlamamış, tersine evreni, insanın bir yansıması ola-
rak görmüştür.1
Bâ harfinin noktası Hz. Ali’yi temsil eder. Bu, Ali’nin “ ْطةُ اﻟﺐاَء
َ (أﻧﺎ ﻧُﻖBen
bâ’nın noktasıyım)” deyişindeki bâ’nın noktasıdır. Bu itibarla kâinatın tüm sırla-
rını kapsayan, harflere anlamlarını veren ve böylece kâinata anlamlandıran, vah-
yin ilk noktasıdır. Öte yandan bu nokta, Hz. Ali’nin ruhunun Hacı Bektâş-ı Ve-
lî’de yeniden vücut bulduğu yönündeki inancın simgesi ve Hz. Ali ile Hacı Bek-
tâş-ı Velî’nin bir olduğu inancının da görsel bir yansımasıdır.2 Vîrânî, Abdal Ba-
ba Risâlesi’nde “İmdi ol mezkûr nokta-i hazret-i şâh-ı velâyettir ki ismi Ali’dir;
Veliyyullah’tır. Ve evvel-i âhirdir ve bir dahi bâ’nın altındaki nokta budur ve
bâ’nın altındaki nokta bizzat Ali’dir ve Şâh-ı velâyettir. Ali’dir nokta-i evvel-i
hidâyet. Ali’dir Âhir-i Nûr-ı velâyet. Ali’dir her dü âlem Zât-ı Mutlak. Ali’dir
kudret-i hikmet-i kerâmet. Ali’dir Sûret-i Rahmân Ali’dir, Ali’dir sâki-i rûz-ı kı-
yâmet”3 şeklindeki sözler benzer bir bakışı yansıtmaktadır.
Tasavvufta Hurûfî etkinin görüldüğü en belirgin yerlerden biri ifade edil-
diği üzere “kün ( ”)ﻛُﻦemri ile ilgili ontolojik yorumlardır. Evrenin yaratılışında-
ki “kün” emri, Zât’ın sıfat elbisesine bürünerek görünmesi demektir. Kâf ( )كsı-
fatı; nûn ( )نise nûru temsil eder. Kaf Dağı İnsân-ı Kâmil’dir. Allah’ın nûru
onun üzerine doğunca “Ol” emri gelmiştir. İnsanın dünyaya gelişi, tamamlanmış
bir kâinatta yer alışı, bir daire hareketi olarak düşünülmüştür. Devir nazariyesine
göre, mana âleminden madde âlemine gelen ruhlar, tekrar ilk ve aslî vatanlarına
döneceklerdir. Madde âlemine inen ruhların izlediği yola kavs-i nüzûl, çıkışa
kavs-i urûc denir.4 Tüm kâinatta en temel hareketin dönme hareketi olduğunu
hissî olarak anlarız. Dönen semazenler, gezegenleri; şeyh, Güneş’i temsil eder.
Bu simetri, ezoterik olarak aşağının yukarıya, yukarının aşağıya benzediğini ifa-
de etmek suretiyle, yaratılışın tek bir hakikatten kaynaklandığını ve diğer tüm
yaratıkların bu hakikatin bir tezahüründen ibaret olduğunu ortaya koyar.5
Türkçenin yanında iyi derecede Farsça ve Arapça bilen Nesîmî, Tebriz’de
doğmuştur. İslâmî ilimler, matematik, tabiat ilimleri, mantık ve yıldız bilgisine
sahipti. Hurûfîliğe Ali el-A‘lâ vasıtasıyla girmiştir. Fazlullâh el-Esterâbâdî’yi
1
Frederick De Jong, “Bektaşîlik’te İkonografi: Dini Kıyafetlerde, Âyinlerde Kullanılan Eşyalarda ve
Resim Sanatında Sembolizm ve Temalar Üzerinde Bir İnceleme”, Tarihten Teolojiye İslam İnançlarında
Hz. Ali, haz. Ahmet Yaşar Ocak, Ankara: TTK Yayınları, , s.
2
De Jong, “Bektaşîlik’te İkonografi”, s.
3
Vîrânî Abdal Baba, Vîrânî Baba Risâlesi, İ.B.B. Atatürk Kitaplığı Sayısal Arşiv ve e-Kaynaklar,
OEYz, vr. 52a.
4
Urûca göre siyah nûr nurların en yücesi olarak kabul edilmiştir. Bunun bir devamı olarak nüzûle göre
nurların en yücesi ise kemâle işaret eden yeşil nurdur. Bu sebeple sûfîlerin mübtedî ve sâlik olanları siyah
abâ giyerlerken müntehî olan tahkîk ehli yeşil giyer. Nitekim sûfîler bulundukları hallerin gereğine göre
önce siyah, sonra beyaz daha sonra ise yeşil giymektedirler. Namlı, İsmâil Hakkı Bursevî, s.
5
Anonim, Cafer-i Sadık Buyruğu, İstanbul: Can Yayınları, , s. ; Pakize Aytaç, “İçimizdeki
Kâinat”, Alevîlik Araştırmaları Dergisi, Ankara, sayı: 1, , s. 5.
54
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
1
Hüseyin Ayan, Nesîmî Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları, , s.
2
Ömer İmad ed-din Nesîmî, Mukaddimetü’l-Hakâik, İ.B.B. Atatürk Kitaplığı Sayısal Arşiv ve e-
Kaynaklar, NES H. 1.
3
Mian Muhammed Şerif, İslâm Düşüncesi Tarihi, İstanbul: İnsan Yayınları, c. 3, , s.
4
seafoodplus.info Bilgin, “Nesîmî”, İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDVY, c. 33, , s.
5
Nesîmî, Mukaddimetü’l-Hakâik, cd.
6
Usluer, Hurûfîlik, s.
7
Nesîmî, Mukaddimetü’l-Hakâik, cd.
8
Usluer, Hurûfîlik, s.
55
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
kamıdır. Göğüs ve sırt ise kalbin makamıdır. yani Allah’tan feyiz önce kalbe ge-
lir. Bu nedenle Hz. Muhammed önce Beytü’l-Makdis’e dönerek 28 ve 32 kelime
sayısınca ibadet etmiştir. Kalbe gelen feyiz, daha sonra nutka gelir ve zuhur
eder. Nitekim nutkun yeri ağızdır ve ağız baştadır. Başın makamı ise Kâbe’dir.1
Nesîmî’nin, Firavun ile konuşmaya giden Hz. Musa'nın asası hakkında yapmış
olduğu yorum ise oldukça ilgi çekicidir. Nesîmî’ye göre, Hz. Musa’nın attığında
yılan şekline giren asası kalemden kinayedir. Nasıl ki yılanın dili çatallıdır kale-
minde ağzı çatallıdır. Yılanın yerde yürümesi gibi kalem de kâğıt üstünde yürür.
Yılanın 72 dişi olmasına benzer şekilde kalem de eczasında 72 harf olan 32 keli-
meyi yazar. Nasıl ki Hz. Musa'nın asasını taşa vurduklarında su fışkırmıştır, ka-
lemde taş olan divite batırıldığında sıvı mürekkep çıkar.2
Bu tür sayısal değerlerin bâtınî yorumu çok boyutlu olarak edebiyattan,
mimariye ve Kur’ân’ın tefsirine etki etmiştir. İréne Mélikoff’a göre Hurûfîlik
Bektaşîliği etki altına aldıysa bunu en fazla Balkanlar’da yapmıştır. Varna ile
Balçık arasında Batova’da (bugünkü Dobrovişte) Akyazılı Sultan’nın mezarını
içine alan yedi köşeli bir türbe ve yine yedi köşeli bir Meydan Evi bulunmakta-
dır.3 Türbenin yanında bulunan yedi köşeli dua imaretinde yedi bölmeli bir ocak
ocak da bulunmaktadır. Aynı yedigen planın Hasköy’deki (Haskovo) giriş duva-
rının üstünde yedi dallı bir “gül süsü de yer alan Otman Baba Tekkesi’nde de
bulunması önemlidir. Bu tekkenin ihata duvarının güney doğu bölümündeki bir
taşın üzerinde benzer şekilde yedi kollu bir yıldızın olduğu görülmektedir. Aynı
yedigen plan Güney Bulgaristan’da Kıdemli Baba’da ve Deli Orman’da Demir
Baba türbelerinde de görülür. Bu türbelerin her birinin yedigen plan üzerine inşa
edilmiş olması, türbenin içindeki şamdanın ve duvardaki yıldız şeklinin yedi
kollu olması, Balkanlar Bektaşî düşüncesinde yedi rakamına verilen önemi ser-
gilemektedir.4 Kur’ân’ın ilk harfi bâ harfidir. Bu harf Hz. Âdem’e işaret eder.
Kur’ân’ın son harfi ise sîn harfidir. Bu harf ise son peygamber Hz. Muhammed-
’e işaret eder. Nesîmî Hz. Muhammed’in başka bir harfle değil de sin harfi ile
isimlendirilmesinin sebebini Mukaddimetü’l-Hakâik adlı eserinde ezoterik mü-
lahazalarla açıklar.5
Nesîmî, ezan ve kametin cümlelerini Sünnî telakkiye uygun şekilde zikret-
miştir.6 Nesîmî abdestin asıl hedefinin, bedenin zahirini temizlenmesinin ötesin-
sinde, insanı dünya ile ilgili bağlardan ve tüm yasaklanan şeylerden uzaklaştır-
1
Nesîmî, Mukaddimetü’l-Hakâik, cd.
2
Nesîmî, Mukaddimetü’l-Hakâik, cd.
3
Evliya Çelebi de Akyazılı Sultan Tekkesi'nden bahseder. Yedi köşeli, yuvarlak, kalın, metin kâgir bir bina
bina olduğunu ve sivri külah gibi tahta olan kubbesinin üzerinin kurşun örtülü olduğunu anlatmaktadır.
Evliya Çelebi, Seyahatnâme, İstanbul: Üçdal Yayınları, c. 8, , s.
4
Mélikoff, “Bektaşî-Alevîler’de Ali’nin Tanrılaştırılması”, s.
5
Nesîmî, Mukaddimetü’l-Hakâik, cd.
6
Usluer, Hurûfîlik, s.
56
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
57
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
den biri haline gelmiştir. Bu alanda en dikkat çekici isimlerin başında İbnü’l-
Arabî gelmektedir. İbnü’l-Arabî, el-Futûhâtu’l-Mekkiyye’sinin ikinci bâbından
yedinci bâbına kadar bu konuyu ele almıştır. Hurûfî felsefesi ise harf ve insan
temelli bir felsefe olarak öne çıkmaktadır. Fazlullah el-Esterâbâdî’den itibaren
Hurûfîler harflerin en mükemmel şekilde tecelli ettiği insanı, merkeze yerleştir-
mişlerdir. Nesîmî de bu doğrultuda ibadetler, insan olgusu, dinî unsurlar ve pek
çok ayet ile ilgili harf ve sayı temelli bâtınî yorumlar ortaya koymuştur. Bu ise
başta Kur’ân’ın tevili olmak üzere edebiyat, mimari ve ritüellere yüklenen an-
lamlar açısından geniş bir etki alanı oluşturmuştur.
Kaynakça:
58
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
59
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
1
Z.M.Bünyadov, Y. B. Yusifov, Azerbaycan Tarihi, Çıraq neşriyatı, Bakü, , s.
2
Z.M.Bünyadov, Y. B. Yusifov, A.g.e., s.
3
Fatih Usluer, Hurufilik, İstanbul, , s. ,
60
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
Hurufiliği ile tanınan Seyyid İmadüddin Nesimi, mutasavvıf bir divan şai-
ridir. Nesîmî’nin hayatına baktığımız zaman iyi bir eğitim aldığı, dilini iyi kulla-
nan, kendine has üslûbu olan, İslam dini hakkında gayet bilgili ve sûfî meşrep
bir yaşantı süren bir kişilik karşımıza çıkmaktadır. Nesîmî’nin tasavvufa ilgisi
Bedreddîn eş-Şiblî’nin dergâhında eğitim almasıyla başlamıştır.1
Azerbaycan Türk edebiyatının XIV. yüzyılda yetişmiş ünlü tasavvuf şairi
Nesîmî, İslâm kültürünün üç büyük dili ile şiirler söylemiştir. Türkçe şiirlerinin
yer aldığı Divanı konu bakımından da dil bakımından da büyük öneme haizdir.
Nesîmî, Divanı’nda düşüncelerini, kültürünü ve sanatını en mükemmel şekliyle
ifade etmiştir.
Batı Türkçesinin Azerbaycan sahasında yazılan en önemli eserlerinden
olan Nesîmî Divanı’nın Azerbaycan ve Türkiye kütüphaneleri ile dünyanın çe-
şitli kültür merkezlerinde nüshaları bulunmaktadır. Nüshalarının fazla olmasın-
dan dolayı çok okunduğunu tahmin edebiliriz.
Nesîmî Divanı’nın dili Eski Anadolu Türkçesinin hususiyetlerini taşımak-
la beraber Azerbaycan Türkçesi özellikleri de önemli bir yer tutar. Bu yönüyle
dil bakımından büyük öneme haizdir. Azerbaycan edebiyatında ilk müstezad,
murabba ve tercî-i bend örnekleri Nesîmî’nin kaleminden çıkmıştır. Ayrıca ru-
baî ve tuyuğları da edebiyat tarihinde önemli bir değere sahiptir. Rubaîlerinde
daha çok Hurufîliğin hayat ve kâinat hakkındaki görüş ve düşüncelerini ifade et-
miştir. Mülemmâlar yazmıştır.2
Azerbaycan edebiyatı tarihinde asıl adı Îmâdü’d-din olan Nesimi’nin hiç-
bir kaynak verilmeden tahminen /70 yıllarında Şamahı’da doğduğu yazıl-
maktadır (makale müellifi seafoodplus.infodedir). 3 Azerbaycan edebiyatının meşhur
araştırıcılarından Selman Mümtaz çalışmalarını bu yönde derinleştirmiş ve Ne-
sîmî’nin Şirvan bölgesinin merkezi olan Şamahı şehrinde doğduğunu iddia et-
miştir. Günümüzde Kuzey Azerbaycan’da yapılan araştırmalar ile de bu görüş
benimsenmiş ve desteklenmiş bulunmaktadır.
Nesîmî, Timur’un Fazlullah’ı öldürmesinden sonra Azerbaycan’dan ayrılır
ve Anadolu’da yaşayıp, fikirlerini buralarda yaymaya başlar. Kullandığı güzel
Türkçeyi inançlarıyla birleştirince Hurufilik Anadolu’da çok etkili olur. Bir ta-
raftan Türkçe şiirlerini yazmaya devam eden Nesîmî, I. Murad döneminde Bur-
sa’da bulunmuş ve görüşlerinden dolayı burada pek hoş karşılanmamıştır. Ar-
dından Hacı Bayram-ı Veli ile görüşmek için Ankara’ya gitmiş ancak burada da
Hacı Bayram-ı Veli’nin müridleri tarafından Hurufiliğinden ötürü görüştürülme-
1
Lâtîfî, Tezkiretü’ş-şuara ve Tabsıratü’n nüama (İnceleme-Metin) (hzl. R. Canım, Atatürk Kültür Merkezi
Yayınları, Ankara, , s.
2
Turk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, C. VII, İstanbul , s.
3
Huseyin Ayan, Nesimi Hayatı, Edebi Kisiliği, Eserleri ve Turkce Divanının Tenkitli Metni I, Ankara
, s
61
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
1
A. Azmi Bilgin, “Nesimi”, İslam Ansiklopedisi, TDV, Cilt 33, İstanbul, , s. 3.
2
Fatih Usluer, Seyid Nesimi. Müqeddimetül-Heqayik, Bakü, Elm ve Tehsil, , s.
3
Fatih Usluer, “Nesimi, Şeyh İmadüddin Seyiyd Nesimi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü;
seafoodplus.info?sayfa=detay&detay= : Ulaşım Tarihi:
4
Günay Karaağaç, Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi, Akçağ Yayınları, Ankara, , s.
5
Vahabzade, Bahtiyar, Derin Katlara Işıg, "Geçmişe Bir Bakış”, Yazıcı Neşriyatı, Bakû, , s.
62
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
lerini) yaratanlar kâfiye bulmak İçin kendilerince çok iyi bilinen Türk diline mü-
racaat ederlerdi. 1
Türk dili sâdece âşıklarla nağmekârlara mı tesir etmiştir? "Azerbaycan
Türkçesi bizde o kadar yaygınlaşmıştır ki, bu dili kadınlar ve çocuklar bile ko-
layca anlamaktadırlar”. 2
Аzerbаycаn Türkçesinin Ermeni halkı аrаsındа prestijli bir dil olmasının
sebeplerinden birini, çok sonralar, meşhur Ermeni yazarı Аbovyаn dilin poеtik-
liği, zarifliği ve аhenktаrlığı ile ilişkilendirmiştir: “Kendisinin selisliği, аhen-
ktаrlığı, mеlodikliyi ve şiire uygunluğu ile Türk dili grаmаtik cihetten başka dil-
ler içerisinde, denebilir ki, yеgâne dildir”.3
Sеyyid İmаdeddin Nesimî Şirvаni birçok halkın ilim ve sanat аdаmlаrının
dikkatini çeken tanınmış mütefekkir Аzerbаycаn şаirlerindendir. 4
Nesimî şiirlerinden zevk alıp ilhama gelerek edebi ürünler ortaya koyan
halklardan biri de Ermeni halkıdır. Son yıllarda yapılan araştırmalar gösterir ki,
Nesimî’nin şiirleri Ermeni halkı аrаsındа toplu şekilde XVI. asırdan bаşlаyаrаk
yayılmıştır (bkz. Sеyidov , 14‐21; , 97‐; a, 96‐97; b,
‐; ; ; Cugаszyan , ). Ermenilerin sanatkâr ve aydınları
Nesimî’yi çok sevmiş ve onun şiirlerini ezberlemişlerdir. Ermeni halkı Nesimî’-
nin şiirlerini onun şerefine hürmet alameti olarak şairin kendi аdı ile “Nesimî-
ler” (Նասիմիք) adlandırmıştır. Նասիմիք (Nasimig) burаdа (“g”) Grаpаr’ın
çokluk ekidir. Ermeni aydın ve sanatkârları Nesimî’yi çok severlerdi. Bu sanat-
kâr ve aydınlardan biri de Аmtesi’dir. O, çocukluk yıllarını Tebriz’de geçirmiş-
tir. Аmtеsi daha genç yaşlarında “Türkçe, Arapça ve Farsçayı mükemmel bilir-
di”. 5 Ermeni kaynaklarının verdiği malumata göre, Budах Аmtеsi “binden fazla
la “Nesimî” beytini ezbere bilirmiş”. 6
Yine Ermeni kaynaklarından, Digrаnаgеrtsi’nin şehrin sokaklarını geze
geze Nesimî’nin şiirlerini yüksek sesle okuduğunu öğreniyoruz. Muhtemelen
Digrаnаgеrtsi’nin okuduğu şiirler, şairin insan maneviyatının büyüklüğünü te-
rennüm ettiği şiirleri imiş. O, Nesimî’nin feci surette öldürülmesini, diri diri de-
risinin soyulması hadisesini dinleyicilerine anlatırmış: “Digrаnаgеrtsi kendisi
Nesimî’nin pek çok şiirini ve özellikle şairin canlı halde soyulurken okuduğu
şiiri bilirdi. O, şehri dolaştıkça bu şiirleri yüksek avazla okurmuş”. Nesimî’nin
eserleri Ermeniler аrаsındа yayıldığına göre, bazı Ermeni hattatları, kâtipleri Er-
meni şairlerinin eserlerinden oluşan mecmualara Nesimî’nin şiirlerinden de ör-
nekler almışlardır. Bu satırların yazarı Mireli Seyidov da yılında Eri-
1
Abeğyan, M.H. Halk Gusanlarının Mahnıları, Yerevan, , s.
2
Abovyan, Haçatur. Nahaşaviğ (Alfabe), Yerevan, , s.
3
Abovyan, ? ; Mireli Seyidov, Türk-Ermeni Edebi İlişkileri, Berikan, Ankara, , s.
4
Seyidov, Türk-Ermeni Edebi İlişkileri, A.g.e., s.
5
Seyidov, Türk-Ermeni Edebi İlişkileri, A.g.e., s.
6
Seyidov, Türk-Ermeni Edebi İlişkileri, A.g.e., s.
63
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
Bu, Nesimî’nin bilinmeyen bir şiiridir. Bu şiir, şairin dünya görüşünü dаhа
yakından öğrenmek için büyük bir öneme sahiptir. Şiirin son beytindeki fikir sa-
dece şairi değil, aynı zamanda Аzerbаycаn toplumsal fikir tarihini öğrenmek
için mühimdir. Seyidov, yılında Mаtеnаdаrаn’dа Nesimî’nin Ermeni alfa-
besi ile yаzılmış bаşka bir şiirine, yılında yazılmış numaralı el yаz-
mаsındа rastladığını ifade ediyor.3 Bu şiirin içeriğinde Hurufîlik de yerleştiril-
miştir. Anlaşılıyor ki, Ermeni hattatı Nesimî’nin bu şiirini Ermeni şiir mecmua-
sına dâhil etmiştir:
Nesimî’nin şiirleri XVII‐XVIII. asırlarda da Ermeni alfabesi ile yazılmış-
tır. Meşhur Ermeni şiir heveskârı tacir İlyаs Muşеğ şairin beş şiirini yazıya ge-
çirmiştir. 4 Cugаszyаn dа Nesimî’nin Ermeni alfabesi ile yazılmış şiirine
Mаtаnеdаrаn’dа rastlamıştır. Аzerbаycаn Türk‐Ermeni, Fаrs‐Ermeni edebî iliş-
kileri alanında kayda değer araştırmalar yapan Cugаszyаn, kendisinin dediği gi-
bi, senesinde Mаtеnаdаrаn’dа numaralı el yаzmаsındа Nesimî’nin
Ermeni alfabesi ile yаzılmış bir şiirine rastlamış ve üç yıl sonra bu şiiri neşrеt-
1
Seyidov, Türk-Ermeni Edebi İlişkileri, A.g.e., s.
2
El yazma , Ermenistan SSR Nazirler Soveti Yanında Matenadaran El Yazmalar Enstitüsü, No: ,
Erivan.
3
Mireli Seyidov, “Ermeni Kaynakları Nesimi Hakkında”, Azerbaycan SSR EA Xeberleri, No:6, Bakü,
, s.
4
Mireli Seyidov, “İz İstorii Azerbaydjansko-Armyanskih Literaturnıh Svyazey (Nasimi i Miran), Erivan, s.
s.
64
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
1
B. Cugaszyan, “Nesiminin Bir Neçe Gezeli Hakkında, Edebi Ermenistan Mecmuası, II. Kitap, ,
Erivan, s. ‐
2
Cugaszyan, A.g.e., s.
3
Cugaszyan, A.g.e., s.
4
Еlyаs Muşеğ Аstvаsаduryаn, “Neğmeler mecmuesi” (Ermeni elifbаsı ile), el
yаzmаsı (GАFKE), yılında fotosureti Аzerb. SSR ЕА Nizаmi Edebiyаt ve
Dil Enstitüsü arşivinde (No: ) korunmaktadır, s.
65
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
ladığı şiirlerden görülüyor ki, o zaman, bazı Аzerbаycаn şаirleri gibi, Nesimî’-
nin eserleri de Ermeni halkı аrаsındа mаhnı şeklinde okunmuştur. Еlyаs Muşеğ,
Nesimî’nin bilinmeyen beş şiirini yazıya geçirmiştir.
Bu şiirler, esasen, vahdet‐i vücut düşüncelerini tebliğ eden eserlerdir. Şüp-
hesiz ki, mаhnı şeklinde okunan bu şiirler Ermeni halkının toplumsal görüşleri-
ne tesir etmiş ve bu tesir bedii fikirde kendini Ermeni şairi Mirаn’ın sanatında
bаriz şekilde göstermiştir. Şairin eserlerinin ХVI. Asırdan bаşlаyаrаk Ermeni
halkı аrаsındа geniş ölçüde yayılmış olması gerçeği gösterir ki, Nesimî’nin fikir-
leri Ermeni içtimаi fikrinin dikkat merkezinde olmuştur, Ermeni halkı şairin şiir-
lerinde tebliğ olunan fikir ve eylemlerinden ilham almıştır. Sırf bu yüzden de
Cugаszyаn şunları yаzar: “Ermeni halkı yabancı ve yеrli zorba ve sömürücülere
kаrşı Nesimî’nin ve onun taraftаrlаrının mücadelesini kendi mücadelesi saymış,
Nesimî’nin eserlerini ise kendi ruhunа yаkın tutаrаk, kendi nağme kitаplаrınа
onun şiirlerini almış ve sеve sеve okumuş ve korumuştur. 1
Nesimî mirasına yakından aşina olan Ermeni sanatkаrlаrındаn biri de Mi-
ran’dır. Nesimî’nin şiirleri XVI. asırda Ermeni halkı аrаsındа geniş şekilde
yаyılmıştır. Miran Аzerbаycаn medeniyetini yakından tanıdığı, hayatının önemli
bir kısmını esnaf ve sanatkârların yaşadığı Tebriz’de geçirmiştir. Mirаn ve onun
gibi birçok Ermeni sanatkаrı fеodаl âleme ve Hıristiyаn uygulamalarına karşı çı-
karken öncü Ermeni mütefekkirlerine ve şairlerine ayrıca Nesimî’ye ileri dere-
cede bir örnek gibi bakıyor, onlardan ilham alıyorlardı. Mirаn’ın sanatının tahli-
lini yaptığımızda, onun İslam’ı ve hükümlerini bildiği ve Mansur’un (Miran
, ) ve başkalarının faaliyetlerinden haberdar olduğu kanaatine varırız.
Nesimi’nin sanatını yakından tanıyan Miran, şairin sanatında açık bir şekilde
kendini gösteren “Enel Hak” felsefe dünyasından habersiz değildi ve bu mesele
onu da derinden düşündürmüş olmalıdır. 2
Mirаn Nesimî’nin kültürel ve fikri mirasına saygı duymuş ve ondan bu an-
lamda çok şey öğrenmiştir. Mirаn bazen Nesimî’nin bazı fikirlerine ve tebliğ et-
tiği ideallerine hiç bir şekilde yabancı kalmamıştır. Bu yüzden Mirаn’ın
“Gаlmаz” redifli dübеyti ilginçtir. Bu dübеyt Nesimî’nin ‐ yıllarına ait
bir Ermeni el yаzmаsındа Ermeni alfabesiyle yazıya geçirilmiş “çünki doğan
elesüdür” mısrası ile bаşlаyаn şiirinin tesiri ile yazılmıştır.3
Mirаn’ın Аzerbаycаn yazılı edebiyatı ve özellikle Nesimî’nin sanatına
olan ilgisi dışında onun şifahi söz sanatına ve vаrsаg‐ozаn‐yаnşаg‐аşık kültürel
geleneğine bağlı kaldığı da anlaşılmaktadır. Mirаn’ın şiirlerinden açıkça görülü-
1
Cugaszyan, A.g.e., s.
2
Miran, “Ermeni Şairi Miranın Azerbaycanca Şiirleri”, Edebiyat ve Dil Enstitüsünün Eserleri, IX. Cilt,
Bakü,
3
Seyidov, Türk-Ermeni Edebi İlişkileri, A.g.e., s.
66
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
yor ki, o, Аzerbаycаn şifahi söz sanatını ve onun ikiz kardeşi âşık şiir geleneğini
iyi tanımış ve yeri geldikçe ondan yararlanmaya çalışmıştır. 1
XIII. asra kadar Ermenice’de Türkçe’ye аit bazı kelimelere rastlarsak,
XIII‐XIV. asırlardan bаşlаyаrаk bu manzara dаhа dа аydınlаşır, bu tarihten iti-
baren artık Ermeni şаirleri Türkçe şiirler yаzmаyа bаşlıyorlаr. Аzerbаycаn Türk-
çesinde şiir söyleyen Ermeni şаirleri belki daha önceki yüzyıllarda da vardı, fa-
kat biz, şimdilik XIII‐XIV. asırdan itibаren Türkçe yаzаn şаirleri tanıyoruz.
XIX. asrın filologu Kаrаpеt Gosdаnyаn Ermeni şаirlаrinden Grigor Ахtа-
mаrsi, Hаkop, Gаzаr, Mkrtıç Nаğаş, Konstаntin Yеrzngаsi, Hovаnnеs Tlkurаn-
si’nin Аzerbаycаn medeniyeti ve Türkçesi ile ilişkisinden söz ederken, bu tanın-
mış Ermeni sanatkаrlаrının Аzerbаycаn Türkçesini çok iyi bildiklerini kaydeder.
Onlаr Аzerbаycаn halk şiir formаlаrındа söyleyip yazmışlаrdır. Kаrаpеt
Gostаnyаn, XIII‐XVI. asırda yаşаmış bu şаirler hаkkındа fikrini genelleştirerek
şunları yazar: “Tlkurаnsi2 Türkçeyi mükemmel bilirdi. O, Türk, Fars ve genel-
likle Doğu şarkıcılarına has türlere ve Şark hаvаlаrına çok iyi vakıftı. Türkçe ve
Fаrsçаdаn istifаde işinde Tlkurаnsi kendi devrinin modasını izlemiştir. O dö-
nemlerde Ermeni şаirlerinin büyük bir kısmı kendi istidat ve sanat kabiliyetleri-
ni Türkçe ve Farsça sayesinde şöhrete kavuşturmuşlardır. Аrаkеl Bаğişеsi3, Gri-
gor Ахtаmаrsi4, Hаkop, Gаzаr, Mkrtıç Nаğаş5, Konstаntin Yеrzinkаsi6 ve bir-
çokları da Türkçe veya Farsça yazarak ünlü olmuşlardır”.7 Yеri gelmişken, bir
meseleye de dikkat çekelim: XIII‐XIV. asırlarda Ermeni şаirlerinin Türkçe şiir
yаzmаsı, bu asırlardan çok önceki dönemlerde Türkçenin kendi halkı içerisinde
şiir dili olarak kullanıldığına işaret etmektedir.
Kaynakça :
1
Seyidov, Türk-Ermeni Edebi İlişkileri, A.g.e., s.
2
XIV. asırda yаşаmış meşhur Ermeni şаiridir.
3
XV. asırda yаşаmış Ermeni şаiridir.
4
XVI. asrın birinci yаrısındа sanat eserleri vermiş olan Ermeni şаiridir.
5
XV. asırda yаşаmış Ermeni şаiridir.
6
‐ yıllarda doğduğu tahmin olunаn Ermeni şаiridir.
7
Seyidov, Türk-Ermeni Edebi İlişkileri, A.g.e., s.
67
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
68
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
NƏSİMİ VƏ HÜRUFİLİK
69
AZƏRBAYCAN ƏLYAZMALARI DÜNYA KİTABXANALARINDA
70
Nəsimi IV BEYNƏLXALQ ELMİ KONFRANSIN MATERİALLARI
yik ki, bəzən Nəsimin vəfatından sonra baş vermiş hadisələrin belə izi olan şeir-
ey en güzel görüntüsü çiçeklere dökülen bir çavlanın
aşkım, sonsuzum, bu dünyada ne var ne yok senindir
~
•Dinlemek isteğiniz şiirleri yorum kısmına yazarsanız, sizler için yorumlayabilirim.
Yeni şiirlerden haberdar olmak için; seafoodplus.info tıklayarak abone olabilirsiniz.
~
özenle soyduğum şu elma söyle şimdi kimindir
özenle ne yapıyorsam bilirsin artık senindir
suya giden bir adam mesela omzunu eğri tutsa
güneş, su ve adamın omzundaki eğrilik senindir
ayağa kalkarsın, adına uygunsun ve haklısın
kararan dünya bildiğin gibi sık sık senindir
kararan dünya yeni bir güle bir ateş parçasıdır
bir ateş parçasından arta kalan soylu karanlık senindir
bir deneyli geçmişi aldın geldin yeniyi güzel boyadın
ben bilirim sen de bil ilk aydınlık senindir
benim sevdiğim su senin suyunun öz kardeşidir
senin soyunun bıraktığı güçler artık senindir
çünkü bir silah gibi tutarsın tuttuğun her şeyi
her yeri bir uyarma diye tutan ıslık senindir
senindir ey sonsuzveren ne varsa hayat gibi
tutma soluğunu, genişle, öz ve kabuk senindir
ey en güzel görüntüsü çiçeklere dökülen bir çavlanın
aşkım, sonsuzum, bu dünyada ne var ne yok senindir
Şiir: Turgut Uyar
Müzik: Yedi Güzel Adam, Mutluluk
~
Tüm Videolar: seafoodplus.info
Abone Olmayı Unutmayınız: seafoodplus.info
~
Sosyal Medya Hesaplarım:
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info #TurgutUyar #ÇoklukSenindir #Şiir
" Bir şu’lesi var ki şem’-i cânın
Fânûsuna sığmaz âsumânın"
Şeyh Galib
Aylardan Haziran sana varmak istiyorum
Kanatlarım açıp sana uçmak istiyorum
Mahcubiyetler ile prangalı ayaklarım
Ben sana gelmek istiyorum, gelemiyorum
Leylekler ta üç Şubatta göçtü bizim ile
Balkonuma bir kuş yuvasını yaptı bile
Gel sevdiğim buraları geçelim seninle
Her lahza gelmek istiyorum, gelemiyorum
Karakoç "Yollar kısalır, aşk gelince" diyor
Gönül baktığım her şeyde seni gösteriyor
Bir zaman sonra gözüm hiçbir şey seçemiyor
Sana kurban olmak istiyor, gelemiyorum
Meğer umut yitince insan da yitiyormuş
Ve insanı da en çok kendi düşürüyormuş
Düştüm, doğruldum ki gönlüme bir yalım konmuş
Dizlerim kan, tut ellerimden, gelemiyorum
Bak saatine gün erişti yine akşama
Ay ve yıldız ne de yakıştı karanlığa
O ay yüzünü alsam sabah akşam karşıma
Senle uyuyup uyanıyor gelemiyorum
En büyük kriz yürekte işte tam da böylece
Ömür bitip tükeniyor sensiz sessiz öylece
Takvim yapraklarını koparsam da her gece
Benden gitmiyorsun sen, ben de gelemiyorum
Çağırsan beni gün ya da gece, gel tek hece
Şiir: Muhammet Kalem
Müzik:
~
Tüm Videolar: seafoodplus.info
Abone Olmayı Unutmayınız: seafoodplus.info
~
Sosyal Medya Hesaplarım:
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info #Şiir #SanaGelmekİstiyorum
Пропущенные эпизоды?
Нажмите здесь, чтобы обновить ленту.
Yazdırmalısın mezar taşına:
Ey hayat, sen şavkı sularda bir dolunaysın,
aslında hiç olmadım ben bu oyunda
ömrüm beni yok saysın…
~
•Dinlemek isteğiniz şiirleri yorum kısmına yazarsanız, sizler için yorumlayabilirim.
Yeni şiirlerden haberdar olmak için; seafoodplus.info tıklayarak abone olabilirsiniz.
~
Ey hayat, sen şavkı sularda bir dolunaysın.
Aslında yokum ben bu oyunda,
ömrüm beni yok saysın
Yaşam bir ıstaka;
gelir vurur ömrünün coşkusuna.
Hani tutulur dilin,
konuşamazsın…
Tırmandıkça yücelir dağlar.
Sen mağlupsun sen ıssız
ve kalbinde kuşların gömütlüğü;
tutunamazsın!
Eloğlu sevdalardan dem tutar,
aşk büyütür yıldızlardan;
senin ise düşlerin yasak,
dokunamazsın
Birini sevmişsindir geçen yıllarda.
Açık bir yara gibidir hâlâ.
Hâlâ ne çok özlersin onu,
ağlayamazsın…
Yolunda köprüler çürür.
Sesin, sessizlik sanki bir uğultuda.
Savurur hayat kül eyler seni,
doğrulamazsın!
Yapayalnız bir ünlemsin
dünyayı ıslatan şu yağmurlarda.
Her şey çeker ve iter,
anlatamazsın
Yaşam bir ıstaka,
gelir vurur işte ömrünün coşkusuna.
Sesinde çığlıklar boğulur ama,
bağıramazsın…
Sonra vakt erişir, toprak gülümser sana;
upuzun bir ömrün ortasında
ne hayata ne ölüme
yakışamazsın…
Yazdırmalısın mezar taşına:
Ey hayat, sen şavkı sularda bir dolunaysın,
aslında hiç olmadım ben bu oyunda
ömrüm beni yok saysın…
Şiir: Yılmaz Odabaşı
Müzik: seafoodplus.info
~
Tüm Videolar: seafoodplus.info
Abone Olmayı Unutmayınız: seafoodplus.info
~
Sosyal Medya Hesaplarım:
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info #EyHayat #YılmazOdabaşı #Şiir
Neyse…uzun etmeyim
Gelmeyeceğim diyeceğinden korkmuştum asıl
30 Şubat’ta mı geleceksinpekigel
~
•Dinlemek isteğiniz şiirleri yorum kısmına yazarsanız, sizler için yorumlayabilirim.
Yeni şiirlerden haberdar olmak için; seafoodplus.info tıklayarak abone olabilirsiniz.
~
30 Şubat’ta mı geleceksin, başım gözüm üstüne, peki gel
Menekşeler yetiştireceğim senin için, bekleyeceğim
Saçlarım taralı, gömleklerim ütülü
Sobaya bir odun daha atacağım, peki gel
Eski fotoğraflara bakarız belki, eski şarkılar dinleriz
“Ah ne çok sevmiştik birbirimizi”
30 şubatta mı geleceksin, peki, gel…
Hani mevsim kışsa, yıldız bulmam zor olacak
Bulutlar geçecek gözlerimden, ihtimal…
Kızıl-kıyamet olsa da her tarafım, üzülme,
Ben kara gözlü bir çocuğum, kendime masallar anlatacağım.
Bir masala tutununca ellerim kanasa da
Uyuyunca geçecek, biliyorum,
Kendimi dizinde uyutacağım…
Biliyor musun, sen olmayınca ben bir tuhaf oluyorum
30 Şubat’ta mı geleceksin, peki…gel…
Sen kapıdan dönmeyesin diye, evden çıkmam, merak etme
Kar olur, kış olur, üşürsün, neme lazım
Bir çay koyarım sobaya, radyoda incesaz…
Terliklerini çıkartırım dolaptan, odamız hüzzam, odamız hicaz
Henüz almadığım bir mektup gibi bekleyeceğim seni
Aslında o kadar da kötü değilim, kafana takma sen beni,
Bir rüya gibi değil mi, gözlerimi açacağım, bitecek
Seni rüyaların en sonuna saklayacağım
Neyse…uzun etmeyim
Gelmeyeceğim diyeceğinden korkmuştum asıl
30 Şubat’ta mı geleceksinpekigel
Şiir: Ali Kınık
Müzik:
~
Tüm Videolar: seafoodplus.info
Abone Olmayı Unutmayınız: seafoodplus.info
~
Sosyal Medya Hesaplarım:
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info
#AliKınık #Şiir #30Şubat
Ruhumu eritip de kalıpta dondurmuşlar;
Onu İstanbul diye toprağa kondurmuşlar.
~
•Dinlemek isteğiniz şiirleri yorum kısmına yazarsanız, sizler için yorumlayabilirim.
Yeni şiirlerden haberdar olmak için; seafoodplus.info tıklayarak abone olabilirsiniz.
~
Ruhumu eritip de kalıpta dondurmuşlar;
Onu İstanbul diye toprağa kondurmuşlar.
İçimde tüten bir şey; hava, renk, eda, iklim;
O benim, zaman, mekan aşıp geçmiş sevgilim.
Çiçeği altın yaldız, suyu telli pulludur;
Ay ve güneş ezelden iki İstanbulludur.
Denizle toprak, yalnız onda ermiş visale,
Ve kavuşmuş rüyalar, onda, onda misale.
İstanbul benim canım;
Vatanım da vatanım
İstanbul,
İstanbul
Tarihin gözleri var, surlarda delik delik;
Servi, endamlı servi, ahirete perdelik
Bulutta şaha kalkmış Fatih`ten kalma kır at;
Pırlantadan kubbeler, belki bir milyar kırat
Şahadet parmağıdır göğe doğru minare;
Her nakışta o mana: Öleceğiz ne çare? ..
Hayattan canlı ölüm, günahtan baskın rahmet;
Beyoğlu tepinirken ağlar Karacaahmet
O manayı bul da bul!
İlle İstanbul`da bul!
İstanbul,
İstanbul
Boğaz gümüş bir mangal, kaynatır serinliği;
Çamlıca`da, yerdedir göklerin derinliği.
Oynak sular yalının alt katına misafir;
Yeni dünyadan mahzun, resimde eski sefir.
Her akşam camlarında yangın çıkan Üsküdar,
Perili ahşap konak, koca bir şehir kadar
Bir ses, bilemem tanbur gibi mi, ud gibi mi?
Cumbalı odalarda inletir ` Katibim`i
Kadını keskin bıçak,
Taze kan gibi sıcak.
İstanbul,
İstanbul
Yedi tepe üstünde zaman bir gergef işler!
Yedi renk, yedi sesten sayısız belirişler
Eyüp öksüz, Kadıköy süslü, Moda kurumlu,
Adada rüzgar, uçan eteklerden sorumlu.
Her şafak Hisarlarda oklar çıkar yayından
Hala çığlıklar gelir Topkapı Sarayından.
Ana gibi yar olmaz, İstanbul gibi diyar;
Güleni şöyle dursun, ağlayanı bahtiyar
Gecesi sünbül kokan
Türkçesi bülbül kokan,
İstanbul,
İstanbul
Şiir: Necip Fazıl Kısakürek
Müzik:
#NecipFazılKısakürek #Canımİstanbul #Şiir
~
Tüm Videolar: seafoodplus.info
Abone Olmayı Unutmayınız: seafoodplus.info
~
Sosyal Medya Hesaplarım:
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info
ne kadınlar sevdim zaten yoktular
böyle bir sevmek görülmemiştir
~
•Dinlemek isteğiniz şiirleri yorum kısmına yazarsanız, sizler için yorumlayabilirim.
Yeni şiirlerden haberdar olmak için; seafoodplus.info tıklayarak abone olabilirsiniz.
~
ne kadınlar sevdim zaten yoktular
yağmur giyerlerdi sonbaharla bir
azıcık okşasam sanki çocuktular
bıraksam korkudan gözleri sislenir
ne kadınlar sevdim zaten yoktular
böyle bir sevmek görülmemiştir
hayır sanmayın ki beni unuttular
hala arasıra mektupları gelir
gerçek değildiler birer umuttular
eski bir şarkı belki bir şiir
ne kadınlar sevdim zaten yoktular
böyle bir sevmek görülmemiştir
yalnızlıklarımda elimden tuttular
uzak fısıltıları içimi ürpertir
sanki gökyüzünde bir buluttular
nereye kayboldular şimdi kimbilir
ne kadınlar sevdim zaten yoktular
böyle bir sevmek görülmemiştir.
Şiir: Atilla İlhan
Müzik:
~
Tüm Videolar: seafoodplus.info
Abone Olmayı Unutmayınız: seafoodplus.info
~
Sosyal Medya Hesaplarım:
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info #Atillaİlhan #BöyleBirSevmek #Şiir
Seni, anlatabilmek seni.
İyi çocuklara, kahramanlara.
Seni anlatabilmek seni,
Namussuza, halden bilmeze,
Kahpe yalana.
~
•Dinlemek isteğiniz şiirleri yorum kısmına yazarsanız, sizler için yorumlayabilirim.
Yeni şiirlerden haberdar olmak için; seafoodplus.info tıklayarak abone olabilirsiniz.
~
Seni, anlatabilmek seni.
İyi çocuklara, kahramanlara.
Seni anlatabilmek seni,
Namussuza, haldan bilmez,
Kahpe yalana.
Ard-arda kaç zemheri,
Kurt uyur, kuş uyur, zindan uyurdu.
Dışarda gürül-gürül akan bir dünya
Bir ben uyumadım,
Kaç leylim bahar,
Hasretinden prangalar eskittim.
Saçlarına kan gülleri takayım,
Bir o yana
Bir bu yana
Seni bağırabilsem seni,
Dipsiz kuyulara,
Akan yıldıza,
Bir kibrit çöpüne varana,
Okyanusun en ıssız dalgasına
Düşmüş bir kibrit çöpüne.
Yitirmiş tılsımını ilk sevmelerin,
Yitirmiş öpücükleri,
Payı yok, apansız inen akşamdan,
Bir kadeh, bir cigara, dalıp gidene,
Seni anlatabilsem seni
Yokluğun, Cehennemin öbür adıdır
Üşüyorum, kapama gözlerini
Şiir: Ahmed Arif
Müzik: seafoodplus.info
~
Tüm Videolar: seafoodplus.info
Abone Olmayı Unutmayınız: seafoodplus.info
~
Sosyal Medya Hesaplarım:
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info #AhmedArif #HasretindenPrangalarEskittim #Şiir
Atsız! Ölüm gerekmek teninde can yaşarken,
Sen burada olmazsın ölüm kanat gerince…
~
•Dinlemek isteğiniz şiirleri yorum kısmına yazarsanız, sizler için yorumlayabilirim.
Yeni şiirlerden haberdar olmak için; seafoodplus.info tıklayarak abone olabilirsiniz.
~
Tanrının ‘gel’ buyruğu tatlılıkla erince
Ona doğru can kuşu nice uçmasın, nice?
Ne yaşamak tasası, ne dünyanın yasası,
Ne de bir kaygı kalır can yükünü derince.
Bu dirlik bir kılıçsa ölüm onun kınıdır;
İkisini birlikte verirler bir verince.
Ecel dedikleri şey erlerin kevseridir;
Gözünü kırpmadan iç, içme çağı erince.
Bir yumunca gözünü, kaybedince özünü
Çalamazsın sazını öyle inceden ince
Ne güneş kalır, ne ay; ne ırmak akar, ne çay;
Dünyaya gelmedin say yağız yere girince.
Bildiğin, neyse unut, Tanrı’ya kavuştun tut,
Bir gün ölüm meleği seni yere serince.
Şu gördüğün ne varsa birer damladır,
Bir denize akıyor hepsi yerli yerince
Bitiş gördüğün baştır, mezar beşiğe aştır,
Ölü diriye eştir, düşün biraz derince.
Atsız! Ölüm gerekmek teninde can yaşarken,
Sen burada olmazsın ölüm kanat gerince…
Şiir: Hüseyin Nihal ATSIZ
Müzik:
~
Tüm Videolar: seafoodplus.info
Abone Olmayı Unutmayınız: seafoodplus.info
~
Sosyal Medya Hesaplarım:
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info #Atsız #GelBuyruğu #Şiir
Gülmeyi denedim, sensiz olmadı
~
•Dinlemek isteğiniz şiirleri yorum kısmına yazarsanız, sizler için yorumlayabilirim.
Yeni şiirlerden haberdar olmak için; seafoodplus.info tıklayarak abone olabilirsiniz.
~
Kaybolan neşemi şarkıda, sazda,
Bulmayı denedim, sensiz olmadı,
Felekten bir gece çalıp biraz da,
Gülmeyi denedim, sensiz olmadı
Hasreti herkesten çok tanıyorum,
Bu zehrin üstüne yok sanıyorum,
Islak gözlerimden utanıyorum,
Silmeyi denedim, sensiz olmadı
Doğmanı bekledim battığın yerden,
Dönmeyı bilmedin gittiğin yerden,
Beni sarhoş diye sattığın yerden,
Gelmeyi denedim, sensiz olmadı
Evlenmiş dediler, çıldıracaktım,
Resim, mektup, şiir, ne varsa yaktım,
İlmeği kaç defa boynuma taktım,
Ölmeyi denedim, sensiz olmadı
Şiir: Cemal Safi
Müzik: Oğuzhan Öz seafoodplus.info
~
Tüm Videolar: seafoodplus.info
Abone Olmayı Unutmayınız: seafoodplus.info
~
Sosyal Medya Hesaplarım:
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info #CemalSafi #SensizOlmadı #Şiir
güven bana gülüm!
sana bitmemişliği öğretecek, tattıracaktır
hasretten - hakikaten- ten değiştiren yüzüm!
~
•Dinlemek isteğiniz şiirleri yorum kısmına yazarsanız, sizler için yorumlayabilirim.
Yeni şiirlerden haberdar olmak için; seafoodplus.info tıklayarak abone olabilirsiniz.
~
de gülüm! De ki: ela bir günde geleceğim
istanbul darmadağın olacak, saçlarım
darmadağın. Hepsi, darmadağın!
üzülme gülüm! Toparlanacağız, birlikte,
ayağa da kalkacağız, yürüyeceğiz de gülüm
hem de çelikten toprağını dele dele hayatın!
de gülüm! De ki: bitmiştir umut, bitmiştir
sevgi, bitmiştir güven!
güven bana gülüm!
sana bitmemişliği öğretecek, tattıracaktır
hasretten - hakikaten- ten değiştiren yüzüm!
göreceksin gülüm! Bekle!
hırslarımız, acılarımız gitgide ihanetlere
hainlere, ezilmelere alışacak..
göreceksin - sevinçten ağlayacaksın gülüm- ki
işte o vakit bana-doğrudur!-
şair olmak, seni sevmek pek çok yakışacak!
bak! şiirler var, mektuplar var, çocuklar var,
sokaklar var, kediler!
inan bana gülüm, ölüm yok bir tek! ölüm yok bize!
ölüm inananlar için sessizce
kara kaplı kitaplardan çıkartılacak..
göreceksin gülüm! Bekle! Göreceksin!
artık hiçbir insan, hiçbir kavga ve hiçbirimiz
bu dünyada, yapayalnız, umarsız kalmayacak!
Şiir: Küçük İskender
Müzik: Volkan Gümüşlü: seafoodplus.info
Görsel: Ümit Okan
~
Tüm Videolar: seafoodplus.info
Abone Olmayı Unutmayınız: seafoodplus.info
~
Sosyal Medya Hesaplarım:
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info
#Küçükİskender #Şiir #DeGülüm
Ölürken yaşadım, yaşarken öldüm
Ve sustum, sükutu besteler gibi.
~
•Dinlemek isteğiniz şiirleri yorum kısmına yazarsanız, sizler için yorumlayabilirim.
Yeni şiirlerden haberdar olmak için; seafoodplus.info tıklayarak abone olabilirsiniz.
~
O gece ne kadar güzeldi mehtap
Gönülden fışkıran nağmeler gibi.
Ruhumu yıkayan bir seldi mehtap
En tatlı ilk ve son buseler gibi.
O gece o müthiş deniz durgundu,
Ömründe susmayan rüzgar yorgundu,
En kara gönüller aya vurgundu
Leyla’yı içinde bulan er gibi.
O gece zevkini duydum hayatın,
Sırrını anladım mükevvenatın.
Gönlümde yıkılan bir kainatın
Sesini işittim giryeler gibi.
O gece hayatım sanki masaldı,
Şuurum o anın içinde kaldı,
Kalbime ışıktan bir füsun doldu
İnsanı çıldırtan handeler gibi.
O gece felekten bir gece çaldım,
Ömrümde son defa bahtiyar oldum;
Ölürken yaşadım, yaşarken öldüm
Ve, sustum, sükutu besteler gibi.
O gece ne kadar güzeldi mehtap,
Sandım ki ruhumda yükseldi mehtap,
Gönlümü yıkayan bir seldi mehtap,
Rüyada çalınmış buseler gibi.
O gece gönlüm de aya vuruldu;
İçimde küllenen ateş dirildi.
Dünyada ne varsa yere serildi,
“O” kaldı… Kalbimi seyreder gibi.
O gece sevgim coşkun ırmaktı,
Kalbimden taşarak o kalbe aktı;
……………….
Gözlerime en keskin bakışla baktı:
”Ben de seni Atsız, ben de ….” der gibi…
~
Tüm Videolar: seafoodplus.info
Abone Olmayı Unutmayınız: seafoodplus.info
~
Sosyal Medya Hesaplarım:
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info #HüseyinNihalAtsız #OGece #Şiir
Bu millet, bu insan, adı sanı Türk,
Bu toprak, bu vatan, güzel Türkeli,
Bu tarih, bu onur, bu sihirli yük,
Bu Bursa, bu Konya, bu usta eli.
~
•Dinlemek isteğiniz şiirleri yorum kısmına yazarsanız, sizler için yorumlayabilirim.
Yeni şiirlerden haberdar olmak için; seafoodplus.info tıklayarak abone olabilirsiniz.
~
Bu sabah içimde bir tazelik var,
Bu seher, bu camdan giren gündüz, ben!
Sokaktan yükselen şu şen naralar,
Bu camdan bakınan, bu gülen yüz ben!
Nerede o dünkü ateşli nabız,
Nerede yastıkta kıvranan başım?
Bu sabah içimde çelikten bir hız,
Bu sabah en mutlu, en şen yurttaşım.
Bu millet, bu insan, adı sanı Türk,
Bu toprak, bu vatan, güzel Türkeli,
Bu tarih, bu onur, bu sihirli yük,
Bu Bursa, bu Konya, bu usta eli.
Bu eşsiz İstanbul, bu tek Edirne,
Bu örnek Kayseri, Sivas, Erzurum,
Bu Fırat, Menderes, Çoruh, Ergene,
Bu İzmir, Adana, Urfa, bu Çorum.
Bu başak, bu salkım, bu bağ, bu harman,
Bu bizim davarlar, bizim danalar,
Bu ocak, bu maden, bu dağ, bu orman,
Bu yiğit erkekler, yiğit analar.
Bu çetin, bu dönmez, bu sert bilekler,
Bu yanık çehreler, bu bizimkiler,
Bu ağaç, bu çiçek, bu çığ, bu renkler,
Bu diller, bu sesler, ya bu ezgiler.
Bu ninni, bu ağıt, bu düğün, bu bar,
Bu Zeybek, bu halay, bu güreş hep ben!
Bu sabah içimde bir tazelik var,
Bu ışık, bu gündüz, bu güneş hep ben!
Ey rüya, ey hayal, beni terk etme.
Ey sabah koynunda senin, hem zinde,
Bir şuur ışığı vurmuş perdeme,
Bir bahar öğlesi gibi çimen de.
Siz şimdi sokaktan gelen oymaklar,
Yürüyün siz bütün il çocukları,
Göğüslerde gurur, elde bayraklar,
Yürüyün başlar dik, alın yukarı.
Yürüyün ardından siz emellerin,
Yürüyün kalbimin yükü ilhamlar,
Uzaktan çırpınsın size ellerim,
Çırpınsın yüreğim, durana kadar.
Bu sabah içimde bir tazelik var,
Bu seher, bu camdan giren gündüz ben!
Komşular, şaşmayın bana komşular,
Bu camdan bakınan, bu gülen yüz ben!
Şiir: Ahmet Kutsi Tecer
~
Tüm Videolar: seafoodplus.info
Abone Olmayı Unutmayınız: seafoodplus.info
~
Sosyal Medya Hesaplarım:
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info #29Ekim #Şiir #AhmetKutsiTecer
Koşaradım tükeniyorsunuz insan kardeşlerim
Koşaradım
Duymadan bir gün olsun dünyayı iliklerinizde..
~
•Dinlemek isteğiniz şiirleri yorum kısmına yazarsanız, sizler için yorumlayabilirim.
Yeni şiirlerden haberdar olmak için; seafoodplus.info tıklayarak abone olabilirsiniz.
~
Gittikçe yalnızlaşıyorsunuz insan kardeşlerim
Ne bir ortak sevinciniz kaldı sizi çoğaltacak
Ne bir içten dostunuz var acınızı alacak
Unuttunuz nicedir paylaşmanın mutluluğunu;
Toprağı rüzgârı denizi göğü
O her zaman bir insanla anlamlı
Tükenmez bir hazine gibi kendini sunan doğayı
Unuttunuz, gömülüp günlük çıkarların
Ve ucuz korkuların kör kuyularına
Daraldıkça daraldı dünyaya açılan pencereniz.
Fırlayıp ilk ışıklarıyla günün dağınık yataklardan
Koşaradım gidiyorsunuz işinize değişmeyen yollardan
Kurulmuş saatler gibi günboyu çalışıp tekdüze
Uzayan gölgelerle koşaradım dönüyorsunuz evinize.
Ne kadar uzaksa bir felaket sizden o kadar mutlusunuz
Unuttunuz başkalarının acısını duymayı
Küçük çıkarların büyük kurnazları
Alışverişe döndü tüm ilişkileriniz, hesaplı, planlı
Sevgileriniz ayaküstü, ilgileriniz koşaradım
Unuttunuz konuşmayı kendinizi vererek
Düşünmeden bir başka şeyi, içten yalın dürüst
Dışa vurmayı duygularınızı
Unuttunuz, neydi bir ince söze yakışan en güzel davranış.
Gittikçe yalnızlaşıyorsunuz insan kardeşlerim
-Ki bu en büyük kötülüktür size-
Yıkanmıyor bir kez olsun yüreğiniz yağmurlarla
Denizler boşuna devinip duruyor bir çarşaf gibi
Gerip ufkunuza mavisini, çiçekler her bahar
Uyanışın türküsünü söylüyor da görmüyorsunuz.
Sizin adınıza dünyanın pek çok yerinde
İnsanlar dövüşüyor ellerinde yürekleri birer ülke
Anlamıyorsunuz inançlarını bir kez düşünmüyorsunuz.
Ömrünüzü güzelleştirecek bir şey almadan hayattan
Bir şeyler bırakmadan ardınızda gelecek adına
Koşaradım tükeniyorsunuz insan kardeşlerim
Koşaradım
Duymadan bir gün olsun dünyayı iliklerinizde..
Şiir: Şükrü Erbaş
Fotoğraf: Ahmed Mulla
~
Tüm Videolar: seafoodplus.info
Abone Olmayı Unutmayınız: seafoodplus.info
~
Sosyal Medya Hesaplarım:
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info #ŞükrüErbaş #Koşaradım #Şiir
Bir kere sevdaya tutulmaya gör;
Ateşlere yandığının resmidir.
~
•Dinlemek isteğiniz şiirleri yorum kısmına yazarsanız, sizler için yorumlayabilirim.
Yeni şiirlerden haberdar olmak için; seafoodplus.info tıklayarak abone olabilirsiniz.
~
Bir kere sevdaya tutulmaya gör;
Ateşlere yandığının resmidir.
Aşık dediğin, Mecnun misali kör;
Ne bilsin alemde ne mevsimidir.
Dünya bir yana, o hayal bir yana;
Bir meşaledir pervaneyim ona.
Altında bir ömür döne dolana
Ağladığım yer penceresi midir?
Bir köşeye mahzun çekilen için,
Yemekten içmekten kesilen için,
Sensiz uykuyu haram bilen için,
Ayrılık ölümün diğer ismidir.
~
Tüm Videolar: seafoodplus.info
Abone Olmayı Unutmayınız: seafoodplus.info
~
Sosyal Medya Hesaplarım:
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info #CahitSıtkıTarancı #Karasevda #Şiir
Fatihin İstanbulu fethettiği değilse de
Bülent in dediği gibi bangır bangır:
"hepimiz tam da ölecek yaştayız!"
~
•Dinlemek isteğiniz şiirleri yorum kısmına yazarsanız, sizler için yorumlayabilirim.
Yeni şiirlerden haberdar olmak için; seafoodplus.info tıklayarak abone olabilirsiniz.
~
maktul hep suçludur dünya tutanağında
sekizde dokuz kusurlu çıkar her defasında
ağır eza mahkemesinde yargılanır ölmekten
ölmek ki en büyük günahtır kitâb-ı hayatta
herkes günahkârdır buradan bakınca, değil mi patron
ölüm gene mi indirim reyonunda bu sıra pardon
kasiyer kız sırıtması gibi aniden geçiyor ömür
ve bakın ne diyor şu tekleyen ihtiyar at:
on kuruşluk sakızdır hayat, azıcık çiğne, at
insan kaç kere gelir yaşamak bayramından
kaç kez iner hıdırellez yokuşundan
mutluluk kaçgen patron ve nasıl mutlu olursun
gönlünü parçalı bulutlu birine kaptırmışsan
ta yukarı kata çıkardı hayallerini, uykunu kaçırdı bak
arsız bir odacı gibi bahşiş bekliyor işte hayat
telaşını mı sunacaksın, buyur burdan yak
ömür dediğin nedir ki patron
harca harca bitmeyen telaş
bir avuç sakiniyiz dünya kasabasının
şu gördüğünüz uçurumdur evimiz
hatırla, çok iyi tanırız birbirimizi
acıdan akrabayız çünkü hepimiz
adres bildiriyorum, o kurnaz meleğe çaktırmayınız
yokluyor, yoklama sırasında en baştayız
Fatihin İstanbulu fethettiği değilse de
Bülent in dediği gibi bangır bangır:
"hepimiz tam da ölecek yaştayız!"
Şiir: Eyyüp Akyüz
~
Tüm Videolar: seafoodplus.info
Abone Olmayı Unutmayınız: seafoodplus.info
~
Sosyal Medya Hesaplarım:
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info #EyyüpAkyüz #Şiir #OlayYeriİnceleme
Bilmem farkında mısın tomur tutmuş bir çiçek
Kokunu aranıyor ama sen kaçıyorsun
~
•Dinlemek isteğiniz şiirleri yorum kısmına yazarsanız, sizler için yorumlayabilirim.
Yeni şiirlerden haberdar olmak için; seafoodplus.info tıklayarak abone olabilirsiniz.
~
Ayaz vurmuş yüzüyle toprağının bağrında
Bir ekin tarlasıydı başağa durmuş ruhum
Gelincikler toplardım duyduğum her çağrında
Sepekleri simsiyâh mor gerdanlığı mahsun
Hâlbuki tırnağıyla sabır sağan her tohum
Mevsimini bekliyor sen benden kaçıyorsun
Uğraşına güç yetmez sırlanmış gökyüzüne
Baskın veren yağmurdum süreği parmak parmak
En baygın damlalarla dokunurdum yüzüne
Bilmezdin neden yağar hangi vâkitten meftûn
Oysa kıvrımlarıyla dağlar yırtan her ırmak
Ummanına akıyor sen benden kaçıyorsun
Kimse duymadı beni görmedi gördüğünü
Boğazında düğümlü kuşluktum azgın ateş
Usulca bûseledim göğsüme sürdüğünü
Âşkı emzirdiğinde akıl almaz bir efsûn
Meselâ seferinde çamçaklanırken güneş
Kuşlar şarkı söylüyor sen benden kaçıyorsun
Darmadağın umutla başucunun vurgunu
Bir takvim yaprağıydım bakışlarında humar
Sessiz sessiz taşırdım her güne soluğunu
Vâdem ellerinde hür devrim düşünde meskûn
Hülâsa tufanında şaha kalkan her damar
Âyinine duruyor sen benden kaçıyorsun
Dur durak nedir bilmez çağlayanımda bil ki
Bir yanım yerli yurtlu diğer yanım göç göçek
Sıtkım kanlı bıçaklı nice zamandır belki
Gözlerimi kapasam göğsünü açıyorsun
Bilmem farkında mısın tomur tutmuş bir çiçek
Kokunu aranıyor ama sen kaçıyorsun
Şiir: Hakan İlhan Kurt
Müzik: Volkan Gümüşlü/ seafoodplus.info
Görsel: Benjamin Davies @unsplash
~
Tüm Videolar: seafoodplus.info
Abone Olmayı Unutmayınız: seafoodplus.info
~
Sosyal Medya Hesaplarım:
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info #HakanİlhanKurt #SenBendenKaçıyorsun #Şiir
Hep yolcuyuz böyle gelir gideriz
Dünya senin vatanın mı yurdun mu?
~
•Dinlemek isteğiniz şiirleri yorum kısmına yazarsanız, sizler için yorumlayabilirim.
Yeni şiirlerden haberdar olmak için; seafoodplus.info tıklayarak abone olabilirsiniz.
~
Bir anadan dünyaya gelen yolcu
Görünce dünyayı gönül verdin mi?
Kimi büyük kimi böcek kimi kul
Merak edip hiçbirini sordun mu?
İnsan ölür ama ruhu ölmez
Bunca mahlukat var hiçbiri gülmez
Cehennem azabı zordur çekilmez
Azap çeken hayvanları gördün mü?
İnsandan doğanlar insan olurlar
Hayvandan doğanlar hayvan olurlar
Hepisi de bu dünyaya gelirler
Ana haktır sen bu sırra erdin mi?
Vade tekmil olup ömür dolmadan
Emanetçi emanetin almadan
Ömrünün bağının gülü solmadan
Varıp bir canana ikrar verdin mi?
Garip bülbül gibi feryad ederiz
Cehalet elinde küskün kederiz
Hep yolcuyuz böyle gelir gideriz
Dünya senin vatanın mı yurdun mu?
Bağlama: Harun Murat ÖZGÜÇ seafoodplus.info
~
Tüm Videolar: seafoodplus.info
Abone Olmayı Unutmayınız: seafoodplus.info
~
Sosyal Medya Hesaplarım:
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info #NeşetErtaş #Yolcu #Şiir
Yeter artık rüzgâr, yakamı bırak,
Ürpertiyorsun içimi.
Şöyle dinlenelim biraz, hiç olmazsa
Bir sigara içimi…
~
•Dinlemek isteğiniz şiirleri yorum kısmına yazarsanız, sizler için yorumlayabilirim.
Yeni şiirlerden haberdar olmak için; seafoodplus.info tıklayarak abone olabilirsiniz.
~
Yeter artık rüzgâr, yakamı bırak,
Ürpertiyorsun içimi.
Şöyle dinlenelim biraz, hiç olmazsa
Bir sigara içimi…
Pembe, beyaz bulutları toplamışsın,
Katmışsın önüne katar katar
Ne gençlik, ne şarkılar, çiçekler
Gün olur hepsi biter.
İstemem kimsenin öldüğünü
Bırak rüzgâr, bırak anlatayım.
Bir ulu meşenin dibine otur sen
Göğsünde yatayım..
Bize başka havalar getir biraz
Ihlamur koksun, sakız koksun,
Çapadan dönmüş terli terli
Kız koksun…
Tepeden koksun, ardıçlı, çamlı
Siirt koksun, Boyabat koksun,
Hür güzel günler içinde,
Canım hayat koksun…
Aydınlık gecelerden sonra,
Günler dileğimce geçmeli.
Şarkılar dalga dalga üzerimden,
Turnalar misali uçmalı.
Sevdalı olmalı, hovarda olmalıyım
Sebatsız kuşlara benzer.
Bir Kayseri’de, İstanbul’da
Bir yıldızlarda olmalıyım.
Ama devran eski devran değil
Ne oldu ne olmadı şaşırdık?
Bir bulduk, bir yitirdik kendimizi
Sade suya kuru fasulye pişirdik.
İşte ben, bellerde, yollarda.
Dün yirmisinde, bugün yirmi beşinde
Bozkır ortasında, dağlar başında
Çoluk çocuk bir olmuş dolaşıyoruz
Bir lokma ekmek peşinde.
Bir hava getir bize artık.
Ihlamur, sakız koksun.
Ayışığında yıkanmış, çil çil
Kızoğlan kız koksun
Şiir: Turgut Uyar
Müzik: Nazende Sevgilim/ seafoodplus.info
Piyano : Uğur Yıldız
Keman : Volkan Gümüşlü
~
Tüm Videolar: seafoodplus.info
Abone Olmayı Unutmayınız: seafoodplus.info
~
Sosyal Medya Hesaplarım:
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info #TurgutUyar #Şiir #Rüzgar
Bir hayal alemi ardında; uzak,
Sisli iklimlere sürdüm, gittim.
Varlığım burda sönüp kaybolacak
Belki ben şimdiden öldüm Bittim
~
•Dinlemek isteğiniz şiirleri yorum kısmına yazarsanız, sizler için yorumlayabilirim.
Yeni şiirlerden haberdar olmak için; seafoodplus.info tıklayarak abone olabilirsiniz.
~
Yine aklımda bugün sen varsın,
Yine derdinle hayalim hasta.
Bürüsün kalbimi derdin sarsın;
Bir ümit var bu tükenmez yasta.
Bir yaram var! Ona merhem vurman,
Bir hayaldir ki gönülden taşıyor.
Ayırırken bizi yollar ve zaman,
Sana kalbim daha çok yaklaşıyor.
Nerde bilmem o geçen günlerimiz?
Artık onlar yeniden gelmeyecek.
Nerde kırlar, uzayan yol ve deniz,
O öten kuş, o güzel pembe çiçek?
Göklerin ziyneti mes’ut kuşlar
Ötüşürlerdi yağarken yağmur.
Şimdi onlarda melul olmuşlar,
Çünkü artık ne ışık var, ne de nur.
Dinledik rüzgarı sessiz sessiz
Okuyorken bize bir gamlı kitap.
Suya çizmişti gümüşten bir iz,
Yükselirken gece dağdan mehtap.
Şimdi hülyaya gömülmüş ölüyüm;
Ne gelen var, ne giden var, ne soran.
Iztırap yaylasıyım gam çölüyüm;
Esiyor sadece gönlümde boran.
Bir hayal alemi ardında; uzak,
Sisli iklimlere sürdüm, gittim.
Varlığım burda sönüp kaybolacak
Belki ben şimdiden öldüm Bittim
Şiir: Hüseyin Nihâl Atsız
~
Tüm Videolar: seafoodplus.info
Abone Olmayı Unutmayınız: seafoodplus.info
~
Sosyal Medya Hesaplarım:
seafoodplus.info
seafoodplus.info
seafoodplus.info #HüseyinNihalAtsız #Yalnızlık #Şiir
Bir o dönmemek ve dostları Leylâm ve asıl seni bir daha görmemek Ve asıl seni görmemeyi düşünmek insanı deli ediyor. Seni belki bir ay görmesem ne bileyim seni 3 ay, bir sene görmesem bu insana koymaz da bu bir yasak olursa ve hiç dönmemek karışınca işe, çok acı oluyor Leylâ.
~
•Dinlemek isteğiniz şiirleri yorum kısmına yazarsanız, sizler için yorumlayabilirim.
Yeni şiirlerden haberdar olmak için; seafoodplus.info tıklayarak abone olabilirsiniz.
~
Leylâ
Önce sana böyle bir kâğıda yazdığım için özür dilerim.
Bu akşam birçok defa başlayıp sonunu getiremediğim bir hikâyeyi tamamlamaya çalıştım. Fakat nafile, insan aklını bir şeye verdimi kurtulamıyor ondan. Daima düşünmekle ve daima da aynı şeyi düşünmekle insan aşkın bir fikri-işgal olduğunu kabul ediyor. Sonra ben Leylâ mütemadiyen şiddetli bir arzu ile bir tatmin edilmemezlik içinde bir şeyler istiyorum. Bunun gibi, yani bu tatminsizlik gibi bir de ifade edemeyiş var ki bu insanı bitiriyor, harap ediyor. Çok defa yazdıklarımı yırtıyorum, çok defa bu, bedbinlikten ve ümitsizlikten oluyor. Fakat yine de işte yaşıyoruz ve acı içinde bile olsa bu bize bir haz veriyor ve yaşamayı istiyoruz. Ne kadar ölümü fevkâlâde bir facia gibi veya ne bileyim bir felâket gibi kabul etmesek de ölmek veya sevdiklerimizden ayrı olmak istemiyoruz. Çok zaman olmuştur Leylâ, şu memleketten gitmeyi düşünmüşüm dür. Amma daima bunu yapamamışımdır. İlk seferler daima bir imkânsızlık vardı, bunlar mani idi Son zamanlar imkânlar olmuştur amma kendim bu maceraya atılamamışımdır. Belki eminim ki ayrılık veya uzak oluş mühim değil de asıl onu düşünmek ve bir daha hiç dönülmeyeceğini ve geride kalanları insanın bir daha göremeyeceğini düşünmesi çok feci bir şey.
Bazen o anı yaşıyorum Leylâm o zaman tüylerim diken diken oluyor. Bazen şöyle düşünüyorum da buna cesaret edemiyorum. Bir o dönmemek ve dostları Leylâm ve asıl seni bir daha görmemek Ve asıl seni görmemeyi düşünmek insanı deli ediyor. Seni belki bir ay görmesem ne bileyim seni 3 ay, bir sene görmesem bu insana koymaz da bu bir yasak olursa ve hiç dönmemek karışınca işe, çok acı oluyor Leylâ. Amma diyeceksin ki, "Biz birbirimize o kadar alışmamıştık ki."
Öyle değil halbuki Leylâ, alışmamıştık amma, alışabilirdik ve alışacaktık Netekim verdiğin dost kalma sözünde durursan ve ben de burada kaldıkça alışacağız da Sonra Leylâ bazen neler düşünüyorum bilsen, bütün bu bağlardan kurtulup başka yerlere kaçmak, çocukken rüyalarımı çalan sıcak iklimlere doğru uçmak istiyorum Amma yine de biliyorum ki Leylam, bu imkânsız.
Çocukken ne iyiydi Leylâ, 5 arkadaştık biz. Bu yekûn zaman zaman değişirdi. Ekseriya üç kalırdık. Bütün günlerimiz, Antalya kıyılarının o sıcak ve hattı-ı istiva iklimi bizi cenup beldelerine çektikçe, hayaller kurmakla geçerdi. Neler düşünmez, cenup denizlerinde ne şirin adalara sahip olmazdık. Bu hayaller hakikat olsaydı ve sağ bir de Robenson olsaydı eminim ki kıskançlığından çatlardı.
Ama bütün bunlar cemiyet içine girmeden, sosyoloji okumadan evvelki zamanda idi. Sonra cemiyet içinde çalışan insanları, çalışmayan insanları, açları, tokları, mesut olanları, mustaripleri gördük, büyük, küçük şehirlerde gözlerinde ümit parlayan bazen dizlerinde derman kalmayan insanları gördük Hikâyeler dinledik Leylâ.. Kan kusanların hikâyelerini, altın kusanların hikâyelerini ve daha neler gördük Leyla, daha neler dinledik bu şehirde. Kitaplarda okuduklarımız da caba.
Ne olursa olsun Leylâ bunlar mühim değil artık benim için. Benim için yalnız sen mühimsin. Bana kim ne derse desin hatta bir kıza bu kadar ehemmiyet ve kıymet verdim diye bana kızanlar bile olsa, aldırmayacağım ama sen ister dostum ol ister sevgilim, yeter ki hayatımda ol. Sen Leylâ bana geldikçe sana ihtiyacım olacak. Senden başka hiçbir isteğim yok. Sen Leyla bana her şeyi, her şeyi unutturabilirsin. Seni, bu muazzam aşka lâyık gördükçe ben, her şeyi yenebilirim Leyla
Düşün ki hayatta tek başımayım ve sen istersen hayatıma senden başka hiçbir kimse gi