Rasyonel Sayılar konusu kpss matematik bölümünde en az bir sorunun geleceği bir konudur. Bu önemli konuyu iyi kavramak gereklidir. Yapı itibari ile basit bir konu olarak görülse de kpss sınavında dikkat gerektiren sorular karşımıza çıkmaktadır. Önceki konumuzda OBEB-OKEK i inceledik. Sıradaki konumuz ise Rasyonel Sayılar olacak.
a ve b tam sayı , b≠0 olması şartıyla $ \displaystyle \frac{a}{b}$ şeklinde yazılan sayılar rasyonel sayılardır.
a= Pay b=Payda
Payda 1 olduğunda $ \displaystyle \frac{a}{b}$kesri tam sayı olur. Tüm tam sayılar aynı zamanda birer rasyonel sayıdır. Yani tam sayılar paydası 1 olan rasyonel sayılardır.
Pay sıfıra eşit ise sonuç sıfır olur. Payda sıfıra eşit ise bu rasyonel sayı tanımsızdır. Payın ve paydanın aynı anda 0 olması durumunda ise rasyonel sayı belirsizdir.
Kesirler 3 çeşide ayrılır;
seafoodplus.info Kesir
Payı paydasından küçük olan kesirlere basit kesir denir. Burada kesirin işaretine bakılmaz.
$ \displaystyle \frac{a}{b}$ basit kesir ise a<b olmalıdır.
Yani; -1<$ \displaystyle \frac{a}{b}$<1
$\displaystyle \frac{3}{5}$, $ \displaystyle \frac{1}{2}$, $ \displaystyle \frac{-7}{10}$, $ \displaystyle \frac{11}{24}$, $ \displaystyle \frac{1}{-7}$
2. Bileşik Kesirler
Payı paydasından büyük veya eşit olan tüm kesirlere bileşik kesirler denir. İşareti önemli değildir.
$ \displaystyle \frac{a}{b}$ Bir bileşik kesir ise a≥b olmalıdır.
$ \displaystyle \frac{a}{b}$ kesrinin birleşik kesir olması için $ \displaystyle \frac{a}{b}$≤-1 veya 1≤$ \displaystyle \frac{a}{b}$ olmalıdır.
$\displaystyle -\frac{11}{2}$, $ \displaystyle \frac{-8}{5}$, $\displaystyle \frac{25}{13}$, $ \displaystyle \frac{20}{20}$
3. Tam Sayılı Kesirler
Kesir çizgisinin sol tarafından 0dan farklı bir tam sayı olan tüm kesirlere tam sayılı kesir denir.
$ \displaystyle -3\frac{1}{9}$, $\displaystyle 2\frac{1}{11}$, $ \displaystyle 5\frac{4}{7}$, $ \displaystyle -1\frac{6}{8}$
Birleşik kesrin tam sayılı bir kesre çevrilmesi;
Tam sayılı kesir bileşik kesre çevrilirken tam olan kısım ( işaret göz önüne alınmadan) payda ile çarpılıp pay ile toplanıp pay bölümüne yazılır. Payda ise bu işlemde aynı kalır.
$ \displaystyle -2\frac{3}{8}=-\frac{+3}{8}=-\frac{19}{8}$
Kpss genel yetenek matematik dersine ait Rasyonel Sayılar konusunu tamamladık. Bir sonraki kpss genel yetenek matematik konumuz ise Rasyonel Sayılarda Dört İşlem olacaktır.
Pay: Bir kesin üst tarafında yer alan sayılar pay olarak bilinmektedir. Özellikle eş parçalara ayrılan bütünün içerisinden kaç tane alındığını göstermektedir.
Payda: Bir kesin alt kısmında yer alan sayıyı gösterir. Bir bütünün ayrılmış olduğu eş parçalara anlatmaktadır.
Bu şekilde pay ve payda ile öğrendikten sonra birim kesri daha iyi bir biçimde anlayabiliriz. Bu doğrultuda pay sabit kalmak suretiyle sadece bir olarak kalıyorsa ve payda farklı rakamlar üzerinden oluşuyorsa bu birim kesirdir.
Not: Birim kesir içerisinde paydası küçük olan kesir diğerinden büyüktür. Şimdi kesirlerin büyüklüğünü ve küçüklüğüne ele alarak onların birim kesir üzerinden nasıl yazıldığına ve sıralandığına bakalım.
Birim Kesirleri Büyükten Küçüğe Doğru Sıralama
Öncelikle birim kesirleri büyükten küçüğe doğru sıralama ya ele alalım. Bunu gerçekleştirmek için öncelikle büyük olan kesri alacağız ve ondan sonra küçüğe doğru sıralayacağız. Ne demiştik? Eğer bir kesrin paydası küçük ise o zaman diğer kesirlerden büyüktür.
1/2 > 1/3 > 1/4 > 1/5 > 1/6 > 1/7
Bu şekilde büyükten küçüğe doğru kesirleri sıralamamız mümkün. Dikkatli şekilde baktığımız zaman ilk sıradaki kesir en büyük olandır. En sondaki kesir ise en küçük olandır.
Birim Kesirleri Küçükten Büyüğe Doğru Sıralama
Bu defa birim kesirleri küçükten büyüğe doğru ele alalım ve sıralayalım. Bunu yapabilmek için bu defa da paydası büyük olan kesirlerin ilk sıraya yazacağız ve buna göre soracağız.
1/9 < 1/8 < 1/7 < 1/6 < 1/5 < 1/4 < 1/3
Gördüğümüz gibi paydası büyük olan kesirler diğer kesirlerden daha küçüktür. Çünkü bir bütünün 9 parçaya ayrılması ile bir bütünün 5 parçaya ayrılması aynı değildir. Yani 9 parçaya ayrılmış bir bütünün bir parçası çok küçüktür. Ancak bir bütün 5 parçaya ayrıldığı zaman her bir parçası daha büyüktür.
Tabii bu işlemler birim kesir üzerinden ele alınarak gerçekleştirilir. Yani bu şekilde bir sıralama gerçekleştirmek istiyor isek mutlaka birim kesir kullanılmalıdır. Böylece pay sabit şekilde bir kalarak paydayı değiştirmek suretiyle kesri büyük ya da küçük yapabilirsiniz.
Bu şekilde siz de örnekler yaparak birim kesri daha iyi bir biçimde anlayabilirsiniz. Birim kesir üzerinden paydaları değiştirebilir veya hangisinin büyük hangisini küçük olduğunu anlamaya çalışabilirsiniz.
Örnek
c) TAMSAYILI KESİR
Sıfır hariç bir tam sayı ve basit kesir ile birlikte yazılan kesir sayılarına tam sayılı kesir denir.
Örnek
RASYONEL SAYILARDA DÖRT İŞLEM
1) Toplama - Çıkarma
Öncelikle paydalar eşit değil ise eşitlenir. Sonra paylar arasında işlem yapılır. Payda ortak olarak aynen yazılır.
2. Çarpma
Paylar çarpılıp paya, paydalar çarpılıp paydaya yazılır.
3. Bölme
Birinci kesir aynen yazılır, ikinci kesir ters çevrilip çarpma işlemi yapılır.
MERDİVENLİ İŞLEMLER
Merdivenli kesirlerde önce ana kesir çizgisi belirlenir. En üst ve en alt noktalardan ana kesir çizgisine yaklaşarak işlem (bilgi seafoodplus.info) yapılır.
Örnek
RASYONEL SAYILARDA SIRALAMA
Aşağıdaki yöntemler pozitif rasyonel sayılarda sıralama için geçerlidir, negatif rasyonel sayılar sıralanırken önce pozitifmiş gibi sıralanıp sonra yön değiştirir.
1) Eşitleme Metodu
a) Paylar eşitlenirse paydası küçük olan kesir daha büyüktür.
Örnek
b) Paydalar eşitlenirse payı büyük olan kesir daha büyüktür.
Örnek
2. Fark Metodu
Pay ile payda arasındaki fark eşit ise;
a) Basit kesirlerde payı küçük olan kesir daha küçüktür.
b) Bileşik kesirlerde payı küçük olan kesir daha büyüktür.
3. Ondalık Sayıya Çevirme Metodu:
Rasyonel sayılar, ondalık sayıya çevrilip sonra sıralama yapılabilir.
ARADA OLMA
İki rasyonel sayı arasında çok sayıda (sınırsız sayıda) rasyonel sayı vardır. Ancak bu sayılar sayı eksenini tamamen doldurmaz. Çünkü sayı doğrusunda görüntüsü olduğu halde rasyonel olmayan sayılar vardır. İçin
ONDALIK SAYILAR
Tanım:
Paydası 10 un kuvvetleri biçiminde olan (veya bu şekle getirilebilen) kesirlere ondalık kesir denir. Bir ondalık kesrin virgülden (bilgi seafoodplus.info) önceki kısmına tam kısmı, virgülden sonraki kısmına kesir kısmı denir.
Ondalık Kesirlerde Çözümleme
Bir ondalık kesri basamak değerlerinin toplamı biçiminde ifade etmeye ondalık kesri çözümleme denir.
Örnek
43, sayısını çözümleyelim:
şeklinde çözümlenir.
Bir ondalık kesrin, kesir kısmının sonuna yazılacak sıfırlar bu ondalık kesrin değerini değiştirmez.
Örnek
5,28 = 5, = 5, gibi.
ONDALIK SAYILARDA DÖRT İŞLEM
1) Toplama-Çıkarma:
Virgüller alt alta gelecek biçimde yazılır ve işlem yapılır. Sonuç aynı basamaktan (hizadan) virgülle ayrılır.
Örnek
gibi.
2) Çarpma:
Virgül yokmuş gibi işlem yapılır. Sonuç; her iki çarpanın virgülden sonraki kısımlarının basamak sayısının toplamı kadar sağdan sola doğru virgülle ayrılır.
Örnek
3) Bölme
Pay ve paydadaki sayılar virgülden kurtarılır. Yani 10 un katları ile genişletilip sadeleştirilir.
Örnek
DEVİRLİ ONDALIK SAYI
Ondalık biçimde yazılan bir rasyonel sayının ondalık kısmındaki rakamlar belli bir biçimde tekrarlanıyor ise bu sayıya devirli ondalık sayı denir ve devreden kısmın üzerine (-) işareti konur.
Örnek
Her rasyonel sayı devirli bir ondalık sayı biçiminde, her devirli ondalık sayı rasyonel sayı biçiminde yazılabilir.
Devirli Sayının Rasyonel Sayı Biçiminde Yazılması
Devirli bir ondalık sayıyı rasyonel sayıya şu şekilde çeviririz.
(Sayının Tamamı)-(Devretmeyen Kısım)
Devirli sayı =
Virgülden sonra devreden rakam kadar 9,
devretmeyen rakam kadar 0
Örnek
sayılarının OKEKini ve OBEBini bulunuz.
Çözüm
Çözümlü Örnekler
işleminin sonucu nedir?
Çözüm
Cevap:C
2.
pozitif kesri bileşik bir kesir ise x in alabileceği doğal sayı değerlerinin toplamı kaçtır?
Çözüm
Cevap : A
3.
işleminin sonucu kaçtır?
A) 12 B) 13 C) 24 D) E)
Çözüm
Cevap : D
4.
işleminin sonucu kaçtır?
Çözüm
Cevap : D
5.
işleminin sonucu kaçtır?
A) 0,1 B) 0,2 C) 10 D) 20 E)
Çözüm
Cevap : C
6.
işleminin sonucu kaçtır?
7.
işleminin (bilgi seafoodplus.info) sonucu kaçtır.
Çözüm
Cevap : B
8.
işleminin sonucu kaçtır?
A) 1 B) 1,1 C) 11 D) 22 E) 33
Çözüm
Cevap : B
9.
paydası küçük olan daha büyüktür. O halde c < b < a olur.
a, b, c pozitif gerçel (reel) sayılar olmak üzere,
ifadesindeki her sayı 3 ile çarpılırsa aşağıdakilerden hangisi elde edilir?
Çözüm
Her sayı 3 ile çarpılırsa 3a, 3b ve 3 c olur.
Cevap: D
|