Sağ El Ile Taharetlenmek

عن عائشة رضي الله عنها قالت: "كَانَت يَدُ رسُولِ الله -صلَّى الله عليه وسلَّم- اليُمنَى لِطُهُورِهِ وطَعَامِهِ، وكَانَت اليُسْرَى لِخَلاَئِهِ، ومَا كَانَ مِنْ أَذَى". عن حفصة رضي الله عنها "أَنَّ رَسُولَ الله -صلَّى الله عليه وسلَّم- كَانَ يَجْعَلُ يَمِينَهُ لِطَعَامِهِ وَشَرَابِهِ وَثِيَابِهِ، وَيَجْعَلُ يَسَارَهُ لِمَا سِوَى ذَلِك".
[الحديثان صحيحان] - [الحديث الأول: رواه أبو داود وأحمد. الحديث الثاني: رواه أبو داود وأحمد]
المزيــد

Âişe -radıyallâhu anha-'dan rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir: Rasûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem- sağ elini temizlik ve yemek için, sol elini ise tuvalette temizlenmek ve benzeri işler için kullanırdı. Hafsa -radıyallahu anha-'dan rivayet edildiğine göre o, şöyle demiştir: Rasûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem- yerken, içerken ve giyinirken sağ elini, diğer işleri yaparken ise sol elini kullanırdı.
[Sahih Hadis] - [Ebû Dâvûd rivayet etmiştir - Ahmed rivayet etmiştir]

Âişe -radıyallahu anha- Nebi -sallallahu aleyhi ve sellem-'in sağ ve sol elini ne için kullandığını açıklamıştır. Sol eli ile, eziyet veren şeyleri temizlemek için kullanırdı. Bunlar; istinca (su ile taharet), isticmar (taş ile taharet), istinşak (burna su çekme), istinsar (sümkürme) vb. şeylerdir. Eziyet veren şeylerde sol el kullanılır. Bunun dışında kalan şeylerde ise sağ el kullanılır. Bu da sağ ele hürmet etmek (yani değer vermek) içindir. Çünkü sağ el, sol elden daha faziletlidir. Bu hadis; sağ ele değer verilmesi sebebi ile temiz ve güzel işlerde sağ elin öne geçirilip kullanılmasının müstehaplığı kapsamına girer. Âişe -radıyallahu anha-'nın; "Rasûlullah -sallallahu aleyhi ve sellem- sağ elini temizlik ve yemek için, sol elini ise tuvalette temizlenmek ve benzeri işler için kullanırdı." sözü; "temizliğinde" yani abdet alırken sol elinden önce sağ eli ile başlar, sol ayağından önce sağ ayağı ile başlardı. Kulaklar ise baş kapsamına giren uzuvlardır. İkisine aynı anda mesh etmiştir. Ancak aynı anda tek el ile mesh edemiyorsa o zaman zaruretten dolayı sağ kulağından başlar. "Yemeğinde" (de sağ elini kullanırdı) yani yemek yerken sağ elini kullanırdı, demektir. "Sol elini de tuvalette temizlenmek için kullanırdı" istinca, isticmar ve pisliği izale ettiği için sol elini kullanmıştır. Eza veren tükürük, sümük ve bit gibi şeyleri gidermek için sol elini kullanırdı. Hafsa -radıyallahu anha-'nın hadisi sağ ile başlamanın müstehap olduğunu açıklamak için gelen Aişe -radıyallahu anha-'nın hadisini pekiştirmektedir. Sol el ise istinca, isticmar vb. eza ve pislikleri gidermek içindir.

Tercüme:İngilizceFransızcaİspanyolcaUrducaEndonezceBoşnakçaRuscaBengalceÇinceFarsçaTagalogHintliVietnamSinhalaKürtHausaMalayalam

Değerli kardeşimiz,

İstinca ve İstibra'nın Âdâbı:

Önce istinca ve istibraya sebeb olan tuvalete girme ve hâcet giderme âdâbını bilmek gereklidir. Şöyle ki:

* Tuvalete girileceği zaman parmağında Lâfza-i Celâl yazılı yüzük veya ceplerinde âyet yazılı sayfa veya Kur'an'dan bir parça var ise, bunların çıkarılması, tuvalete sokulmaması, yahut da muşambaya veya naylona sarılı vaziyette cepte taşınması gerekir. Yüzüğün ters çevrilerek avuç içine alınması da kifâyet eder.

* Daha tuvalete girmeden bismillâh deyip: "Allahümme innî eûzü bike mine'l-hubsi ve'l-habâis" diye dua edilmesi müstehabdır.

* Tuvalete sol ayakla girilir ve sağ ayakla çıkılır.

* Tuvalette kıbleye karşı oturulmamalı ve kıble tarafına arka da dönülmemelidir. Bunlar mekruhtur. Fakat evlerdeki tuvaletler kıbleye karşı yapılmışsa, artık zarurete binaen bunda bir beis yoktur. Şâfiî ve Mâlikî'ye göre kapalı bina içindeki tuvaletlerde kıbleye karşı dönmekte hiçbir mahzur yoktur. Kıbleye dönmemek mecburiyeti, kırlarda def'-i hâcet yapılacak zamanlara aittir.

* Tuvalette iken mecbur kalmadıkça konuşulmaz; zikredilmez,selâm alınmaz.

* Tuvaletlere tükürerek veya sümkürerek nahoş bir görüntüye sebeb olmamak da âdâbdandır.

* Özürsüz ayakta idrar yapmamak da âdâbdandır. Hazret-i Ömer (ra)'in bildirdiğine göre, bir keresinde ayakta su dökerken Resûlüllah Efendimiz (asm) onu görmüş ve: "Ya Ömer, ayakta su dökme." demiştir. Hz. Ömer (ra) bundan sonra bir daha ayakta su dökmemiştir. Fakat zaruret halinde ve idrar sıçrantılarından da korunmak mümkün olduğu takdirde, ayakta da su dökülebilir. Çünkü ashabdan bâzıları, Resûlüllah (asm)'ın ayakta da su döktüğünü görmüşlerdir. Bu durum zaruret ve idrarın sıçramaması haline hamledilmiştir. Oturarak idrar etmek, temizlik yönünden de daha iyidir. Bu şekilde idrar torbası daha iyi boşalır; akıntı ve sızıntı da azalır.

* Def'-i hâcet yaparken, avret mahalline ve vücuttan çıkan pisliğe bakılmamalıdır.

* Tuvaletten çıkıldığında: "Elhamdü lillâhi'llezî ezhebe annî'l-ezâ ve âfânî" denilmesi âdâbdandır.

İstincanın Mekruhları Nelerdir?

* Rüzgâra karşı, durgun ve akar sulara doğru idrar yapmak mekruhtur. Meyve ağacı altlarına, gölgelik yerlere, ekin tarlalarına, karınca ve haşerat yuvalarına, yollar üzerine def'-i hâcet etmek de mekruh sayılır. Bilhâssa insanların gideceği yolları ve oturacağı gölgelikleri kirletmek, hadîste şiddetle men'edilmiş, bu hâlin insanların eziyet duymalarına, dolayısıyla da lânet ve sövmelerine sebeb olacağı bildirilmiştir.

Sakınılması gereken bir husus da, umumî tuvaletlerde büyük hâcetini yaptıktan sonra, tuvaleti tam temizlemeden, kıyısında köşesinde pislikler bırakarak çıkmaktır. Bu durum da insanlara eziyet verir, nefretlerini mûcib olur. Hadîs'teki nehyin şümûlüne girer. İstinca ve istibrada temizlik hep sol el ile yapılır. Hadîs-i şerîf'te,

"Hiç biriniz  küçük abdest bozarken  erkeklik uzvunu kesinlikle sağ eliyle tutmasın, sağ eliyle silinmesin, bir şey içerken kabın içine solumasın!"(Buhârî, Vudû 19, Eşribe 25; Müslim, Tahâret  63)

buyurulmuştur. Âlimler, bu hadîse binaen, sağ el ile temizlenmeyi mekruh saymıştır.

* İstincada suyu kullanırken şiddetle suyu çarpmamalı, sıçrantı yapmamaya çalışmalıdır.

* Avret yerlerinin gözükmesinden korkulan hallerde, istinca terk edilir.

* Gusledilen yere küçük su dökülmesi de caiz görülmemiştir. "Umum vesveseler bundandır" denmiştir. Ancak akıntı varsa ve idrar, gusledilen yerde kalmayıp akıp gidiyorsa, caiz olur diyenler de olmuştur. İhtiyâta riâyette fayda vardır.

* İstinca yapamayacak kadar hasta olan bir kimse, zevcesi yoksa istincayı terkeder. Hasta olan kadın da kocası yoksa o da istincayı terkeder. Yabancıların bunlara taharet vermesi câiz olmaz.

Selam ve dua ile
Sorularla İslamiyet