Sarılık Olduğunu Nasıl Anlarız

İçindekiler

Yenidoğan sarılığı nedir?

Yenidoğan sarılığı, yenidoğan bebeklerde yaşamın ilk günlerinde görülen ve bebeklerin gözlerinin akında ve cilt renginde sararma olmasıyla fark edilen bir durumdur. Bu durum, kanda “indirekt bilirubin” olarak adlandırılan bir maddenin artması sonucunda, cilt rengindeki sararma ile fark edilir hale gelmektedir.

Yenidoğan sarılığında sararma önce göz akında başlar, bilirubin düzeyi arttıkça sırasıyla yüze, gövdeye ve ayaklara doğru yayılır.

Yenidoğan bebeklerde sarılık neden olur?

Yenidoğan sarılığı, karaciğer hastalığına bağlı olarak ortaya çıkan sarılıktan farklı bir durumdur.

Sağlıklı yenidoğanlarda hayatın ilk gününden sonra, erken doğan bebeklerde daha sık olmak üzere, yenidoğan bebeklerin yüzde 60 ile 80’inde gözlenmektedir.

Yenidoğan bebeklerde sarılık sık görülür. Çoğunlukla tedavi gerektirmez ve kendiliğinden düzelir. Bebeklerde sıklıkla saptanan ve tedavi gerektirmeyen bu sarılığın nedeni, anne karnında oksijenin nispeten düşük olduğu ortamda artmış olan kırmızı kan hücrelerinin doğumdan sonra azalmasıyla indirekt bilirubin maddesinin açığa çıkmasıdır. Bu tip sarılık ikinci günden sonra başlar, bilirubin düzeyleri çok yükselmez ve çoğunlukla bir haftada düzelir. Buna fizyolojik sarılık diyoruz.

Az bir kısmında ise neden farklıdır, bilirubin düzeyleri çok artabilir ve tedavi gerektirebilir. Bu sarılık ise patolojik olarak adlandırılır. Sarılığın fizyolojik mi patolojik mi olduğunu tanımlayabilmek için bebeğin gebelik yaşı, postnatal yaşı (doğum sonrası kaçıncı günde olduğu) ve riskleri bilinmelidir. Fizyolojik mi patolojik mi olduğunun ayrımını yapabilmek için, bilirubin düzeyleri gebelik yaşı ve postnatal yaşa göre hazırlanmış ve tedavi gerektiren düzeyleri gösteren nomogramlara göre değerlendirilmelidir.

Yenidoğan bebeklerde sarılık nasıl teşhis edilir?

Öncelikle ciltten bir cihaz yardımıyla ölçüm yapılabilir. Ancak ciltten ölçüm, kan düzeyini tam yansıtamayacağı için yüksek bir değer saptandığında mutlaka kan alınarak serum düzeyi ölçülmelidir.

Yenidoğan sarılığı tehlikeli midir?

Kandaki indirekt bilirubin miktarının çok artması, özellikle yaşamın ilk haftası içinde, artmış bilirubin kandan beyin dokusuna geçebileceği ve beynin belli bölgelerinde birikerek nörolojik bozukluklara sebep olabileceği için tehlikeli olabilmektedir.

Bu nedenle sarılıklı bebekler takip edilmelidir. Takipte, bilirubin düzeylerinin aşırı yükselmesinin önlenmesi ve nörolojik zarar görme riskinin ortadan kaldırılması amaçlanmaktadır.

Hangi bebekler risk altında?

• Taburcu olmadan önce bakılan indirekt bilirubin düzeyi yüksek bulunanlar,
• Gebelik yaşı 38 haftadan küçük olanlar,
• Anne sütü alan ancak yeterince beslenemeyen bebekler,
• İlk 24 saatte sararanlar,
• Tanı konmuş kan uyuşmazlığı veya enzim eksikliği olanlar,
• Daha önce sarılık nedeniyle tedavi (fototerapi veya kan değişimi) uygulanmış kardeşi olanlar,
• Saçlı derisinde kanaması (sefal hematom) veya ciltte yaygın ekimozu (kanamaya bağlı morarma) olanlar.

Bebekleri sarılıktan ve zararlarından korumak için ne yapılmalıdır?

Doğumdan sonra bebeklerin ilk muayeneleri ve taburculukta yapılan muayeneleri sırasında cilt renkleri kontrol edilmeli ve sarılık varsa bilirubin düzeyine bakılmalıdır. Yaşamın ilk gününde gelişen sarılık patolojiktir ve inceleme ve yakın takip gerektirir.

Yenidoğan sarılığı genellikle ikinci günde başlar ve üçüncü ve beşinci günler arasında en yüksek düzeyine ulaşır. Bu nedenle, doğumdan sonra 24 saati doldurmadan taburcu olan bebekler üçüncü günde, 24 saati doldurduktan sonra taburcu olanlar dördüncü günde, 48 saatten sonra taburcu olanlar ise beşinci günde tekrar görülmeli, beslenmelerinin yeterliliği ve sarılıklarının düzeyi açısından değerlendirilmelidir.

Sarılık açısından risk faktörü varsa bebek yakından takip edilmeli, günlük kontroller ile bilirubin düzeyindeki değişiklik gözlenmelidir. Böylece yüksek düzeylere çıkışı ve bebeğin zarar görmesi önlenebilir.

Sarılıklı bebeklerde anne sütü ile beslenmenin önemi nedir?

Sarığın en çok görüldüğü yaşamın ilk günlerinde bebeğin özellikle anne sütü ile iyi beslenmesi bilirubin artışına engel olmakta ve sarılık görülme oranını azaltmaktadır.

Yenidoğan sarılığı ne zaman ve nasıl tedavi edilir?

Kandaki indirekt bilirubin miktarı belli bir düzeyin üstüne çıkarsa düzeyi azaltmak ve oluşabilecek nörolojik zararlanmayı önlemek için tedavi gerekir.

Fototerapi ve kan değişimi olmak üzere iki çeşit tedavi yöntemi bulunmaktadır ve uygulanacak tedavi yöntemi, bebeğin durumu ve bilirubin düzeylerine göre belirlenmektedir.

Fototerapi ile tedavi yöntemi, bebeğin gözlerinin kapatılıp çıplak olarak lambalardan oluşan bir düzeneğin altına yatırılmasıdır. Bebeğe uygulanan bu tedavi ile ciltte biriken indirekt bilirubinin yapısının değiştirilip suda çözünür hale getirilmesi ve idrarla vücuttan atılabilmesi sağlanır. Bu yöntem ile bilirubin düzeyi yeterince azaltılamaz ve tehlikeli olabilecek bir düzeye ulaşması önlenemez ise kan değişimi gerekir. Bu tedavi, bebeğin göbek kordonunda yer alan toplardamara yerleştirilen bir kateter aracılığı ile bebekten kan alma ve bebeğe kan verme işleminin gerçekleştirilmesi şeklindedir. Böylece bebekte sarılığa sebep olan indirekt bilirubin miktarı azaltılmış olur. Ayrıca sarılığın sebebi kan uyuşmazlığı ise ek olarak kandaki kırmızı kan hücrelerinin yıkılmasına ve bilirubin artışına sebep olan antikorlar azaltılırken bu hücrelerin yıkılmasıyla ortaya çıkan kansızlık da düzeltilmiş olur.

Yeni doğan sarılığı genellikle 0-28 günü kapsamaktadır. Bu durum zamanında doğan bebeklerin %60'ında görülürken erken doğan bebeklerin ise %80'inde yaygın görülmektedir Genellikle kendiliğinden geçen ancak ciddi durumlara yol açma ihtimali olan bir durumdur. Yetersiz beslenme, erken veya geç doğum gibi pek çok etken yenidoğan sarılığının meydana gelmesinde rol oynamaktadır. Bebeğinizde sarılık belirtileri gözlemlediğinizde hemen bir doktora başvurmanız bu açıdan oldukça önemlidir. Sarılık arttıkça yavaş yavaş yüz, kol, bacaklar ve gövde son olarak ise ayak tabanı ve el içlerinde renk değişimine neden olur. İyileşme ilk olarak ayaklardan başlayıp kafaya doğru görülüyor, en son da gözdeki sarılık ortadan kalkıyor. Peki, bebeklerde sarılık nasıl geçer? Yenidoğan bebeklerde sarılık belirtileri nelerdir, nasıl anlaşılır?

YENİDOĞAN BEBEKLERDE SARILIK DEĞERİ KAÇ OLMALI?

Sarılık sıklıkla doğumdan 2-3 sonra görülmekte ve 7-10 gün içinde ortadan kalkmaktadır. Yenidoğan bir bebeğin kanında olması gereken bilirubin değeri 1-2 mg/dl kadardır. Bu değer 5 mg/dl'yi aştığında sarılık vücutta gözlemlenir ve ilk gözlerin ak kısmı sararmaya başlar. Kanda mevcut olan bilirubin düzeyi ile vücuttaki dağılımı arasında bir uyum söz konusudur. Bilirubin 5-8 mg/dl olduğunda baş ve boyun bölgesinde sarılık fark edilir. 8-10 mg/dl olduğunda gövdenin üst kısımlarına doğru bir sararma gelişirken,10-13 mg/dl ise gövdenin altına yayılır. El ve ayaklara kadar inen sarılık 20 mg/dl oranında görülebilir. Bu değerler doktorunuz tarafından ve klinik ölçümler yardımı ile mümkündür. Doktorunuz şüpheli gördüğü takdirde bebeğiniz için bir kan testi önerecek ve böylelikle bilirubin düzeyi ölçülecektir. Sarılık değeri kaç olunca hastaneye gidilir noktasında ise bebeğinizde sarılık ilk 24 saat içinde başlamışsa, bebeğiniz beslenme sorunları yaşıyor, yüksek ateşi mevcut, vücudundaki sarılık yayılıyor ve şiddeti artıyorsa bebeğinizi mutlaka doktora götürmeniz gerekir. Aynı zaman bebeğinizde halsizlik ve sürekli uyku hali gözlemliyorsanız, bu sarılık belirtilerini doktorunuzla paylaşmaya özen gösterin.

SARILIK OLAN BEBEK NASIL UYANDIRILIR?

Sarılık nedeniyle anneler bebeğin uyandırmada zorlanırlar ama beslemek için mutlaka uyandırmanız gerekecektir. Bebeğiniz kucağınıza almanıza rağmen uyanmıyorsa, burnuna dokunabilir, ayaklarını altına hafif çimdik atabilir ya da gıdıklayabilirsiniz. Tenine hafifçe ıslak mendil değdirmekte işe yarayabilir. Bebeğinizi uyandırmak için diğer bir yöntem ise bezini açmaktır.

YENİDOĞAN BEBEKTE SARILIK RİSKİ NE ZAMAN GEÇER?

Yeni doğan bebekte sarılığın geçtiğini nasıl anlarız? Annelerin endişelerini gidermek için merak ettiği soruların başında gelmektedir. Bu sorunun cevabını ise şu şekilde verebiliriz; zamanında doğan bebeklerde sarılık 2 hafta sürerken erken doğan bebeklerde ise sarılığın 3 hafta içinde geçmesi beklenir. Ancak bazı bebeklerde sarılık 2-3 haftadan uzun sürebilir. Uzayan sarılık ise genellikle anne sütü sarılığı nedeni ile ortaya çıkmaktadır. Bazen 3 aya kadar devam etse de bebeğe bir zararı bulunmaz fakat nadir de olsa idrar yolu enfeksiyonu, hipotiroidi ve metabolik rahatsızlıklardan kaynaklanacağı için bebeğin takip altına alınması gerekir.

SARILIK IŞIK TEDAVİSİ KAÇ GÜN SÜRER?

Erken doğum, anne ve baba arasındaki kan uyuşmazlığı, yeterince beslenememe, annede gebelik şekeri olması, bebekte mevcut bir enfeksiyon olması gibi bazı faktörler sarılık açısından risk oluşturmaktadır. Bebeğin vücudunda sarılığın şiddetinin artması sonucu fototerapi yöntemi uygulanır. En az 6-8 saat boyunca bebek hastanede belirli bir dalga boyunda ışık verilen cihazın altına yatırılır. İşlem esnasında anne bebeğini beslenme saatlerinde emzirebilmektedir.

Bebeklerde sarılık evde bitkisel tedavisi mümkün değildir. Yenidoğan bebeğin sarılığını gidermek için annelere düşen görevlerden biri bol bol emzirmek ve doktora götürmektir. Bebeklerde sarılığı iyi geldiği düşünülen sarı tülbent örtülmesi, şekerli su vermek gibi bazı batıl inançların zaman kaybından başka işe yaramadığı uzmanlar tarafından belirtiliyor. Bu nedenle bebeğinizde sarılık belirtileri mevcut olduğunda erken bir tedavi için doktora götürmeniz gerekiyor. Aynı zamanda bebeğinizi güneş ışığı ya da floresan ışığı altına yatırmak sarılığı gidermede etkili olsa da yaşanabilecek riskler nedeniyle bu yöntemde ebeveynlere önerilmemektedir.