М.М. КЭРУЛЫ
Учебное пособие
КАЗАНЬ
УДК ʹ36
ББК
К98
Печатается по рекомендации
Ученого cовета Института международных отношений
Казанского (Приволжского) федерального университета в рамках
реализации Федеральной целевой программы по подготовке специалистов
с углубленным знанием истории и культуры ислама
Рецензенты:
кандидат филологических наук, доцент А.Р. Рахимова;
кандидат филологических наук, доцент А.М. Тузлу
Кэрулы М.М.
К98 Начальный курс грамматики турецкого языка: учeбное пособие /
М.М. Кэрулы. – Казань: Изд-во Казан. ун-та, – с.
ISBN
УДК ʹ36
ББК
ISBN
1
Hengirmen M. Türkçe Öğreniyoruz. Ankara. S.
4
за гласными заднего ряда (ненебными: a, ı, o, u) – только гласные за-
днего ряда.
Например: açık (открытый), adım (шаг), barış (мир), bilezik (брас-
лет), eğitim (образование), üzüm (виноград). Данный принцип не со-
блюдается в некоторых словах исконно тюркского происхождения
(anne – мама, elma – яблоко), заимствованиях (pilot – пилот, seyahat –
путешествие) и сложных словах (akciğer – легкие, başkent – столица).
Также принципу небного притяжения не подчиняются семь аффик-
сов (-yor, -ken, -ki, -leyin, -(i) mtrak, -daş, -gil).
2. Принцип небно-губного притяжения.
Этот принцип состоит в том, что за неогубленными гласными (a,
e, ı, i) могут следовать только неогубленные (a, e, ı, i), а за огубленны-
ми – либо узкие огубленные (u, ü), либо широкие неогубленные (a,
ı)1. В обобщенном виде данный принцип можно представить следу-
ющим образом:
a → a, ı (anlam – смысл, açık – открытый)
e → e, i (elemek – просеивать, eğitim – образование)
ı → a, ı (ısmarlamak – заказывать, ısınmak – греться)
i → e, i (izlemek – смотреть, izin – разрешение)
o → a, u (oynamak – играть, okul – школа)
ö → e, ü (öğretmen – учитель, öğüt – наставление)
u → a, u (uyanmak – просыпаться, uyku – сон)
ü → e, ü (ürkek – пугливый, üzüm – виноград).
Принцип небно-губного притяжения нарушается в некоторых ис-
конно турецких (yağmur – дождь, tavuk – курица, kavurmak – обжари-
вать) и заимствованных словах (radyo – радио, televizyon – телевизор,
otobüs – автобус).
При добавлении аффиксов к словам, в которых нарушается прин-
цип небно-губного притяжения, согласование гласных аффиксов идет
по последней гласной букве в слове: konsolos (консул)→konsolosluk
(консульство) →konsoloslukta (в консульстве).
3. Закон гармонии согласных.
В турецких словах идущие подряд две согласные согласуются
по звонкости. Это имеет значение при выборе аффиксов. Если ос-
1
Кузнецов П.И. Учебник турецкого языка: начальный курс. М.,
5
нова слова заканчивается на звонкую согласную, то выбирается аф-
фикс, начинающийся со звонкого согласного, и наоборот. Это назы-
вается гармонией согласных (или уподоблением согласных): aç-tı-m
(открыл), aç-tır-dı-m (попросил открыть), aç-tır-ıl-dı (был открыт).
4. Ударение.
Для большинства турецких слов характерно ударение на по-
следнем слоге. Ударение не на последнем слоге встречается в заим-
ствованных словах (bánka – банк, eféndi – господин, tiyátro – театр,
lokánta – ресторан) и географических названиях (Rúsya – Россия,
Páris – Париж, Ánkara – Анкара, Danimárka – Дания). При присоеди-
нении аффиксов ударение перемещается на последний слог: çocúk →
çocuğún → çocuğundá → çocuğundakí → çocuğundakiné. Однако не-
которые аффиксы в турецком языке являются безударными. В словах,
содержащих данные аффиксы, ударение падает на предшествующий
им слог.
6
• ÜNİTE I •
MERHABA!
ЗДРАВСТВУЙТЕ!
TÜRK ALFABESİ
ТУРЕЦКИЙ АЛФАВИТ
В современном турецком алфавите 29 букв, причем каждому зву-
ку соответствует буква:
Aa Bb Cc Çç Dd Ee Ff Gg ğ Hh Iı İi Jj Kk Ll Mm Nn Oo Öö Pp Rr Ss
Şş Tt Uu Üü Vv Yy Zz
ОСОБЕННОСТИ ПРОИЗНОШЕНИЯ
7
p [p] как рус. П
r [r] как рус. Р, но не такой раскатистый, нередко имеет
«ш»- или «ж»-образный призвук
s [s] как рус. С
ş [ʃ] мягче рус. Ш
t [t] как рус. Т
u [u] как рус. У
ü [y] как татар. Ү
v [v] как рус. В
y [j] как рус. Й
z [z] как рус. З
8
İyi akşamlar ( – ) (Добрый вечер!)
İyi geceler ( – …) (Спокойной ночи!)
9
Silver: Senin adın ne? (Как тебя зовут?)
Albert: (Benim adım) Albert. Senin adın ne? ((Меня зовут) Aльберт,
а тебя как зовут?)
Silver: (Benim adım) Silver. Memnun oldum. ((Меня зовут) Силь-
вер. Очень приятно.)
Albert: Ben de memnun oldum. (Мне тоже приятно.)
Silver: Nerelisin? (Откуда ты?)
Albert: Rusyalıyım. Peki, sen nereden geldin? (Я из России. А ты
откуда?)
Silver: Ben Arnavutluk'tan geldim. (Я из Албании.)
Albert: Tamam, sonra görüşürüz. (Хорошо, увидимся.)
Silver: Görüşürüz. (До свидания.)
10
Bu kim (dir)? Bu doktor(dur). Кто это? Это доктор.
Bunlar ne (dir)? Bunlar kalem (dir). Что это за предметы? Это
ручки.
Bunlar kim (dir)? Bunlar öğrenci (dir). Что это за люди? Это
ученики.
BURASI NERESİ?
ЧТО ЭТО? (ДЛЯ ОБОЗНАЧЕНИЯ МЕСТНОСТИ)
1. Burası neresi? 2. Şurası neresi? 3. Orası neresi?
Burası İstanbul. Şurası İzmit. Orası park.
Что это за место? Что это за место? Что это за место?
Это Стамбул. Это Измит. Это парк.
ÇOĞUL EKİ
ОКОНЧАНИЕ МНОЖЕСТВЕННОГО ЧИСЛА
В турецком языке множественное число именных частей речи об-
разуется путем прибавления окончания -lar/ -ler.
11
'-MI' SORU EKİ
ВОПРОСИТЕЛЬНАЯ ЧАСТИЦА «ЛИ»
Для того чтобы построить вопросительное предложение необхо-
димо прибавить частицу “mi” к предложению в изъявительном на-
клонении.
a, ı => mı?
e, i => mi ?
o, u => mu?
ö, ü => mü?
Bu dolap mı? Это шкаф?
Evet, dolap. Да, это шкаф.
12
• ÜNİTE II •
NEREDE NE VAR?
ЧТО? ГДЕ?
13
пользуется для обозначения времени: masada (на столе), saat altıda
(в шесть часов).
a, ı, o, u => -da
e, i, ö, ü => -de
Окончание -da подчиняется закону гармонии согласных. Если
последняя буква склоняемого слова – глухая согласная, то это слово
присоединяет к себе -ta/-te, если звонкая – -da/-de.
Слово в местно-временном падеже отвечает на вопросы kimde?
(у кого?), nerede? (где?), nede? (на чем?). Местному падежу в русском
языке соответствуют: предложный падеж с предлогами «в, на, при»,
родительный падеж с предлогом «у».
Ударение в слове в любом падеже переходит на падежное окон-
чание.
Nerede?
1. Kalem nerede? – Kalem masada.
2. Okul nerede? – Okul Vezneciler'de.
3. Öğretmen nerede? – Öğretmen sınıfta.
Kimde?
1. Kitap kimde? – Kitap Mehmet'te.
2. Para kimde? – Para Ayça'da.
3. Silgi kimde? – Silgi bende.
14
Öğretmen okulda mı?
– Evet, öğretmen okulda.
– Hayır, öğretmen okulda değil.
1. Defter çanta?
2. Ahmet ev?
3. Yumurta sepet?
4. Elma dolap?
5. Öğrenci sınıf?
6. Balık akvaryum?
VAR, YOK
ЕСТЬ / НЕТ
Sokakta lamba var. Sokakta lamba yok.
Bahçede çiçek var. Bahçede çiçek yok.
Sepette yumurta var. Sepette yumurta yok.
SAYILAR
ЧИСЛА
0 sıfır ноль 11 on bir одиннадцать yüz сто
1 bir один 12 on iki двенадцать yüz bir сто один
2 iki два 13 on üç тринадцать iki yüz двести
3 üç три 20 yirmi двадцать bin тысяча
4 dört четыре 30 otuz тридцать bin on тысяча десять
5 beş пять 40 kırk сорок iki bin две тысячи
6 altı шесть 50 elli пятьдесят 10 on bin десять тысяч
7 yedi семь 60 altmış шестьдесят iki yüz bin двести тысяч
8 sekiz восемь 70 yetmiş семьдесят 1 milyon миллион
9 dokuz девять 80 seksen восемьдесят 1 milyar миллиард
10 on десять 90 doksan девяносто
15
Следует помнить, что в турецком языке существительное с чис-
лительным употребляется обычно в единственном числе: üç öğrenci
(три ученика).
Если существительное имеет при себе определения, то числи-
тельное ставится, как правило, на первое место: iki küçük masa (два
маленьких столика).
Порядковые числительные образуются при помощи аффикса
-ıncı, -inci, -uncu, -üncü (после согласной основы) или -ncı, -nci, -ncu,
- ncü: birinci (первый), altıncı (шестой), onuncu (десятый), üçüncü
(третий).
KAÇ?
СКОЛЬКО?
“Kaç?” (сколько?) используется для обозначения количества,
цены и времени.
Örnek (пример):
1. Saat kaç? – Saat sekiz. (Который час? – Восемь часов.)
2. Tiyatro saat kaçta? – Tiyatro saat dokuzda. (Во сколько спек-
такль? – Спектакль в девять.)
3. Bir haftada kaç gün var? – Bir haftada yedi gün var. (Сколько дней
в неделе? – В неделе семь дней.)
4. Bir yılda kaç mevsim var? – Bir yılda dört mevsim var. (Сколько
времен года? – Есть четыре времени года.)
5. Sınıfta kaç öğrenci var? – Sınıfta 20 öğrenci var. (Сколько учени-
ков в классе? – В классе 20 учеников.)
6. Kaç yaşındasınız? – 30 yaşındayım. (Сколько вам лет? – Мне
30 лет.)
7. Bir tost kaç lira? – Bir tost 2 lira. (Сколько стоит тост? – Один
тост стоит 2 лиры.)
8. Telefon numaranız kaç? – Telefon numaram 12 (Ка-
кой ваш номер телефона? – Мой номер телефона 12 )
16
SAATLER
ЧАСЫ
60 saniye (60 секунд) = l dakika (одна минута)
60 dakika (60 минут) = l saat (1 час)
30 dakika (30 минут) = yarım saat (полчаса)
Tam saatler (ровное время)
= saat sekiz (время восемь)
Buçuk (половина): 30 dakika (30 минут)
= sekiz buçuk (восемь тридцать)
Çeyrek (четверть): 15 dakika (15 минут)
= saat on (время десять)
= on buçuk (десять тридцать)
= saat on iki (время двенадцать часов)
= on iki buçuk (двенадцать тридцать)
(y)a var
(y)ı geçiyor
= sekizi çeyrek geçiyor (пятнадцать минут девятого)
= onu çeyrek geçiyor (пятнадцать минут одиннадцатого)
= üçü yirmi geçiyor (двадцать минут четвертого)
= yediyi on geçiyor (десять минут восьмого)
17
2. Saat kaç? ()
3. Saat kaç? ()
4. Saat kaç? ()
5. Saat kaç? ()
6. Saat kaç? ()
KAÇTA?
ВО СКОЛЬКО?
Film kaçta başlıyor? Во сколько начинается фильм?
Sekizde. В восемь.
Yediye on kala. Без десяти семь.
Bir buçukta. В половине второго.
Üçü çeyrek geçe. В четверть четвертого.
Kuruluş tarihi:
Lozan Antlaşması 24 Temmuz
Cumhuriyetin ilanı 29 Ekim
1
sayımı. seafoodplus.info
18
1. Türkiye’nin nüfusu ne kadar?
2. Yüzölçümü kaç kilomerte kare?
ÜLKELER
СТРАНЫ
Ülke (страна) – millet (нация) –
dil (язык) – başkent (столица)
Almanya (Германия) – Alman (немец) – Almanca (немецкий) –
Berlin (Берлин)
Amerika (ABD) (Америка) – Amerikalı (американец) – İngilizce
(английский) – Washington (Вашингтон)
İngiltere (Англия) – İngiliz (англичанин) – İngilizce (английский) –
Londra (Лондон)
Kırgızistan (Киргизстан) – Kırgız Türkü (киргиз) – Kırgız Türkçesi
(киргизский) – Bişkek (Бишкек)
Macaristan (Венгрия) – Macar (венгр) – Macarca (венгерский) –
Budapeşte (Будапешт)
Rusya (Россия) – Rusyalı (россиянин) – Rusça (русский) – Moskova
(Москва)
Türkiye (Турция) – Türk (турок)– Türkçe (турецкий) – Ankara (Ан-
кара)
Suriye (Сирия) – Suriyeli (сириец) – Arapça (арабский) – Şam
(Дамаск)
KÜLTÜR KÖŞESİ
УГОЛОК КУЛЬТУРЫ
Türkiye Cumhuriyeti1
Türkiye Cumhuriyeti, kuzey yarım kürede, Asya ve Avrupa kıtalarının
birleştiği yerdedir. İstanbul'daki Boğaziçi ve Fatih Sultan Mehmet
köprüleri, Asya ve Avrupa kıtalarını birbirine bağlar. Türkiye'nin üç tarafı
denizlerle çevrilidir. Kuzeyde Karadeniz, batıda Ege Denizi ve güneyde
Akdeniz ve kuzeybatıda bir iç deniz olan Marmara Denizi vardır.
1
Karaman N.N. Türkçe Konuşalım, Filiz Kitapevi. İstanbul, S.
19
Türkiye Cumhuriyeti, 29 Ekim tarihinde kurulmuştur. Türkiye
Cumhuriyeti demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devletidir. İlk cumhur
başkanı Mustafa Kemal Atatürk'tür. Başkenti Ankara'dır. Resmî dili
Türkçe, para birimi Türk lirasıdır. Türkiye'nin nüfusu yaklaşık 76 milyon,
zölçümü ise km2 dir.
Турецкая республика
Турецкая республика – государство, расположенное в северном
полушарии Земли, в точке пересечения Азии и Европы. Стамбуль-
ские мосты Богазичи и Фатих Султан Мехмет соединяют Европу
и Азию. Турция омывается тремя морями: Черным, Средиземным
и Эгейским, а Мраморное море является внутренним морем страны,
важным водным путем, соединяющим Черное море со Средиземным.
Турецкая республика образовалась 23 октября года. Она являет-
ся демократическим, правовым государством. Первым президентом
был Мустафа Кемаль Ататюрк. Столицей государства является город
Анкара, государственным языком – турецкий. Официальная денеж-
ная единица – турецкая лира. Численность населения составляет око-
ло 76 млн человек, площадь государства – км2.
20
• ÜNİTE III •
NE YAPIYORSUNUZ?
ЧТО ДЕЛАЕТЕ?
ŞİMDİKİ ZAMAN
НАСТОЯЩЕЕ ВРЕМЯ
Данное время, как правило, используется для обозначения неза-
вершенного действия, продолжающегося в настоящем.
Если последняя буква основы глагола “а” или “e”, то при присо-
единении аффикса настоящего времени данные гласные сужаются,
т. е. переходят в гласные “ı”, “i”, “u”, “ü”.
“а” → “ı” (если предпоследняя гласная буква “а” или “ı”)
anlamak – anlıyor (понимать – понимает)
“a” → “u” (если предпоследняя гласная буква “o” или “u”)
oynamak – oynuyor (играть – играет)
“e” → “i” (если предпоследняя гласная буква “e” или “i”)
beklemek – bekliyor (ждать – ждет)
“e” → “ü” (если предпоследняя гласная “ö” или “ü”) söylemek –
söylüyor (говорить – говорит)
21
В глаголах gitmek и etmek, корень которых заканчивается на бук-
ву “t”, происходит озвончение и “t” переходит в “d”:
Seyretmek + yor = seyrediyor
Gitmek+yor = gidiyor.
22
geliyor musunuz?
geliyorlar mı?
23
2. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.
(Заполните пропуски как в примере.)
1. Dilek her gün gazete oku
2. Biz hiç yalan söyle
3. Cemile ve Ayşegül Rusça bil
4. Biz yarın akşam sinemaya git
5. Ece hiç dondurma ye
6. Kardeşim gündüz hiç uyu
7. Ahmet hafta sonu voleybol oyna
Olumlu Soru (вопрос)
Örnek (пример):
1. Sen yarın pikniğe gidiyor musun?
3. Bu akşam ne yapıyorsun?
2. Özlem İngilizce biliyor mu?
4. Bebek şimdi uyuyor mu?
3. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.
(Заполните пропуски как в примере.)
1. Duygu bilet al?
2. Sen güzel yemek yap?
3. Siz her gün kompozisyon yaz?
4. Onlar şimdi çalış?
5. Her sabah kahvaltı et?
6. Burak ile Özge bu yaz evlen?
7. Sen Türkçe bil?
8. Bebek her gün bir bardak süt iç?
Olumsuz Soru (вопрос «разве не…?»)
Örnek (пример):
1. Siz Türkçe anlamıyor musunuz?
2. Sen meyve yemiyor musun?
3. Onlar televizyon seyretmiyorlar mı?
4. Aykut Bey kahve içmiyor mu?
4. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız (Заполните
пропуски как в примере.)
1. Sen bana güven?
24
3. Berna hiç rejim yap?
5. Leyla İzmir’de çalış?
7. Sen Rusça bil?
2. Siz tatlı ye?
4. Okula otobüsle git?
6. Duygu Beyazıt’ta otur
8. Siz şeker kullan?
25
Правило не распространяется на следующие категории:
а) заимствования, которые в языке-источнике оканчиваются на t
Devlet – devlete
b) имена собственные
Mehmet – Mehmet’e
c) большинство односложных слов
at – ata, top – topa.
Направительный падеж также используется:
1) для обозначения времени
kışa (на зиму), yarına (на завтра)
2) для обозначения цели, причины
karşılamaya çıktı (вышел, чтобы встретить)
ayrıldğıına üzülüyorum (печалюсь из-за разлуки)
3) для обозначения цены
onar liraya (по десять лир)
4) для создания парных слов
arka arkaya (друг за другом)
5) в оборотах, синонимичных “-dan dolayı”, “-dığı için”
Geldiğine sevindim. (Обрадовался твоему приезду.)
6) после послелогов “dek (до), değin (до), doğru (к), göre (судя
по…), kadar (до), karşı (против), rağmen (несмотря на), üzerine (для)”.
Akşama kadar (до вечера)
7) в сложных наречиях aç karına (на голодный желудок),
bir bakıma (с одной сторонны), boş yere (впустую) и т. д.
8) в сложных глаголах
hoşa (hoşuma,hoşuna) gitmek (понравиться / нравиться), şakaya
vurmak (отшутиться), göze çarpmak (выделяться) и др.
Örnek (пример):
1. Tülay, markete gidiyor ve alışveriş yapıyor .
2. Ali, Merve'ye bakıyor.
3. Zerrin ve Hande sinemaya gidiyorlar.
4. Ahmet, kediye yemek veriyor.
5. Mehmet okula gidiyor.
26
1. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.
(Заполните пропуски как в примере).
1. Meltem, vazoçiçek koyuyor.
2. Telefon cevap veriyorum.
3. Leyla, kedi yemek veriyor.
4. Fakirler ve yaşlılar yardım ediyoruz.
5. Ümit, banka gidiyor ve para yatırıyor.
6. Taksim' gitmiyoruz, Şişli' gidiyoruz.
7. Berkay, benyardım ediyor.
27
5) перед некоторыми глаголами
-dan söz etmek, -dan bahsetmek (рассказать о)
6) вместо оборота “-dan dolayı” (по причине)
7) для обозначения образа действия
Уağmur hafiften yağıyor. (Дождь накрапывает.)
8) в других частях речи
toptan alışveriş (продажа оптом).
Örnek (пример):
1. Ülkü, çantadan para alıyor.
2. Uçaktan çok korkuyorum.
3. Özlem, tatilden yarın dönüyor.
4. Dilek, bankadan para çekiyor mu?
5. Beyazıt'tan Taksim'e gidiyorum.
Bu Şu О
Çoğul (Множественное число) Bunlar Şunlar Onlar
Yönelme hali (Дательный падеж) Buna Şuna Ona
Bulunma hali (Местный падеж) Bunda Şunda Onda
Çıkma hali (Исходный падеж) Bundan Şundan Ondan
Belirtme hali (Винительный падеж) Bunu Şunu Onu
28
Zeynep'in Bir Günü1
Один день Зейнап
Zeynep, İstanbul Üniversitesi'nde öğrenci. İstanbul'da yalnız yaşıyor.
Her sabah 'de kalkıyor. Kahvaltıdan önce duş alıyor, giyiniyor ve
makyaj yapıyor. Sonra, kahvaltı ediyor. Kahvaltıda, portakal suyu içiyor;
zeytin, peynir, reçel ve yumurta yiyor. Kahvaltıdan sonra evden çıkıyor,
durağa gidiyor ve otobüse biniyor. Okula gidiyor. Dersten önce kantinde
arkadaşlarıyla oturuyor, biraz sohbet ediyor. Dersler her gün 'da
başlıyor ve 'da bitiyor.
Zeynep dersten sonra kantinde öğle yemeği yiyor. Öğleden sonra
Aksaray'da bir mağazada tezgahtarlık yapıyor. Mağazaya çok müşteri
geliyor. Bazı müşteriler çok kararsız ve titiz oluyor. Bazı müşteriler ise
kolay beğeniyor. Zeynep mağazada çok yoruluyor.
Zeynep, akşam 'da işten çıkıyor, metroyla eve dönüyor. Biraz
dinleniyor ve akşam yemeği hazırlıyor. Akşam yemeği yiyor. Yemekten
sonra ders çalışıyor. Zeynep her gün 'da yatıyor, yarım saat kitap
okuyor ve 'da uyuyor.
1. Aşağıdaki soruları yanıtlayınız.
(Ответьте на вопросы.)
1. Zeynep kaçta kalkıyor?
2. Zeynep kahvaltıda ne yiyor?
3. Zeynep nerede çalışıyor?
4. Zeynep kaçta işten çıkıyor?
5. Zeynep akşam yemeğinden sonra ne yapıyor?
2. Aşağıdaki tümceleri metne göre işaretleyin.
(Выберите вариант, опираясь на текст.)
Doğru (верно) Yanlış (неверно)
1. Zeynep İstanbul'da ailesiyle yaşıyor.
2. Zeynep okula metroyla gidiyor.
3. Zeynep öğleden sonra bir mağazada çalışıyor.
4. Mağazaya az müşteri geliyor.
5. Zeynep, akşam yemekten sonra ders çalışıyor.
1
Bölükbaş F., Özenç F., Yılmaz M. Yabancılar İçin Türkçe Ders Kitabı. İstanbul,
S.
29
-dan önce
До того как
Örnek (пример):
1. Yemekten önce ellerimi yıkıyorum.
2. Buket sınavdan önce ders çalışıyor.
-dan sonra
После
Örnek (пример):
1. Fazilet yemekten sonra kahve içiyor.
2. Funda dersten sonra Taksim'e gidiyor.
3. Ben işten sonra tenis oynuyorum.
30
6. Sınavpikniğe gidiyoruz.
7. Hasan Ocakİngiltere'ye gidiyor.
8. Sinemabilet alıyoruz.
9. Tatilrezervasyon yaptırıyoruz.
AD TÜMCELERİ
ИМЕННЫЕ ПРЕДЛОЖЕНИЯ
31
-imek спрягается по лицам и числам:
İsim, sıfat,
Zarf sayı
-imek çekimi Örnekler
(Место- (Сущ. / – ?
(Склонение -imek) (примеры)
имение) прил. / чис-
лит. / нареч.)
Ben Öğretmen Değil Mı -ım/-im/-um/-üm/- Siz okulda
yım/-yim/-yum/-yüm mısınız?
Sen Çalışkan Mi -sın/-sin/-sun/-sün Ben hastayım.
О Okulda Mu -dır, -dir, -dur, -dür, Sen öğrenci
-tır, -tir, -tur, - tür değilsin.
Biz Öğrenci Mü -ız/-iz/-uz/-üz/-yız/- 0 Ali mi?
yiz/-yuz/-yüz
Siz Ali -sınız/-siniz/-su- Biz öğretmeniz.
nuz/-sünüz
Onlar Hasta (-lar/-ler)
Örnek (пример):
1. Ben bugün çok mutluyum.
2. Siz çok çalışkansınız.
3. Özlem bizimle gelmiyor, o şimdi derste.
4. Siz diş doktorusunuz.
5. Onlar şimdi alışverişteler.
32
Olumsuz (отрицательная форма)
ad (сущ.) / sıfat (прилаг.) / zamir (местоим.) + değil +
kişi eki (оконч. лица)
Örnek (пример):
1. Garsonlar güler yüzlü değiller.
2. Bugün deniz dalgalı değil.
3. Annem ve babam evde değiller.
4. Biz tembel değiliz.
BİBER DOLMASI1
ФАРШИРОВАННЫЙ ПЕРЕЦ
Biber dolması için malzemeler:
l kilogram dolmalık biber,
2 tane domates,
2 su bardağı pirinç,
3 tane kuru soğan,
l yemek kaşığı kuş üzümü,
l yemek kaşığı dolmalık fıstık,
2 tatlı kaşığı nane,
2 tatlı kaşığı karabiber,
2 kesme şeker,
yarım demet maydanoz,
yarım limon suyu,
yarım su bardağı zeytinyağı,
tuz.
1
Öztürk, S. Gelincik Sofrası, M Mozaik. Yayınevi, İstanbul, S.
33
su ekleyin. Kısık ateşte pişirin. Daha sonra servis tabağına alın, limon
dilimleri ve maydanoz ile süsleyin.
Afiyet olsun!
EMİR KİPİ
ПОВЕЛИТЕЛЬНОЕ НАКЛОНЕНИЕ
Kişi eki
Tekil (ед. число) Çogul (мн. число)
(лицо)
2 уaz – gel – yаzınız или gelin или geliniz –
напиши приходи yazın – напишите приходите
3 yazsın – gelsin – yаzsınlar – пусть gelsinler – пусть
пусть он пусть он они напишут они придут
напишет придет
+ Kişi eki Tekil (ед. число) Çogul (мн. число)
(лицо)
2 основа глагола основа глагола + -in / -ın / -un / -ün /
-yin / -yın / -yun / -yün
3 основа глагола + -sın/- основа глагола + -sınlar / -sinler /
sin/-sun/-sün -sunlar / -sünler
34
Örnek (пример):
1. Arabayı kaldırıma park etmeyin.
2. Ahmet, bu sabah erken kalk!
3. Lütfen, bizi rahatsız etmeyin.
4. Sabahları mutlaka kahvaltı edin.
5. Bu odayı temizlesinler.
6. Çimenlere basmayın.
7. Her ders, sözlükleriniz yanınızda olsun.
İSTEK KİPİ
ПОВЕЛИТЕЛЬНО-ЖЕЛАТЕЛЬНОЕ НАКЛОНЕНИЕ
Желательное наклонение выражает готовность, желание совер-
шения действия.
Fiil (основа глагола) + -a (ya), -e(ye) + kişi eki (окончание лица)
35
Fiil (основа глагола) + -ma/me + -a (ya),
-e(ye) + kişi eki (окончание лица)
Olumsuz
(отрицательная форма)
Ben gelmeyeyim
Sen gelmeyesin
O gelmeye
Biz gelmeyelim
Siz gelmeyesiniz
Onlar gelmeyeler
Soru (вопрос)
Ben geleyim mi?
Sen –
O –
Biz gelelim mi?
Siz –
Onlar –
Olumsuz soru
(отрицаательный вопрос)
Ben gelmeyeyim mi?
Sen –
O –
Biz Gelmeyelim mi?
Siz –
Onlar –
Örnek (пример):
1. Bu akşam size gelelim mi?
2. Hafta sonu sinemaya gidelim mi?
3. Bahçede top oynayalım.
4. Yarın erken kalkmayalım.
36
5. Size tatil fotoğraflarımı göstereyim.
6. Bu konuyu babamla konuşayım.
7. Yerlere çöp atmayalım.
KÜLTÜR KÖŞESİ
УГОЛОК КУЛЬТУРЫ
Geleneksel Türk Evleri
Safranbolu Evleri1
Safranbolu evleri, 18 ve yüzyılda yapılan geleneksel Türk evleridir.
Safranbolu evleri ahşap oymacılığının güzel örneklerindendir. Evler
genellikle iki veya üç katlıdır. Bahçeler yüksek taş duvarlarla çevrilidir.
Bu evlerin tamamı birbirinin güneşini engellemez. Pencereler, komşu
evlerin pencerelerine bakmaz. Evlerin iki giriş kapısı bulunur. Kapılarda
iki farklı tokmak vardır. Küçük tokmağı kadın misafirler, büyük tokmağı
ise erkek misafirler çalarlar.
Safranbolu evleri, UNESCO tarafından dünya kültür mirası listesine
alınmıştır.
1
«ANADOLU» Türkçe Ders Kitabı. Dilset, İzmir, S.
37
Boğaziçi Yalıları
Boğaziçi mimarisinin en seçkin eserlerinden olan Boğaziçi yalıları
İstanbul'un simgelerindendir. Yalıların çoğu yüzyılda yapılmıştır.
Bunlar iki veya üç katlıdır ve denize bitişiktir. Deniz âdeta onların
bahçesidir. Yalıların hepsinde küçük bir iskele vardır.
Дворцы Богазичи
Выдающиеся архитектурные сооружения – дворцы Богази-
чи – являются символом Стамбула. Большинство из них построено
в XIX веке. Данный вид домов состоит из двух или трех этажей.
Дворцы расположены на берегу моря, благодаря чему создается впе-
чатление, что море сливается с садами дворцов воедино. Кроме того,
у каждого дома есть своя небольшая пристань.
38
• ÜNİTE IV •
BENİM DÜNYAM
МОЙ МИР
OKULUM VE ARKADAŞLARIM1
МОЯ ШКОЛА И МОИ ДРУЗЬЯ
Benim adım Özlem, 16 yaşındayım. Beşiktaş Lisesi'nde öğrenciyim.
Ben, sarışın, mavi gözlü, uzun boylu bir kızım. Biz evde dört kişiyiz.
Annem, babam, ablam ve ben. Annem bir bankada çalışıyor. Babam bir
şirkette müdür. Ablam üniversitede okuyor. Onun nişanlısı var. O, İstanbul
Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde asistan.
1
Aydın A. Türkçe Okuma Kitabı. Moskova, S.
39
4. Bilge'nin kaç kardeşi var ve kardeşleri ne iş yapıyor?
5. Elifin kardeşinin adı ne ve kardeşi kaç yaşında ?
İYELİK EKLERİ
ОКОНЧАНИЯ ПРИНАДЛЕЖНОСТИ
Роль русских притяжательных местоимений (мой, твой, его
и т. д.) в турецком языке выполняют особые аффиксы, называемые
местоименными аффиксами, или чаще аффиксами принадлежности.
Имя существительное, присоединившее к себе такой аффикс, обо-
значает как сам предмет (объект), так и его обладателя, оказываясь
эквивалентным русскому определительному словосочетанию, где
в роли определения выступает притяжательное местоимение.
Правила присоединения окончаний принадлежности:
40
появляется согласный n: ev+i+n+de = еvinde (в его доме). Они могут
иметь и другое значение: еvinde (в твоем доме).
Cлова su (вода) и ne (что) являются исключением, так как, во-
преки правилу, принимают аффикс принадлежности для согласных
основ, при этом между словом и аффиксом появляется согласный у:
suyum neyim или nem (eski şekil (устаревш. вариант))
suyun neyin nen
suyu neyi nesi
suyumuz neyimiz nemiz
suyunuz neyiniz neniz
suyu, suları neleri neleri
3. В заимствованных из других языков словах rоl (роль), saat
(час), hal (положение), sual (вопрос) последний согласный произно-
сится мягко, поэтому все присоединяющиеся к ним аффиксы имеют
гласную переднего ряда: saatim (мои часы), saatlerimizden (из на-
ших часов), rolleriniz (ваши роли), halimizde (в нашем положении),
suallerinizden (из ваших вопросов).
4. В некоторых двусложных словах, имеющих во втором слоге
корня узкий гласный, этот гласный выпадает при добавлении аффик-
са, начинающегося с гласного звука. В словарях это явление обозна-
чается следующим образом: isim (smi).
Örnekler (примеры): aklı (его ум), aklınız (ваш ум), oğlu (его
сын), oğlunuz (ваш сын), ömrü (его жизнь).
5. Согласные р, t, k, ç, находящиеся в конце слога, при присоедине-
нии аффикса, начинающегося на гласную букву, обычно озвончаются.
Gözlük + ü => gözlüğü, kitap + ım=> kitabım, ağaç +ı=> ağacı
Аффикс принадлежности входит в состав вводных слов и устойчи-
вых словосочетаний: kısacası (короче говоря), daha doğrusu (точнее).
В предложении местоимение перед существительным опускает-
ся: Benim kitabımı al – Kitabımı al.
Örnek (пример):
1. Sizin ülkeniz çok soğuk.
2. Bizim evimiz Mecidiyeköy'de.
3. Senin akrabaların nerede?
4. Onun elbisesi çok şık.
41
5. Senin kolyen gümüş mü?
6. Ahmet'in pasaportu çantasında mı?
7. Benim kızım çok güzel şarkı söylüyor.
8. Bugün onların arkadaşları bize geliyor.
42
AD TAMLAMALARI
ИМЕННЫЕ СЛОВОСОЧЕТАНИЯ / ИЗАФЕТ
Сочетание двух имен, из которых одно является определяемым,
а другое – определением (babanın kitabı «книга отца» и пр.), в турец-
ком языке носит название изафет.
Belirtili Ad Tamlaması
Двухаффиксный изафет
Притяжательный изафет строится по типу onun defteri «его те-
традь»: зависимый член (определение) предшествует главному и
оформляется аффиксом родительного падежа; главный член получа-
ет аффикс принадлежности.
Örnek (пример):
1. Türkiye'nin başkenti Ankara'dır.
2. İstanbul'un havası çok kirli.
3. Hasan'ın kardeşi altı yaşında.
4. Bu çocuğun elbisesi çok şık.
5. Bugün ayın kaçı?
6. İzmir'in simgesi saat kulesidir.
7. Duygu'nun dayısının üç çocuğu var.
43
Mutfakmuslukbozuk.
Sınıf kapıaçık.
Belirtisiz Ad Tamlaması
Одноаффиксный изафет
Этот вид словосочетаний состоит из определения (tamlayan) без
окончаний (однако может иметь окончание множественного числа) и
определяемого (tamlanan) с окончаниями -sı (-si, -su, -sü).
Örnek (пример):
1. İstanbul Üniversitesi'nde çalışıyorum.
2. Şimdi okul müdürü konuşuyor.
3. Buket şimdi çalışma odasında mı?
4. Zeynep'in annesi devlet memuru.
5. Evimiz vapur iskelesine çok yakın.
44
İSTANBUL'DA BİR HAFTA SONU
ВЫХОДНЫЕ В ИСТАНБУЛЕ
Uğur, Funda, Hasan ve Bengü çok iyi arkadaşlar. Funda, Hasan ve
Bengü, Cumartesi günü piknik için Heybeliada'ya gitmek istiyorlar. Ama
Uğur, Heybeliada'ya değil; Büyükada'ya gitmek istiyor.
Funda: Uğur, niçin Heybeliada'ya gitmek istemiyorsun?
Uğur: Çünkü, orada piknik yapmak için güzel yerler yok.
Hasan: Seninle aynı fikirde değilim Uğur. Heybeliada'da da çok güzel
piknik yerleri var.
Uğur: Peki, siz neden Büyükada'ya gitmek istemiyorsunuz?
Bengü: Çünkü biz oraya her zaman gidiyoruz. Bu hafta sonu değişik
bir yere gitmek istiyoruz.
Funda: Arkadaşlar, niçin tartışıyorsunuz? Bu hafta sonu Heybeliada'ya
gidelim. Gelecek cumartesi de Büyükada'ya gidelim.
Uğur: Tamam arkadaşlar, kabul ediyorum. Yarın kaçta buluşuyoruz?
Hasan: Önce, vapur saatlerini öğrenelim. İlk vapur ne zaman kalkıyor,
biliyor musunuz?
Bengü: Ben biliyorum. İlk vapur saat 'da kalkıyor.
Funda: çok erken. vapuruna binelim.
Uğur: Niye?
Funda: Çünkü benim evim iskeleye çok uzak. Cumartesi günü erken
kalkmak istemiyorum.
Bengü: Tamam. Yarın 'da Adalar İskelesi'nde buluşalım.
45
EYLEM (ГЛАГОЛ) + -MAK İSTE
ЖЕЛАТЬ ЧТО-ТО СДЕЛАТЬ
Örnek (пример):
1. Çok yorgunum, uyumak istiyorum.
2. Duygu sinemaya gitmek istemiyor.
3. Hafta sonu ne yapmak istiyorsunuz?
4. Biz yarın İzmir'e gitmek istiyoruz.
5. Kiminle konuşmak istiyorsunuz?
46
2. Neden rejim yapıyorsun?
Çünkü
3. Niçin arabanı satmak istiyorsun?
Çünkü
4. Neden bu filmi izlemek istemiyorsun?
Çünkü
1.____________ ?
Şimdi saat beş. (kaç)
2.______________?
Hava çok güzel. (nasıl)
3._____________?
Biletler Sinan'da. (kimde)
4.________________?
Sokakta üç araba var. (kaç)
5._________________________?
Öğrenciler bahçede. (nerede)
6.________________________?
Mehmet Taksim'e gitmek istiyor. (nereye)
7.________________________?
Onlara büyük bir araba lazım. (nasıl)
8.________________________?
Telefon sana. (kime)
9.____________________________?
Tiyatro sekizde. (kaçta)
_________________________?
Anahtar çantamda. (nerede)
47
3. Soruları ve yanıtları eşleştiriniz. (Выберите подходящий
ответ.)
Soru Yanıt
1. Nasıl? 1. Ali.
2. Ne kadar? 2. İstanbul'dayım.
3. Ne zaman? 3. Biraz sonra.
4. Neredesiniz? 4. Çok lezzetli.
5. O kim? 5. Bir şey yok.
6. Şurada ne var? 6. Dört kilogram
VÜCUDUMUZ1
НАШЕ ТЕЛО
Merhaba, benim adım Aykut. Ben 13 yaşındayım. Beyaz tenliyim.
Orta boyluyum ve 50 kiloyum. Benim saçlarım siyah ve kısadır. Alnım
dar; kulaklarım, burnum ve ağzım küçüktür. Ayak ve el bileklerim ince;
parmaklarım uzundur. Kaşlarım siyah, gözlerim mavidir.
Ben her gün parkta top oynuyorum ve terli terli su içiyorum. Meyve ve
sebze yemek istemiyorum. Hamburger ve cipsi çok seafoodplus.infoğlığıma
hiç dikkat etmiyorum. Bu yüzden annem bana çok kızıyor.
Ben şimdi hastayım ve yatıyorum. Biraz ateşim var. Galiba gribim.
Her yerim ağrıyor. Başım, boynum, omuzlarım, kollarım, bacaklarım,
bileklerim, göğsüm, dizlerim, midem Hastalık çok kötü bir şey. İyileş
mek için ilaçlarımı içiyorum ve dinleniyorum. Dengeli besleniyorum, bol
bol sebze ve meyve yiyorum.
Ben şimdi okula ve parka gitmiyorum; çünkü evde yatıyorum. Evde
çok sıkılıyorum. Hemen iyileşmek ve arkadaşlarımla oynamak istiyorum.
Arkadaşlarım beni her gün ziyaret ediyorlar. Bana çiçek ve kitap
getiriyorlar. Bana “Bir daha hasta olma. Sağlığına dikkat et!” diyorlar.
Arkadaşlarımı ve okulumu çok seviyorum.
1. Aşağıdaki soruları metne göre yanıtlayın.
(Ответьте на вопросы, опираясь на текст.)
1. Aykut nasıl bir çocuk?
1
Bölükbaş F., Özenç F., Yılmaz M. Yabancılar İçin Türkçe Ders Kitabı. Pelikan Ya-
yınevi, İstanbul, S.
48
2. Aykut niçin hasta oluyor?
3. Aykut iyileşmek için neler yapıyor?
4. Aykut'u kimler ziyaret ediyor ve ona neler getiriyorlar?
5. Siz sağlıklı olmak için neler yapıyorsunuz?
KÜLTÜR KÖŞESİ
УГОЛОК КУЛЬТУРЫ
Topkapı Sarayı1
Topkapı Sarayı, Fatih Sultan Mehmet tarafından yılları
arasında yaptırılmıştır. Saray, İstanbul'un Marmara Denizi'ni gören en
güzel noktasına inşa edilmiştir. Bugünkü hâlini daha sonraki yüzyıllarda
eklenen yapılarla almıştır. Topkapı Sarayı, yıl boyunca Osmanlı
sultanlarının ikametgâhı, devletin yönetim ve eğitim merkezi olmuştur.
Topkapı Sarayı yılından beri müze olarak kullanılmaktadır.
Дворец Топкапы
Дворец Топкапы был построен по заказу Султана Фатиха Мех-
меда в – гг. Из окон дворца открывается прекрасный вид
на Мраморное море. Современный облик дворец Топкапы обрел бла-
годаря постройкам последующих столетий. Этот дворец служил ре-
зиденцией османским султанам, являясь центром государственного
управления и образования.
С г. он объявлен музеем и продолжает знакомить нас с исто-
рией и культурой Османской империи.
Dolmabahçe Sarayı2
Dolmabahçe Sarayı, Avrupa mimari tarzlarının bir karışımı olarak
– yılları arasında Sultan Abdülmecit tarafından yaptırılmıştır.
Dolmabahçe Sarayı'nda eşsiz bir zenginlik ve ihtişam vardır. Sarayın
duvarları ve tavanları Avrupa'nın en ünlü sanatçıları tarafından altın resim
lerle dekore edilmiştir. Önemli oda ve salonlarda her şey aynı renktedir.
1
«ANADOLU» Türkçe Ders Kitabı, Dilset, İzmir, S.
2
«ANADOLU» Türkçe Ders Kitabı, Dilset, İzmir, S.
49
Tüm zeminler süslü ahşap parke ile kaplıdır. Cumhuriyet döneminde
saray, Mustafa Kemal Atatürk tarafından konut olarak kullanılmış ve
Atatürk yılında bu sarayda vefat etmiştir. Dolmabahçe Sarayı
yılında müze hâline getirilmiştir.
Дворец Долмабахче
Являющийся образцом европейского архитектурного стиля,
Долмабахче был создан по приказу султана Абдульмеджида в –
гг. На свете нет ничего, что могло бы сравниться с богатством и
величием этого дворца, считают турки. Его стены и потолок украше-
ны золотой росписью самых искусных мастеров Европы.
Интерьер каждой комнаты дворца, имеющей особое предназна-
чение, подобран в одной цветовой гамме. Полы во дворце устланы
узорчатым деревянным паркетом.
50
• ÜNİTE V •
AİLEM
МОЯ СЕМЬЯ1
Benim adım Nesrin. Benim büyük ve mutlu bir ailem var. Babamın adı
Murat, annemin adı Nuray. Babam dişçi, annem ise ev hanımıdır. Benim
bir ablam var, onun adı Özge. Ablam siyah saçlı, yeşil gözlü ve uzun boylu
bir kız. O şimdi üniversite 2. sınıfa gidiyor.
Benim babamın bir kız, bir de erkek kardeşi var. Amcamın adı Mesut
ve o bir doktordur. Amcamın karısı (eşi) Nurten yengem ise hemşiredir.
Onların çocukları, Alican ile Ayşegül, benim kuzenlerimdir. Alican 10,
Ayşegül ise 12 yaşında. İkisi de çok çalışkan.
Meltem halam ve kocası (eşi) İbrahim eniştem muhasebecidirler.
Şişli'de büroları var. Onların çocukları Bora ve Zeynep ikizdir.
Bora ve Zeynep çok küçükler ve okula gitmiyorlar. İkizler çok şirin ve
ailenin göz bebeğidirler.
Babamın annesi ve babası İstanbul'a yakın bir köyde oturuyorlar.
Babaannem ev hanımı, büyükbabam (dedem) ise emekli veteriner. Onların
evi iki katlı ve bahçeli. Bahçelerinde tavukları, civcivleri ve bir de köpek
leri vardır.
Annemin de bir kız ve bir erkek kardeşi var. Dayımın adı Burak.
Burak dayım uzun boylu, dalgalı saçlı, kahverengi gözlü. O bekar ve çok
yakışıklı. Onun evi Levent'te. O bir şirkette müdür. Dayım hafta sonları
bize geliyor ve beraber çok eğleniyoruz.
Annemin kız kardeşi Ülkü teyzem, diş doktorudur. Onun
muayenehanesi Beşiktaş'ta. Teyzem nişanlı ve bu yaz evleniyor. O şimdi
anneannem ve dedemle aynı evde yaşıyor. Onların evi Şişli'de. Ülkü
teyzem konuşkan, güler yüzlü, sempatik bir kadındır. O seyahat etmeyi
çok seviyor.
1
«ANADOLU» Türkçe Ders Kitabı. Dilset, İzmir, S.
51
3. Nesrin'in dayısı nasıl bir kişidir.
4. Nesrin'in amcası ve yengesi ne iş yapıyorlar ?
5. Nesrin'in teyzesi nerede ve kimlerle yaşıyor?
52
SIFATLAR
ПРИЛАГАТЕЛЬНЫЕ
Sıfat Ekleri: -lı (- li, -lu, -lü)
Аффикс, образующий прилагательные: -lı (- li, -lu, -lü)
Этот аффикс присоединяется только к существительным для об-
разования прилагательного.
Örnek (пример):
Dedemin çiçekli bir bahçesi var.
Barış, fırından cevizli ekmek alıyor.
Annem üzümlü kurabiye yapıyor.
Sakallı adam bana bakıyor.
Murat dikkatli bir öğrencidir.
Ahmet, tozlu sokaklarda dolaşıyor.
Ben çikolatalı pasta yiyorum.
При прибавлении к названиям стран и городов аффикс -li обо-
значает выходцев из этой местности или людей, которые там живут.
Benim Çinli bir arkadaşım var.
Arkadaşımın eşi İzmirli bir avukattır.
53
A B
Bıyık + lı gömlek
Tuz kurabiye
Elma kadın
Çizgi kedi
Sarı saç adam
Şekerli ayran
Uzun kuyruk kahve
54
sakallı… sakalsız… suçlu… suçsuz…
değer… değer… gönül… gönül…
saygı… saygı… tuz… tuz…
acı… acı… güç… güç…
tat… tat … başarı… başarı…
neşe… neşe… iştah… iştah…
55
Sayı (число) + -(ş)ar
Örnek (пример):
Öğrencilere ikişer soru soruyorum.
Hepimizin tabağında üçer elma var.
Sınıfa birer birer giriniz.
İzciler dörder dörder yürüyorlar.
Сравнительная степень:
ad + -dan daha + sıfat
Örnek (пример):
Ahmet, Ali'den daha çalışkandır. İstanbul, Ankara'dan daha
kalabalıktır. O benden daha gençtir. Uçak, trenden daha hızlıdır.
56
Превосходная степень:
en + sıfat + ad
Örnek (пример):
Sınıfın en çalışkan öğrencisi Ayşe'dir. Dünyanın en kalabalık şehri
Tokyo'dur. İstanbul'un en pahalı semti Etiler'dir. Türkiye'nin en yüksek
dağı Ağrı Dağı'dır.
58
4. İş günleri hangi günlerdir?
5. En kısa ay hangi aydır?
6. Bir yılda kaç mevsim vardır?
7. Yaz mevsiminin ayları nelerdir?
8. Kış mevsiminin ayları nelerdir?
9. İlkbaharda bahçeler nasıldır?
Kışın her yer nasıldır?
KÜLTÜR KÖŞESİ
УГОЛОК КУЛЬТУРЫ
Türklerde Aile ve Komşuluk İlişkileri1
Türk milletinde gerek âdetlerin, gerekse de dinin etkisiyle aile
kurumuna çok önem verilmektedir. Aile kurumu gücünü aile bireyleri
arasındaki sevgi ve saygıdan alır.
Türk insanına göre aile içinde sevgiye, saygıya ve yardıma muhtaç
iki grup vardır. Bunlar, yaşlılar ve çocuklardır. Türkler çocukları sever,
onlara yardım eder ve şefkat gösterir. Çünkü çocuklar ailenin ve milletin
devamını sağlayan en önemli bireylerdir. Yaşlılar ise tecrübeleriyle,
yerinde tespitleriyle ve tavsiyeleriyle aile içinde önemli rol oynarlar.
Türkler, yaşlılara saygı duyar ve ölene kadar onların bakımını üstlenir.
Çocuklar, evlendikten sonra ayrı şehir ya da evlerde yaşasalar bile
büyükleriyle bağlantılarını koparmazlar. Sık sık onları ziyaret ederler ve
ihtiyaçlarıyla ilgilenirler.
Türk geleneklerinde komşuluk ve misafirlik ilişkileri de çok önemlidir.
Türkler, aileden sonra en çok komşuluk ilişkilerine dikkat ederler.
Aile bireyleriyle olduğu gibi komşularla da iyi geçinirler ve onlarla
yardımlaşırlar. Misafirlik için eve gelen kişiye “Tanrı misafiri” denir.
Misafir için en güzel yemekler hazırlanır ve misafiri memnun etmek için
elden ne geliyorsa yapılır.
Семья и добрососедские отношения в турецкой культуре
Большое значение турки придают своим семьям. Среди факто-
ров, повлиявших на формирование института семьи, можно назвать
1
«ANADOLU» Türkçe Ders Kitabı. Dilset, İzmir, S.
59
влияние традиций и религии. Крепкая семья, как известно, строится
на любви и уважении, на заботе членов семейства друг о друге.
Особого почтения, по мнению турок, заслуживают дети и пожи-
лые люди. Турки любят детей, всячески помогают им и заботятся о
них, поскольку дети считаются самыми главными членами семьи,
которые в дальнейшем обеспечат продолжение их рода и нации.
Важную роль в семье играют и пожилые люди, ведь у них есть жиз-
ненный опыт, именно они являются незаменимыми советчиками.
Турки берут на себя заботу о них до конца их дней. Так, молодые
люди, создав свою семью и переехав в другой дом или в другой го-
род, не разрывают связи со старшими членами семьи, не перестают
заботиться о них.
Кроме того, в турецкой культуре очень важно установление дру-
жеских отношений с соседями. После семьи наибольшее внимание
турки уделяют именно соседям. Им, как и членам семьи, оказывает-
ся разносторонняя seafoodplus.info – очень гостеприимный народ.
Неожиданный гость именуется у них «гостем от Бога»: ему пода-
ются лучшие угощения, делается все, чтобы гость остался доволен
приемом.
60
•
ÜNİTE VI •
ÇEVREMİZ
ОКРУЖАЮЩИЙ НАС МИР
EGE'NİN DÜNYASI1
МИР ЭГЕ
Benim adım Ege. Ben sekiz yaşındayım. Ben ikinci sınıftayım. Benim
bir ağabeyim var. Onun adı Emre. O, sekizinci sınıfta. O çok çalışkan ve
çok yakışıklı bir çocuktur. Ben onun kadar çalışkan değilim ama karnemde
zayıfım yok.
Benim odam ağabeyimin odasının yanında. Onun odası çok
düzenli ve temizdir. Benim odam da temiz ama düzenli değil, dağınık.
Odamda çalışma masam, yatağım, dolabım, kitaplığım, bilgisayarım ve
oyuncaklarım var. Ben, ağabeyimin odasında oynamaya bayılıyorum ama
o buna çok kızıyor.
Bizim sokağımız çok dar ama evimiz bahçeli bir ev. Bahçemizde
ağaçlar, çiçekler ve bir tane küçük havuz var. Havuzda beş tane küçük
balık var. Balıklar alt komşumuz.
Ahmet Amca'nın. O, balıklara gözü gibi bakıyor, onlara her gün yem
veriyor. Arka sokağımızda çocuk parkı var. Parkta salıncaklar, kaydıraklar
ve bir de kum havuzu var.
Benim okulum evimize çok uzak. Okula servisle gidiyorum. Ben
öğretmenimi çok seviyorum. Benim öğretmenim genç, güler yüzlü, kibar,
sevimli, cana yakın, melek gibi bir öğretmen. Sınıfımız aydınlık, temiz
ve geniş. Sınıfımızın duvarları beyaz. Sınıfımızda yirmi öğrenci var.
Sıralarımız yeni.
Ece, benim en yakın arkadaşım. Biz onunla aynı sırada oturuyoruz.
O sarışın, mavi gözlü, kırmızı yanaklı, çalışkan bir kız. O yaramaz değil;
uslu, sakin ve saygılı bir öğrenci. Onun annesi de öğretmen ama bizim
okulumuzda değil.
1
Bölükbaş F., Özenç F., Yılmaz M. Yabancılar İçin Türkçe Ders Kitabı. İstanbul,
Pelikan Yayınevi, S.
61
Aşağıdaki soruları metne göre yanıtlayınız.
(Ответьте на вопросы, опираясь на текст.)
1. Ege'nin ağabeyi nasıl bir çocuktur?
2. Ege'nin odası nasıl ve odasında neler var?
3. Ege'nin evinin sokağında ve bahçesinde neler var?
4. Ege'nin öğreйtmeni nasıldır?
5. Ege'nin en samimi arkadaşı kimdir ve o nasıl bir öğrencidir.
62
1. Aşağıdaki tümceleri -lik ekleriyle tamamlayınız.
(Заполните пропуски окончанием “-lik”.)
1. Bu hafta tüm mağazalarda ucuzvar.
2. İyiyapın, kötüyapmayın.
3. Öğretmençok kutsal bir meslektir.
4. Sizin yazeviniz var mı?
5. Akşam yemeği için dört kişibir masa hazırlayın.
6. Selim İstanbul'da kiraev arıyor.
7. Güzelve çirkinherkes için farklıdır.
8. Yemeğin hiç tuzu yok. Tuznerede?
9. Ağaçbir yerde piknik yapalım.
Pazardan turşubiber alsınlar.
KAPALIÇARŞI1
КРЫТЫЙ РЫНОК
Dünyanın en eski ve en büyük kapalı çarşısı İstanbul'dadır. 60 kadar
sokağı, üç binden fazla dükkanı ile Kapalıçarşı, İstanbul'un en eski ve
en güzel alışveriş merkezidir. Dünyanın her tarafından buraya turistler
geliyor. İstanbul'a gelen her turist mutlaka kapalı çarşıya uğruyor.
Kapalıçarşı günün her saatinde çok hareketli ve kalabalık oluyor. Çünkü
insanlar Kapalıçarşı'ya sadece alışveriş için gelmiyorlar. Aynı zamanda,
gezmek ve yemek yemek için de geliyorlar. Esnaf, tüm müşterileri güler
yüzle karşılıyor, müşterilerle yakından ilgileniyor ve sohbet ediyor.
Onlara Kapalıçarşı'mn tarihi ile ilgili bilgi veriyor ve dükkanları tanıtıyor.
Turistler en çok halı ve kuyumcu dükkanları ile ilgileniyor.
Kapalıçarşı'da el emeği ile yapılmış her türlü eşya bulunuyor.
Kapalıçarşı'daki bütün eşyalar, kalite ve orijin belgeleri ile satılıyor ve
dünyanın her tarafına gönderiliyor. Kapalıçarşı'da halı ve mücevheratın
yanında, çeşitli kumaşlar, meşhur Türk işi gümüş ve seramik eşyalar ile
bakır ve bronz hediyelik eşyalar, deri kıyafetler de bulunuyor.
(Yeniden düzenlenmiştir)
(Упрощенный текст)
1
Avcı H. Gezi Rehberi. Kaynak, İzmir, S.
63
Aşağıdaki soruları metne göre yanıtlayınız.
(Ответьте на вопросы, опираясь на текст.)
1. Kapalıçarşı nerededir ve nasıl bir alışveriş merkezidir?
2. Turistler Kapalıçarşı'ya niçin geliyorlar?
3. Kapalıçarşı'da turistler en çok neler ile ilgileniyorlar?
4. Kapalıçarşı'da hangi ürünler bulunuyor?
“İLE” BAĞLAÇI
СОЮЗ «C»
1. Cвязывает однородные слова, выполняя роль союза «и».
Örnek (пример):
a. Ayşe ile (Ayşe'yle) Ahmet kardeştir.
b. Ece'nin annesi ile (annesiyle) babası yarın bize geliyorlar.
64
7. Kuzenim Pazar günleri bisikletgeziyor.
8. Çocuklar okula servisgidiyor.
9. Öğrenciler öğretmeni dikkat dinliyorlar.
Filiz' Murat 26 Haziran'da nişanlanıyorlar.
KÜLTÜR KÖŞESİ
УГОЛОК КУЛЬТУРЫ
Anadolu Halı ve Kilimleri1
Çok eski bir geçmişi olan Anadolu halı sanatının ilk örneği M.Ö. 5. ve
6. yüzyıllara ait mezarlarda bulunmuştur. Selçuklular, Batı Asya ve İran'a
yaydıkları halı sanatım yılından sonra Anadolu'ya getirmişlerdir.
Osmanlılar zamanında da çok kaliteli halılar dokunmuştur. Sanayinin
1
«ANADOLU» Türkçe Ders Kitabı. Dilset, İzmir, S.
66
gelişmesiyle el dokuması halılar, yerini büyük oranda makine yapımı
halılara bırakmıştır.
Selçuklu halılarında geometrik motifler hâkimdir. Halılarda sekiz
köşeli yıldızlar, çengelli çerçeveler, bitki ve hayvan şekilleri görülür.
Yazı kabartmaları, Selçuklu halılarının karakteristik özelliğidir. Osmanlı
döneminin başında hayvan figürlü halılar, yerini dar köşe süslemeli, ortası
geometrik desenli halılara bırakmıştır.
Kilim, halıcılıktan daha önce gelişmiş bir dokumacılık tekniğidir.
Hafifliği ve katlama kolaylığı kilimi vazgeçilmez bir eşya hâline getirmiştir.
Günümüzde özellikle köy evlerinde kilim tezgâhları bulunmaktadır.
Kilimler dokundukları bölgelere, motif veya renklerine göre adlandırılır.
Kilimlerde başlıca özellik renklerin ahenk içinde kullanılmasıdır.
Ковры и паласы Анатолии (азиатской части Турции)
Древнейший образец ковроткачества Анатолии был обнаружен
в кургане в 5 в. до н. э. Сельджукиды распространили это искусство
от Западной до Малой Азии (официальной датой появления сельджу-
кидов в Анатолии считается г.). В последующий, османский,
период данный вид искусства развивался, именно тогда создавались
наиболее качественные гобелены. В дальнейшем, с развитием про-
мышленности, место большинства ковров, выполненных вручную,
заняли ковры, изготовленные на станках.
Наиболее часто на сельджукских коврах встречаются геометри-
ческие мотивы: восьмиугольные звезды, крючковатые рамки, а также
изображения растений и животных. Среди особенностей сельджук-
ских ковров необходимо отметить выпуклые надписи. Османы же
изображениям животных предпочитали украшение шпалер следую-
щим образом: углы украшались тонкой полоской узоров, а центр –
геометрическими фигурами.
Известно, что первые килимы появились одновременно с первы-
ми ткаческими техниками. Килимы – это основа настоящих ковров.
Так как изготовление килимов требует меньших усилий, они являют-
ся особенно распространенным предметом домашнего быта. Прилав-
ки для изготовления гобеленов можно встретить в деревенских домах
и в наши дни. Килимы имеют разные названия (в зависимости от цве-
тов и узоров или от местности, где их ткут). Гармоничную подборку
цветов можно назвать главной особенностью данного вида ковров.
67
• ÜNİTE VII •
KİM NE YAPTI?
КТО ЧТО СДЕЛАЛ?
MİMAR SİNAN1
АРХИТЕКТОР СИНАН
Yavuz Sutan Selim 23 yaşında Kayseri'den İstanbul'a getirildi. İlk
öğreniminden sonra, zamanın ünlü mimarlarının gözetiminde çalıştı. Kısa
zamanda yapı sanatına alıştı.
Yavuz Sultan Selim'in ordusuyla birlikte Tebriz'e ve Mısır'a gitti.
Büyük camileri inceleme fırsatı seafoodplus.infoş Mimar sıfatıyla devletteki bütün
yapıların kontrolü ona verildi. Yaptığı hizmetlere göre çeşitli rütbeler aldı.
Sinan'ın ilk büyük eseri Şehzade Camii'dir. 60 yaşlarında Süleymaniye
Camii'nin inşaatına başladı. 84 yaşında Edirne'de Selimiye Camii'ni inşa
etti. Koca Sinan İslâm yapı sanatında ölümsüz eserleri ile ün yaptı.
Mimar Sinan, 84 cami, 52 mescit, 57 medrese, 22 türbe, 6 suyolu
kemeri, 8 köprü, 20 kervansaray, 35 saray, 41 hamam ve diğerleriyle
birlikte toplam eser meydana getirdi.
1
Karaman N.N. Türkçe konuşalım. Filiz Kitapevi, İstanbul, S.
68
Olumlu Olumsuz Olumlu Soru Olumsuz Soru
(Утвердительная (Отрицательная (Вопрос) (Вопрос
форма) форма) с отрицанием)
69
5. Значение условия:
Bey oldun mu, konuk eksilmez!
6. При использовании совместно с деепричастием на -alı выража-
ет значение «с тех пор как»:
O kendini bildi bileli hep iyi bir romancı olmayı istiyor.
7. Употребляется в существительных, образованных от глаголов:
gecekondu (хибарка), Durdu (имя человека).
В отличие от настоящего времени, вопросительная частица ста-
вится после окончания, обозначающего лицо. Сравните: Seçiyor
musun? Seçtin mi?
Гласная буква в вопросительной частице подчиняется гармонии
гласных. Один из четырех вариантов выбирается в зависимости от
последнего слога окончания.
Cледующие наречия используются с прошедшим временем:
dün + dün sabah, dün öğleden sonra, dün akşam, dün gece;
+ önce +… az önce, bir saat önce, beş dakika önce, üç hafta
önce, iki yıl önce;
geçen + geçen salı, geçen akşam, geçen yıl, geçen ay, geçen gün.
Olumlu
(Утвердительное предложение)
Örnek (пример):
1. Dün teyzemi ziyaret ettim.
2. Geçen hafta Ahmet bize geldi.
3. Geçen kış İstanbul'a çok kar yağdı.
4. Biz tatilde İzmir'e gittik.
70
Olumsuz
(Отрицательное)
Örnek (пример):
1. Ben Mısır'a hiç gitmedim.
2. Derya dün gitar çalmadı.
3. Dün annem ve babam konsere gitmediler.
4. Siz beni hiç aramadınız.
Olumlu Soru
(Вопрос)
Örnek (пример):
1. Sen hiç Suriye'ye gittin mi?
2. Özlem bugün beni aradı mı?
3. Çocuklar dün parkta oynadılar mı?
4. Daha önce hiç Türkiye'ye geldiniz mi?
71
Olumsuz Soru
(Вопрос «разве не…?»)
Örnek (пример):
1. Sen daha önce hiç tiyatroya gitmedin mi?
2. Daha önce Antalya'ya hiç kar yağmadı mı?
3. Sabah saat oldu, hâlâ otobüse binmediniz mi?
4. Hasan altı yıldır üniversiteye gidiyor. Daha mezun olmadı mı?
5. Yerleştirelim
(Заполните пропуски подходящими наречиями.)
Bir hafta önce • önceki gün
Geçen sene • Bu yıl • Az önce
Bugüne kadar hiç • Bugün • Dün
1. Bir hafta önce arkadaşlarımla piknik yaptık.
2._________________ buraya yerleştik.
3._________________üniversiteden mezun oldular.
4. __________________kuzenime gittim.
5._________________arabamı tamir ettim.
6._______________böyle bir insanla tanışmadım.
7.______________akşam tatilden döndük,
8.______________elektrikler kesildi.
72
AD TÜMCELERİNDE BELİRLİ GEÇMİŞ ZAMAN
ПРОШЕДШЕЕ КАТЕГОРИЧНОЕ ВРЕМЯ
В ИМЕННЫХ ПРЕДЛОЖЕНИЯХ
Olumlu
(Утвердительное предложение)
Örnek (пример):
1. Yemek çok lezzetliydi.
2. Duygu çalışkan bir öğrenciydi.
3. Biz geçen hafta Ankara'daydık.
73
Olumsuz
(Отрицательное предложение)
Örnek (пример):
1. Ben dün kütüphanede değildim.
2. Film hiç güzel değildi.
3. Onlar bize karşı dürüst değillerdi.
Olumlu Soru
(Вопрос)
Örnek (пример):
1. Senin baban avukat mıydı?
2. Nergis geçen yıl Alanya'da mıydı?
3. Nihal ve Turgay aynı sınıfta mıydılar?
Olumsuz Soru
(Отрицательный вопрос)
Örnek (пример):
1. Niçin onu sevmiyorsun? Siz önceden arkadaş değil miydiniz?
2. Pervin ve Ali nişanlı değiller miydi?
3. Niçin arabam sattın? Memnun değil miydin?
74
4. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.
(Заполните пропуски как в примере.)
1. Lokantadaki balıklar taze ?
2. Moralin bozuk görünüyor. Sınav kolay ?
3. Nimet Hanım'ın oğlu avukat ?
4. Neden bu kadar erken kalktın? Sen uykusuz ?
5. Niçin kızının saçını sen kesmiyorsun? Sen önceden kuaför…?
PEKİŞTİRME SIFATLARI
УСИЛИТЕЛЬНАЯ ФОРМА ПРИЛАГАТЕЛЬНЫХ
Для усиления значения к прилагательным прибавляются буквы
m, p, r, s. Первый слог слова повторяется.
m P r s
beyaz bembeyaz sarı sapsarı Temiz tertemiz mavi masmavi
siyah simsiyah kara kapkara çabuk çarçabuk pembe pespembe
yeşil yemyeşil kırmızı kıpkırmızı sefil sersefil koca koskoca
sıcak sımsıcak taze taptaze perişan perperışan doğru dosdoğru
başka bambaşka sırın şipşirin belli besbelli
sıkı sımsıkı açık apaçık kıvrak kıskıvrak
düz dümdüz kuru kupkuru yuvarlak yusyuvarlak
boş bomboş dolu dopdolu kocaman koskocaman
canlı capcanlı
dar dapdar
karanlık kapkaranlık
75
4. Ayşe'ye çok büyük bir miras kaldı. Ondan sonrabir insan
oldu.
5. Elektrikler kesildi, her yeroldu.
6. Sonbaharda bahçeleryapraklarla doluyor.
7. Aslı çok güzel bir kızdı, uzun ve saçları vardı.
8. Buzdolabı , hemen alışveriş yapalım.
9. Deniz, niçin girmiyorsunuz?
Elinde bir bavul vardı.
Örnek (пример):
1. Aysel ve Ümit daracık bir sokaktan geçtiler, (daracık: çok dar).
2. Bugün hiç iştahım yok. Azıcık yemek yedim, (azıcık: çok az).
3. Küçücük çocuk çalışıyor ve para kazanıyor, (küçük – küçücük: çok
küçük).
4. Onlar çok fakirlerdi, ufacık bir evleri vardı, (ufak – ufacık: çok
ufak).
76
Аффикс -ca/-ce/-ça/-çe усиливает значение прилагательных или
наречий.
Örnek (пример):
Araba yavaşça hareket etti.
Eh! Güzelce bir kıza benziyor.
Evi iyice temizle, hiçbir yerde toz kalmasın.
Uzunca boylu bir çocuk, üstelik yakışıklı da.
Genişçe bir evleri vardı.
При присоединении аффикса -cık, звук k на конце многосложных
слов, как правило, выпадает.
Örnek (пример):
1. Küçücük çocuk çalışıyor ve para kazanıyor, (küçük – küçücük:
çok küçük).
2. Onlar çok fakirlerdi; ufacık bir evleri vardı, (ufak – ufacık:
çok ufak).
77
-ki ilgeçi
Форма на -ki
1. Будучи присоединенным к существительному в местно-вре-
менном падеже, -ki образует слова со значением «находящийся на (в)
…, у (кого)».
Örnek (пример):
Balkondaki çiçekler çok güzel.
Saksıdaki çiçekleri suladım.
Odamdaki koltuklar çok eski, onları değiştirmek istiyorum.
Bu sınıftaki öğrenciler Rusya'dan geliyor.
Sendeki kitap yeni mi? Onu daha önce hiç görmedim.
78
KÜLTÜR KÖŞESİ
УГОЛОК КУЛЬТУРЫ
Anne ve Çocuk1
1 yaşınızdayken sizi elleriyle besledi ve yıkadı,
Bütün gece ağlayıp, onu uyutmayarak teşekkür ettiniz
2 yaşınızdayken size yürümeyi öğretti,
Size seslendiğinde odadan kaçarak teşekkür ettiniz
3 yaşınızdayken size özenle yemekler hazırladı,
Tabağınızı masanın altına dökerek teşekkür ettiniz
4 yaşınızdayken elinize rengârenk kalemler tutuşturdu,
Evin bütün duvarlarına resim yaparak teşekkür ettiniz
5 yaşınızdayken sizi cici kıyafetlerle süsledi,
Gördüğünüz ilk çamur birikintisine atlayarak teşekkür ettiniz
6 yaşınızdayken okula kadar sizinle yürüdü,
Sokaklarda “Gitmeyeceğiiiim!” diye ağlayarak teşekkür ettiniz
7 yaşınızdayken size bir top hediye etti,
Komşunun camını kırarak teşekkür ettiniz
9 yaşınızdayken size piyano öğretmeni buldu,
Notaları bir gün bile çalışmayarak teşekkür ettiniz
10 yaşınızdayken doğum günü partilerinden dans derslerine kadar her
yere sizi arabayla götürdü,
Arabadan fırlayıp giderken arkanıza bile bakmayarak teşekkür ettiniz
11 yaşınızdayken sizi arkadaşınızla sinemaya götürdü,
“Sen bizimle oturma!” diyerek teşekkür ettiniz
12 yaşınızdayken zararlı televizyon programlarını seyretmenizi
istemedi,
O evde değilken hepsini seyrederek teşekkür ettiniz
15 yaşınızdayken sizi yurt dışında yaz kampına gönderdi,
Tek satır mektup yazmayarak teşekkür ettiniz
17 yaşınızdayken arkadaşınızla partiye gitmenize izin verdi,
Bir telefon bile etmeden sabaha karşı eve dönerek teşekkür ettiniz
19 yaşınızdayken okul masraflarınızı karşıladı, sizi arabayla kampüse
götürdü ve eşyalarınızı taşıdı,
1
«ANADOLU» Türkçe Ders Kitabı. Dilset, İzmir, S.
79
Arkadaşlarınız alay etmesin diye kampus kapısında vedalaşarak
teşekkür ettiniz
21 yaşınızdayken iş hayatı ve kariyerinizle ilgili size fikir vermek
istedi:
“Ben senin gibi olmayacağım!” diyerek teşekkür ettiniz
22 yaşınızdayken kep giyme töreninizde size gururla sarıldı,
Avrupa seyahati için para isteyerek teşekkür ettiniz
24 yaşınızdayken evlenmek istediğiniz çocukla tanışmak istedi,
“Zamanını ben bilirim!” diye tersleyerek teşekkür ettiniz
25 yaşınızdayken düğün masraflarınızı karşıladı, sizin için hem mutlu
oldu, hem çok duygulandı,
Siz, dünyanın bir ucuna taşınarak teşekkür ettiniz
30 yaşınızdayken bebek bakımı hakkında size akıl vermek istedi,
“Artık bu ilkel yöntemleri bırak!” diyerek teşekkür ettiniz
40 yaşınızdayken sizi arayıp bir akrabanızın doğum gününü hatırlattı,
“Anne işim başımdan aşkın!” diyerek teşekkür ettiniz
50 yaşınızdayken o çok hastalandı, hafta sonunda onu görmeye
gittiğinizde mutlu oldu,
Ona yaşlıların çocuk gibi nazlı olduğunu söyleyerek teşekkür ettiniz
Derken bir gün O öldü.
O güne kadar onun için yapmadığınız ne varsa, o anda kalbinize bir
yıldırım gibi düştü
O zaman gidin, hâlâ fırsat varken, o yanınızda iken, o hayatta iken,
vakit ayırıp ilgilenin. Ve onca sene veremediğiniz sevginizi verin.
Fırsat varken, sevin, sevdiğinizi belli edin ve mutlu edin Haydi geç
kalmayın lütfen.
Acele edin Bakın yine geçiyor dakikalar ve saatler. Bitmeden, sona
ermeden yapın şu işi.
Мама и ребенок
В 1 годик кормила вас своими руками,
Вы же сказали ей спасибо, проплакав всю ночь…
В 2 годика научила вас ходить,
Вы же поблагодарили ее, убежав из комнаты, когда она звала…
В 3 года со старанием готовила вам еду,
80
Вы поблагодарили ее, вылив тарелку под стол…
В 4 годика дала вам цветные карандаши и учила рисовать,
Вы же поблагодарили ее, разрисовав все стены дома…
В 5 лет украшала вас красивой одеждой,
Вы поблагодарили ее, прыгнув в первую попавшуюся лужу…
В 6 лет проводила вас до школы,
Вы поблагодарили ее, плача на улице, со словами: «Не пойдууу!..»
В 7 лет подарила вам мяч,
Вы же поблагодарили ее, разбив соседское окно…
В 9 лет нашла для вас учителя по пианино,
Вы поблагодарили ее, ни разу не выполнив задание…
В 10 лет возила вас на машине от праздников дня рождения до
уроков танцев,
Вы побагодарили ее, даже не обернувшись, когда вышли из ма-
шины…
В 11 лет отвезла вас и ваших друзей в кино,
Вы поблагодарили ее, попросив не садиться с вами
В 12 лет она не хотела, чтобы вы смотрели вредные программы
по телевизору,
Вы поблагодарили ее, посмотрев все эти программы, пока ее не
было дома…
В 15 лет отправила вас в летний лагерь заграницу,
Вы не поблагодарили ее, написав письмо хоть в одну строчку…
В 17 лет разрешила пойти вам на вечеринку с вашим другом,
Вы поблагодарили ее, прийдя к утру домой и ни разу не позвонив
за это время…
В 19 лет оплатила учебу, отвезла вас на машине до студенческого
городка, привезла ваши вещи…
Вы поблагодарили ее, попрощавшись с ней у ворот, чтобы ваши
друзья не смеялись над вами…
В 21 год хотела дать совет по вашей работе и карьере,
Вы поблагодарили ее, сказав: «Я не буду таким как ты»…
В 22 года с гордостью обняла вас,
Вы поблагодарили ее, попросив денег на поездку в Европу…
В 24 года она захотела познакомиться с девушкой, с которой вы
хотели пожениться,
81
Вы же поблагодарили ее, сказав: «Я сам знаю, когда нужно будет
познакомиться»…
В 25 лет оплатила все ваши расходы на свадьбу,
Вы же поблагодарили ее, переехав на другой конец света…
В 30 лет захотела дать вам совет по уходу за ребенком,
Вы поблагодарили ее, сказав: «Оставь эти первобытные методы»…
В 40 лет позвонила и напомнила о дне рождения вашего род-
ственника,
Вы поблагодарили ее, сказав что у вас дел выше крыши…
В 50 лет она сильно заболела. Когда вы приехали к ней в выход-
ные, она была очень рада,
Вы поблагодарили ее, сказав, что пожилые люди как дети
малые…
И вдруг… Она умерла…
И в тот момент ваше сердце почувствовало всю тяжесть всего
того, чего вы не сделали для нее…
Раз так, то идите, пока есть возможность, пока она рядом, уделите
ей время и внимание.
И дайте ей столько любви, сколько вы не смогли дать за все это
время.
Любите, показывайте свою любовь, дарите ей счастье, пока есть
возможность. Пожалуйста, не опаздайте.
Поспешите… Смотрите, снова проходят минуты и часы. Сделай-
те это, пока все не закончилось.
82
• ÜNİTE VIII •
NELER OLACAK?
ЧТО ОЖИДАЕТСЯ В БУДУЩЕМ?
1
Bölükbaş F., Özenç F., Yılmaz M. Yabancılar İçin Türkçe Ders Kitabı. İstanbul,
S.
83
Özellikle Ay'da tatil yapmak, o tarihlerde çok revaçta olacak.
Dünyadaki tatil beldeleri de yine hatırı sayılır bir ilgi görecek.
yılında uzaya gitmek için, şimdiki parayla sadece
$ ödemek yeterli olacak.
* Petrol bitiyor
Petrol, yılında tarihteki yerini alacak. Yerine en güçlü aday, bor
ve uzay elementleri olarak gösteriliyor. Türkiye bor madeni bakımından
çok zengin bir ülkedir.
Bu yüzden, dünyanın sayılı ülkeleri arasındaki yerini alacak. Hava
otomobilleri, güneş enerjisi ile çalışacak.
* Uykusuzluk hapı
'de insanoğluna, 24 saat yetmeyecek. Bu nedenle bilim adamları,
uykuyu en az seviyeye indirmek için, bu konuyla ilgili çalışmalara hız verdi
bile. yılında, vücut dengesini özel haplar sağlayacak. Bu mükemmel
haplar sayesinde insanlar, uyku gereksinimlerini karşılayacak. Tabii, bu
derece etkili bir hapın geliştirilmesi için daha uzun yıllar gerekiyor. Bilim
adamlarına göre, bu hapı üretmek elbette zor ama kesinlikle imkansız
değil.
* Dünya nüfusu 10 milyar olacak!
Dünya nüfusu yılında 10 milyar civarında olacak. Asya ve
Afrika'daki ülkelerin nüfusu hızla artacak. Çin'in nüfusu, milyon
artacak ve l milyar milyona ulaşacak. Ancak, o tarihte dünyanın en
kalabalık ülkesi Hindistan olacak. 35 yıl sonra, Hindistan l milyar
milyonluk nüfusuyla, dünyanın en kalabalık ülkesi olacak. Türkiye'nin
nüfusunun ise milyon olması bekleniyor.
* Teknolojik evler büyük rahatlık
yılında insanlar, evlerindeki her şeyi sesle yönetecek. Ses tanıma
sistemi sayesinde insanlar, her şeyi (televizyonu, müzik setini açmak ve
kapatmak, yemek pişirmek, kapıyı açmak) komutlarla yapma şansına
sahip olacak.
* Para kullanımı azalacak
Teknoloji sayesinde, herkes özel şifreler ve parmak izleriyle alışveriş
yapacak. Para kullanımı artık çok az olacak. Tek tip bankalar kurulacak
ve bunlar her cadde başında yer alacak. Sistem gereği, tüm işlemler birkaç
saniye gibi çok kısa süre içinde sonuçlanacak.
84
* Öğrenim kolaylığı ciplerle sağlanacak
İnsan vücuduna bir cip sistemi yerleştirilecek ve böylece öğrenim
kolaylaşacak. Özel cipler sayesinde, başta yabancı dil olmak üzere birçok
zor konu kolaylıkla öğrenilecek.
Takvim / Aktüel
23 Ocak
(Yeniden düzenlenmiştir.)
GELECEK ZAMAN
БУДУЩЕЕ КАТЕГОРИЧЕСКОЕ ВРЕМЯ
Это время выражает действие, которое обязательно совершится.
Eylem (глагол) + -(y)acak + kişi eki (окончание лица)
85
Как видно из таблицы, -acak подчиняется закону гармонии глас-
ных. К основе глагола, заканчивающейся на гласный звук, прибав-
ляется соединительный согласный y. Ударение падает на последний
слог аффикса - acák.
Будущее категорическое время выражает следующие значения:
1. Достоверное предстоящее будущее действие.
Ben yarin işe gideceğim.
2. Долженствование.
Şimdi benim dersim var. Ben gideceğim.
3. Приказ.
Katibe gideceksin, bu yazıyı ona vereceksin.
4. Предположение.
Mehmet Ali’nin sözlerini duymuş olacaklar ki, (…), el çırpıp bağırmaya
başladılar.
Olumlu
(Утвердительная форма)
Örnek (пример):
1. Önümüzdeki ay teyzemi ziyaret edeceğim.
2. Yarın sabah pikniğe gideceğiz.
3. Bu akşam anneme mektup yazacağım.
86
3. Kardeşimle bu akşam Çin Restoranı'nda yemek ye..
4. Bence öğretmen sınavda bu soruyu sor
5. Konser yarım saat sonra başla
6. Aysel üç ay sonra doğum yap
7. Okullar 15 Haziran'da kapan
Olumsuz
(Отрицательная форма)
Örnek (пример):
1. Onlar tatilde Uludağ'a gitmeyecekler.
2. Derya bugün alışveriş yapmayacak.
Olumlu Soru
(Вопрос)
Örnek (пример):
1. Biraz sonra ders başlayacak mı?
2. Yarın okula gelecek misiniz?
3. Çocuklar bugün parka gidecekler mi?
87
Olumsuz Soru
(Отрицательный вопрос)
Örnek (пример):
1. Siz benimle tiyatroya gelmeyecek misiniz?
2. Bir daha onunla konuşmayacak mısın?
3. Sınavdan sonra partiye gitmeyecek miyiz?
88
Olumlu
(Утвердительная форма)
Örnek (пример):
1. Sinem ve Simge önümüzdeki yıl öğretmen olacaklar.
2. Cumartesi bütün gün evde olacağız.
3. Bundan sonra her şey daha güzel olacak.
Olumsuz
(Отрицательная форма)
Örnek (пример):
1. Çok acele pişirdim. Bu yemek hiç lezzetli olmayacak.
2. Bugün öğretmenimiz hasta, ders olmayacak.
3. Babam bu yıl emekli olmayacak.
Olumlu Soru
(Вопрос)
Örnek (пример):
1. Bu yıl baban emekli olacak mı?
2. Yarınki sınavın soruları kolay olacak mı?
3. Sence biz zengin olacak mıyız?
89
3. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.
(Заполните пропуски как в примере.)
1. Yarın size gelmek istiyorum. Evde ol?
2. Fotokopiler bir saate kadar hazır ol?
3. Sınavdan sonra ders ol?
4. Metin çok kötü bir adam. Onunla mutlu ol?
5. Müdür Bey yarın ofiste ol?
6. Bayramda bankalar açık ol?
Olumsuz Soru
(Вопрос «разве не…?»)
Örnek (пример):
1. Niçin şemsiyeni aldın? Bugün hava güneşli olmayacak mı?
2. Çok çabuk sinirleniyorsun. Sen hiç sakin olmayacak mısın?
90
ver Ben bu parabiriktirve ailemle birlikte ağustos
bir haftalığına Antalya'tatile git Tatilde bol bol yüz,
dinlenTatilden sonra tekrar Ahmet Bey'dükkân
çalış
Sen tatilne yap? Bütün yaz İstanbul'da mı ol?
EVLİLİK HEYECANI
СВАДЕБНЫЕ ХЛОПОТЫ
Meltem, bir hafta sonra evlenecek. En yakın arkadaşları Özlem ve
Sibel dün gece Meltem'in evinde kaldılar. Sabaha kadar sohbet ettiler.
Meltem: Kızlar, çok telaşlıyım. Düğünde bir aksilik olacak diye ödüm
kopuyor. Düğünüme sadece bir hafta kaldı.
Özlem: Bence, gereksiz yere telaşlanıyorsun. Her şey yolunda gidiyor.
Davetli sayısı belli mi?
Meltem: Kesin belli değil ama kişi kadar olacak. Sinem'in
düğünündeki aksilikler, benim de başıma gelecek, diye çok korkuyorum.
Sibel: Ben yurtdışındaydım, Sinem'in düğününde ne oldu ki?
Meltem: Sinem'in düğünü bahçede oldu. Saat on bire doğru, düğünün
en güzel yerinde şiddetli bir yağmur başladı. Misafirlerin çoğu düğünden
erken ayrıldı. Sinem'in gelinliği ıslandı, saçları ve makyajı bozuldu.
Kızcağız çocuk gibi ağladı. Daha önce onu hiç bu kadar üzüntülü ve sinirli
görmedim.
Sibel: Bence de gerçekten çok üzücü bir durum. Ama senin düğününde
bunun gibi aksilikler olmayacak. Meteorolojiye göre, önümüzdeki
haftalarda hava çok sıcak olacak ve yağmur yağmayacak.
Özlem: Aman Meltem! Gerçekten felaket habercisi gibisin. Kötü
şeyler düşünme; daima olumlu düşün ki güzel şeyler olsun.
Meltem: Doğru söylüyorsun. Ama çok heyecanlıyım.
Sibel: Meltemciğim, ben de senin kadar heyecanlıyım. Çocukluğumuzu
hatırlıyorum da zaman ne kadar çabuk geçiyor. Her şey daha dün gibi
Yaramazlıklarımız, lise yıllarımız, sonra üniversiteye giriş heyecanı
Meltem: Evet, ne güzel günlerdi…
Özlem: Kızlar! Bırakalım şimdi eski günleri. Geleceğe bakalım.
Meltemciğim, çok merak ediyorum. Acaba evlilik seni değiştirecek mi?
Şimdiki gibi sık sık bir araya gelecek miyiz?
91
Meltem: Tabi ki. Sizler bana kardeşim kadar yakınsınız. Her zaman
görüşeceğiz. Murat da sizi çok seviyor.
Sibel: Ondan şüphe etmiyorum, ama düğünden sonra böyle sabahlara
kadar sohbet edemeyeceğiz.
Meltem: Murat'ın işini biliyorsunuz. Düğünden sonra da şimdiki gibi
iş seyahatleri olacak. O iş seyahatindeyken, biz yine eskisi gibi bir araya
geleceğiz ve eski günlerdeki gibi olacağız.
Özlem: Birbirimize söz verelim. Evlendikten sonra da dostluğumuzu
devam ettirelim. Çünkü insanlar böyle güzel dostları kolay bulamıyor.
Gibi
Örnek (пример):
1. Leyla da ablası gibi avukat olacak.
2. Kenan Bey tilki gibi kurnaz bir adamdı.
3. Kar gibi bembeyaz bir elbise giydi.
Kadar
Örnek (пример):
1. Murat, Ali kadar yakışıklı değil.
2. Onun okulu bizimki kadar yakın değil.
3. Siz de bizim kadar yorgun musunuz?
92
2. Aşağıdaki tümceleri örnekteki gibi tamamlayınız.
(Закончите предложения как в примере.)
1. Balıkesir, İstanbulkalabalık değil.
2. Sen hiç builginç bir film gördün mü?
3. Bu olaya siz de bizimüzüldünüz mü?
4. Daha önce Çincezor bir dil görmedim.
-a kadar (до)
-a kadar выражает предел во времени и пространстве.
Örnek (пример):
1. Dün, sabahtan akşama kadar evdeydim.
2. Hazirandan Eylüle kadar okullar tatil.
3. Murat Bey, 'den 'e kadar İzmir'de yaşadı.
4. Dersimiz saat üçe kadar devam edecek.
93
5. Sabahyağmur yağdı.
6. Sabah sekiz buçuköğleden sonra ikiTürkçe
öğreniyoruz.
7. Dün Taksim'Sultanahmet'yürüdüm.
8. Toplantı kaçkaçsürecek?
9. Akşamişim yok; sana yardım edebilirim.
Bu ayın sonuİstanbul'da kalacağım.
Örnek (пример):
Bence Hülya Ömer'le evlenmeyecek. = Bana göre Hülya Ömer'le
evlenmeyecek.
Bizce onlar çok mutlu olacaklar. = Bize göre onlar çok mutlu olacaklar.
Sizce biz bu sınavı kazanacak mıyız? = Size göre biz bu sınavı
kazanacak mıyız?
Başbakanca ≠ başbakana göre
Başbakanca = başbakan tarafından
Başbakana göre ülkemizin ekonomisi çok iyi.
94
1. Aşağıdaki tümceleri uygun biçimde tamamlayınız.
(Заполните пропуски в предложениях.)
1. Benbu yaz çok sıcak geçecek.
2. Özlemİzmir Türkiye'nin en güzel şehri.
3. Onlarmatematik çok zor.
4. Bilim adamlarıdünyanın en önemli sorunu küresel
ısınmadır.
5. Ohayat çok zor.
6. Senbugün yağmur yağacak mı?
7. Üniversite öğrencilerigençler ülke siyasetinde söz
sahibi değiller.
8. Sizbu otel güzel mi?
9. Onlarherkes suçlu, yalnızca kendileri suçsuz.
Meteoroloji uzmanlarıyarın kar yağacak.
KÜLTÜR KÖŞESİ1
УГОЛОК КУЛЬТУРЫ
Ölürken Doğmak
Anne rahmine düşen ikiz kardeşler önceleri her şeyden habersizmiş.
Haftalar birbirini izledikçe onlar da gelişmişler. Elleri, ayakları, iç organları
oluşmaya başlamış. Bu arada, etraflarında olup biteni fark ediyorlarmış.
Bulundukları rahat, güvenli yeri tanıdıkça mutlulukları artmış. Birbirlerine
hep aynı şeyi söylüyorlarmış:
“Anne rahmine düşmemiz, burada yaşamamız ne harika değil mi?
Hayat ne güzel şey be kardeşim!”
Büyüdükçe, içinde yaşadıkları dünyayı keşfe koyulmuşlar, öyle ya,
hayatın kaynağı neymiş? İşte bunu araştırırken, karşılarına anneleriyle
bunları birbirine içinde beslenip büyütüldüklerini tesbit etmişler.
“Annemizin şefkati ne kadar büyük! Bize bu kordonla ihtiyacımız olan
her şeyi gönderiyor.”
Artık aylar birbiri ardınca geçiyor, ikizler hızla büyüyor, diğer bir
deyişle “yolun sonu” na yaklaşıyorlarmış. Bu değişiklikleri hayretle
1
Bölükbaş F., Özenç F., Yılmaz M. Yabancılar İçin Türkçe Ders Kitabı. İstanbul,
S.
95
gözlemlerken, bir gün gelip bu güzelim dünyayı terk edeceklerinin
işaretlerini almaya başlamışlar.
Dokuzuncu aya yaklaştıklarında, bu işaretleri daha kuvvetli hissetmeye
başlamışlar. Durumdan telaşlanan ikizlerden birisi diğerine sormuş:
“Neler oluyor? Bütün bunların anlamı ne?”
Öteki daha sakin ve aklı başındaymış. Üstelik, bulundukları bu dünya
çoğu zaman ona yetmiyor, duyguları daha geniş bir âlemi arzuluyormuş.
O cevap vermiş:
“Bütün bunlar, bu dünyada daha fazla kalamayacağız anlamına
geliyor.” Ve eklemiş:
“Buradaki hayatımızın sonuna yaklaşıyoruz.”
“Ama ben gitmek istemiyorum!” diye haykırmış kardeşi.
“Hep burada kalmak istiyorum.”
“Elimizden gelen bir şey yok. Hem, belki doğumdan sonra hayat
vardır.”
“Bize hayat veren o kordon kesildikten sonra bu nasıl mümkün olabilir
ki?!” diye cevaplamış öteki.
“Bize hayat veren kordon kesilirse nasıl hayatta kalabiliriz, söyler
misin bana? Hem, bak bizden önce başkaları da buraya gelmiş ve sonra da
gitmişler. Hiçbirisi geri gelmemiş ki bize doğumdan sonra hayat olduğunu
söylesin. Hayır, bu her şeyin sonu olacak.” demiş.
Bütün bunları söyledikten sonra eklemiş: “Hem, belki de anne diye
bir şey de yok!”
“Olmak zorunda!” diye itiraz etmiş kardeşi. “Buraya başka türlü nasıl
gelmiş olabiliriz, nasıl hayatta kalabiliriz ki?”
“Sen hiç anneni gördün mü?” diye üstelemiş öteki. “O belki de sadece
zihinlerimizde var. Bir annemiz olduğu düşüncesi bizi rahatlattığı için onu
belki de biz uydurduk.”
Böylece, anne rahmindeki son günleri derin sorgulamalar ve
tartışmalarla geçmiş. Sonunda doğum anı gelmiş çatmış, ikizler
dünyalarını terk ettiklerinde gözlerini başka bir dünyaya açmışlar ve
sevinçten ağlamaya başlamışlar.
Çünkü gördükleri manzara hayallerinin bile ötesindeymiş.
96
Родиться, умирая
В утробе матери было два близнеца. Они получали информацию
об окружающем мире, разглядывая друг друга в течение нескольких
недель. У них начали появляться руки, ноги, внутренние органы.
В это время они продолжали наблюдение. Узнав, что место, где они
находятся приятное и безопасное, их радость возросла. Они постоян-
но говорили друг другу:
«Какое это чудо, что мы оказались здесь, в животе у мамы, так
ведь? Как прекрасна жизнь, мой братишка!».
Взрослея, они стали задумываться о том, откуда появился этот
мир. Пока они искали ответ на этот вопрос, наткнулись на канал, ко-
торый связывал их с мамой. Они предположили, что еда, спокойствие
и безопасность приходят к ним именно из этого канала.
Как милостива наша мама! Она при помощи этого канала отправ-
ляет нам все необходимое. Время быстро проходит, близнецы растут,
приближается время родов. Они начали понимать, что им придется
покинуть этот прекрасный мир. Ближе к девятому месяцу они начали
ощущать знаки конца сильнее. Один из них спросил у другого: «Что
происходит?».
Другой был умнее, и к тому же его душа требовала мира, кото-
рый бы намного превосходил нынешний. Он ответил, что это знаки
того, что их мир приближается к концу. Второй сказал, что не жела-
ет уходить. Брат успокаивал его, говоря, что, наверное, после этого
начнется новая жизнь. «Как там может быть другой мир? Может, это
все обман, может, вообще мамы не существует?» – настаивал другой.
«Как же тогда мы здесь оказались, если ее нет?» – «А кто же ее, эту
маму видел?»
Когда они родились, то оказались в том мире, о котором они даже
не могли мечтать.
97
• ÜNİTE IX •
BİR VARMIŞ BİR YOKMUŞ
БЫЛО ИЛИ НЕ БЫЛО
98
4. Радость и хвальба:
İyi ki böyle bir işi seçmişsin, kutlarım seni!
5. Предположение. Может использоваться со словами “belki” (мо-
жет быть), “galiba” (возможно), “sanırım ki” (считаю, что…)
Bana öyle geliyor ki, siz bu hatayı işlememişsiniz.
6. Факт, по поводу которого нет сомнений. Для создания такого
смысла используется также и с окончаниями -dır (-dir, -dur, -dür, -tır,
- tir, -tur, - tür).
Masonluğu dünyaya İnglizler sokmuştur…
7. Данное время используется в сказках, так как рассказчик не
является очевидцем событий.
Olumlu
(Утвердительная форма)
Örnek (пример):
1. Annem söyledi. Ben bir yaşımda konuşmaya başlamışım.
2. Çok yorulmuşsunuz, biraz dinlenin.
Olumsuz
(Отрицательная форма)
Örnek (пример):
1. Bilge bizi hiç özlememiş.
2. Yemeğe hiç tuz koymamışsınız.
99
3. Anna ile Olga daha önce hiç baklava ye
4. Futbolcular maça hiç iyi hazırlan, çok kötü oynuyorlar.
5. Bence öğrenciler bu konuyu hiç anla
Olumlu Soru
(Вопрос)
Örnek (пример):
1. Gizem'e sor bakalım. Yemeği hazırlamış mı?
2. Kızım, pencereden bir bak. Kar yağmış mı?
3. Onlar buraya daha önce gelmişler mi?
Olumsuz Soru
(вопрос «Разве не…?»)
Örnek (пример):
1. Niçin kapıda bekliyorsun? Anahtarını yanına almamış mısın?
2. Onlar daha kompozisyonlarını bitirmemişler mi?
3. Saat gece yarısı oldu, hâlâ yatmamışlar mı?
AD TÜMCELERİNDE BELİRSİZ GEÇMİŞ ZAMAN
ПРОШЕДШЕЕ НЕОПРЕДЕЛЕННОЕ ВРЕМЯ
В ИМЕННЫХ ПРЕДЛОЖЕНИЯХ
4. Hülya Hanım'm evi bahçeli miymiş?
Evet, _________
Hayır,___________________
5. İstanbul'da hayat pahalı mıymış?
Evet,______________________
Hayır,_________________________
6. O kız nişanlı değil miymiş?
Evet,________________________
Hayır, ______________________
7. O lokantanın yemekleri lezzetli miymiş?
Evet,________________________
Hayır,______________________
8. Deniz kenarı kalabalık değil miymiş?
Evet,___ ____________________
Hayır, ___________________,__________
1
Yılmaz C. Nasreddin Hoca Fıkraları. Tutku Yayın, Ankara,
Pazardakiler “Kaça bu hindi?” diye sormuşlar. Hoca “On beş altın.”
diye cevap vermiş. Bu duruma en çok papağanın sahibi şaşırmış. “Bir
hindi on beş altın eder mi?” diye sormuş.
Hoca da “Ama sen yumruk kadar papağanı on iki altına satıyorsun.”
diye yanıtlamış.
Papağanın sahibi, “Onun marifeti var, insan gibi konuşur. Ya seninki
ne yapar?” diye sormuş. Hoca da “Senin papağanın düşünmeden konuşur.
Ama benim hindim insanlar gibi düşünür.” diye yanıt vermiş.
Nasreddin Hoca, fazla meraklı insanları da fıkralarında eleştirir:
Nasreddin Hoca çarşıda dolaşırken gevezenin biri: – “Hocam, az önce nar
gibi kızarmış bir tepsi baklava götürdüler.” demiş. Hoca aldırış etmeksizin;
“Bana ne?” demiş. – “Ama, baklava tepsisini sizin eve götürdüler.” demiş
geveze. Hoca o zaman “Sana ne?” diye cevap vermiş.
Nasreddin Hoca, aynı zamanda, hazır cevap bir kişidir de. Her durum
karşısında mutlaka söyleyecek bir sözü vardır:
Bir İranlı'ya memleketinden mektup gelmiş. Adam, mektubu okutmak
için Hocaya vermiş: – “Hocam!” demiş, “Şunu bir oku.”
Hoca bakmış, yazı hem okunaksız hem de Farsça. “Bunu başka bir
kişiye okut, ben Farsça bilmem, yazı da okunaksız.” demiş.
İranlı kızıp köpürmüş; “Başında değirmen taşı kadar kavukla şu
mektubu okuyamazsın ha!” diye söylenmiş. Hoca hemen kavuğu çıkarmış,
İranlı'nın başına koymuş; “İş kavuktaysa, buyur sen giy. Mektubu da sen
oku!” diye cevap vermiş.
Nasreddin Hoca, can sıkıcı konuları bile esprili bir üslupla dile getirir:
Bir gün Hocanın bir arkadaşı “Hocam, senin karın çok geziyor.”
demiş. Hoca da gayet sakin bir tavırla “Hiç öyle şey olur mu? O kadar
çok gezse, arada bir bizim eve de uğrardı.” diye cevap vermiş.
Canten Yılmaz
(Yeniden düzenlenmiştir)
(Упрощенный текст)
DOĞRUDAN ANLATIM
ПРЯМАЯ РЕЧЬ: ‘DİYE’
Прямая речь образуется при помощи слова diye (сказал, что).
Örnek (пример):
Biz öğretmene “Yarın ders var mı?” diye sorduk.
Öğretmen bize “Hayır yok, çünkü yarın toplantı var.” diye cevap
verdi.
Gülay tezgâhtara “Bu halı ne kadar?” diye sormuş.
Tezgâhtar Gülay'a “Sekiz bin YTL.” diye cevap vermiş.
Gülay “Bu mağaza çok pahalı. Başka bir yerden alayım.” diye
düşünmüş.
BAĞLAÇLAR
СОЮЗЫ
hem hem (de) (и … и)
Данный союз связывает однородные члены предложения либо
однородные придаточные.
Örnek (пример):
Hem öğretmenlik mesleğini hem (de) öğrencilerini seviyor. Toplantıya
hem annesi hem (de) babası geldi. Yolda okumak için hem dergi hem (de)
gazete aldım.
4. Çok az param varkitapparfüm alacağım.
5. Doğum gününebeniGülgün'üEce'yi davet etti.
Hepimiz çok üzüldük.
6. Murat'aMehmet'e küstüm. İkisiyle de konuşmuyorum.
7. Salı gelÇarşamba. Çünkü Perşembe günü evde
olmayacağım.
8. güzelakıllı bir kız. Onun nişanlısı çok şanslı.
9. Saçlarıuzunkısa.
Haydi, karar verin artıkdöner yiyelimpizza.
Berk çok sağlıklı;sigaraiçki içiyor.
TatildeMarmaris'eBodrum'a gideceğiz. Daha karar
vermedik.
-dan beri, -dır
C тех пор как
Эта форма используется для обозначения времени начала дей-
ствия или его продолжительности.
Örnek (пример):
İstanbul'a 'da geldim. Hâlâ İstanbul'da yaşıyorum. 'dan beri
İstanbul'da yaşıyorum. İki yıldan beri İstanbul'da yaşıyorum. İki yıldır
İstanbul'da yaşıyorum.
Uzun zamandan beri tiyatroya gitmedim. = Uzun zamandır tiyatroya
gitmedim.
KÜLTÜR KÖŞESİ
УГОЛОК КУЛЬТУРЫ
Siz Hangisisiniz?1
Bir baba ile kızı dertleşiyorlarmış. Kızı hayatında çok sıkıntı
yaşadığından ve bunlarla nasıl baş edeceğini bilemediğinden bahsetmiş
babasına. Hatta sorunlar ardı arkasına devam ediyormuş hayatında.
Babası kızını dinlemiş, dinlemiş ve “Gel, sana bir şey göstereceğim!”
diye kızını mutfağa götürmüş.
Daha sonra ateşi kesmiş. Masaya iki adet tabak ve bir adet de boş
bardak koymuş, ilk önce haşlanmış havucu alıp bir tabağa koymuş Daha
sonra artık epey pişmiş olan yumurtayı alıp diğer tabağa koymuş
En sonunda da artık suya iyice sinmiş ve tam kıvamında kahve
görüntüsü olan kahveyi de alıp bir bardağa boşaltmış.
Kızına sormuş:
“Kızım ne görüyorsun?”
Kızı: “Havuç, yumurta ve kahve görüyorum.” demiş.
Kızını elinden tutup masaya yaklaştırmış ve daha yakından bakıp,
hissetmesini istemiş.
Kızı babasının dediklerini yaptıktan sonra demiş ki:
“Ne görüyorum Haşlanmış yumuşak bir havuç (bunu yaparken
çatalı havuca batırmış ve yumuşaklığını hissetmiş); sonra, artık pişmekten
içi katılaşmış bir yumurta (yumurtayı da eline almış, hatta bir tarafından
masaya vurup çatlatmış ve içini görmüş) ve bir bardak da kahve.” (Kahveyi
de biraz içtikten sonra) “Hatta tadı oldukça iyi” demiş.
Ardından da:
“Baba, bunu niçin bana gösteriyorsun?” diye sormuş. “Bak!” demiş
babası. “Hepsi aynı şekil kapta, aynı sıcaklıkta, aynı süre boyunca
pişti. Fakat hepsi bu etkiye farklı tepki verdiler Havuç ilk başta sertti,
güçlü idi.
Ama kaynatılınca yumuşadı, hatta güçsüzleşti Yumurta çok
kırılgandı, hafifçe dokunsan çatlayabilirdi, ama kaynatılınca içi sertleşti,
hatta katılaştı Bir avuç çekilmemiş kahve ise yine sertti. Hepsi birbiri
ne benziyordu ama ısıtılınca ne oldu, bu kahve çekirdekleri ısındılar,
gevşediler ve içinde oldukları suya yayıldılar. Yayıldıkça suya koku, tat
verdiler ve suyu eşsiz tatta bir kahveye çevirdiler Şimdi söyle bakalım,
sen bunların hangisisin? Zorluklarla karşılaştığın zaman nasıl tepki
gösteriyorsun?
Sen havuç musun, yumurta mısın, yoksa kahve misin?”
Peki siz hangisisiniz?
Havuç gibi sert bir kişi misiniz, sorunlar yaşayınca yumuşayan ve
güçsüzleşen?
Yoksa yumurta gibi, içi yumuşak, her an kırılabilir bir kişi misiniz?
Ölüm, ayrılık, yaşanan maddi manevi krizler gibi sorunlar karşısında
güçleniyor ve sertleşiyor musunuz?
Yoksa bir kahve çekirdeği gibi misiniz? Kahve sıcak suyu değiştirir,
hatta suyun sıcaklığı en üst dereceye çıktığında, en lezzetli kahve ortamı
hazır olur. Lezzet en üst düzeye ulaşır. Eğer siz, ben, biz bu kahve çekirdeği
gibi olabilirsek, çevremizde ne kadar sorun olursa olsun, bunları olumluya
çevirebiliriz. Çevremize güzel tatlar, duygular katarız, işte o zaman dünya
daha yaşanabilir, yaşadığımız hayat da daha lezzetli olmaz mı?
Şimdi düşünün bakalım, siz hangisisiniz? Havuç mu, yumurta mı,
yoksa kahve mi?
А вы кто?
Во время беседы с отцом дочка поведала ему о том, что у нее
много проблем в жизни, и она не знает, как ей правильно себя ве-
сти. Оказалось, что проблемы шли в ее жизни друг за другом. Отец
слушал ее и слушал, и в конце концов отвел ее на кухню, сказав, что
что-то покажет.
Он был хорошим поваром.
Он поставил на плиту три кастрюли, налил в них одинаковое ко-
личество воды и включил одинаковый огонь.
В одну кастрюлю он положил морковь, в другую – яйцо, а в тре-
тью – горсть кофе.
Все три варил 20 минут.
Потом он выключил огонь и разложил морковь и яйцо в тарелки,
а как раз отлично приготовившийся кофе налил в стакан. Теперь он
задал ей вопрос: «Дочка, что ты видишь?».
Дочь ответила: «Я вижу морковь, яйцо и кофе».
Отец взял ее за руку и приблизил к столу для того чтобы она, раз-
глядев их поближе, подробнее рассказала о них.
Она, выполнив просьбу отца, ответила: «Что я вижу… Сваренную
мягкую морковь (когда это говорила, она проткнула морковь вилкой
и почувствовала, что она мягкая); здесь яйцо, ставшее твердым от
того, что оно долго варилось (она взяла яйцо в руки, даже разбив
скорлупу о стол, посмотрела, какое оно внутри); и стакан кофе (после
чего немного отпила), вкусный».
В конце концов она спросила: «Папа, почему ты мне все это по-
казываешь?». Отец ответил: «Смотри! Все они сварились при одной
температруре и в одинаковое время. Однако все под таким влиянием
дали разную реакцию. Морковь изначально была сильной, но когда
мы ее сварили, она стала мягкой и бессильной. Яйцо было «обид-
чивым», могло разбиться от легкого прикосновения. Когда мы его
сварили, внутри оно стало тверже. Горстка немолотого кофе также
была жесткой. Каждое из этих зерен было твердым. Все были похожи
друг на друга. И что случилось когда их нагрели? Зерна нагрелись,
размякли и придали воде вкус и запах. Они превратили воду в кофе
FİLOLOJİDE AKADEMİK ARAŞTIRMALAR Yayın Koordinatörü • ВКşКr HIГ Genel Yayın Yönetmeni • AyНın ŞİMŞEK Baş Editörler • Prof. Dr. Hasan BABACAN Prof. Dr. TКnУК SOLDATOVIĆ Doç. Dr. NТСКНК DELOBEGOVIĆ DГANIĆ Editör • Doç. Dr. RuСТ İNAN Dr. Öğr. ÜyОsТ MКСmut BABACAN Kapak Tasarım • Begüm Pelin TEMANA İç Tasarım • Begüm Pelin TEMANA Sosyal Medya • Betül AKYAR Birinci Basım • © NİSAN / ANKARA ISBN • © copyright Bu ФТtКЛın yКyın СКФФı GОМО KТtКplığı’nК КТttТr. KКynКФ РöstОrТlmОНОn Кlıntı yКpılКmКz, ТzТn КlmКНКn СТçЛТr yollК çoğКltılКmКz. Gece Kitaplığı Adres: KızılКy Mah. Fevzi Çakmak 1. Sokak Ümit Apt No: 22/A Çankaya/ANKARA Tel: 80 40 web: seafoodplus.info e-p osta: [email protected] Baskı & Cilt Bizim Büro Matbaa Sanayi 1. Cadde Sedef Sk. No: 6/1 İsФТtlОr - Ankara Sertifika No: Tel: 99 28 FİLOLOJİDE AKADEMİK ARAŞTIRMALAR İÇİNDEKİLER Çeviribilim Çalışmaları 7 ÇEVİRİBİLİM & NETNOGRAFİK ВAKLAŞIMLAR ÇEVİRİBİLİM VE DİSİPLİNLERARASI İLİŞKİLER SERDAR ÖГKAN’IN KAYIP GÜL ADLI YAPITIYLA ÇEVİRİNİN ÇEVİRİSİ LA ROSE RETROUVEE’NİN EŞDEĞERLİK AÇISINDAN ÇÖГÜMLENMESİ Dünya Dilleri ve Edebiyatları Çalışmaları 63 MODERNİST ÖГ-BENLİK, KENDİNİ ALDATMA VE BENLİK ÇATIŞMASI IŞIĞINDA JOSEPH CONRAD’IN LORD JIM ADLI ROMANINA BİR BAKIŞ 65 SILEMA-I ROMANINDA DİL, TOPLUM VE TARİH 79 el-HANSA, ŞİİRLERİNDE HEP AĞIT MI ВAKMIŞTIR? KORE DİLİNİN TARİHSEL DEĞİŞİMİ TÜRKÇE VE ALMANCA POLİTİK DİLDE STEREOTİPLER АЯ А А ИЯ, А Ь АЯ А И А ИЯ И А ИИ HİNT – İRAN KÜLTÜREL İLİŞKİLERİ HİNT ALT KITASINDA FARSÇANIN ВÜKSELİŞ VE ÇÖKÜŞÜ İKNİN Ü CİSD YA AVAŞINDA AMER İKA’DA “ÇEKİK GÖZLÜ” OLMAK: ÇİNLİ AMERİKAN ROMANINDA JAPON AMERİKALILARIN TEMSİLİ JAMİE FORD’UN KIRIK KALPLER OTELI Türk Dili Çalışmaları JAKOBSON’UN “İKİLİ KARŞITLIK”LAR DİГGESİ VE TÜRKÇE AÇISINDAN BİR TASNİF DENEMESI DìVÁNU LUáÁTİ ’T-TURK’TE SESTEŞ SÖZCÜKLER Yeni TürkEdebiyatı Çalışmaları HÜSEВİN CAVİD VE TÜRK EDEBİВATI ETKİSİ TÜRK EDEBİВATINDA SERVET- İ FÜNUN DÖNEMİNE GELENE KADAR EDEBÎ AKIMLAR (ROMANTİГM - REALİГM NATÜRALİГM ) Disiplinlerarası Çalışmalar BİR KENTSEL MEKANIN GÖSTERGELERARASI ÇEVİRİSİ: ÜSKÜDAR’IN ESTETİK DÖNÜŞÜMÜ ВENİ BİR TARTIŞMA: OSMANLI TÜRKÇESİ, ÇEVİRİBİLİMDE VARLIĞI SORGULANAN “KUSURSUГ DİL”E ÖRNEKTİR!? Tematik AR’IN TUHFETÜ’L-GARÂM İS AYİDH İMLİ ŞİİR MECMUASI HİTİT ÇİVİВAГILI METİNLERDE GEÇEN TANRIÇA “ŠALA” VE EPİTETİ “PİTENḪİ” TÜRK HALK KÜLTÜRÜ UYGULAMALARINDA TATLI Tematik Tematik 11 46 TÜRK HALK KÜLTÜRÜ UYGULAMALARINDA TATLI 1 DESSERT IN TURKISH FOLK CULTURE PRACTICES Mutlu ÖZGEN2 ÖZET Halk kültürümüzde, hayat tКtlı ile ЛКşlКr, tКtlı ile yКşКnır, yine tКtlı ile sona erer. TКtlı hem sevinci pКylКşmКnın hem de üzüntüyü КzКltmКnın “Оn ideal yolu” olarak kültürel yКşКntımızНКФТ yerini Кlmıştır. TКtlılКrК yüklenen bu anlam ЛТrlТФtОlТğТ on- lКrın, tКşıНıФlКrı tКtlКr ФКНКr ТnsКn СКyКtının РОçТş НönОmlОrТnО ФКttıФlКrı “Нurumu tКmКmlКyıМı, topКrlКyıМı, pОФТştТrТМТ ve onКrıМı” ТşlОvlОrТ ile de ritüel sürecin önemli bir pКrçКsı olmuşlКrНır. Halk kültüründe Нoğumun ve Нüğünün hediyesi “ЛКФlКvК” ТФОn, ölümün tОsОllТsТ “СОlvК yК НК loФmК” olmuştur. DoğumlК ЛТrlТФtО НünyКyК РОlОn ЛОЛОğТn РОlТşТ tКtlı ТlО ФutlКnırФОn, ölüp РТНОn yКФınlКrımız НК tКtlı ТlО uğur- lКnmıştır. TКtlı, yКşКyКnlКrК teselli, ölenlere de ruСlКrı için bir dua ФКpısı olmuştur. “CКnınК НОğsТn” sözü her iki tКrКfı da mutlu eden, teskin eden bir ifadedir. Ölünün ruhunu “şКН ОtmОФ” yani mutlu etmek görevi de tКtlıyК (helva / lokma) vОrТlmТştТr. ВКşКyКnı mutlu ОtmОyО çКlışmКФ kadar, ölen bir kimsenin ruhunu da mutlu etme РörОvТ tКtlıyК Нüşmüştür. Helva ölünün ruhunu memnun ederken, geride kalan yКФınlКrının da КМı çeken ruСlКrını ve vТМНКnlКrını rahatlatma vazifesi üstlОnmТştТr. TКtlının Türk halk kültürü içinde (halk ОНОЛТyКtı, РОçТş dönemleri, halk ТnКnМı, halk СОФТmlТğТ vО НТğОr РОlОnОФlОrНО) önОmlТ fonФsТyonlКrı olНuğu pОФ çoФ КrКştırmК- Мının tОspТtlОrТ КrКsınНКНır. ÖzОllТФlО HКlФ ОНОЛТyКtımızНК “SımâtТyО” КНı vОrТlОn yОmОФ НОstКnlКrı ТlО, НТlТmТzО yОrlОşОn КtКsözlОrТ, НОyТmlОr, КlФışlКr (НuКlКr) tКtlı- nın vО tКtlı türlОrТnТn Оn Кz ФОnНТlОrТ ФКНКr ТsТmlОrТnТn НО ФültürümüzНО РОnТş ЛТr ФullКnım КlКnınК sКСТp olНuğunu ortКyК ФoymКФtКНır. PКylКşımlКrımızın Оn tКtlı halini oluşturКn, fКrФlı НuyРulКrı bir araya getiren ve ЛunlКrı güzel bir şОФТlНО ifade ОtmОmТzО olКnКФ sКğlКyКn önОmlТ ЛТr ТlОtТşТm КrКМı olКn tКtlının СКlФ Фültürümüz- deki yeri ve ТşlОvТnО yuФКrıНК ФısКМК bahsi geçen ЛКşlıФlКr КltınНК НОğТnТlОМОФtТr. Anahtar Kelimeler: İФrКm, HОНТyО, TКtlı, DuК, Doğum, Düğün, Ölüm, HКlФ Kültürü, HКlФ EНОЛТyКtı. ABSTRACT In our popular culture, life begins with dessert, is experienced with dessert, ends with dessert again. Sweet has taken its place in our cultural life as the “ТНОКl wКy” to both share the joy and reduce sadness. These conjoined meaning of sweetness 1u çalıBşma, Kasım tarihinde Şanlıurfa’da gerçekleştirilen El RuСК I. UluslКrКrКsı SosyКl BТlТmlОr KonРrОsТnНО, “Halk Kültürümüzde Duanın, Hediyenin, Ikramın Adı Tatlı” ЛКşlığıylК sunulКn ЛТlНТrТnТn РОnТşlОtТlmТş̧ halidir. 2., e-m Drail: [email protected] Tematik has become an important part of the ritual process with their “МomplОmОntКry, restorative, restorative and rОstorКtТvО” functions, which they bring to the transition periods of human life as much as the flavors they carry. In the folk culture, while tСО ЛТrtС КnН wОННТnР РТft Тs “ЛКФlКvК”, “СКlvК or yОКst frТttОrs” СКs ЛОМomО tСО solace of death. While the birth of the baby who came to the world is celebrated with dessert, our relatives who died were also bid farewell with dessert. Dessert has been a consolation to those who have been living and door of prayer for the souls of the dead. The word “wortСy of lТfО” is an expression that makes both sides happy КnН МКlm. TСО Нuty to “НОКtТfy” tСО soul of НОКН, so to mКФО happy, is also appointed to the dessert (halva / yeast fritters). As well as trying to make the living happy, the task of making the soul of a dead person happy is also appointed to the dessert. While halva pleases the spirit of death, has also undertaken the duty of relieving the pain of souls and consciences of the relatives of those who are left behind. Among the determinations of many researchers that have important functions within the desert Turkish folk culture (folk literature, transitional periods, folk beliefs, folk medicine and other traditions). Especially in our folk literature, with the epics of food called “SТmКtТyО” Proverbs, idioms, abbreviations and pragmatics that settled into our language, reveals that as much as the names of the desserts and dessert types themselves have a wide range of uses in our culture. It will be mentioned under the headings mentioned above briefly about the place and function of the dessert culture, which constitutes the sweetest state of our sharings, bringing together the different feelings and allowing us to express them beautifully. Keywords: Treat, Gifts, Dessert, Prayer, Birth, Wedding, Death, Folk Culture, Folk Literature. GİRİŞ Türk СКlФ ФültürünНО tКtlının, yКpılış КmКçlКrı vО uyРulКmК КlКnlКrı- na ЛКФtığımızНК, pОФ çoФ uyРulКmКnın ФöФОnТnНО ОsФТ Türk ТnКnМınНКn ОtФТlОr ЛulunmКФtКНır. Türklerin tКtlı ТlО СТФКyОsТ BКСКННТn ÖРОl’Тn НО ЛО- lТrttТğТ РТЛТ, İslКmТyОt önМОsТ НönОmО НКyКnır. TКtlının eski Türklerdeki КНı “ФКvut” olup, bu isim AnКНolu’НК daha çok “ЛuğНКy ve hububat ФКvurmКsı” ТçТn söylenen bir sözdür. Konya vО çОvrОsТ ЛКştК olmКФ üzОrО AnКНolu’nun pek çok bölgesinde Kavut ФКvurmКsı, helva kavurma olarak bilinmektedir. Bahaddin Ögel, Türklerde tКtlının КНını ФКvut vО СОlvК olКrКФ vОrНТğТ çК- lışmКsınНК Лu Нurumu НОtКylı ЛТr şОФТlНО КçıФlКmКФtКНır: “KКvut yКpmК ТşТ, unu kavurmak ile bitmiyordu. ‘KКvut’ AnКНolu ФöylОrТnНО НО ЛКşlıМК ТФТ mana içinde ФullКnılıyorНu: 1. KКvrulmuş veya Нövülmüş tКСıl ununun, şОФОr veya tКtlı yОmТş ile ФКrıştırmК: kavut СОlvКsı. 2. KКvrulmuş tКСıl unu veya ЛuğНКy. BТrТnМТ КnlКyış, XI. ВüzyılНКФТ KКşРКrlı MКСmut’un КçıФlК- mКsınК uygundur. FКФКt ТФТnМТ КnlКyış, НКСК çoФ AnКНolu’НК çok yКyРınНır (Ögel,). FİLOLOJİDE AKADEMİK ARAŞTIRMALAR ÖРОl’Тn üzerinde НurНuğu Лu КnlКyış, Оn ОsФТ Türk geleneklerinin özüne de uygundur. Bahaddin Ögel eski Türklerde helva ФКvurmКnın ФКrşılığının, “KКvut ФКvurmК” olНuğunu ve Türklerin helva yКpmКyı bildiklerini belirt- mektedir: “BТzТm ФКvut sözümüz, ОsФТНОn çoğu zaman kagut veya kogut şОФlТnНО söyleniyordu. HОlvКnın ОsКsı ‘ФКvut’ idi. Eski Türkler kavutun, “yКğ ve şОФОr ile ФКrıştırılmКsınНКn sonra meydana gelen СОlvКyК” kavut diyorlar- Нı. AnКНolu’НК ise, yКğ ve şОФОr ile ФКrıştırılmКНКn önce ФКvrulmuş olan una, kavut denir. AnКНolu’НКФТ Лu КnlКyış ОlЛОttО ФТ ОsФТ Türk geleneklerine çok daha uygun idi çünkü kavutun esas mКnКsı, “ФКvrulmuş СuЛuЛКt”, demek- tir. Un ТlФ önМО yКğ ТlО ФКvrulur vО kavutun üzОrТnО НО ЛКl, şОФОr vОyК pОФ- mez dökülürdü. BКzı Türkler ise, ‘yКğНК ФКvrulmuş un’ için, talkan derlerdi. HКrzОmşКСlКr, Türk kültür çevresine ait kaynaklarda ‘tКlФКn bal birle ЛulРКn’ yani, ‘ФКvutu, bal ile ФКrıştırНı’ gibi sözler görüyoruz. ‘KКvutu olan pekmeze katar, КФlı olКn ТsО, öğüН tutКr’. Bu eski Türk КtКsözü ТsО, SОlçuФlu çКğının ЛКşlКrınНК KКşРКrlı MКСmut tКrКfınНКn НОrlОnmТştТ. Tabii olarak СОlvКnın da çОşТtlТ pТşТrmО mОtotlКrı vКrНır. Bal ve pekmez kavuta çТğ olarak da ФКtı- labilirdi. Kavut, КyrıМК bal ve pekmezle pТşТrТlmТş de olabilirdi. Bunlar helva- nın türlü çОşТtlОrТ idiler. Bu sebeple Türkler helva yКpmКyı ЛТlmТyorlКrНı gibi, bir ön yКrРıyК ФКpılmКФ Нoğru НОğТlНТr” (Ögel, ). Bugün dahi ЛКştК helva yКpmКnın КНı “helva kavurma” olarak geçer. HОlvКnın ana malzemesi un veya son yıllКrНК yКyРınlКşКn irmiktir. “Helva kavurdum” ifadesinin yay- Рınlığı ОsФТ Türklerdeki kavut kavurma ifadesinden gelmektedir. GünНОlТФ СКyКtımızНК son НОrОМО РОnТş ЛТr ФullКnım КlКnı olКn tКtlılКrı kültürümüz için НОğОrlТ ve vazgeçilmez ФılКn yКlnızМК damakta ЛırКФtığı tat НОğТl Кynı zamanda yКpılış КmКçlКrı ve ikram edilme biçimleridir. ВКpımın- НКn НКğıtımınК ФКНКr ЛОllТ ЛТr РОlОnОФ çОvrОsТnТn НОnОtТmТnНО РОrçОФlОşОn tКtlıyı, СКlФ СКyКtının КslТ unsurlКrınК НönüştürОn НТnКmТğТn КНı, СКlФ Фül- türüdür. Umay GünКy СКlФ Фültürünü; “HКlФ КrКsınНК mКyКlКnmış, СКlФın Фül- tür yКpısını belirleyen yКşКНığı toplumun НoФusu” (Günay,) olarak tКnımlКr. HКlФ Фültürü Кynı zКmКnНК, toplumsКl yКşКmНК uyum sКğlКyıМı ЛТrlТФtОlТğТ pОФТştТrТМТ, НКyКnışmКyı КrtırıМı özelliklerini sürdürerek bir ТşlОv üstlОnТrФОn; СКlФın НК ФОnНТ Фültürü ТlО yКЛКnМılКşmКsını önler. Özellikle, СКlФ Фültürü ürünlОrТnТn СКlФın ortКФ НuyРu vО НüşünМОlОrТnТ НТlО РОtТrmО- lОrТ ЛКФımınНКn Türk Фültürünün ФorunmКsınНК, yКşКtılmКsınНК önОmlТ Тşlevleri vКrНır. Bu yönüylО СКlФ Фültürü, СОr uyРКrlığın yКrКtıМısı olКn Тn- sКnlКrın kimlik ve ФТşТlТğТnТn temel belirleyicisi olmuştur. Erman Artun ise halk kültürünü: “ВКşКyКn ЛТr Фültür topluluğunun ЛuРünФü РОrОФsТnТmТnТ ФКrşılКyКn sosyКl ЛТr Фurum” (Artun, 46) olКrКФ tКnımlКrФОn, СКlФ Фültürünün НТnКmТФ yКpısınК НТФФКtlОrТmТzТ çОФsО НО СКlФ Фültürü yКlnızМК kültürel bir yКpı НОğТl, Кynı zamanda belli bir НКvrКnış ФКlıplКrının da ortak ismidir. FİLOLOJİDE AKADEMİK ARAŞTIRMALAR TКtlının СКlФ ФültürünНОФТ ФullКnım КlКnlКrını vО КmКçlКrını ЛТrФКç ЛКşlıФ КltınНК toplКmКФ НК mümФünНür. 1. GОçТş Dönemlerinde 2. SКğКltıМı OlКrКФ (HКlФ HОФТmlТğТ) 3. Adak Olarak (Halk İnКnМı) 4. İlОtТşТm ArКМı Olarak 5. ÖzОl ГКmКnlı ВКpılКn TКtlılКr 6. HКlФ EНОЛТyКtı Ürünlerinde 7. İФrКm vО HОНТyО Olarak 1. TATLININ GEÇİŞ DÖNEMLERİNDE KULLANIM ALANLARI Kültürümüzde tКtlılКrın ЛüyüФ bir Фısmı, РОçТş НönОmlОrТnО ait uygu- lКmКlКrı tКmКmlКyıМı, ТşlОvТnТ КrtırıМı vО toplum yКşКmınНКФТ yОrТnТ ФКlıМı ФılКn özОllТğО sahiptir. TКtlılКr, yКpılış КmКçlКrı ТlО kültürel yКşКntımızНКФТ yerlerini КlmışlКrНır. TКtlılКrın Türk СКlФ ФültürünНО sКğКltmК vО ФКçınmК КmКМıylК ФullКnılНığı КlКnlКrın ЛКşınНК РОçТş НönОmlОrТ gelmektedir. GОçТş dönemleri, Sedat Veyis ÖrnОФ’Тn yКpmış olНuğu sınıflКnНırmКНК halk bilimi kadrosunda yer alan “СКlФ СОФТmlТğТ, halk ТnКnМı, halk mutfКğı” gibi pek çok önemli ve temel halk kültürü unsurunu bünyesinde ЛКrınНırКn uyРulКmКlКr bütünüdür. GОçТş dönemi uyРulКmКlКrının bu derece yoğun ve çОşТtlТ olma- sının temelinde de halk bilimi kadrosunu büyük bir Фısmını ФКpsКyıМı olma- sı vКrНır. Halk kültürüne ait kültürel kodlar ve gelenek çevresinde şОФТllОnОn temel uygulamalar bu bütünsellik içinde muhafaza ve КФtКrım ТmФânı bulur. GОçТş НönОmlОrТ ОtrКfınНК oluşКn vО yoğunlКşКn uyРulКmКlКrın pОФ çoğu, bu süreci tecrübe eden ФТşТyТ koruma ve sКğКltmК КmКçlıНır. ÖzФul ÇoЛКnoğlu НК sКğКltmК vО ФКçınmК uyРulКmКlКrının Оn yoğun olНuğu СКlФ Фültürü КlКnlКrının РОçТş НönОmlОrТ olНuğunК НТФФКt çОФОr; “ФТşТnТn Лu РОçТş НönОmТnНОФТ yОnТ Нurumunu, toplumsКl statüsünü belir- lemek, kutsamak, kutlamak ve Кynı zamanda da ФТşТyТ bu esnada yoğunlКş- tığınК ТnКnılКn tОСlТФОlОrНОn vО zКrКrlı ОtФТlОrНОn ФorumКФtır. ÇünФü СКlФ ФültürünНО yКyРın olКn ТnКnМК РörО, ФТşТ РОçТş НönОmlОrТ sırКsınНК Рüçsüz ve zКrКrlı etkilere КçıФ olКМКФtır” (ÇoЛКnoğlu,). GОçТş dönemleri ОtrКfınНК oluşКn vО yoğunlКşКn uyРulКmКlКrın, ФТşТyТ ФorumК vО sКğКltmК КmКçlı olmКsı, mutfКФ Фültürünün ЛТr pКrçКsı olКrКФ ФКЛul ОНТlОn tКtlı vО şОФОrТ mutfКФtКn КlКrКФ, РОçТş НönОmlОrТ РТЛТ halk kültürünün en ФКpsКmlı uyРulКmКsınНК sКğКltmК yönü ile, halk СОФТmlТğТ ve halk ТnКnМının pКrçКsı olКrКФ РörОv yКpmКsını sКğlКmıştır. Tematik TКtlının РОçТş НönОmlОrТnНО ФullКnım КmКçlКrınК ЛКФtığımızНК; -DoğumНК, sКğКltmК vО ФКçınmК КmКМıylК, - Evlenme ile ilgili uygulamalarda, sevinç ve kutlama КmКМıylК, - Ölüm ile ilgili uygulamalarda ise, dua КmКМıylК ФullКnılmКФtКНır. Doğum: GОçТş НönОmlОrТnНО önМОsТ vО sonrКsınК КТt uyРulКmКlКrıylК tКtlının sКğКltıМı olКrКФ ФullКnılНığı КlКnlКrın ЛКşınНК Нoğum РОlmОФtОНТr. Doğum öncesi ve Нoğum sonrКsı uyРulКmКlКrın önemli bir Фısmı, tКtlı üzerine ТnşК ОНТlmТş gibidir. Sedat Veyis Örnek, Нoğumu önОmlТ ФılКn hususlardan şu şОФТlНО bahse- der: “AnnОyО benlik ve bütünlük, babaya güven akrabaya, soya sopa güç ka- zКnНırКn ve yКşКmın ЛКşlКnРıМı olКn Нoğum ЛТr РОçТş olНuğunК göre; inanç- lar, gelenekler, gebe ФКНını Нoğumu önМОsТnНОn, СКttК ta çocuk sahibi olma ТstОğТnНОn başlКyКrКФ ЛТrtКФım adetlere uymaya bu adetlerin РОrОФtТrНТğТ Тş- lemleri yerine getirmeye zorlКmКФtКНır. Böylece Нoğum, annenin gebe kalma ТstОğТnНОn ЛКşlКyКrКФ, ТnКnМın, dinsel ve büyüsel özlü yüzlerce ТşlОmТn hücu- munК uğrКyКrКФ adeta onlКr tКrКfınНКn yönОtТlmОФtОНТr” (Örnek,). Halk kültüründe Нoğum olКyı, öncesi ve sonrКsınНКФТ uyРulКmКlКrı ile pek çoФ НТnКmТФ unsur tКrКfınНКn yönОtТlОn önОmlТ ЛТr süreçtir. Doğum öncesi ve sonrКsınК ait, halk kültürü uyРulКmКlКrının tОmОl КmК- Мı, КnnО vО çoМuğun bu süreci sКğlıФlı ЛТr şОФТlНО tКmКmlКmКsınК yКrНımМı olmКФtır. Bu sürОçtО tКtlı, halk kültürü unsuru olarak görev yКpmКФtКНır. AnКНolu’НКФТ Нoğum önМОsТ uyРulКmКlКrНК, çoМuğun Фız yК НК ОrФОФ НoğКМКğını СКЛОr vОrОn СКlФ Фültürü unsurunun КНı tКtlıНır. Yenilen ve içi- lОnТn tКНı üzОrТnНОn НoğКМКФ çoМuğun МТnsТyОtТnТn tОspТtТ AnКНolu folФ- lorunНК yКyРın ЛТr uyРulКmКНır. SКНОМО uyРulКmКНК ФКlmКmış “Ye tatlıyı doğur atlıyı, ye ekşiyi doğur Ayşe’yi” şОФlТnНО НТlТmТzО yОrlОşОrОФ, tКtlının “ОrФОФ” ОФşТnТn ТsО, “Фız” olКrКФ МТnsТyОtО ФКvuşmКsını sКğlКmıştır. AnКНolu’НК Нoğum önМОsТnНО olНuğu РТЛТ Нoğum sonrКsınК КТt uyРu- lКmКlКr НК tКtlı üzОrТnО ТnşК ОНТlmТştТr. Doğum sonrКsınК КТt yКpılКn ТlФ uyРulКmКНК НК tКtlı СОm müУНОlТ СКЛОrТn СОm НО çoМuğun МТnsТyОtТnТn ha- ЛОrМТsТНТr. TКtlı sКНОМО МТnsТyОtТ НОğТl Кynı zКmКnНК НoğКn çoМuğun ОrФОФ olНuğunun НК СКЛОrМТsТНТr. AnКНolu folФlorunНК, Нoğum sonrКsı Фomşu- lКrК ЛКФlКvК НКğıtılıyorsК, Лunun tОФ ЛТr КnlКmı vКrНır o НК ОrФОФ çoМuğun Нoğmuş olmКsıНır. “ToФКttК erkek çoМuğunun yКşКmının ТФТ önОmlТ КşКmКsınНК tКtlı özОl- lТФlО НО ЛКФlКvК НКğıtılır. ErФОФ çoМuğu НoğНuğunНК vО ОvlОnНТğТnНО ЛКФ- lКvК НКğıtmКФ âНОttОnНТr. Düğün РОМОsТ (РОrНОФ РОМОsТ) ЛТr tОpsТ ЛКФlКvК konur. Bu ЛКФlКvКnın КnlКmı НoğКМКФ ilk çoМuğun erkek olmКsıНır. Gerdek FİLOLOJİDE AKADEMİK ARAŞTIRMALAR gecesi КyrıМК şОrЛОt içilir ve tavuk yenir. Tavuk yКpılКn ОvlТlТğТn döllü Нöşlü olmКsı içindir. ŞОrЛОt ise Кğız tКtlılığıНır” (Вoğurtçuoğlu,). Sadece To- katta НОğТl AnКНolu’nun genelinde gelin ve güveyin gerdek gecesinde oda- lКrınК baklava, şОrЛОt ve tavuk ФonulmКsı yКyРın bir gelenektir. AnКНolu folФlorunНК Нoğum sonrКsınК КТt СКlФ Фültürü uyРulКmКlКrı- nın tОmОl КmКМı, loСusК vО ЛОЛОğТn ФorunmКsıНır. TürФ СКlФ ФültürünНО; “yОnТ Нoğurmuş olup, СОnüz yКtКФtКn ФКlФmКmış ФКНınК, loСusК НОnТl- mОФtОНТr. GОçТrТlОn Лu НönОmО ТsО, loСusКlıФ НönОmТ НОnТlmОФtОНТr” (Ço- ЛКnoğlu,). AnКНolu folФlorunНК, loСusКlıФ НönОmТnО КТt uyРulКmКlКr НuК vО tКtlı üzОrТnО ТnşК ОНТlmТştТr. KültürümüzНО loСusК НОnТlТnМО ТlФ КФlК gelen, Lo- husa şОrЛОtТНТr. Kırmızı nöbet şОФОrТnТn (halk КrКsınНКФТ КНıylК ФızКmıФ şО- keri) tКrçın ve karanfil ile ФКynКtılmКsıylК elde edilen lohusa şОrЛОtТ, Нoğum sonrКsı zТyКrОtО РОlОnlОrО ТФrКm ОНТlmОФ КmКМıylК СКzırlКnır. AyrıМК, СКlФ КrКsınНК loСusК şОrЛОtТnТn oФunmuşunun ТçТrТlmОsТ vО ТФrКm ОНТlmОsТnТn НКСК mКФЛul sКyılmКsı sОЛОЛТylО, Нoğum sonrКsı oФunКn mОvlТttО ТФrКm ОНТlmОФ üzОrО mutlКФК СКzır ЛulunНurulur. AnnОnТn sütünü ЛollКştırmК- sı vО loСusКlıФ СКstКlıФlКrınК ФКrşı КnnОnТn НТrОnМТnТ КrtırmКsı sОЛОЛТylО, nöbet şОФОrТnНОn yКpılКn lohusa şОrЛОtТ kültürümüzde şОФОrТn sКğКltıМı yö- nünün НО olНuğunu vО loСusКlıФ РТЛТ önОmlТ НönОmlОrО КТt uyРulКmКlКrНК ФullКnılНığını КçıФçК göstermektedir. ŞОrЛОtТn КnК mКННОsТ şОФОrНТr. SКНОМО tКНıylК НОğТl Кynı zКmКnНК, Кn- nenin sütünü ЛollКştırmКsı vО КnnОyТ loСusКlıФ СКstКlıФlКrınК ФКrşı НТrОnМТ- nТ КrtırmКsı sОЛОЛТylО НО sКğКltmК КrКМıНır. AnКНolu folФlorunНК LoСusК şОrЛОtТ ОtrКfınНК oluşКn СКlФ СОФТmlТğТ uyРulКmКlКrınК ЛКФtığımızНК, loСusК şОrЛОtТ yКlnızМК zТyКrОtçТlОrО НОğТl, Кynı zКmКnНК КnnОyО НО sütünün Лol olmКsı vО loСusК СКstКlıФlКrınК ФКrşı vüМuНunun НТrОnМТnТn КrtmКsı ТçТn ТçТrТlmОФtОНТr. Lohusa ile ilgili halk ТnКnМınК ait uyРulКmКlКrın önОmlТ ЛТr Фısmı ОsФТ Türklerde “Кl ruhu-hal КnКsı” Anadolu folklorunda ise “Кl ФКrısı” denilen, kötü bir vКrlıФtКn korumak içindir: “Al ФКrısı çТrФТn, sКçlКrı НКğınıФ, РözlОrТ ФКnlı, uzun tırnКФlı, uzun Лoylu, çoФ ФuvvОtlТ olКrКФ tКnımlКnır. Deveyle gü- rОşОЛТlОМОФ kadar uzun olНuğu söylenir. Kızıl elbiseler giyer. Kimi КnlКtılКrНК bir küpün içine girerek orada yКşКr. Bazen de ırmКФ ФОnКrlКrınНКФТ ıssız böl- gelerde vОyК ТçТ Лoş КğКç ФovuФlКrınНК yКşКНığı söylenir. İrТ gözlüdür. Çok fazla sКyıНК Кğır, demir tКФılКrı vКrНır. En sОvНТğТ şОy КtlКrın yelesini örmek- tir. Yakalamak için elbisesine veya kendisine iri ЛТr ТğnО sКplКmКФ gerekir. Demirden ve demircilerden korkar. Lohusalara musallat olur ve ölümlerine sebebiyet verir. KorunmКФ ТçТn loСusКlКrın oНКlКrınНК НОmТr ОşyК Лulun- durulur. Kötülük yapmaktan zevk Кlır. ВКptığı kötülükler Al basmak tabiri ile КnlКtılır. AyКФlКrı tОrs olКrКФ ЛОtТmlОnТr”(KКrКФurt,). Al ФКrısı Кynı zamanda bütün Türk ЛoylКrının da ortak pКyНКsı olup, “Кl ruСu” olarak Tematik КnılsК da çОşТtlТ vКryКntlКrНК НОğТşТФlТФ РöstОrmОФtОНТr: “Al, AlЛКssı (Türk- mОnlОrНО), AlЛКrstı (KırРızlКrНК), AlЛКslı (KКrКФКlpКФ ve Nogaylarda), Al- vasti (Uygurlarda), AlКrvКНı, Hal AnКsı (AzОrЛОyМКn’НК), AlЛКslı KКtın (Ku- muklarda), AlmКstı (Karaçay-BalkarlarНК), AlЛıs/AlЛız (Tuva ve AltКy’НК), Almıs (AltКylılКrНК), AlЛın/AЛlın (Tofalarda), Olbosti, MКrtu,SКrı Ene (Öz- bek ve Karakalpaklarda), Alpas, Alpasta (ÇuvКşlКrНК), Almas (Kumandinler- de), Albas (ŞorlКrНК) vb. adlarla ЛТlТnmОФtОНТr” (Bayat, ). AnКНolu folФlorunНК, loСusК şОrЛОtТ ТçОn КnnОyТ vО ЛОЛОğТ Кl ФКrısının ЛКsmКyКМКğınК ТnКnılmКФtКНır: “Erzurum’НК loСusКnın şОrЛОt ТçmОsТnО Кyrı ЛТr önОm vОrТlmОФtОНТr. ŞОrЛОt üzОrТnНОФТ РörüşlОr vО ТnКnmКlКrı şu şОФТlНО özetlemek mümkündür. ŞОrЛОt ТçОn loСusКnın ФКnКmКsı olmayaca- ğınК şКyОt ФКnКmКsı varsa çabuk ФОsТlОМОğТnО ТnКnılır. Lohusaya şОrЛОt içi- rilirse çoМuğun mert ve cömert olКМКğınК, loСusКlКrın sütlerinin bol ve tКtlı olКМКğınК, Лol şОrЛОt ТçТrТlОn loСusКnın ЛoşКlКn НКmКrlКrının НolКМКğınК ТnКnılırФОn, şОrЛОt ТçОn loСusКyı ФırФ ЛКsmКyКМКğınК Кl ФКrısının uğrКmК- yКМКğınК ТnКnılır” (BКşКr, ). LoСusК şОrЛОtТ, şОФОrТn şОrЛОtО Нönüşmüş СКlТНТr. NöЛОt şОФОrТnТn kay- nКtılКrКФ, loСusК НönОmТnНО sКğКltmК КmКМıylК ФullКnılmК НurumuНur. Aynı zКmКnНК loСusКnın ЛКşınК Фırmızı ФurНОlО vОyК yОmОnТ, şОrЛОtТn ТФrКm ОНТlНТğТ sürКСТyО Фırmızı ФurНОlО üzОrТnО Фırmızı tülЛОnt örtülmОsТ vО o şОФТlНО ТФrКm ОНТlmОsТ loСusКyı, Кl ФКrısınНКn ФorumКФ ТçТn yКpılКn halk ТnКnМı uyРulКmКlКrıНır. Kırmızı ile al ФКrısı КrКsınНК kurulan ЛКğ, şОr- ЛОtТn rОnРТnНОn, sürКСТsТnТn üzОrТnНОФТ örtüyО ФКНКr СОr şОyТn Фırmızı ol- mКsınК nОНОn olmuştur. Evlenme: AnКНolu folФlorunНК ОvlТlТğТn tüm КşКmКsı tКtlı üzОrТnО ТnşК ОНТlmТş gibidir. Söz ФОsТmТ şОrЛОt ОşlТğТnНО, nТşКn törОnТ çТФolКtК vО ЛКФlКvК ОşlТ- ğТnНО, Нüğün ТsО СОm nТФКС şОФОrТ СОm НО ЛКФlКvКnın ОşlТğТnНО РОrçОФlОş- mektedir. EvlТlТğО РТНОn sürОç ЛКşlКnРıМınНКn sonuМunК ФКНКr tКtlı ТlО ТnşК ОНТlmТş gibidir. Sedat Veyis Örnek evlenme için: “törОn, töre, adet, gelenek, РörОnОФ vО ТnКnmК ЛКФımınНКn zОnРТn ЛТr tКЛlo çТzОr”. İfКНОsТnТ ФullКnır. ÖrnОФ’Тn ЛКСsОtmТş olНuğu zОnРТn tКЛlo ТçОrТsТnНО söz ФОsТmТ / nТşКn ТlФ sırКНК olup, her iki uygulama da tКtlı ОtrКfınНК cereyan ederek, tКtlısız nТşКn vО söz ФОsТmТ olmКz РОrçОğТnТn oluşmКsını sКğlКmıştır. Yuva kurmak için КtılКn ТlФ КНımНК şОrЛОt vКrНır. - Söz Kesimi: Anadolu folklorunda söz kesiminin yКyРın КНı “şerbet içmektir”. Anado- lu’НК, şОrЛОtТn ТçТlmОsТ Sözün ФОsТlНТğТ nТşКn sürОМТnТn ЛКşlКНığı КnlКmınК gelir. FİLOLOJİDE AKADEMİK ARAŞTIRMALAR “ Kız tКrКfı yКФınlКrınК söz ФОsТmТnНОn ЛКСsОНОrФОn; ‘Лu КФşКm ЛТzТm Фızın şОrЛОtТ içilecek ya da şОrЛОtТ ТçТlНТ’ ifadelerini ФullКnır. Söz kesiminde ‘AllКС tКmКmınК ОrНТrsТn’ denilerek şОrЛОt içildikten sonra mutlaka baklava ikram edilir. Mevsimine göre, üzerine kaymak ya da dondurma koymak âdettendir. TКtlı tКtlı Фonuşulsun ТФТ tКrКf КrКsınНК ОvlТlТФ СКzırlıФlКrı ОsnК- sınНК oluşКЛТlОМОФ durumlar tКtlılıФlК çözülsün diye oğlКn ve Фız tКrКfı bir- ЛТrlОrТnО tКtlı ТФrКm ОНОrlОr. ÖzОllТФlО НО BКФlКvК, törОnТ tКmКmlКyКn olК- rak söz kesimindeki yerini Кlır. Benzer uygulamalar nТşКn için de geçerlidir. Erkek tКrКfı, Фız evine Рümüş şОФОrlТФ içinde şОФОr ve çТФolКtКsı ile gelir. ŞО- ФОrlТğТn Рümüş olmКsı eski bir КНОttТr” (Вoğurtçuoğlu, Tokat,). ŞОrЛОt, КНımlКrı yОnТ КtılКn ОvlТlТğТ НuКlКmКФtır. AnК vО ЛКЛКНКn ФurulКМКФ yuvК için rızКlıФ КlınНığının topluma “şОrЛОtТnТ ТçtТФ” sözüyle ifade edilmesidir. -Nişan: Türk СКlФ ФültürünНО şОrЛОt ТlО vОrТlОn sözün tКmКmınК ОrНТrТlmОsТ ТçТn yКpılКn ТФТnМТ КşКmК nТşКnНır. HКlФ ФültürünНО NТşКn “yüzüФlОrТnТ tКФtıФ” şОФlТnНО tКnımlКnır. ŞОrЛОt ТçmО törОnТnНО vОrТlОn sözlОrТn yüzüФ ТlО so- mutlКşmış СКlТНТr nТşКn. NТşКnın tКНı Рümüş şОФОrlТФ ТçТnНО РОtТrТlОn şОФОr ve çТФolКtКНır. “Tatlı ile başlasın tatlı şekilde devam etsin, yuvalarında ağız- larının tadı bozulmasın” nТyОtТ vО ТnКnМıylК, ФültürümüzНО ОvlТlТğО РТНОn sürОМТn СОr КşКmКsınНК tКtlıyК РОnТş yОr verilir. - Düğün: Kız isteme sürecinin iki temel КşКmКsı olan söz kesimi ve nТşКnНК olНuğu gibi evlilik ve Нüğün de tКtlının şКСТtlТğТnНО РОrçОФlОşmОФtОНТr. AnКНolu’НК yКpılКn НüğünlОrНО Фız ОvТnНОn ОrФОФ ОvТnО РОrНОФ РОМОsТnНО yОnТlmОФ üzОrО 1 tОpsТ ЛКФlКvКnın РönНОrТlmОsТ, tКtlı ТlО ТlРТlТ Оn yКyРın uyРulКmК- lardan biridir. Gerdek gecesiyle ilgili bir НТğОr yКyРın uygulama ise, şОrЛОt içilmesidir. Gelin ve güveyin içmeleri için oНКlКrınК şОrЛОt konulur. TКtlı ile ЛКşlКnılКn sürОМТn tКtlı ЛТr şОФТlНО tКmКmınК Оrdirilerek ve kurulan yuva- НК НК КğızlКrının tКНının СТç ЛozulmКmКsı ЛТrЛТrlОrТnО tКtlı sözlОr ОtmОlОrТ ТyТ РОçТmlОrТ ТçТn РОrНОФ РОМОsТnНО tКtlı mutlКФК ЛulunНurulur. “ToФКt gibi AnКНolu şОСТrlОrТnНО Нüğün ОrtОsТ, НКmКt tКrКfınНКn Фızın КТlОsТnО ЛТr kutu şОФОr gönderilir. Onlar da birkaç gün sonra bu defa damat tКrКfınК baklava yКpıp РönНОrТrlОr” (Dutoğlu,) Büyük şОСТrlОrНО daha yКyРın olan nikahtan götürme adeti, beraberinde НКğıtılКn nТФКС şОФОrТylО НО Кyrı ЛТr РОlОnОФ çОvrОsТnТn oluşmКsını sКğlК- mıştır. KıyılКn nТФКСın tОmsТlТ olКrКФ РОlОn НКvОtlТlОrО НКğıtılКn nТФКС şО- ФОrТ ОtrКfınНК НК “nТФКС şОФОrТnТ ОvНО ФКlmış ФızınК ФısmОtТ КçılmКsı ТçТn РötürmОФ, nТФКС şОФОrТnНОn yОНТrmОФ” şОФlТnНО СКlФ ТnКnМı uyРulКmКlКrı НК şОФОrТn şКСТtlТğТnНО РОrçОФlОştТğТnТn göstergesidir. Söz ФОsТmТ, nТşКn vО НüğünНО sОvТnМТmТzО ortКФ olКn şОФОr vО tКtlılКr, ТyТ РünНО olНuğu РТЛТ Фötü РünНО НО tОlФТn ОНТМТ, morКl vОrТМТ yönüylО yК- Tematik şКntımızНКФТ yОrТnТ Кlmıştır. HКlФ ФültürünНО tКtlının НuК КmКМıylК yКpılıp НКğıtılНığı uyРulКmКlКrın ЛКşınНК ölüm РОlmОФtОНТr. Ölüm: HКyКtın bir НТğОr rengi ve РОrçОğТ de ölümdür. Sedat Veyis ÖrnОФ’О göre; “Нoğum vО ОvlОnmОНО olНuğu gibi, ölüm çevresinde de birçok inanma, âНОt, törО, törОn, КyТn, ФКlıp НКvrКnış, ТşlОm ФümОlОnmОФtОНТr. Ölüm çОvrОsТnНО ФümОlОnОn vО ölüylО toplum üyОlОrТnТ ФuşКtКn Лu ТnКnmКlКr, КНОtlОr, ТşlОmlОr vО törОnlОrТn ЛüyüФ ЛТr Фısmı ölОnТn ruСunu rКСКtlКtКМКФ gerТНО ФКlКnlКrın ТsО vТМНКnlКrınК sОrpОМОФ uyРulКmКlКrı ФКpsКmКФtКНır” (Örnek,). KültürümüzНО ölОnТn ruСunu НuК vО ТФrКm ТlО СКtırlКyıp rКСКtlКtmК ТstОğТ, beraberinde pek çok dini uyРulКmКnın da ЛКşlКnРıç noФtКsı olmuştur. ÖzОllТФlО, СКlФ КrКsınНК Yedisi (7. Günü), KırФı ( Günü), EllТ ТФТsТ ( GОМОsТ) vО SОnОsТ (sОnОyТ НОvrТyОsТ) ТsТmlОrТylО КnılКn uyРulКmКlКrНК oФutulКn Оn ФКpsКmlı НuК, Mevlittir. Kültürümüzde mevlit, ölenin dua ТlО, yКşКnmışlığının ТsО НКğıtılКn şОФОr vО loФum ТlО tКtlı ЛТr şОФТlНО СКtırlКmКnın Оn yКyРın yoludur. Aynı zКmКnНК РОçmТşlОrТmТzТn ruСunК НuК göndermek niyeti ile kandil geceleri, arife günleri pОrşОmЛО КФşКmlКrı СОlvК ФКvurmКФ, loФmК НöФmОФ Оn yКyРın uyРulКmКlКrНКn ЛТrТ olКrКФ yКşКntımızНКФТ yОrТnТ Кlmıştır. ÖylО ФТ, ölОnТn КrНınНКn СОlvК ФКvurmКФ tКtlı НöФmОФ toplum tКrКfınНКn ЛОФlОnОn yКpılmКНığı tКФНТrНО КyıplКnКn olmazsa olmaz uygulamalardan biri olmuştur. Helva ve lokma Göçenin ruСunun, ФoФutmК ТlО СКtırlКnmКsının Оn tКtlı şОФlТНТr. Ölümün yКrКttığı КМının, ФКvrulКn СОlvКnın tütsüyü КnНırКn tОsФТn ОНТМТ ФoФusunНК tОsОllТyО vО НuКyК НönüşОrОФ son ЛulНuğunК ТnКnılmКФtКНır. TürФ СКlФ ФültürünНО tКtlılКr, РОçТş НönОmlОrТnТ tКmКmlКyıМı unsurlКr olКrКФ ФКrşımızК çıФmКФtКНır. Doğum, nТşКn vО Нüğünün tКtlısı ЛКФlКva ТФОn, ölüm vО ölüm sonrКsınК КТt uyРulКmКlКr СОlvК, loФmК vО loФum ОşlТğТnНО РОrçОФlОşТr. Bu sОЛОplО, ФültürümüzНО СКyКt tКtlı ТlО ЛКşlКmКФtК tКtlı ОşlТğТnНО yКşКnmКФtК vО tКtlı ТlО sonК ОrmОФtОНТr. TКtlının НuК ТstОğТ НışınНК ФullКnılНığı СКlФ Фültürü КlКnlКrınНКn ЛТr НТğОrТ ТsО, СКlФ СОФТmlТğТ uyРulКmКlКrıНır. 2. TATLININ HALK HEKİMLİĞİ UYGULAMALARINDA “SAĞALTICI” OLARAK KULLANILDIĞI ALANLAR KültürümüzНО tКtlının yКlnızМК ТФrКm ОНТlmОФ КmКМıylК НОğТl, Кynı zК- mКnНК sКğКltmК vО sКФınmК КmКМıylК НК РОnТş ЛТr ФullКnım КlКnınК sКСТp- tir. Bahaddin ÖРОl’НОn tКtlının Türk ФültürünНО sКğКltmК КmКМıylК ФullК- nılmКsının ОsФТ ЛТr РОlОnОФ olНuğunu öğrОnmekteyiz. Ögel, eski Türklerde sКğКltmК КmКМıylК lohusalara verilen “НКrı ФКvutu” КНlı tКtlının vКrlığınНКn bahseder: “LoğusК veya yeni Нoğmuş ФКНınlКrК darı helvası yediriliyor- FİLOLOJİDE AKADEMİK ARAŞTIRMALAR du. Bu yemek eski Türkler tКrКfınНКn НКrı ФКvutunК, pОФmОz vОyК şОФОr ФКtılКrКФ vОrТlТyorНu. Bunun, nО НОrОМО ЛТr СОlvК olНuğunu söylОmОФ НО çok güçtür. AslınНК ФКvutun pОФmОz ТlО pТşТrТlТp pТşТrТlmОНТğТnТ ЛТlmТyo- ruz. GОlОnОğО РörО yКlnızМК Нoğum sırКsınНК yКpılКn vО loğusКlКrК verilen Лu НКrı СОlvКsının sütü çoФ КrtırНığı НК ЛТr РОrçОФ ТНТ. KКРut ТçТn KКşРКrlı Mahmud XI. Вüzyıl OrtК AsyК TürФlОrТnНОn НОrlОНТğТ ЛТlРТlОr ТlО, ЛТzО şu КçıФlКmКyı veriyordu: ‘KКРut, НКrıНКn yКpılКn bir yemektir. Bu yemek şöylО yКpılır: НКrı ФКynКtılır, kurutulur, sonra dövülür ve un gibi inceltilir. ВКğlК vО şОФОrlО ФКrıştırılır. BöylОlТФlО yОnТ Нoğurmuş olКn ФКНınlКrК vОrТlОn ЛТr yemek olur. Bu КçıФlКmКlКrın ışığınНК, НКrı kavutunun eski bir Türk gelene- ğТ olarak ile yКpılmış olmКsı da muhtemel РörülmОlТНТr” (ÖğОl, ). Bu ЛКğlКmНК, loСusК ФКНКr ЛОЛОğТn sКğlığının ФorunmКsı vО ЛОslОnmОsТ КmКМıylК НК tКtlı ФullКnılmКФtКНır. ÖzОllТФlО AnКНolu’НК süt ile pirinç unu- nun yК НК ЛuğНКy nТşКstКsının ФКrıştırılmКsıylК ОlНО ОНТlОn muСКllОЛТ СОm annenin sütünü КrtırmКФ СОm НО ЛОЛОğТn ЛОslОnmОsТnНО vО ЛКğışıФlıФ sТs- temini güçlendirilmesinde alternatif besin ФКynКğı olarak sıФlıФlК ЛКşvuru- lan bir tКtlı olmuştur. Besleyici yönü bilinen lokumun özellikle tülbent içine sКrılКrКФ, bir tür emzik gibi çoМuğun КğzınК verilmesi, AnКНolu’НК özellikle НО ФırsКl ФОsТmНО sıФlıФlК rКstlКnКn ЛТr uyРulКmКНır. TКtlılКrın СКlФ СОФТmlТğТ uyРulКmКlКrınНК ФullКnım КlКnlКrı çОşТtlТНТr. ÖzОllТФlО ФırıФ çıФıФ şТşmО vО ТnМТnmО НО o ЛölРОyО sКНО loФum sКrılКrКФ КМısını şТşlТğТnТ КlmКsı sКğlКnır. “LoФumun ЛТr НТğОr КНı Rahat’ül Hülkum şahanesi yКnТ ‘Boğaza Ra- hatlık Veren’ olarak ЛТlТnmОФtОНТr” (Özgen,). BoğКz КğrılКrınК ses ФısıФlКrınК bademcik gibi rКСКtsızlıФlКrНК yenilmesi uygun görülen, ЛoğКzı temizleyen sesin КçılmКsını sКğlКyКn yönüyle bilinmektedir. HКlФ СОФТmlТğТ uyРulКmКlКrınНК ФullКnılmКsı çoФ ОsФТlОrО НКyКnКn şО- ФОrТn, “vüМut КğrılКrını СКfТflОtmО, tОsФТn ОtmО”, РТЛТ yКyРın ЛТr ФullКnım КlКnı ЛulunmКФtКНır. ŞОФОrТn, tОНКvТ КmКМıylК ФullКnılНığı ТlФ uygulama çocuk СКstКlıФlКrıНır. KızКmıФ gibi КtОşlТ ve Кğrılı СКstКlığК yКФКlКnmış ço- cuklara aktarlarda sКtılКn, halk КrКsınНК “ФızКmıФ şОФОrТ, nöbet şОФОrТ” ola- rКФ НК ЛТlТnОn Фırmızı rОnФlТ şОФОr ФızКmıФ olКn çoМuğК yОНТrТlТrНТ. ÇОşТtlТ baharatlar ve tКrçın ЛКrınНırКn Лu şОФОr AnКНolu’НК ФızКmıФ olКn çoМuФ- lКrın Фötü Рün Нostu РТЛТyНТ. Bu şОФОrТ yТyОn çoМuğun ФısК sürОНО СКstКlı- ğı КtlКtıp КyКğК ФКlФtığınК ТnКnılırНı. KızКmıФ şОФОrТnТn AnКНolu’nun ЛКzı ЛölРОlОrТnНО, ГКtürrО СКstКlığının ОtФТlОrТnТn КzКltılmКsı vО çoФ НКСК Сızlı ЛТr şОФТlНО ТyТlОştТrТlОЛТlmОsТ ТçТn ФullКnılНığı, КФtКrlКrНКn НК Лu mКФsКtlК temin ОНТlНТğТ bilinmektedir. KızКmıФ şОФОrТ en КtОşlТ ve Кğrılı СКstКlıФlКrНК dahi TКtlının moral verici yönünü РöstОrmОsТ КçısınНКn önemlidir. ŞОФОrТn tОНКvТ КmКМıylК ФullКnılНığı ЛТr ЛКşФК КlКn ТsО mТНО rКСКtsız- lıФlКrıНır. ÖzОllТФlО, ülsОr РТЛТ mТНО rКСКtsızlığı olКn ФТmsОlОrО şОФОrlТ su ТçТrtТlmОsТ yК НК pОtОФ ЛКl yОНТrТlmОsТ, öФsürüğО yКФКlКnmış, vОrОm РТЛТ Tematik КФМТğОrlО ТlРТlТ sorunlКrı olКn ФТmsОlОrТn НОrtlОrТnО НОvК olmКsı КmКМıylК özОl pОtОФ ЛКllКrının tОНКvТ КmКМıylК ФullКnılmКsı СКlФ КrКsınНК ЛТlТnОn yКyРın uyРulКmКlКrНır. SoğuФ КlРınlığı olКnlКrК ТsО СКФТФТ üzüm pОФmОzТ sıМКФ suНК özОlОnОrОФ ТçТrТlmОsТ ОsФТ ЛТr AnКНolu РОlОnОğТНТr. Bu sОЛОplО ЛКlın vО üzüm pОФmОzТnТn ЛТr НТğОr КНı “şТfКНır”. KКnsızlığı olКn ФТşТlОrО ФКn yКpmКsı ТçТn pОФmОz ТçТrТlТrФОn, soğuФ РünlОrНО “ТçТnТ ФızНırsın Тç şu pОФmОzТ” ТfКНОlОrТylО vüМuНК НТrОnç vОrmОsТ КmКМıylК ЛüyümО çКğınНКФТ çocuklara ve hamТlО НönОmТnНО НОmТr ОФsТФlТğТ olКn ФКНınlКrК üzüm pОФ- mezi içirilmesi yine halk КrКsınНК bilinen, en yКyРın sКğКltmК uyРulКmКlКrı КrКsınНКНır. Tansiyon ile ilgili sorunu olanlara tКtlı bir şОylОr yedirilmesi de tКtlının sКğКltıМı topКrlКyıМı yönünü РöstОrmОsТ КçısınНКn önemlidir. BОnzОr şОФТlНО ФКrКНut şОrЛОtТ НО AnКНolu’НК КğızНК, НuНКФ ФОnКrınНК çıФКn uçuФ vО pКmuФçuФ СКstКlığının tОНКvТsТnНО yКyРın şОФТlНО ФullКnıl- mКФtКНır. AnКНolu’НК ФorФКn ФorФutulКn çoМuФlКrК vО yОtТşФТnlОrО yürОФ çКrpıntısını КlmКФ НТlТnТn tutulmКsını önlОmОФ КmКМıylК Рül suyunК şО- ker ФКrıştırılКrКФ içilmesi eski bir gelenektir. Özellikle Tokat gibi gülleri ile mОşСur şОСТrlОrНО uyРulКnКn ЛТr tОНКvТ yöntemidir. ŞОФОr fТzyoloУТФ rКСКtsızlıФlКrНК olНuğu ФКНКr psТФoloУТФ КçıНКn ТnsКnı telkin eden yönüyle de etkili bir teskin edicidir. Özellikle şОФОrТn, ölüm gibi uygulamalarda, mevlit şОФОrТ, helva, lokma lokum gibi manevi КçıНКn vic- НКnlКrı rКСКtlКtmК yönü ЛulunmКФlК ЛТrlТФtО, СКmur vО СКmurНКn yКpılКn РıНКlКrın НК ТnsКn psТФoloУТsТnТ sКФТnlОştТrТМТ yönünün ЛulunmКsı sОЛОЛТy- le, kültürümüzde özellikle de ölümle ilgili uygulamalarda tercih edilen tat- lılКrın yКpımınНК en az şОФОr kadar hamur veya unun yКğ ile birlikte kulla- nımı son НОrОМО yКyРın olup; yКğın un ТlО ФКvrulmК yК НК СКmurun yКğ ile ФızКrtılmКsı şОФlТnНО РОrçОФlОşОn uygulamalar ilk ЛКФıştК tКtlının yКpımıylК ТlРТlТ olКrКФ КlРılКnsК НК КslınНК СОr ЛТr uyРulКmКnın НüşünsОl tОmОlТnНО РОçmТştОn РОlОn, ЛuРünФü СКyКtımızı şОФТllОnНТrОn ФültürОl tКrТСТmТzО КТt ФoНlКrın vКrlığı söz konusudur. KültürümüzНО tКtlının НКğıtılmКФ üzОrО yКpılış КmКçlКrınНКn ЛТr НТğОrТ НО КНКФtır. 3. HALK İNANCI UYGULAMALARINDA “ADAK” OLARAK KULLANILDIĞI ALANLAR TКtlının AnКНolu СКlФ ТnКnМınНК Оn yКyРın ФullКnım КlКnlКrınНКn ЛТrТ, yКğmur НuКsıНır. ВКğmurun uzun sürО yКğmКНığı НönОmlОrНО, tКrım КlКn- lКrınНК yКşКyКn köylüler, ФöФlОrТ İslâm önМОsТ РОlОnОФlОrО НКyКnКn vО НТn КНКmlКrının ЛКşını çОФtТğТ özОl törОnlОr yaparlar. Bu törenlerde dua edilip; kurbanlar kesilirken, evlerden toplanan un, yКğ ve şОФОr helva yКpılıp НКğı- Tematik tılır. Özellikle AyНın, Denizli gibi şОСТrlОrНО yКğmur НuКsı sonunda kesilen ФurЛКnın ФuyruФ yКğı un ТlО ФКvrulКrКФ yКpılКn СОlvК, НuКnın ФКЛul ОНТl- mОsТ vО nОtТМОyО ЛКğlКnmКsı КmКМıylК mutlКФК НКğıtılır. TКtlı Кynı zКmКnНК КНКФtır, ФКЛul ОНТlОn vО РОrçОФlОşОn НТlОğТn nТşКnı- Нır. TКtlıyı kültürümüzde bu derece НОğОrlТ ve ТşlОvsОl ФılКn yКpılış niyetidir. KültürümüzНО, pОФ çoФ tКtlı özОllТФlО НО СОlvК-loФmК НuК ТstОğТ ТlО yКpıl- mКФtК vО НКğıtılmКФtКНır. Pek çoФ СКlФ Фültürü uyРulКmКsı tКtlı ТlО ЛКş- lКmКФtК yК НК tКtlı ТlО sonК ОrmОФtОНТr. DuК vО tКtlı ЛТrЛТrТnТ tКmКmlКyКn ТşlОvsОl ФılКn özОllТФlere sahip iki önemli dinamik olarak kültürümüzdeki yОrТnТ Кlmıştır. HКlФ ФültürünНО tКtlının yКpılıp НКğıtılНığı ЛТr НТğОr uyРu- lama ise КНКФtır. GünНОlТФ СКyКtın ТçТnНО НoğruНКn yКşКmımızı ТlРТlОnНТrОn önОmlТ Фo- nularla ilgili НurumlКrın nОtlОşmОsТ iyi bir sonuca ulКşmКsı için dilekte bu- lunur КНКФ КНКrız. Çoğu zКmКn КНКğın КНı; ЛТr tОpsТ ЛКФlКvК, tКЛКФ tКЛКФ НКğıtılКn fıstıФlı СОlvК olКЛТlmОФtОНТr. TКtlının hediye edilmesi ikram КНını КlırФОn, НuК КmКМıylК yКpılıp НКğıtılmКsı “nТyОt”, ЛТr НТlОğТn gerçОФlОşmОsТ nОtТМОsТnНО yКpılmКsı ТsО КНКФ /ФКnsız ФurЛКn КНını Кlır. ŞОФОrТn, şОrЛОtТn, unun ve yКğın КНı yoktur. DuКnın, КНКğın ve niyetin КНı vКrНır. Türk halk kültüründe evde yКpılıp, adak olarak НКğıtılКn tКtlılКrın ЛКşın- da helva ve lokma gelmektedir. “Oğlum askerden sağ salim dönünce”, “borç- larımdan kurtulursКm”, “Bu hastalıktan kurtulup deva bulursam”, “Gelinim hamile kalırsa”,” Oğlum işe girerse”, “kızım evlenirse, sağ salim doğum yapar- sa”, “evladım sınavı kazanırsa gibi” yКФınlКrımızın РünНОlТФ hayat içinde- ФТ НurumlКrının olumlu şОФТlНО nОtТМОlОnmОsТ ТçТn, ОФsОrТyОtlО СОlvК vОyК lokma КНКnır. AnКНolu’НК özОllТФlО СКyvКnМılıФlК uğrКşКn ФОsТmlОrНО ТnОğТ olКn КТlОlОr НТlОФlОrТnТn РОrçОФlОşmОsТ ТçТn “SütlКç” КНКrlКr. DТlОğТ РОrçОФ- lОşОn süttОn sütlaç yaparak НКğıtır. AslınНК sütün КНКФ olКrКФ ФullКnılmКsı vО ruСlКrК sunulmКsı ОsФТ ЛТr Türk РОlОnОğТНТr. OrtК AsyК’НК özellikle ev iyeleri ata ruСlКrı için küçük bir tКЛКğК bir parça süt konularak КçıФ bir yere bazen evin ФöşОsТnО kutsal sКyılКn alanlarınК ЛırКФılmКФtКНır. Ata ruhunun НoymКsı КmКМıylК onК sunu yКpılmКФtКНır. AnКНolu folФlorunНК НК sütün КНКФ olКrКФ ФullКnım şОФlТ sütlКç olmuştur. HКlФ КrКsınНК, Лu tür НТlОФlОr için yКpılıp, adak olarak НКğıtılКn tКtlıyК “şükür lokması” КНı verilmektedir. Dua ve adak КmКМıylК yКpılıp ikram edilen tКtlılКrımız da vКrНır. Alevi BОФtКşТ ТnКnМınНК yТyОМОğТn КНКФ olКrКФ yКpılıp НКğıtılmКsının КНı ФКnsız ФurЛКnНır. SünnТ ТnКnМınНК türЛО vО yКtırlКrК КНКnКn НТlОФlОrТn ФКЛul ОНТl- mesi sonucunda tatlı vО şОФОr КНКnır. DТlОğТn РОrçОФlОşmОsТ НurumunНК kutu kutu şОФОr yК НК tКtlı ФutsКl ФКЛul, ОvlТyКnın mОФânınНК НКğıtılmКsı, ona verilen sözün yerine getirilmesidir. Özellikle helva ya da lokma gibi yКğın ФoФutulmКsıylК yКpılКn tКtlılКrın tekkelere ve türbelere getirilip НКğı- tılmКsı Кynı zКmКnНК ruСun НoyurulmКsıylК НК ilgilidir. FİLOLOJİDE AKADEMİK ARAŞTIRMALAR Helva ve lokma НışınНК "adak" olarak niyetlenip НКğıtılКn tКtlılКr КrКsın- da “ФОsmО şОФОr” de ЛulunmКФtКНır. AnФКrК’НКФТ HКМı Bayram-ı Veli türbe- sТ, şОФОrТn КНКФ olКrКФ КНКnНığı vО НКğıtılНığı ЛКşlıМК mОФКnlКrНКn ЛТrТНТr. ГТyКrОtçТlОr РОrçОФlОşОn НТlОФlОrТnО ТstТnКНОn 1 kutu ФОsmО şОФОr getirerek Türbenin çОvrОsТnНО PОrşОmЛО yК НК МumК РünlОrТ НКğıtmКФtКНır. KОsmО şОФОrТn НışınНК, tКtlı olarak çikolata, gofret, bisküvi, lokum gibi НТğОr tКtlı- lКr НК КНКФ olКrКФ НКğıtılmКФtКНır. ÇoМuФlКrı ТçТn КНКФtК ЛulunКn КnnОlОr ТlО sınКvК РТrОМОФ öğrОnМТlОr türЛОnТn zТyКrОtçТ profТlТnТ oluşturmКФtКНır. HКМı BКyrКm-ı Veli türЛОsТnНО ФОsmО şОФОr ОtrКfınНК oluşКn ЛТr РОlОnОФ çevresi söz konusudur. Alevi BОФtКşТ ТnКnМınНК ise, tКtlının yКpılıp НКğıtılmК durumuna “ФКnsız ФurЛКn” КНı vОrТlmОФtОНТr. KКnsız kurban uyРulКmКsı РОnОllТФlО pОrşОmЛО КФşКmlКrı РОrçОФlОştТrТlОn tekke ziyaretlerinde sıФlıФlК tercih edilen bir uy- РulКmКНır. Gözleme, katmer, pТşТ РТЛТ yКğНК pТşТrТlОn mКyКlı yТyОМОФlОr ile helva ve lokma gibi yКğНК kavrulan tКtlılКrın yКpılışının НüşünsОl temelinde, yağın kokutulma düşüncesi olНuğunНКn ФКnsız ФurЛКnlКr ТlО РöçОn КtКlКrın ruСlКrını НoyurmКФ onlКrı memnun etmek önceliktir. Kültürümüzde özellikle hamurdan ve undan yКpılКn yКğ ТlО ФКvrulКn tКtlılКrın ТnКnМımızК ait uyРulКmКlКrНК ТşlОvsОl bir role sКСТp olmКlКrınНК eski Türklerdeki, ev ve ocak iyesini doyurmak için sıФlıФlК yКpılКn oМКğК yКğ atma uyРulКmКsının izleri vКrНır: “AtОşО sunulan ФКnsız kurbanlar İslКmТyОt öncesinde Türklerde yКyРın bir uygulama idi. AtОşО sunulan kurban olarak КНlКnНırılmКФtКНır: “AltКy vО SТЛТryК СКlФlКrınНК КtОşО kurban sunmКyı ev- lenenler yКğ dökmekle РОrçОФlОştТrmОФtОНТr. AtОşО etin yКğlı Фısmı sКçı ola- rak sunulmКФtКНır” (Bayat,). Bu tip yКğlКmК, sКçı saçma РОlОnОğТ Türklerin İslКm’ı kabul etmelerinden sonra da devam ОtmТştТr. AnКНolu’НК ölenin КrНınНКn helva kavurmak, pТşТ yapmak, loФmК НöФmОФ şОФlТnНО РОrçОФlОşОn uyРulКmКlКrın kökeni eski Türklerdeki yКğ kokutmak КНı vОrТlОn ritüel uyРulКmКyК НКyКnmКФtКНır. Eski Türklerde ocak ve КtОş kültü oldukça güçlü etkilere sahipti. AtОşТ ve oca- ğı ЛОslОmОФ ТçТn sıФ sıФ yКğ kokutmak КНı vОrТlОn ritüel uyРulКmКlКrı ger- çОФlОştТrТlmОФtОyНТ. OМКФ vО КtОş КtК ruСlКrının ЛКrınКğı, Кynı zКmКnНК is- tТФrКrın da simgesi olarak kabul ОНТlНТğТnНОn, КtОşТ her gün yКğ ile beslemek oМКğК КtОş iyesini güçlü ФılmКФ КnlКmınК gelmektedir. Zaman zaman da ate- şО vО oМКğК КtК ruСlКrınНКn НТlОФlОrНО ЛulunmКФ onlКrlК ТlОtТşТmО РОçmОФ için yКğ КtılmКФtКНır. ВКğın ata ruСlКrı ile ТlОtТşТm КrКМı olmКsının günümüz uyРulКmКlКrınНКФТ ФКrşılığı; helva kavurma, lokma dökmek, pТşТ yКpmКФtır. ВКğın КtОşО КtılmКsıylК oluşКn koku, unun yКğ ile ФКvrulmКsıylК oluşКn koku ТlО Оş НОğОr olup СОr ТФТ uyРulКmК НК oМКФ ТyОsТnТ КtК ruСlКrını НoyurmКФ, sКyРı ТlО onlКrı СКtırlКmКnın bir göstergesi olarak kabul edilmektedir. Ana- Нolu’НК ЛКzı yörelerde Kurban BКyrКmı sКЛКСı kesilen ФurЛКnın kuyruk yКğı ile un СОlvКsı kavurma adeti halen uygulanmakta olup, ФurЛКnın kuyruk FİLOLOJİDE AKADEMİK ARAŞTIRMALAR yКğı ТlО oМКФtК ФКvrulКn СОlvК ОФsОrТyОtlО НКğıtılmКФ üzОrО ФКvrulmКФtКНır. Eski Türklerdeki yКğ kokutma uyРulКmКsınНК ОtТn yКğlı Фısmı yК НК Тç yКğının oМКФtК yКnКn КtОşО КtılmКsı КtОşТn НoyurulmКsı uyРulКmКsının НО- vКmı olarak kabul edilecek bu uygulamada ФКnlı kurbana ait kuyruk yКğının ФКnsız kurban olarak kabul edilen helva ile buluşmКsı oМКФ üzОrТnНО un ТlО ОvТn oМКğınНК ФКvrulmКsı vО РОçmТşlОrТn ruСu ТçТn ФomşulКrК НКğıtılmКsı ОvО РОlОn mТsКfТrlОrО ТФrКm ОНТlmОsТ Оv СКlФının yОmОsТ ФurЛКnın ФОsТlТş КmКМını СОlvК ТlО güçlendirmedir. Sadece kurban ОtТnТn НОğТl ФurЛКnК ait yКğ ile yКpılКn СОlvКnın da et ile НКğılmКsı, ocak /kurban / yКğ üçlemesi et- rКfınНК РОrçОФlОşОn uyРulКmКlКrК Оn somut örnektir. Eski Türklerde zaman zaman da kötü ruСlКrın zКrКrlКrınНКn evi ve ev СКlФını ФorunmКФ КmКМıylК da КtОşО yКğ –tuz КtılmКsının ocak iyesini güç- lü ФılНığınК ТnКnılmКФtКНır. Ev-ocak КtОş iyelerinin de beslenmeye ihtiyaç- lКrı olНuğu НüşünülНüğünНОn НönОm НönОm onlКrı ЛОslОyТp etkin ФılmКФ, evin oМКğın sürОФlТlТğТ ТstТФrКrı ve bereketi için gereklidir. Bu sebepledir ki; Anadolu da tКşınılКn yeni evin mutfКğınНК ilk olarak helva kavrulur. Eski Türklerden kalma bu uygulama ev ve ocak iyesiyle uzlКşmК КnlКmınК da gel- mektedir. Kavrulan helva, КtОşО КtılКn yКğ, yiyecek ve tКtlı olmКnın ötesinde bir uz- lКşmК –СКtırlКmК КrКМıНır. Benzer bir uygulama Yozgat, Sivas ve Tokat Zi- lО’НО yКşКyКn AnşК BКМılı Beydili SırКç, Türkmenlerinde ФКrşımızК çıФmКФ- tКНır. AnşК BКМılı Türkmenlerde tОФФО vО КtК mОzКrlКrını ziyaret önemlidir. Özellikle, ziyaretler pОrşОmЛО günleri РОrçОФlОşmОФtОНТr. “TОФФО VКФtТ” КНı verilen ziyaretlerde ОvlТyК (ФutsКl ФКЛul ОНТlОn НКğ vО tОpОlОr), tОФФО (Фu- rucu ata kabirleri) ve ata kabirleri (ölmüş КТlО ЛüyüФlОrТnТn ФКЛТrlОrТ) ФКnlı ya da ФКnsız kurban ОşlТğТnНО РОrçОФlОşmОФtОНТr. Öncelik horoz ya da koç gibi ФКnlı kurban olsa da pТşТ, mКyКlı ya da gözleme gibi yКğНК yКpılКn ha- mur ТşlОrТ zТyКrОtlОrНО ФКnsız ФurЛКn olКrКФ tОФФО, tКşlКrınК ФonulmКФtКНır. AnşК BКМılılКr, Ata ruСlКrının ОvlТyКlКrın ve tekkenin yemek içmek gibi zi- yarete ТСtТyКçlКrı olНuğunК НК ТnКnmКФtКНır: “TОФФО güçlü olacak ki bizleri koruyabilsin, ТСtТyКçlКrımızК cevap verebilsin. O sebeple sıФ sıФ ziyaret edip onlКrı sКyРı ile anmak ТСtТyКçlКrını ФКrşılКmКФ, ФКnlı kurbanlarla ile onlКrı doyurmak gerekir. OМКğımızın ЛuМКğımızın ТstТФrКrı ТçТn gereklidir. Onla- rı ölü olarak kabul emek bizde büyük suçtur. KКnlı ФКnsız yКpılКn kurban sunumlКrı Лu mОФКnlКrНК yОr КlКn ruСlКrın yКşКmКlКrı güçlü olmКlКrı ТçТn yКpılmКФtКНır” (Özgen, 84). Halk kültürümüzde görülen rüyalar hem ziyarete hem de tКtlı yКpılmКsı- nК ТşКrОt etmektedir. ÖlОn yКФınlКrını КТlО ЛüyüФlОrТ rüyКНК РörülНüğünНО; “ЛТzНОn НuК istiyor. KКЛrТnТ zТyКrОt ТstТyor” şОФlТnНО yorumlКnКrКФ, ОrtОsТ gün kabir zТyКrОtlОrТ РОrçОФlОştТrТlmОФtО, ziyaret dönüşü evde helva kavru- lup ФomşulКrК göçenin ruhu için НКğıtılmКФtКНır. KültürümüzНО СОlvКnın Кyrı bir yeri vКrНır. Öyle ki bir evde ОğОr helva kavruluyorsa mutlaka özel Tematik ve önemli bir durum için yКpılmКФtКНır. Tesadüfi yКpılКn bir tКtlı olmКНığı gibi içinde özel bir mesaj ЛКrınНırmКФtКНır. Sütlaç, baklava ve НТğОr tКtlılКr sadece yenmek için yКpılırФОn ya da НışКrНКn КlınırФОn, СОlvК СКtırlКmКФ şüФrОtmОФ vО НuК КmКМıylК yКpılmКФtКНır. Ölüm de ölümün yКrКttığı КМıyı КlКn, ölОnО НuК, РОrТНО ФКlКnlКrК tОsОllТ ФКynКğı olan tКtlılКr, kandiller ile pОrşОmЛО КФşКmlКrı gibi kutsal kabul edi- len zaman НТlТmlОrТnНО РöçОn yКФınlКrımızın ruСlКrını şКН ОНТp onlКrı НuК ТlО СКtırlКНığımızın göstergesidir. TКtlılКr, РОçТş НönОmlОrТnТn НışınНК НТnТ bayramlar, kandiller, arife gün- leri ve pОrşОmЛО КФşКmlКrı gibi kutsal kabul edilen zamanlarda yКpılКn du- Кyı ve ibadeti tamamlayan, sОvКЛını КrttırКn unsur olКrКФ kültürümüzde yer КlmКФtКНır. TКtlının yКpılış КmКМı kadar, НКğıtılmКsı da ЛКşlı ЛКşınК bir ritüeldir. Öle- nin ruhu için yКpılКn tКtlı НКğıtılırФОn; “Canına değsin, önüne gitsin, Allah kabul etsin” sözleri ile kabul edilirken; Arife –Kandil-PОrşОmЛО gibi kültü- rümüzde kutsal kabul edilen günlerde yКpılКn СОlvК vО loФmКnın НКğıtımı ОsnКsınНК da benzer ifadelerin sıФlıФlК ФullКnılНığınК şКСТt oluruz. Bütün bu НОtКylКr КslınНК РöçОnТ/ ölОnТ Оn tКtlı şОФТlНО СКtırlКmКФ tКtlı üzОrТnНОn ruhuna dua göndermektir КslınНК. Helva vО loФmКnın НКğıtımınНК Лu ТfКНОlОr ФullКnırФОn; BКФlКvК ТçТn, “gözünüz aydın, hayırlı olsun” ТfКНОlОrТnТn ФullКnımını, tКtlının toplumsal ТşlОvТnТ КrttırıМı unsurlar olКrКФ НОğОrlОnНТrmОФ mümkündür. Güzel bir РОlТşmО olНuğunНК, onu tКtlı ТlО ФutlКmКФ vО pКylКşmКФ toplum tКrКfınНКn beklenen bir durumdur. TКtlı ile pКylКşılКn sevincin ФКrşılığını, “Hayırlı ol- sun gözünüz aydın” şОФlТnНО tКmКmlКyıМı ТfКНОlОr ФullКnılır. Benzer durum ölüm için de geçerlidir. Ölüm olКyı olНuğunНК ОvНО СОlvК ФКvrulmКsı top- lum tКrКfınНКn ЛОФlОnТlОn bir durumdur. Kavrulan СОlvКnın НКğıtımı ОsnК- sınНК; "Allah kabul etsin canına değsin" ifadesi, ölüm КМısı ile yanan gönülle- rin НuymКyı en çok ТstОНТğТ sözlerden biridir. Bu sebeple tКtlı, dua ile teselli etmenin en etkili yoludur. 4. TATLININ “İLETİŞİM” ARACI OLARAK KULLANILDIĞI ALANLAR KültürümüzНО tКtlı vО şОФОrТn iletişim amКМıylК ФullКnılНığı uyРulКmК КlКnlКrı НК mОvМuttur. Bu КlКnlКrНКn ТlФТ OsmКnlı’НКФТ ulufО törОnlОrТНТr. Özellikle Akide şekeri, ulufО törОnlОrТnНО ВОnТçОrТ ТlО sultКn КrКsınНКФТ ТlОtТşТm vО КФНТn РöstОrРОsТ olКrКФ ФullКnılmКФtКНır. BТr ВОnТçОrТ РОlОnОğТnНОn İstКnЛul’К özРü şОФОrlОmО türlОrТ КrКsınК РТrОn КФТНО şОФОrТnТn, ЛКyrКmlКşmК vО mОvlТtlОrНО Кyrı ЛТr yОrТ olmuştur. FİLOLOJİDE AKADEMİK ARAŞTIRMALAR AslınНК akide şОФОrТnТn tarihsel yolМuluğunК ЛКФtığımızНК, oldukça eski ve КnlКmlı ЛТr СТФâyОylО ФКrşılıyoruz. Akide, kültürümüzde inançla ilgili bir kavram olup; sözМüФ olКrКФ, “ЛКğlılıФ, ЛТrЛТrТnНОn КyrılmКmКФ, yКpışmКФ” КnlКmınК РОlmОФtОНТr. Bu sОrt vО türünО РörО rОnФ rОnФ olКn şОФОrТn önОmТ ТsО, НОvlОt rТМКlТnО sunulmКsınНКn ФКynКФlКnmКФtКНır. OsmКnlı DОvlОtТ’nНО özellikle ulufe töreninde, Yeniçerinin pКНТşКСК memnuniyetini vО ЛКğlılığını РöstОrmОФ КmКМıylК ЛТr sözlОşmО vО ТlОtТşТm КrКМı olКrКФ НКğıtılКn КФТНО şОФОrТ, ArКpçК КФТt (sözlОşmО) sözМüğünНОn РОlmОФtОНТr. Yeniçerinin pКНТşКСК mОmnunТyОtТnТ vО ЛКğlılığını şОФОr КrКМılığıylК РöstОrОn ЛТr sözlОşmОНТr: “UlufО Рünü yОnТçОrТlОrО üç КylıФlКrı НКğıtılır vО saray avlusunda fodla, çorba, zerde ve pilavdan oluşКn bir yemek verilirdi. Bu tören içinde yer alan “Akide Merasimi” ТsО ФКpıФulu КsФОrlОrТnТn КlНıФlКrı КylıФtКn vО yОНТФlОrТ yОmОФtОn Сoşnut ФКlНıФlКrını Рösteren basit КmК ТlРТnç ЛТr КrК törОnНТ. OsmКnlı ФКnunnКmОlОrТnО РörО, ulufО НТvКnının Лu КşКmКsınНК sКНrКzКm ТlО НТvКn-ı СümКyun üyОlОrТ ТlФТn КsФОrТn yОmОğТnНОn tКНКrlКr, foНlКyı Фontrol ОНОrlОrНТ. BunНКn sonrК ФОnНТlОrТnО muСzır КğК, yК НК Фul ФОtСüНКsı tКrКfınНКn tКЛКФlКr ТçТnНО şОФОrlОr sunulurНu. Bu НКvrКnış, КsФОrlОrТn ЛТr şТФКyОtlОrТnТn ЛulunmКНığının ФКnıtı olurНu” (Özgen ). HКluФ Dursun, OsmКnlı sКrКyınНК özОllТФlО önОmlТ toplКntılКrНК sadrazama ve divan üyelerine Yeniçeriler tКrКfınНКn ikram edilen akidenin, КsФОrlОrТn НОvlОtО sКНКФКtlОrТnТ, ТtККtlОrТnТ ЛОlТrtОn ЛТr ‘Сüsnü СКl’ ТşКrОtТ olНuğunu ЛОlТrtТr (Dursun, ). AФТНОnТn ФОnНТsТ ФКНКr НОvlОt ricaline “РrКm” olКrКФ НКğıtılКn mТФtКrı НК ЛКğlКnmКnın НОrОМОsТnТ ТtККt ОtmОnТn çОşТНini ortaya ФoymКФtКНır: “TКСtК çıФКn yОnТ PКНТşКС Yeniçeri AğКsı’nın ОlТnНОn ЛТr şОФОr tКsı КlırНı. Bu şОФОr bizzat yeniçeri oМКğınНК yКpılır ve yeniçeri КğКsı tКrКfınНКn ЛТzzКt pКНТşКСК sunulurНu. PКНТşКС şОФОr tКsını, ТФТ şОФТlНО КlırНı. ÖnМО şОФОr tКsı tКrtılır, ОğОr РrКmsК pКНТşКС ТstОrsО ОlТylО Кlıp yer, isterse de yКnınНК ЛulunКn çОşnТМТЛКşınК vОrТr önМО o yОr sonrК ФОnНТsТ yОrНТ… Bunun mКnКsı şuyНu: ‘Eğer şeker gram gelirse yeniçeri yeni tahta çıkacak olan padişaha güveniyor’ demekti. Bunun üzОrТnО pКНТşКСtК Лu şОФОrТ “ЛОn НО sТzО РüvОnТyorum” mКnКsınК ОlТylО Кlıp yОrНТ. Ya da ben de sТzО tКm tОrsТ “РüvОnmТyorum, РüvОnТm ОФsТФ” mКnКsını НОmОФ ТstТyorsК onu Кlır çОşnТМТЛКşınК tКttırır sonrК yОrНТ. EğОr tКs ТçОrТsТnНО РОtТrТlОn şОФОr gramdan az ise, bu seferde yeniçeri yani ordu ‘biz yeni padişaha güvenmiyoruz’ НОmОФtТ. Bu НurumНК ТsО pКНТşКСın yКpmКsı РОrОФОn ТФТ СКrОФОt vКrНı. Ya “ЛОn sТzО РüvОnТyorum” КmК НТyОМОФ şОФОrТ ФОnНТ ОlТylО Кlıp yiyecek ya da ‘bende size güvenmiyorum’ diyerek çОşnТМТЛКşınК havale edecekti. İştО Лu ТşlОmО akitleşme denir, şОФОrО НО akide şekeri, denirdi. Bu ТşlОm ЛТttТФtОn sonrК НТvКn önünНО “FОtТС SurОsТ” oФunurНu. FКФКt 4. Murat tahta çıФКrФОn yuФКrıНКФТ bütün bu uyРulКmКlКrın НışınНК ilginç Tematik ЛТr şОy olНu. Yeniçeri AğКsı çoМuФ yКştК tКСtК çıФКn pКНТşКСın tКm РüvОn vОrmОНТğТnТ yТnО vКlТНОlОrТ tКrКfınНКn ТНКrО ОНТlОМОğТnТ НüşünОrОФ şОФОrТ РrКm olКrКФ ФКrНı vО öylО pКНТşКСК sunНu. PКНТşКС ТsО ЛОФlОnТlОnТn tКm КФsТnО fКrФlı ЛТr uyРulКmК yКptı. AФТНО şОФОrТnТn ortКsınК Фırmızı ФКlОmlО ЛТr çТzРТ çОФtТ vО sonrК ОlТylО КlКrКФ şОФОrТ yОНТ. Bu şКşırtКn vО ТlФ НОfК uyРulКnКn ЛТr РОlТşmОyНТ. AmК mКnКsı КçıФtı, pКНТşКС sТz ЛКnК güvenmeseniz de ben size güveniyorum mОsКУı veriyor fakat ortКsınК çОФtТğТ Фırmızı çizgi ile de herkes sınırını bilecek mОsКУını da vurgulamak istiyordu. Burada hem annesine hem de yeniçeriye büyük bir mesaj vОrТyorНu.”3 Akide şОФОrТnТ, sКrКy vО oМКФ РОlОnОğТ nОНОnТylО İstКnЛullulКr ФОnt РüvОnlТğТnТn ve Сuzurunun sТmРОsТ olКrКФ РörmüşlОrНТr. AФТНО, ТmКlКtı ЛКsТt olsК НК tКşıНığı КnlКm ТçТn Лunu söylОmОnТn ТmФân olmКНığı ЛТr şОФОrНТr. yüzyılНК yКyРınlКşКn mevlit РОlОnОğТylО birlikte, müminlerin AllКС’К vО pОyРКmЛОrО ТçtОn ЛКğlılıФlКrının РöstОrРОsТ olКrКФ ФoФulu şurup vО şОrЛОtlОrТn yКnınНК КФТНО, mОvlТtlОrНО “ТФrКmın” КНı olmuştur. yy. ortКlКrınК Нoğru ТsО, КğНКnın mОrmОr tОzРâС üzОrТnНО çuЛuФ ЛТçТmТnО РОtТrТlТp, ФöşОlТ, yuvКrlКФ ЛОyzТ НoğrКnmКsıylК “HКМıЛОФТr ФОsТmТ” НОnОn КФТНО türü çıФmıştır. KısК süre içinde AnКНolu’yК НК yКyılКrКФ; AnКНolu ТnsКnı tКrКfınНКn ФКЛul Рörmüştür. HТФКyОsТ OsmКnlı sКrКy mutfКğınНК ЛКşlКyКn КФТНО şОФОrТ, OsmКnlı’НК “bağlılığın simgesi” olКrКФ КnılırФОn, CumСurТyОtНönОmТylОyОnТЛТrФТmlТğОvОТsmОНКСКФКvuşmuştur. Köylerde yКyРın olmКsı nОНОnТylО “Köylü şОФОrТ” olКrКФ КnılmКyК ЛКşlКmıştır. KТmТlОrТnО РörО Лu yКФıştırmК Köylünün OsmКnlı’yК НОvКm ОНОn “Akidi” yani “Bağlılığı” olarak КlРılКnmıştır. KısКМК Akide şОФОrТ, kültür tarihimize devlet ricaline sunulan bir tür hediye olarak РОçmТştТr. TКtlının kültürümüzde İlОtТşТm КmКМıylК ФullКnılНığı bir ЛКşФК uygulama ise “Helva Sohbetleridir”: “Uzun ve soğuФ Фış geceleri sohbet ve oyunlarla geçerdi. Sohbetlerin en favori tКtlısı ise helva idi. OsmКnlı da helva sohbetleri denilen ve pОrşОmЛО РОМОlОrТ yКpılКntoplКntılКryКtsı nКmКzınНКnsonrКЛКşlКrНı. AСТРОlОnОğТnТn ЛТr ürünü olКn СОlvК soСЛОtlОrТnНО СТnНТ НolmКsı, ЛörОФ, РözlОmО РТЛТ yТyОМОФlОrТn yКnınНК ЛКФlКvК, rОvКnТ, ФКymКФlı ФКyısı tКtlılКrı yОnТr şОrЛОt ve boza içilirdi. Bu gecelerde yКpılКn helva çoğunluФlК gaziler СОlvКsı ya da sütlü ТrmТФ СОlvКsıyНı. HОlvК soСЛОtlОrТnНО yüzüФ, turК НОğТrmОn vО lОЛ gibi oyunlar oynanmakta maniler ve türküler de söylenmektedir. Gecenin ortКsınК Нoğru ortaya ФКlКylı ЛКФır bir sini gelirdi. Sininin ortКsınНК ОlОnmТş un, ФОnКrınНК КğНКlКnmış ФoМКmКn ЛТr şОФОr СКlФКsı yОr КlırНı. KОtОn СОlvКsını yКpmКsını ЛТlОn ustКlКr ОllОrТnТ НТrsОФlОrТnО ФКНКr sıvКyıp pТr selam-ı PКФ’К РülЛКnФ oФuyКrКФ КğНКlКnmış sıМКФ şОФОrТ unlКyКrКФ sКğНКn sola çevirirlerdi. Helva olunca parça parça НКğıtılırНı. ArНınНКn kahveler 3 (seafoodplus.info seafoodplus.info ) FİLOLOJİDE AKADEMİK ARAŞTIRMALAR ТçТlОrОФ toplКntı ЛТtТrТlТrНТ” (SoysКl,). KültürümüzНО özОl zКmКnlı yКpılКn tКtlılКr НК vКrНır. AşurО ЛunlКrНКn ЛТrТНТr. MuСКrrОm КyınК özРü yКpılКn tКtlı olКrКФ ФültürümüzНО yОrТnТ Кl- mıştır. 5. ÖZEL ZAMANLI YAPILAN TATLILAR - Aşure AşurО, НТğОr tКtlılКrК РörО СОm yКpım zКmКnı СОm НО yКpım КşКmКsı yönünНОn fКrФlılıФ Кrz ОtmОФtОНТr. ArКpçКНК 10 mКnКsınК РОlОn КşКrК ФО- lТmОsТnНОn türОyОn КşurО, MuСКrrОm КyınК mКСsus ЛТr tКtlı olup, СОr yıl MuСКrrОm Кyının 10 unНК ФКynКtılıp vО НКğıtılmКФtКНır. Günü vКФtТ СТçЛТr şОФТlНО şКşmКyКn tКtlı olКrКФ ЛТlТnОn КşurО pОФ çoФ КnlКmı vО tКrТСsОl СКНТsОyТ НО НК ЛünyОsТnНО ЛКrınНırmКФtКНır: “AlОvТlОr, imam Zeynel AЛТНТn’Тn KОrЛОlК’НК Фurtuluşu НolКyısıylК КşurОyТ ЛТr şü- kür ve sevТnç Кşı olКrКФ ФКЛul ОНОrlОr vО 12 İmКm’К tОlmТСОn 12 çОşТt Фuru meyve koyarlar. İstКnЛul BОФtКşТlОrТ ТsО, КşКğı yuФКrı Лu КНОtlОrО yКФın ЛТr şОФТlНО BОФtКşТ ОrФКnnКmОsТ’nО РörО КşurО pТşТrТp 10 РünlüФ oruçtКn son- ra gülbanklarla canlara ikram ederler. İstКnЛul’НК ЛКzı SünnТ tОФФОlОrНО НО КşurО РОlОnОğТ çoФ güçlüdür. Özellikle Kadiriler, Rifaileri, Sinaniler ve UşşКФТlОr Лu РОlОnОğТ sürНürürlОr. ВКlnız onlКrНК КşurО Рünü НОğТşТr. KК- НТrТlОr КşurОyТ СОr sОnО MuСКrrОmТn 10’unu tКФТp ОНОn ТФТnМТ SКlı Рünü, yКnıФ mОrsТyОlОr vО zТФТrlОrlО şОyС ОfОnНТnТn nОzКrОtТnНО yКpКrКФ, üzОrТnО 12 adet süs koyarlar. Kadiri –Rumi usulüne kepçe mim harfinin ЛКşınК göre çevrilir, sКğНКn Кlınır, sola döner ve nokta konur; böylece Hz. Muhammed sТmРОlОnmТş olur. BОФtКşТlОrНО ise, çifte vКv’lК ФКrıştırılır. AşurОyТ kepçe ile ФКrıştırКn, kepçeyi bir ЛКşФКsınК öperek teslim ОttТğТ gibi kendisi de öperek Кlır. ‘ВК İmКm’, “ВК HüsОyТn” nТНКlКrıylК КşurО pТşТrТlТr. ÇТftО vКv yКnТ 66 sКyısıylК Allah lâfz-ı celilinin ortaya çıФКrılmКsı Кynı zamanda bir zikir sa- yılır” (Dursun,). Tekkelerde КşurО yuФКrıНК ЛКСsТ РОçОn şОФТlНО yКpılırФОn, SКrКyНК ТsО КşurО РОlОnОğТ muСКrrОm КyınНК КФsКtılmКНКn yОrТnО РОtТrТlmОФtОНТr. SК- ray mutfКğınНК yКpılКn КşurОlОr özel olarak bu Тş için СКzırlКnКn “КşurОlТФ” КНı vОrТlОn özОl ФКplКrlК НКğıtılmКФtКНır: “ÇoФ ОsФТНОn ЛОrТ НОvКm ОНОn КşurО Кşı, OsmКnlılКr НönОmТnНО sК- rКyНК НК pТşТrТlТrНТ. HОlvКМılКrın nОzКrОtТnНОФТ КşçılКr vО ФТlОr КğКlКrı tКrК- fınНКn СКzırlКnКn КşurО, muСКrrОmТn onunНКn Тtibaren “КşurО tОstТsТ” КНı verilen özel kaplarla saray dairelerine ve halka birkaç gün süreyle НКğıtılır- Нı. AnКНolu’НК zengin aileler ve esnaf tОşФТlâtlКrı tКrКfınНКn pТşТrТlОn КşurО, СКlФın ТştТrКФ ОttТğТ merasimlerle НКğıtılır, ЛКzı bölgelerde КşurО НКğıtımın- dan sonra kurban kesilirdi. Günümüzde de âşûrâ orucu tutmak ve КşurО Tematik tКtlısı pТşТrmОФ Лütün МКnlılığıylК НОvКm ОtmОФtОНТr” (ВКvuz, 26). AşurО ile ilgili pek çok rivayet de vКrНır. Bunlar muharrem Кyının onun- cu günüyle НoğruНКn ТlТşФТlОnНТrТlОn СКНТsОlОrНТr. BunlКrНКn ТlФТ, Hz. Nuh peygamberle ilgilidir. Büyük Tufandan sonra Nuh peygamberin gemisi ay- larca suda ФКlır. Bu zКmКn zКrfınНК yКnlКrınК КlНıФlКrı yТyОМОФlОr tüФОn- mОyО ЛКşlКyınМК, РОrТНО ФКlКn yТyОМОФlОrТ ЛТr ФКzКnНК toplКyКrКФ ЛТr çor- ЛК pТşТrmОyО ЛКşlКrlКr. Bu çorЛКyК aşure КНı vОrТlТr. HКluФ Dursun’К göre; Caferiler, Hz. Adem ve Hz. NuС’un КНınК yКpılКn vО daha çok örfe daya- nКn КşurОyО, Кsılsız rТvКyОtlОr sonuМunНК Рünün mânâ vО ОСОmmТyОtТnТn zКyıflКtılmКsı tОzТylО ФКrşı çıФmКФtКНırlКr. (Dursun, ). Muharrem Кyı НТnТmТz КçısınНКn önОmlТ olКn pОФ çoФ СКНТsОnТn НО yılНönümüНür. Cenab-ı HКФ, yОryüzünü vО РöФyüzünü Лu КyНК yКrКtmış, ЛТrçoФ pОyРКm- ЛОrТnО yТnО Лu КyНК olКn AşurО РününНО özОl ТСsКnlКr sunmuştur. AyrıМК НТnТmТz КçısınНКn önОmlТ olКn pОФ çoФ olКy yТnО MuСКrrОm Ayı’nın gününde РОrçОФlОşmТştТr. Eyüp BКş, AşurОnТn vО КşurО Рününün toplumumuz ive kültürümüz için tКşıНığı КnlКmı şu şОФТlНО özОtlОmОФtОНТr: “AşurО günü, biz Müslüman Türklerin de РОlОnОğТnО yОrlОşmТş̧, ibadet ve bir tКФım СКyır ТşlОrТylО НОğОr- lОnНТrТlОn, КНını ЛuРünНОn КlКn ЛТr tКtlıylК ФomşuluФ ТlТşФТlОrТmТzТ zТnНО tutan önemli günlerden biri olmuştur. ToplumlКrın СКyКtını МКnlı tutКn özОl zamanlar vКrНır. BunlКr tКrТСТ sürОç ТçОrТsТnНО НКyКnКğı vО ФöФОnТ nО olursК olsun, toplumlКrın РОlОnОФsОl СКyКtınК öylОsТnО yОrlОşmТşlОrНТr ФТ, söФüp КtmКФ ТmФКnsızНır. HОlО söz konusu olan AşurО Рünü РТЛТ sКНОМО ТnsКnlКrın ibadet ve СКyır yapma НuyРulКrını kabartan, Hz. PОyРКmЛОr’О ve ehlî beytine olan sevginin izhar ОНТlНТğТ bir gün ise, böyle bir günün kimse- ye zКrКrı yoФtur” (BКş,). HКlФ ФültürümüzНО НО КşurО tКtlısı Фomşuluğun pКylКşımın СКtırlКmК- nın Оn tКtlı ТfКНОlОrТnНОn ЛТrТНТr. MКlzОmОsТnНОn yКpımınК ФКНКr КşurО pКylКşımı ТfКНО eder. KültürümüzНО КşurО, ОvНО yОnТlmОФ ТçТn НОğТl НКğı- tılmКФ için yКpılКn tКtlılКrНКn biridir. Evde КşurОnТn pТşmОsТ Кynı zamanda НКğıtılmКsı КnlКmınК НК РОlmОФtОНТr. AşurОnТn sıМКФ sıМКФ tКslКrК konup ve ФКpı ФКpı НolКşКrКФ НКğıtılmКsı onu özel ФılКn НОtКylКrın ЛКşınНК gelir. 6. HALK EDEBİYATI ÜRÜNLERİNDE TATLI TКtlılКr Кynı zКmКnНК СКlФ şКТrlОrТnТn sıФlıФlК ТşlОНТğТ ФonulКr КrКsınНК yОr КlmКФtКНır. TКtlının kendisi kadar ismi de kültürümüzde özellikle de СКlФ ОНОЛТyКtı ürünlОrТnНО sıФlıФlК ФullКnılmıştır. DОyТmlОrНО, atasözlerin- de, türkülerde, bilmecelerde, manilerde ve dualarda (КlФışlКrНК) hem gerçek çoğu zКmКn НК mОМКzТ КnlКmlКrı ТlО, yКşКnılКn Нurumun tКrТf ОНТlmОsТnНО КrzuСКlМТ РörОvТnТ üstlОnmТşlОrНТr. TКtlının ЛКСsТnТn РОçtТğТ СКlФ ОНОЛТyКtı ürünlОrТnТn ЛКşınНК yОmОФ vО tКtlı НОstКnlКrı РОlmОФtОНТr. HКlФ ОНОЛТyКtı- FİLOLOJİDE AKADEMİK ARAŞTIRMALAR mızНК, yОmОФ vО tКtlı НОstКnlКrı “SımâtТyО” olКrКФ КНlКnНırılmКФtКНır: “Sımât, ‘sofrКyК dizilmiş̧ yemekler’, SımâtТyО de ‘yemekler СКФФınНК ya- zılmış̧ şiir’ НОmОФtТr. SımâtТyОlОrТn ölМ̧ülОrТ НОğТşТФtТr vО ЛТrТmТ РОnОllТФle ЛОyТttТr” (KКyК,). EНОЛТyКtımızНК yОmОФlОr üzОrТnО söylОnmТş ТlФ manzum eserlerin XV. yüzyılın ТlФ yКrısınНК yКşКmış̧ olan Kaygusuz Ab- НКl’К КТt olНuğu НК НüşünülmОФtОНТr. AlОvТ BОФtКşТ ОНОЛТyКtının Оn önОmlТ ТsТmlОrТnНОn olКn KКyРusuz AЛНКl, SımâtТyО türü şТТrlОr ТlО КnılКn vО ЛТlТ- nen bir şКТrНТr. Bu konuda Orhan Şaik GöФyКy tКrКfınНКn, Türk Folkloru dergisinde Kaygusuz AЛНКl’ın SımâtТyОlОrНОn on tanesi yКyımlКnmıştır. SımâtТyОlОrНО РОçОn yОmОФ КНı vО РıНК olКrКФ şu adlar geçmektedir: “ Şeker, gülbeşeker, helva, bal, paluze, güllab, ЛКllı kaygana, kaymak, yağ̆, tuz, ekmek, yuTha, ka- lın yuTha, М̧örek, arpa М̧öreР̆i, НКrı М̧öreР̆i, pilav, pirinМ̧, bulgur, tarhana, keş- kek, erişte, kebap, püryan, kavurma, yahni, et, burma, kalye, samsa, zeytin, soР̆an, havuМ̧, hurma, şeftali, zerdali, üzüm, elma, armut, erik, kiraz, kar- puz, düР̆lek, koz, fınНıФ, fıstıФ, leblebi, kuru üzüm, badem, МКМıФ, su, şerbet, somun, pide, katmer, СКrНКllı yКСnТ, sТrФОlТ vО sКrımsКФlı pКМ̧К, ЛКСКrlı so- maР̆, zerde, yaР̆lı СОrsО, muСКllОЛТ, sütlü pirinМ̧, köfte, höşmerim, baklava, mamunya, zülbiye”(Kaya,). Kaygusuz AЛНКlın SımâtТyО КНı verilen ОsОrlОrТnТn ЛТr НТğОr önОmТ НО НТlО РОtТrНТğТ yОmОФlОrТn ТsТmlОrТnТn Лu şТТr- lОr vКsıtКsıylК ФКyıt КltınК КlınКrКФ AnКНolu mutfКФ Фültür tКrТСТnО НО ФКy- nКФlıФ etmesidir. Özelikle de Kaygusuz AЛНКl’К ait yemek içme НОstКnınНК, pОФ çoФ tКtlı ТsmТ geçmektedir: “EllТ ЛТn ФКzКn pilav, ol kadar da zerdesi Yeni ФОşФОФ ЛТn ФКzКn, СКllolmuş çomКğılК KırФ bin kazan palûze, elli bin muhallebi BТn ЛunМК sütlü pТrТnç fКğfurТ çКnКğ ТlО … AşТНОyТ СöşmОrТ ЛТn sКЛКС ФКymКğ ТlО Elli bin sini börek elli bin de baklava MКmunyК Сoş НТzТlО ЛТСОsКp tКЛКğ ТlО, GКzТlОr СОlvКsını РОtТrОlОr ЛТn sТnТ” (Soysal,). HКlФ şКТrlОrТnТn yКzНığı SımâtТyОlОrНО tКtlılКrК da müstakil olarak yer ve- rТlmТştТr. Hatta kültürümüzde tКtlılКrК yüФlОnОn anlamlar, tКtlı НОstКnlКrı КrК- МılığıylК dile РОtТrТlmТştТr. Bu НОstКnlКr tКtlının yКlnızМК sofrКНКФТ НОğТl Кynı zamanda halk kültüründeki yeri, halk şКТrlОrТ tКrКfınНКn tКtlı НОstКnlКrınНК ТşlОnmТştТr. ŞКТrТ ЛТlТnОn tКtlı НОstКnlКrınНКn örnОФlОr КşКğıНК vОrТlmТştТr: Tematik TATLI DESTANI Ya eyyühel zerde PТlâv НОrmКn ТmТş НОrНО ElТnО РОçtТğТ yОrНО HОm ФКşıФlК СОm uyukla Ya eyyühel mulla KКvuğu МКmТyО yollК Dolapta bir tabak helva Hem uyukla hem ФКşıФlК (DКğlıoğlu,). “FКsl-I BКФlКvК” КНlı НОstКnı, ÇОlОЛТoğlu’nК КТt olup, AlТ AЛЛКs ÇınКr çКlışmКsınНК yОr vОrmТştТr. FASL-I BAKLAVA “…. ВОnТçОrТ ФullКrınК Baklava vОrНТ pКНТşКС …. Bu РОМО on Кltı sКyı GТНТyor RКmКzКn Кyı Yeniçeri pКНТşКСНКn AlНı ЛuРün Baklavayı KuşlКrın mТsФТnТ yava BОФçТnТzТn ТşТ СКvК RКmКzКn’ın on ЛОşТnНО KullКrК çıФtı Baklava Tematik OМКФlılКr ФoşuştulКr CОЛОМТlОr ЛozuştulКr Devletimiz izin verdi Baklavayı ФКpıştılКr … BОФçТnТz Сoş КНı ОylОr BОyСuНО ФОlâmı nОylОr BОФçТnТz ЛТr ЛОyТt yКpmış Baklava СКФФınНК söylОr DОrНО НОvКНır Baklava CânК sКfâНır baklava ВТmОНТm Кnı boyunca İЛrОtünumКНır baklava” ınar, 20(0Ç) TКtlı ile ilgili ÇОlОЛТoğlu’nК ait bir НТğОr destanda ise “EСl-i KОyТf” ismini tКşımКФtКНır. Bu НОstКnНК tКtlı, СОm sofrКyК ФОyТf vОrОn sofrК ФОyfТnТ tК- mКmlКyıМı unsur olКrКФ geçmektedir. EHL-İ KEYF FASLI Ehli keyf(e) helva, çörek Petsi ТlО ЛКllı börek KКНКyıfК ek şekeri Ehl-i keyfe tatlı gerek … ÇoФ КrКrız ЛТz Лu Кnı HКylТ sürНüФ sОfКyı Pek severiz baklavayı Ehl-i keyfe tatlı gerek ВКrКşır kebapla kirde DОv’К olur ehl-i derde FİLOLOJİDE AKADEMİK ARAŞTIRMALAR PТКvın yКrОnТ zerde Ehl-i derde tatlı gerek Yahniyle dolma istemez EФşТlТ ФöftОyТ yОmОz Muhallebiye yok demez Ehl-i keyfe tatlı gerek Sözlerim cümle güzide Söylerim rengin kaside Peynir şekeri, akide Ehl-i keyfe tatlı gerek BОФçТnТn Рör yürОğТnТ Sever tКtКr ЛörОğТnТ AyКsofyК çörОğТ Ehl-Т BОytО tКtlı РОrОФ (ÇınКr,). TКtlı ФКvrКmı üzОrТnНОn yКpılКn ЛОННuКnın СОНОf noФtКsı КslınНК ФТşТnТn yКşКm НüzОnТ vО Сuzuru olНuğu РörülmОФ- tedir. TКtlının ТfКНО ОttТğТ mОМКzТ КnlКm yКşКm НüzОnТНТr. Ağzının TКНının Лozulsun НОnТrФОn КslınНК yКşКm НüzОnТ Лozulsun Сuzuru ФКçsın ТstОğТnНО ЛulunmКФtКНır. Tematik Гümrüt NКСyК tКtlının ЛОННuКlКrНК ФullКnılmКmК sebebini de benzer ТfКНОlОrlО КçıФlКr. : “TКtlı vО tКtlılКrın КНının РОçmОНТğТ tОФ Фonu ЛОННu- КlКrНır. SКnırız Лu НК Фonunun tКtsızlığınНКn ФКynКФlКnmКФtКНır” (NКС- ya,). KültürümüzНО TКtlı ТlО ЛКşlКyКn ЛОННuКnın olmКmКsı tКtlının olumlu КnlКmınК vОrТlОn önОmТn РöstОrРОsТНТr. En çoФ НК TКtlının КğızНК ЛırКФtı- ğı tКt, НОyТmlОrО yКşКm ЛТçТmТnТn, НüzОnТnТn vО РТНТşКtının tКrТf ОНТlmОsТ КmКМıylК yКnsıtılmıştır. “Allah ağzımızın tadını bozmasın” denirken, bir ЛКşФК durum için de “ağ- zımızın tadı kaçtı. Bu işin tadı kaçtı” НОnТlОrОФ yКşКnılКn СКyКt ЛТçТmТ tКtlı üzОrТnНОn tКrТf ОНТlmТştТr. “Tatlı dil yılanı bile deliğinden çıkarır” derken НТyКloРu vО Нoğru ТlОtТşТmТ, “tatlı tatlı gel tatlı tatlı git “НОrФОn de mesafeyi tarif ОtmТştТr. “Tatlı yiyelim tatlı konuşalım” derken olumlu НüşünМОlОrТ dile РОtТrmОyТ yТnО tКtlı üzОrТnНОn ЛОlТrtmТşТzНТr. BКzОn НО olumsuz ЛТr Нurum “tadından yenmiyor” denilerek tКtlı bir şОФТlНО tarif ОНТlmТştТr. VОrТlОn örnОФlОrНОn НО РörülОМОğТ üzОrО tКtlının kültürümüzdeki kulla- nım КlКnı mutfКФ vО sofrК ТlО sınırlı ФКlmКmış, ТyТ ЛТr ТlОtТşТm КrКМı olКrКФ СОm mОМКzТ olКrКФ СОm НО ТФrКm Лoyutu ТlО ФültürümüzНО ОtФТn şОФТlНО ФullКnım КlКnı Лulmuştur. TКtlı СОr КnlКmНК toplumsКl ТlОtТşТmТn ТsmТ ol- muştur. 7. İKRAM VE HEDİYE OLARAK Türk halk kültüründe yТyОМОğТn hediye olarak verilmesinin ФКrşılığı “ТФ- rКmНır”. Kültürümüzde yiyecek ТФrКmlКrı ziyaretler КrКМılığıylК РОrçОФlОşТr. Çoğu zКmКn НК КrФКНКş, Оş Нost, КТlО vО КФrКЛК zТyКrОtlОrТnНО “ОlТ Лoş РТt- mОmОФ” КmКМıylК tКtlı ile gidilir. Bazen 1 kutu baklava en pКСКlı hediyeden dahi prestijli olabilir. TКtlının yОrТ vО НОğОrТnТ ЛОlТrlОyОn ТФrКmНır. En Фıy- metli hediyelerden biridir КslınНК. İlФ mККşıylК КlınКn hediye tКtlıНır. Hedi- ye olarak baklava Кlınır. Bir ЛКşФК ev hediyesi ve ТФrКmın КНı ise Akide şОФО- rТНТr : “ SКrКyın НışınНК, İstКnЛul СКlФ ФültürünНО КФТНО şОФОrТnТn “ТФrКm” ve ”Оv СОНТyОsТ” olКrКФ НОvКm ОНОn ТşlОvТnНОn ЛКСsОНОr: “ Yeni КçılКn ЛТr müesseseye, yeni evlenenlere, ev alanlara ilk defa РТНТlНТğТnНО ille de akide götürülürdü. Herkes akidenin ne anlama РОlНТğТnТ ЛТlНТğТnНОn, kimse niçin bu akide РОtТrТlmТş demezdi. AyrıМК bayramlarda, âmin КlКylКrınНК, tКşrКyК РТНТlНТğТnНО akide vazgeçilmez bir hediyeydi. Bugün КrtıФ yКvКş yКvКş unu- tulКn vО yОrТnТ ЛКşФК moНКlКrК ЛırКФКn nТФКС şОФОrТnТn tОmОlТ НО КФТНОНТr. TıpФı mОvlТtlОrНО НКğıtılКn şОФОrНО olНuğu РТЛТ” (Dursun,). GТНТ- lОn РОzТlОn yОrlОrНОn НönОrФОn sОvНТФlОrТmТzО КrФКНКşlКrımızК КФrКЛКlКrı- mızК hediye olarak çoğunluФla tКtlı getiririz. Afyonun lokumu, KoМКОlТ’nТn pТşmКnТyОsТ, KКstКmonu’nun çОФmО СОlvКsı, ÇКnКФФКlО’nТn pОynТr tКtlısı, AntКФyК’nın künefesi, AntОp’Тn ЛКФlКvКsı DТyКrЛКФır’ın ЛurmК ФКНКyıfı FİLOLOJİDE AKADEMİK ARAŞTIRMALAR MКrНТn’Тn çТvТt mКvТsТ ЛКНОm şОФОrТ СОНТyО olarak ikram edilecek tКtlılКr- dan ЛТrФКçıНır. TКtlının СОНТyО olКrКФ İФrКm ОНТlmОsТnТn НüşünsОl temelinde gönül alma, СКtırlКmК ve mutlu etme ТstОğТ vКrНır. ВКşКyКnlКr için olНuğu ka- dar ölenlerin ruhu için de dua hediye etmenin en ideal yoludur. Lokumsuz şОФОrsТz mevlit olmКНığı gibi, СОlvКsız loФmКsız da yedisi, ФırФı,52 si ve seneyi devriyesi olmaz. Mevlidlerde “РОçmТşlОrТmТzТn ruСlКrınК hediye ettik sen ka- bul eyle yКrКЛЛТ” şОФlТnНО yКpılКn НuК sonrКsı yКşКyКnlКrК mОvlТt şОФОrТ ТlО ölenin ruhuna ise dua hediye edilir. Sonuç olarak; ŞОФОrНОn şОrЛОtО, helvadan, lokuma her renk, her tat ha- yКtımızın önОmlТ КnlКrınНК КğzımızНКn ОФsТФ olmКz. BКyrКmlКrНК, Нüğün- lОrНО, НoğumlКrНК, ФКnНТllОrНО vО ölümНО ФısКМКsı СКyКtın СОr КşКmКsınНК tКtlı vКrНır. KültürümüzНО tКtlının КНı, “КНКФtır, hediyedir, ТФrКmНır”. Ale- vi-BОФtКşТ ТnКnМınНК ТsО, “ФКnsız ФurЛКnın” КНıНır. GТrНТğТ mОФânК Сuzur РОtТrТr. OrtКmı yumuşКtır. TКtlКnНırır. ToplumsКl ТlОtТşТmТn Оn Рüçlü şОФlТ- dir tКtlı. İçТnНО yКlnızМК fınНıФ, ceviz, şОrЛОt ЛКrınНırmКz; dua, dilek, sebat, özlОm, sОvТnç, Сüzün ЛКrınНırır. Hüznün НО sОvТnМТn НО özlОmТn НО Оn tКtlı ifadesini oluşturur. TКtlının Оn КyırıМı özОllТğТ, РТrНТğТ СОr КlКnНК “olumlu” ЛТr ОtФТ ЛırКФmКsıНır. BКzОn ФОnНТ НОğТl, КНı ЛТlО yОtОrlТ olmuştur РüzОl bir etki yaratmak için. “TКtlı yТyОlТm tКtlı ФonuşКlım” Лu НüşünМОnТn sözО Нö- Фülmüş halidir. Âdettendir diye, dostlara, КrФКНКşlКrК sevdiklerimize özel günlerde “СО- НТyО” olarak tКtlı veririz. Misafir olarak gidilen eve “ОlТ Лoş gitti НОnТlmОsТn” diye “tКtlı” ile gidilir. Böylesi durumlarda, bir kutu baklava, en pКСКlı hedi- yeden daha fazla prim yapar. TКtlılКrın hediye olarak sunulmКsı ise “ТФrКm” КНını Кlınır. Yiyecek ТФrКmlКrı da bir tür hediyedir. Sadece yКşКyКn Оş, dost, КФrКЛКyК НОğТl Кynı zКmКnНК ölmüş olКn yКФınlКrımızın ruСlКrınК НuК ТlО ЛТrlТФtО РönНОrТlОn СОНТyОnТn КНıНır “tКtlı”. HОr ТФТ tКrКfı НК mutlu ОНОn, tОsФТn ОНОn, “RuСunК НОğsТn, ruСu şКН olsun” ТfКНОlОrТ ТlО yКşКyКnlКrК tО- sОllТ, ölОnlОrО НО ruСlКrı ТçТn ЛТr НuК ФКpısı olmuştur. Ölünün ruhunu “şКН ОtmОФ” yani mutlu etmek görevi de tКtlıyК (helva / lokma) vОrТlmТştТr. Helva ölünün ruСunu mОmnun ОНОrФОn, РОrТНО ФКlКn yКФınlКrının НК КМı çОФОn ruСlКrını vО vТМНКnlКrını rКСКtlКtmК vКzТfОsТ üstlОnmТştТr. Tematik KAYNAKÇA ARTUN, E. (). Türk Halk Bilimi, Adana, Karahan Kitabevi. BAŞ, E. () “AşûrО Günü, Tarihsel Boyutu vО OsmКnlı DТnî HКyКtınНКФТ Yeri Üzerine DüşünМОlОr”, Ankara Üniversitesi Ilahiyat Fakültesi Dergisi, C. XLV/1, Ankara, ss BAŞAR, Г. (). Erzurum’da Tıbbi ve Mistik Folklor Araştırmaları, Ankara, SОvТnç MКtЛККsı. BAYAT, F. (). Türk Mitolojik Sistemi 2, İstКnЛul, ÖtüФОn ВКyınОvТ. ÇINAR, A.A. (). H raahl m l IbSofrası, İstanbul, Kitabevi Yayınevi. ÇOBANOĞLU, Ö. (). “TürФ HКlФЛТlТmТ ÇКlışmКlКrı KКНrosunК GörО Atatürk DönОmТ’nНО ArКştırmК EğТlТmlОrТ vО SonuçlКrı ÜzОrТnО GОnОl BТr DОğОrlОnНТrmО”, Cumhuriyet Dönemi Türk Kültürü: Atatürk (), Ankara, Atatürk Kültür Merkezi. DAĞLIOĞLU, H.T. ().” Ramazan ve Yemek DОstКnlКrı”, Halk Bilgisi Haberleri, C.4, S, ss DURSUN, H. (). tIasnbul’da Yaşama Sanatı, İstanbul, Timaş Yayınevi. DUTOĞLU, Y. (). Ak Zambaklar Şehri Tokat, İstКnЛul, ÖtüФОn ВКyınОvТ GÖKYAY, O.Ş. (a), “KКyРusuz Abdal ve SimК̂tiyeleri I”, Türk Folkloru, XIII: 1, Ankara, ss. GÖKYAY, O. Ş. (b), “Kaygusuz Abdal ve SimК̂tiyeleri II”, Türk Folkloru, XIV: Ankara, ss. GÜNAВ, U. (). “OsmКnlı İmpКrКtorluğu vО TürФ HКlФ Kültürü”, Osmanlı Kültür ve Sanat C. 9, AnФКrК, ВОnТ TürФТyО ВКyınlКrı. HALICI, F. (), “TürФТyО AşıФlКr BКyrКmı”, Türk Edebiyatı, İstКnЛul, S. , ss KARAKURT, D. (). Türk Söylence Sözlüğü, İstКnЛul, IQ ВКyınlКrı. KAYA, D. () Halk EНОЛТyКtınНК Yemek DОstКnlКrı, Motif Dergisi, İstКnЛul, sКyı ss Kul M. () Turnalar, Sivas, ss NAHYA, Г.().“GОlОnОФsОl Türk Kültüründe TКtlı”, Geleneksel Türk Tatlıları Sempozyumu Bildirileri, Ankara, MİFAD Yay. ÖGEL, B. (). Türk Kültür Tarihine Giriş, Ankara MEB ВКyınОvТ. ÖRNEK, S. V. (). Türk Halkbilimi, Ankara, Türkiye İş BКnФКsı ВКyınlКrı. FİLOLOJİDE AKADEMİK ARAŞTIRMALAR ÖГGEN, M. (). “ŞОФОrНОn ŞОrЛОtО OsmКnlı TКtlılКrı”, Santigrat Dergisi, İstКnЛul, SКyı:9, ss ÖZGEN, M. (). Tokat-Zile Acısu Köyü Monografisi, (Basılmamış Doktora Tezi), YedТtОpО ÜnТvОrsТtОsТ SosyКl BТlТmlОr EnstТtüsü, İstКnЛul. ÖZGEN, M. (). Şehr-i Meydan Tokat, Ankara, Gece KТtКplığı. SOYSAL, S. (). Derviş Sofraları, İstКnЛul, DoğКn Kitap. ВAVUГ, В. Ş. (), AşurК MКННОsТ, Diyanet Vakfı Islam Ansiklopedisi, Cilt.4, ss AnФКrК, TürФТyО DТyКnОt VКФfı ВКyınlКrı. Kaynak Kişiler Вoğurtçuoğlu, AysОl, Tokat, Нoğumlu ФКynКФ ФТşТ ТlО tarihinde ToФКt’tК Mutlu ÖzРОn tКrКfınНКn РörüşmО notlКrı. Tematik
Hayır Lokması İstanbul
Özel günlerin tatlı bir paylaşım unsuru olarak, lokma tatlısının iyi bir tercih olduğu bilinirken, hayır lokması İstanbul seçenekleri bu konuda iyi bir organizasyonun «61saat, Окт 15»
Ülkücü İşçiler Derneği'nden lokma tatlısı ikramı
“Dernek olarak, hem üyelerimize, hem de işçilerimize lokma tatlısı ikramında Elbistan Ülkücü İşçiler Derneği'nin ikram ettiği lokma tatlılarını alan işçiler de, «Elbistanin Sesi, Сен 15»
Çıtır Çıtır Lokma Tarifi - Evde Şerbetli Lokma Tatlısı Yapımı
Leziz lokma tatlısının yapımını öğrenmek ister misiniz ? Tarifini detaylı olarak verdiğimiz bu tatlıyı yapmak için çok fazla malzemeye ihtiyacınız yok. Bir kaç pratik «Haberler, Июл 15»
Lokma tatlısı Ramazan'da bir başka güzel
Ramazan ayı sebebiyle tatlıcılarda yoğunluk yaşanırken, uygun fiyatıyla dikkat çeken lokma tatlısı dar gelirli vatandaşların en çok tercih ettiği tatlı türü oldu. «BUSABAH, Июн 15»
Lokma tatlısı nasıl yapılır? Tarifi ve malzemeleri neler?
Uzmanına sorduk, siz değerli okurlarımız için Lokma tatlısı tarifini sizler için sayfamızda İzmir Lokma tatlısı tarifi birden, yapıp yemesi sizden, afiyet olsun. «Yeni Ülke, Июн 15»
Lokma Tatlısı'na ilgi
Çorum'da Ramazan ayının geleneksel tatlıları arasında yer almaya başlayan Muhsin Baran, İzmir Lokma Tatlısı'nın bu yıl 9 TL'den vatandaşa satıldığını ve «Çorum Haber, Июн 15»
YEŞİLYURT BELEDİYESİ İFTAR ÇADIRI KURDU
Başkan Polat, “Ramazan ayı boyunca her gün farklı bir camide teravih namazından sonra cami çıkışında vatandaşlarımıza lokma tatlısı ikramı yapılacak” dedi. «Milliyet, Июн 15»
MHP Malatya'da 'helal' sloganıyla lokma dağıttı
MHP Malatya İl Başkanlığı tarafından Malatya'da 'helal' sloganıyla lokma tatlısı dağıtıldı. MHP Malatya İl Başkanlığı tarafından kent merkezinde lokma tatlısı «BUGÜN, Июн 15»
Çanakkalede Ak Partililer ve Zabıta arasında gerginlik yaşandı
Berat Kandili için halka lokma tatlısı dağıtan bir grup Ak Partililer ve Zabıtalar arasında yaşanan arbede'ye Polis'lerde dahil oldu. Bir anda mahşer alanına dönen «Yeni Ülke, Июн 15»
Erzurum - İbrahim Hakkı'nın Doğumunun 'nci Yılı Nedeniyle …
Erzurum - İbrahim Hakkı'nın Doğumunun 'nci Yılı Nedeniyle Lokma Dağıtıldı bugün tarihi Ulucamide Cuma namazından sonra 3 bin kişiye lokma tatlısı «Haberler, Май 15»
ССЫЛКИ
« EDUCALINGO. Lokma tatlısı [онлайн]. Доступно на <seafoodplus.info>. Июн ».