Sera Havalandırması Nasıl Olmalı

Havalandırma Sisteminin Özellikleri

Bu özellikleri şöyle sıralayabiliriz.

1. Havalandırma sistemi bitkiler üzerine bir hava esintisi yaratmamalıdır. Hava hareketi bitkilerin üstündeki boşlukta olmalıdır. Buna karşılık bitkilerin bulunduğu yerde yeterli bir hava değişimi sağlanmalıdır.
2. Seraya giren taze hava doğrudan bitkilere çarpmamalıdır.
3. Havalandırma elemanı sağlam olmalı ve iyice kapanabilmelidir. Böylece hava değişimi ile ısı kaybı az olur.
4. Havalandırıcılar su geçirmez olmalıdır.
5. Havalandırma fırtınadan etkilenmemelidir. Havalandırma sistemi dış etkilerle açılıp kapanmamalıdır.
6. Havalandırma açıklıkları yeterince büyük olmalıdır.
seafoodplus.infondırma düzeni işletmede teknik sorunlar yaratmayacak, az bir kuvvetle açılıp kapanabilecek durumda olmalıdır.

Hava Değişim Sayısı

Serada havalandırmanın etkisi seradaki hava değişim sayısı ile belirlenir. Bu değişim sayısı bir saatte sera havasının kaç kez değişeceğinin bilinmesidir. Bu sayının 30 &#; 40 arasında olması seranın iyi bir havalandırması için yeterliyse de,bu değerler Çizelge &#;de verilmiştir.

Havalandırma için gerekli hava değişim hızında en önemli etken, sera içindeki ve sera dışındaki havanın sıcaklık dereceleri arasındaki fark yanında pencere alanlarının toplamı ve sera yüzeylerine dağılımına da bağlıdır.

Havalandırma Açıklıkları

Seraların havalandırılması, sera yan duvarları ve çatılarına yerleştirilen havalandırma açıklıkları ile yapılır. Havalandırmada etkili olan pencereler, çatı pencereleridir. Ülkemizde olduğu gibi özellikle plastikle örtülü seralarda, sera çatısında genellikle havalandırma pencerelerinin olmaması havalandırmayı önemli ölçüde azaltır. Bu durumda yan duvara konan pencere alanının çok artması bile havalandırmayı istenilen düzeye çıkaramaz.

Çatı havalandırmasının önemini bilen sera üretim firmaları mahyanın iki yanındaki çatı pencereleri ile, tüm çatı elemanları aşağıya veya yukarıya hareket ederek çatı havalandırması yapıldığı gibi, çatı elemanları bir yana, toplanarak da çatı havalandırması yapılmaktadır.

Pencereler ve havalandırma açıklıkları, açıldığında serada iyi bir havalandırma sağlarken, kapatıldığında bir açıklık kalmamalıdır. Kapalı pencere aralıklarından sera içindeki sıcak hava dışarı çıkmamalıdır. Böylece soğuk havalarda sera içinde fazla yakıt kullanılarak yakıt masraflarının artması önlenir. Rüzgarın havalandırma sistemi üzerine etkisi büyüktür. Rüzgarın sürekli estiği yörelerde, seralarda rüzgarın neden olduğu hava hareketi artacağı için havalandırma açıklıklarının boyutları küçültülebilir. Böylece rüzgara karşı dayanıklılıkta artar.

Çizelge Seralarda hava değişim sayısı
Havalandırmanın durumu: Değişim sayısı
Pencereleri kapalı serada: 0,
Kötü havalandırma:
iyi havalandırma:
Çok iyi havalandırma: 50&#;den fazla

Sera havalandırma mekanizmaları yandan otomatik veya manuel ve üstten otomatik veya manuel olmak üzere 4 farklı şekilde kurulabilmektedir. Yetiştirilen bitki türleri, sera tipi ve bölge iklimine göre çok iyi tasarlanmalı ve projelendirilmelidir. Maksimum verim odaklı çalışmalarda bitkileri ve iklimi iyi tanımak ve kaliteli bir sera yapısı şarttır.

Üst havalandırma sistemi kremayer dişli sistemi ile çalışmaktadır. Tepe mahyanın iki yanında, mahya boyunca 2 m genişliğinde 40 x 30 profillerden imal edilen açılır kolları kelebek şeklindedir. Sistemi özel yapılmış rulman yataklara yerleştirilmiş şaft olarak kullanılan mm boruya kremayer ve dişli yerleştirilmesi ve bu sistemin pencereyi itmesi ile açılıp kapanmaktadır.

Her pencere için bir motor kullanılacak olup, limit switchler motorların üzerindedir. Kullanılacak kremayer dişliler kremayer dişli ile şaft üzerine yerleştirilmektedir.

Kremayer kaseti göbek dişlisi toz döküm çelikten imal edilmiştir ve aşınmaya karşı yüksek dayanıklıdır. Materyal olarak galvaniz malzeme kullanılmaktadır.

Faydalı sayfalar:Sera sirkülasyon fanları yazımızı incelemek için tıklayınız.

Bitkisel üretim için serada kışın olduğu gibi, yazın da uygun çevre koşullarının sağlanması gerekir. Kışın ısıtılan seranın yazın bitkilerin yetişebileceği uygun çevre koşullarının sağlanabilmesi için seranın iç sıcaklığının ve neminin belirli sınırlar arasında tutulabilmesi gerekir. Bu nedenle, serada yazın yetiştiricilik yapılabilmesi seranın havalandırılması, soğutulması ve gölgelendirilmesi ile sağlanabilir.

1. Havalandırma

Havalandırmadan, seranın iç havasıyla dışarıda ki atmosfer havasının değiştirilmesi anlaşılır. Seraların havalandırılması yalnız seraların serinletilmesi amacıyla ve yazın yapılmaz. Seraların havalandırılması yazın fazla, kışın da az olarak ve farklı amaçlar için yapılmaktadır.

Sera Havalandırmasının Nedenleri

Sera içinde dış atmosfere göre oksijen açısından zengin, karbondioksit açısından fakir sera iç havasının, dışarıdaki havayla yer değiştirmesi için havalandırma yapılır. Böylece bitkilerin, bitkisel üretim için gereksindikleri karbondioksit sera içine girmiş olur. Sera içi sıcaklığının dengelenmesi, yani fazla güneşlenmeyle ortaya çıkan yüksek ısının sera dışına atılması için havalandırma yapılır. Böylece yüksek sıcaklığın neden olacağı bitkisel üretimdeki yavaşlama ortadan kalkmış ve sera içi sıcaklığı dış hava sıcaklığından 1 -2°C fazla olabilir. Sera içindeki oransal nemin de dengelenmesi havalandırmayla sağlanabilir. Sera içinde fazla nem, bitkilerde bazı hastalık etmenlerinin ortaya çıkmasına neden olabildiği gibi, bitkilerin terleme yapmasına da engel olur. Terlemesi duran bitki topraktan su ve besin maddesi alamadığı için, bitkisel madde üretimi de durur.

Havalandırma Sisteminin Özellikleri

Bu özellikleri şöyle sıralayabiliriz:

• Havalandırma sistemi bitkiler üzerine bir hava esintisi yaratmamalıdır. Hava hareketi bitkilerin üstündeki boşlukta olmalıdır. Buna karşılık bitkilerin bulunduğu yerde yeterli bir hava değişimi sağlanmalıdır.
• Seraya giren taze hava doğrudan bitkilere çarpmamalıdır.
• Havalandırma elemanı sağlam olmalı ve iyice kapanabilmelidir. Böylece hava değişimi ile ısı kaybı az olur.
• Havalandırıcılar su geçirmez olmalı, fırtınadan etkilenmemelidir
• Havalandırma sistemi dış etkilerle açılıp kapanmamalıdır.
• Havalandırma açıklıkları yeterince büyük olmalıdır.
• Havalandırma düzeni işletmede teknik sorunlar yaratmayacak, az bir kuvvetle açılıp kapanabilecek durumda olmalıdır.

Hava Değişim Sayısı

Serada havalandırmanın etkisi seradaki hava değişim sayısı ile belirlenir. Bu değişim sayısı bir saatte sera havasının kaç kez değişeceğinin bilinmesidir. Bu sayının 30 - 40 arasında olması seranın iyi bir havalandırması için yeterliyse de, bu değerler Çizelge'de verilmiştir. Havalandırma için gerekli hava değişim hızında en önemli etken, sera içindeki ve sera dışındaki havanın sıcaklık dereceleri arasındaki fark yanında pencere alanlarının toplamı ve sera yüzeylerine dağılımına da bağlıdır.

Havalandırma Açıklıkları

Seraların havalandırılması, sera yan duvarları ve çatılarına yerleştirilen havalandırma açıklıkları ile yapılır. Havalandırmada etkili olan pencereler, çatı pencereleridir. Ülkemizde olduğu gibi özellikle plastikle örtülü seralarda, sera çatısında genellikle havalandırma pencerelerinin olmaması havalandırmayı önemli ölçüde azaltır. Bu durumda yan duvara konan pencere alanının çok artması bile havalandırmayı istenilen düzeye çıkaramaz. Çatı havalandırmasının önemini bilen sera üretim firmaları mahyanın iki yanındaki çatı pencereleri ile (Şekil), tüm çatı elemanları aşağıya veya yukarıya hareket ederek çatı havalandırması yaptığı (Şekil) gibi, çatı elemanları bir yana, toplanarak da çatı havalandırması yapmaktadır (Şekil). Pencereler ve havalandırma açıklıkları, açıldığında serada iyi bir havalandırma sağlarken, kapatıldığında bir açıklık kalmamalıdır. Kapalı pencere aralıklarından sera içindeki sıcak hava dışarı çıkmamalıdır. Böylece soğuk havalarda sera içinde fazla yakıt kullanılarak yakıt masraflarının artması önlenir. Rüzgarın havalandırma sistemi üzerine etkisi büyüktür. Rüzgarın sürekli estiği yörelerde, seralarda rüzgarın neden olduğu hava hareketi artacağı için havalandırma açıklıklarının boyutları küçültülebilir. Böylece rüzgara karşı dayanıklılık da artar.

Çizelge Seralarda hava değişim sayısı

Şekil Mahyanın iki yanında çatı havalandırma pencereleri

Şekil Çatı elemanlarının açılarak, hareket ettirilmesiyle yapılan çatı havalandırması.

Şekil Çatısı açılıp kapanabilen seralarda çatı havalandırması.

Seralarda havalandırma doğal ve zorunlu olarak iki şekilde yapılır.

Doğal Havalandırma

Herhangi bir hareket verici sisteme gereksinme kalmadan, doğal koşullarla sera içi havasının, sera dışı havası ile kendiliğinden yer değiştirmesine doğal havalandırma denir. Doğal hava akımıyla havalandırmada, hava değişim hızında etkili olan etmenler, sera içindeki ve dışındaki havanın sıcaklık dereceleri arasındaki fark ile, yanlardaki hava giriş ve çatıdaki hava çıkış pencereleri arasındaki yükseklik farkıdır (Şekil ). Ayrıca sera içindeki havanın nemi ve sera dışındaki hava hareketi yani rüzgarın da havalandırmada etkisi vardır.

Şekil Doğal havalandırmada havalandırma hızına etki eden etmenler. A. Seranın görünüşü, B. Kesit görünüşü. 1. Çatı havalandırma açıklıkları, 2. Yan pencereler.

Doğal Havalandırmanın Hızı ve Miktarı

Doğal havalandırmada hava hareketinin hızı, yaklaşık olarak aşağıdaki bağıntı ile hesaplanabilir.

V={ h(ti-td)/+td}

Eşitlikte:

V= Havanın pencere veya bacadan çıkış hızı (m/s),

h= Hava giriş ve çıkış aralıkları arasındaki yükseklik farkı (m),

tj= Sera içi hava sıcaklığı (°C),

td= Sera dışındaki hava sıcaklığı (°C),

Sera içindeki havanın uygun sıcaklık derecesi, serada yetiştirilen bitki türüne göre °C arasındadır. Sera içindeki havanın sıcaklık derecesi, sera dışına göre en az 1 -2 °C daha yüksektir. Bu sıcaklık farkı yaz ve kış aylarına günün farklı zamanlarına göre oldukça değişiklik gösterir. Sera içindeki ve dışındaki havanın sıcaklık farkı azaldıkça, serada istenen havalandırma yapılamaz. Sera içi nemi, serada hava hareketini sağlayan ikinci etmendir. Serada nem arttıkça hava genleşmekte ve hafifleyerek yukarı hareket etmektedir. Kuru hava ise daha ağır olduğundan yükselen nemli havanın yerini almaktadır. Nemli sıcak bir havanın hareketi, kuru sıcak bir havaya oranla daha fazla olmaktadır. Serada hava hareketine neden olan diğer bir etmen de rüzgardır. Rüzgarın serada yaptığı basınç ve emme etkileri ile serada hava hareketi olmaktadır (Şekil). Çok rüzgarlı bölgelerde seralarda, pencereler kapalı olduğu zaman bile 0,2 m/s'lik bir hava hareketi belirlenmiştir. Yapısı ve korunması iyi olmayan seralarda bu hızın rüzgar hızına bağlı olarak artacağı göz önüne alınmalıdır. Serada ısınan havanın dışarıya atılmasını sağlayan çatı pencereleri ile, dışarıya çıkan sıcak havanın yerini alacak soğuk havanın içeriye girmesini sağlayan yan havalandırma pencereleri arasında yükseklik farkı, sera yan pencereleri ile çatı mahyası arasındaki yükseklik farkına bağlıdır. Genellikle m arasında olan bu fark büyüdükçe havalandırma hızı artar.

Şekil Serada rüzgarın neden olduğu emme ve basınç yerleri ile hava hareketi.

Doğal havalandırmada, havalandırma miktarı, çatıdaki havalandırma pencereleri veya bacalarının açıklık alanları büyüklüğü ile havanın çıkış hızına bağlıdır. Bunu bir eşitlikle gösterirsek:

Q = seafoodplus.info

Eşitlikte:

Q= Havalandırma miktarı (m3/s),
V= Havalandırma hızı (m/s),
Ah= Havalandırma açıklıkları toplam kesit alanı (m2).

Doğal havalandırmada, hava değişim oranı soğuk yerlerde ve mevsimlerde saatte 20 sera hacmine kadar düşürülebilir. En hızlı hava değişim oranının dakikada bir sera hacminden fazla olmaması önerilir.

Doğal Havalandırma Açıklıklar Alanı

Doğal havalandırma için gerekli çatı pencereleri toplam alanı, seranın kurulması düşünülen bölgenin ve serada bitki yetiştirmesi istenen mevsimler-deki hava sıcaklığına göre değişir. Bu alan sıcak bölgelerde büyük, serin bölgelerde ise küçük olmalıdır. Çatı pencereleri toplam açıklığı, sera taban alanına oranıyla hesaplanabilir. Doğal havalandırmanın yeterli miktarda olabilmesi için önerilen çatı pencerelerinin toplam alanı, sera taban alanının % 16 'i arasında olmalı ve bu açıklıklar çevre koşullarına göre ayarlanabilmelidir. Bu oran soğuk yörelerde kurulması istenen seralarda % düzeyine kadar düşürülebilir. Doğal havalandırma sistemlerinde, yan duvarlardaki pencerelerin toplam alanı büyüklüğünün, çatı pencerelerinin yarısı kadar olması gerektiği ileri sürülürse de bu değerin çatı pencere alanı veya en az bunun 2/3'ü kadar olmalıdır. Yan pencere alanı, çatı pencere alanının 2/3'ünden daha az olursa havalandırma etkinliği düşer. Sera içi hava sıcaklığı bitkiler için belirli bir sıcaklık derecesi olur. Bu ve dış hava sıcaklığı da belirli bir doğal değer olduğu için, doğal havalandırmanın etkinliği havalandırma pencereleri arasındaki yükseklik farkını değiştirmeyle düzenlenebilir.

Zorunlu (Mekaniksel) Havalandırma

Sera havasının, bazı sistemlerle hareket ettirilerek yer değiştirmesine zorunlu havalandırma denir. Doğal havalandırmada hava değişimini sıcaklık farkı ve rüzgarın sağlamasına karşılık, zorunlu havalandırmada sera havasının değiştirilmesi üfleç (vantilatör) ve emmeçler (aspiratörler) sağlar.

Zorunlu Havalandırmanın Yararları

1. Küçük bir havalandırma yüzeyine gereksinme olduğu için serada havalandırma yapılarının maliyeti düşük olur. 
2. Serada havanın sızarak dışarıya çıkacağı açıklıklar fazla olmadığı için, kışın soğuk günlerde seradan ısı kaybı azalır ve enerji tasarrufu sağlanır. 
3. Havalandırma düzeni rüzgar basıncından etkilenmez ve zarar görmez. Doğal havalandırmada rüzgar basıncı ile pencereler açılmaz veya açılan pencereler zarar görebilir. 
4. Daha sonra ıslak yastıkların seraya yapılması ve kullanılmasına zorunlu havalandırma olanak sağlar. 
5. Çatıda pencereler bulunmadığı için, serada gölgeleme daha kolay yapılır. 
6. Havalandırmada rüzgar hızına bağımlılık kalmadığından sera içi sıcaklığını ayarlamak ve belirli sınırlar içinde tutmak daha kolaydır. 
7. Sera içinde çevre koşulları istenildiği gibi ayarlanabilir. 
8. Sera içi havalandırmasında tekdüzelik sağlanabilir. 

Zorunlu Havalandırmanın Sakıncaları

Zorunlu havalandırmanın sakıncalı yönleri de şunlardır:
1. Havalandırma sisteminin (üfleç ve emmeçlerin) ilk yapım masrafları yüksektir. 
2. Üfleç veya emmeçlerin çalışması için sürekli olarak bir enerji gideri vardır. 
3. Seranın kurulduğu yerde elektrik enerjisi bulunmalıdır. Elektriğin bulunmadığı yerlerde zorunlu havalandırma yapılamaz. 
4. Isıtması olmayan seralarda özellikle kışın ve geçiş mevsimlerinde soğuk havanın doğrudan seraya alınması sakıncalı olabilir. 
5. Havalandırıcıların çalışması sırasında ortaya çıkan fazla gürültü çalışanları rahatsız edebilir. 

Zorunlu Havalandırmanın Tipleri 

Zorunlu havalandırma sistemleri; alçak basınçlı (emmeçli veya aspiratörlü) sistemler ve yüksek basınçlı (üfleçli veya vantilatörlü) sistemler olmak üzere iki sınıfa ayrılırlar. Bazı durumlarda bu iki sistemin birlikte kullanılmasıyla kombine bir üçüncü sistem de ortaya çıkabilir. Yüksek basınçlı üflemeli havalandırma sistemlerinde, büyük hava verici üfleçler (vantilatörler) kullanılır. Alçak basınçlı emmeçli havalandırma sistemlerinde, büyük hava emici emmeçler (aspiratörler) kullanılır. Havanın hızı, emmeçten uzaklaştıkça hızla düşmektedir. Bu değer emmeç çapı kadar uzaklıkta, hava hızı emmeçteki hızın % 10'u kadar olmaktadır. Sera içindeki havayı emerek dışarı alan emmeçli (aspiratörlü) sistemde ve sera dışındaki havayı içeriye basarak hava değişimim sağlayan üfleçli (vantilatörlü) sistemde, üfleç ve emmeç motorları elektrik enerjisi ile çalışır.

Zorunlu Havalandırma Hızı ve Miktarı

İyi bir bitki gelişimi için sera içinde uygun görülen hava akışının hızı 0,2 - 0,5 m/s'den daha az olmamalıdır. Bu hızın m/s arasında olması istenir. Havalandırıcıların toplam hava değişim miktarı, sera hacmini saatte 40 kez değiştirebilecek büyüklükte olmalıdır. Soğuk havalarda bu hava değişim oranı saatte 20 defaya kadar düşürülebilir. Bu hava değişim miktarlarının sağlanabilmesi için, havalandırıcıların değişik iki hızda çalıştırılabilen tiplerde olması istenir. Eğer üfleç ve emmeçler iki hızla çalıştırılamıyorsa, bunlar atlamalı ya da sektirmeli çalışacak şekilde düzenlenerek, havalandırma miktarı yaz ve kışa göre ayarlanabilmelidir. Havanın sera içine gireceği açıklığın toplam alanı her m³/h hava değişim miktarı için m² kadar olmalıdır. Emmeç ya da üfleçlerde aynı miktardaki havayı değiştirecek aygıtın kanat çapı büyüdükçe, dönme hızının belirli bir oranda düşmesi gerekir. Kullanılacak emmeçlerin (aspiratör, pervane) her birinin gücü ya da saatte değiştireceği hava miktarı, saatte değiştirilecek tüm hava miktarının takılacak emmeç sayısına bölünmesiyle bulunur.

qe= Q/n

Eşitlikte;

qe- Bir emmecin debisi (m³/h),
Q- Havalandırma miktarı (m³/h),
n- Emmeç sayısı.

Herhangi bir emmecin değiştireceği hava miktarı üzerinde yazılı değilse, kendi hacmi ve devir sayısı çarpılarak bu değer hesaplanır.

qe= n.r2.b.d

Eşitlikte;

qe- emmeç debisi (m³/h),
r- Emmeç,yarıçapı (m),
b- Emmecin kalınlığı (m),
d- Emmeç devir sayısı (devir/h),

Emmeç ve üfleçlerde gürültünün artış oranı dönme hızının dördüncü kuvvetiyle orantılı olarak artar. Ayrıca emmeç ve üfleçlerin çalıştıracağı yerde elektrik enerjisinin de bulunması gerekir.

Emmeçli Havalandırma Sistemi

Emmeçli (aspiratörlü) havalandırma sisteminin çalışması, havalandırıcıların sera içinde vakum oluşturması ilkesine dayanır. Bu nedenle sera dış yüzeylerini kaplayan örtünün vakum (emiş) etkinliğini azaltmayacak şekilde ve sıkılıkta olması gerekir. Bu yüzden sistem, plastik örtülü seralar için en uygun bir mekanik havalandırma sistemidir. Hava giriş açıklığından giren hava, sera içinde emiciye doğru hareket ederken, sera içindeki güneş ısısını alır ve emmece yaklaştıkça ısınır ve ısınmış hava emmeçle dışarıya atılır. Hava giriş ve çıkış noktaları arasındaki uzaklığın kısa oluşu, sera içindeki hava akımının hızını fazlalaştırır, buna karşılık uzun oluşu ise yavaşlatır. Emmeçlerin etkisi çapı kadar uzaklıkta % 90 oranında azaldığı için, hava giriş ve çıkış noktaları arasındaki uzaklığın 30 - 35 m arasında olması önerilir. Emmeçler genellikle seranın bir duvarına, hava giriş açıklığı ise buna karşı ve paralel olan diğer sera duvarına yerleştirilir. Emmeçler çalışmadığı sürece, hava giriş açıklıkları kapalı durur. Emmeçler çalışmaya başladıktan kısa süre sonra oluşan vakum, giriş açıklığını kapatan panjur şeritlerini hareket ettirerek açılmayı sağlar. Hava giriş açıklığının emmeçlerin çalıştığı zaman açılabilecek şekilde planlanması, soğuk havanın ve yağışlı günlerde yağış sularının içeriye girişini önler. Sera dışındaki hava sıcaklığının düşük olduğu zamanlarda yavaş, yüksek olduğu zamanlarda hızlı bir havalandırmanın uygulanabilmesi için, değişik iki hızda çalıştırılabilen emmeçler seçilmelidir. Böyle sistemlerde çok soğuk havalarda yavaş bir havalandırma uygulamak amacıyla, sera ön duvarının mahyaya yakın yerinde küçük bir havalandırma açıklığı yerleştirilmelidir. Bu açıklık, aspiratörün yavaş çalıştığı zaman havalandırmada kullanılır. Soğuk havanın doğrudan bitkilerin üzerine gelmesini önlemek için de, bu açıklığın alt tarafına küçük bir alt perde yerleştirilmelidir. Emmeçler otomatik ve termostatlara bağlı olarak çalışmalıdır. Sera üniteleri için seçilen emmeçler aynı verimde olmalı ve seranın aynı yönüne yerleştirilmelidirler. Sera uzunluğunun m'den fazla olmasında, düzenli ve tekdüze bir havalandırmanın sağlanması için, emmeçler seraların uzun duvarlarına yerleştirilmelidir. Aynı zamanda emmeçler arasındaki uzaklık 7,5 m'den fazla olmamalıdır. Yoksa sera içinde emmeçlerin üzerinde bulunduğu duvarlar boyunca hava akımı olmayan ölü hacimler oluşur. Emmeçli havalandırma sistemlerinde, havalandırma açıklıklarının sera tabanından çok yüksekte olması havanın giriş yerinde hava akımı olmayan ölü hacimlerin doğmasına neden olur. Bu yüzden hava giriş açıklıklarının, sera tabanından 25 - 30 cm yüksekten ve sera duvarı boyunca olması önerilmektedir.

Emmeçli ve Plastik Borulu Havalandırma Sistemi

Emmeçli sistemde ortaya çıkan sakıncaları ortadan kaldırmak amacıyla, dışarıdaki soğuk havanın içeriye alınması plastik borular yardımıyla yapılabilir (Şekil ). Seranın bir duvarındaki hava giriş açıklıklarına bağlı olan plastik borunun kapalı ucu seranın karşı duvarına doğru uzatılır. Boru boyunca açılan deliklerin toplam kesit alanı sera hacminin havasını saatte kez değiştirebilecek büyüklükte düzenlenmelidir. Emmeçler iki yan duvarın plastik borunun kapalı olduğu uçlarına doğru yerleştirilir. Uzunluğu m'den fazla olan seralarda iki uçtan gelen plastik borular sera ortasına doğru uzanırlar ve emmeçler iki yan duvarın alt ortasına yerleştirilir. Sera genişliğinin her 7,5 m'sine bir plastik boru yerleştirilmelidir. Emmeçli sistemlerde hava giriş delikleri önüne tel kafes arasına saman, perlit ve benzeri su tututucu maddeler konarak üzerine su akıtıldığında, serada yaz aylarında soğutma da yapılabilir.

Şekil Emmeçli ve plastik borulu havalandırma sistemi.

1. Ek hava giriş açıklığı, 
2. Delikli plastik boru, 
3. Emmeç (Aspiratör). 

Üfleçli (vantilatörlü) Havalandırma Sistemleri

Üfleçli ve basınçlı havalandırma sistemlerinde emmeçli sistemden farklı olarak üfleçler (vantilatörler) sera içindeki havayı sıkıştırır. Basınç altındaki sera havası, düşük basınç olan hava çıkış açıklıklarından dışarıya atılır. Bu sistemde üfleçler sera ön (uç) veya yan duvarlarına yerleştirilebilir. Üfleçler sera ön duvarına yerleştirilmesi durumunda hava çıkış açıklıkları yan duvarların orta kısımlarında bulunur. Sera içine gönderilen havanın doğrudan bitkilere çarpmaması için hava akış yönünü yukarıya doğru yönelten eğimli küçük bir perde kullanılır. Bu sistemin yararı kapıların açık bulunduğu veya sera yapısının hava sızdırmasını engelleyemediği durumlarda bile etkili bir havalandırma yapılabilmesidir. Sistemin sakıncalı tarafları ise, sera içinde bitkiler tarafından kaplanmamış ¼ oranında bir boşluk olması gerekir. Bu nedenle sistem yüksek bitki yetiştirilen alçak seralarda kullanılamaz. Ayrıca üfleçlere yakın yerlerde ve özellikle güneşli sıcak günlerde, sera içinde sıcak hacimlerin oluşması engellenememektedir. Bu nedenle basınçlı havalandırma sistemleri fide yetiştirme ve tek ünitelik bireysel seralarda kullanılması daha uygundur. Üfleçlerin yan duvarlara yerleştirilmesi durumunda üfleçler arsındaki uzaklık sera genişliği kadar olmalıdır. Bunun sakıncası aynı duvarda fazla sayıda üflecin kullanma zorunluluğudur. Buna karşılık, sistemin yararlı tarafı, özellikle bireysel seralarda etkili bir havalandırmayı sağlamasıdır.

Şekil Basınçlı sera havalandırma sistemi. A. Üfleçleri ön, B. üfleçleri yan sera duvarına yerleştirilen zorunlu havalandırma sistemleri. 1. Üfleç (Vantilatör), 2. Hava çıkış açıklıkları.

Zorunlu havalandırma sistemlerinde emmeç, üfleç, hava giriş ve çıkış açıklıkları gibi havalandırma elemanlarının yerlerinin düzenlenmesinde, sürekli esen rüzgar yönü en etkili etmendir. Rüzgarın estiği yöndeki sera yüzeyinde basınç, diğer yüzeyde ise emme oluşur. Bu nedenle, emme etkisiyle havalandırma yapan emmeçlerin rüzgar yönünde olmayan yüzeylere, basınç etkisiyle çalışan üfleçlerde diğer yöndeki yüzeye yerleştirilmeleri gerekir. Aynı şekilde, hava giriş açıklıklarının basınç yüklü duvara, hava çıkış açıklıklarının ise, emme etkisindeki duvara yerleştirilmesi zorunludur. Yapay (zorunlu) havalandırmada ağır çalışan, fakat çapları büyük olan emmeç ve üfleçler kullanılır. Hızlı çalışan, büyük çaplı emmeç ve üfleçler fazla gürültülü olduklarından serada kullanılmaları önerilmez.

Plastik Seraların Havalandırılması

Yukarıdaki nedenlerle örtü altlarında yapılması zorunlu olan ve ülkemizdeki seraların en büyük eksikliği olan havalandırma, ülkemizdeki seralarda istenilen düzeyin çok altında veya hiç olmamaktadır. Bu nedenle özellikle cam seralarda yılda ancak tek bir yetiştiricilik yapılabilmektedir. Havalandırmanın yapılamaması aynı zamanda üretimde büyük düşüşlere neden olmaktadır. Ayrıca ülkemizdeki seraların % 75'inin plastik olması ve plastik seralarda havalandırma yapılmasının gereği, cam seralara göre daha fazladır. Bunda özellikle plastiklerin yüksek yüzey gerilimleri nedeniyle iç yüzeylerinde fazla nem tutması ve bu nemi damlalar şeklinde bitkilerin üzerine düşmesiyle, bitkilerde fazla nemden dolayı bazı hastalıklar ortaya çıkabilir. Plastik örtüde su damlalarının tutulması çatı eğimi 25° olan seralarda bile olmaktadır. Nem damlalarının plastik örtünün iç yüzeyinde birikmesi, sera ahşap iskelet malzemesini de etkiler ve bu malzemenin de çürümesine neden olur. Ayrıca yoğunlaşan su buharının su damlası şekline dönüşürken çevreden ısı alması nedeniyle, plastik örtü altlarında daha düşük bir sıcaklık belirlenmiştir. Plastik seralarda doğal havalandırmanın etkinliğini arttırmak için, çatı pencereleri yerine çatı mahyasını ortalayan havalandırma bacaları ülkemizde özellikle Ege Bölgesinde kullanılmaktadır (Şekil). Böylece hava giriş deliği olan yan pencerelerle, hava çıkış deliği arasındaki yükseklik farkı daha fazla arttırılarak havalandırma etkinliği de arttırılmış olur. Havalandırma bacasının yan duvarlarının cam veya plastik malzemeyle kaplanması gerekir. Bu da havalandırma maliyetinin artmasına neden olur. Havalandırma bacasının açılıp, kapanması ayarlanabilmelidir.

Şekil Ülkemizde uygulanan havalandırma bacalarının sera üzerinde görünüşü, havalandırma pencereleri ve sera kesit planı.


Son zamanlarda plastik seralarda havalandırmayı artırmak için yapılan çalışmalarda, sera çatısına pencere yapılması amacıyla çatı şekillerinde değişiklikler olmuştur. Şekil'da görülen eşlenik olmayan beşik çatılı ve

Şekil Çatısı eşlenik olmayan beşik çatılı plastik seranın görünüşü, kesit planı, yan ve çatı havalandırma pencereleri.

Şekil 'da görülen fabrika çatısı şeklinde olan plastik seralarda çatı havalandırması istenilen düzeyde yapılabilmektedir. Bu çatı pencereleri camla kaplanırsa, plastik sera örtüsünün değiştirilmesi sırasında, örtünün çakılması için gerekli işgücü ve zamandan önemli ölçüde tasarruf edilmiş olur. Bu şekilde çatı penceresinin yapım zorunluluğu özellikle uzun süre kullanılan ultraviyole stabilizan maddeler katkılı plastik örtülerin geliştirilmesinden sonra daha da artmıştır. Bu pencerelerin sera içinden kolayca açılıp, kapanması sağlanmalıdır. Bu pencerelerin sürekli esen rüzgar yönünün tersin-deki cepheye yerleştirilmesi havalandırma etkinliğini de arttırır. Ayrıca rüzgar yönünde, tersinde çatı pencerelerinin olmasıyla burada meydana gelecek rüzgarın emme etkisi de havalandırma için iyi bir etki olur. Her mevsim yenilenen plastik örtülerde, plastik örtünün yırtılması veya delinmesi ile çatı havalandırması yapılabilirse de, gece havanın soğuduğu yerlerde bu yırtık ve deliklerden sera içine giren soğuk hava bitkiler için sorun olabilir. Pencereler ve havalandırma açıklıkları, açıldığında sera içinde iyi bir havalandırma sağlarken, kapatıldığında da bir açıklık kalmamalıdır.

2. Sera Soğutma Sistemleri

Seraların soğuk mevsimlerde ısıtılmasına karşılık, sıcak mevsimlerde de soğutulması gerekir.

Şekil Çatısı fabrika çatısı şeklinde olan plastik seranın görünüşü, kesit planı, yan ve çatı havalandırma pencereleri.

Soğuk ve serin mevsimlerde sera içinde oluşan yüksek ısı birikimi havalandırmayla önlenebilir. Ülkemizin özellikle güney bölgelerinde kısa bir ısıtma süresinden sonra hava sıcaklığı artar. Bu dönemde, sera içi sıcaklığının bitki gelişmesine olumsuz etkisi olabilir. Özellikle yazın yetiştiricilik yapılan seralarda güneş ışıklarının etkisiyle, sera içi sıcaklığı dış hava sıcaklığından 'C daha yüksek olabilir. Bu durum, bitkilerdeki özümlemenin azalmasına ve durmasına da neden olabilir. Yani bitkinin özümleme ile kazandığı madde, solunumla kaybettiğinden az olabilir. Bununla ilgili değerler Çizelge 'de verilmiştir. Çizelgeye göre bitkilerde özümleme (fotosentez) 0°C' den 20°C 'ye kadar artmaktadır. Bu dereceden sonra özümleme azalmakta ve 40°C'de patates Ve domateste eksilen bir özümleme ortaya çıkmaktadır. Sıcak aylarda seralarda, soğutma uygulaması olmamaktadır. Yalnız süs bitkileri yetiştirilen seralarda, ekonomik olduğu sürece soğulma yapılabilir. Sera içinde yetiştirilen bitkilerin sıcaklıkları, sera içindeki havanın sıcaklığından daha yüksek bir değere ulaşmaktadır. Uygulamada en çok görülen sera serinletme ve soğutma yöntemleri iki ana sınıfta toplanabilir:
1. Gölgelendirmeyle soğutma, 
2. Suyu buharlaştırarak soğutmadır. 

Gölgelendirmeyle Soğutma

Gölgelendirmenin amacı, sıcak güneş ışıklarının sera içine girmesini engelleyerek sera içindeki sıcaklığın düşürülmesidir. Gölgeleme ancak fazla ısı ışıklarının olduğu zaman yapılmalıdır. Gölgeleme ile sıcaklık düşerken, seraya giren ışık miktarı da % 50 dolayında yansıtılarak azaltılmaktadır. Gölgeleme bütün sebzelerin fazla ışık gereksinimleri nedeniyle, bir bakıma sera içindeki bitkileri için sakıncalı olabilir. Bu yöntem güneş ışıklarının kesif olduğu öğle saatlerinde ve ancak diğer soğutma yöntemlerinin ekonomik olmadığı koşullarda uygulanabilir. Seralarda gölgeleme sürekli ve kısa süreli olarak iki şekilde yapılabilir.

Çizelge Bazı bitkilerin çeşitli sıcaklık derecelerinde özümleme kuru madde miktarları (mg)

Seralarda Sürekli gölgelendirme

Ülkemizde özellikle cam seralarda uygulanan sürekli gölgeleme ile sera içindeki bitkilerin güneş ışığından yararlanması azalır. Sürekli olan gölgelemede boya, kireç, çamur, undan yapılan hamur vb. maddeler sera yüzeyine sürülür. Kullanılan maddelerin ucuz ve uzun süre kılıcı olması istenir. Kireç veya un bulamacı 10 litre suya 1 kg kireç ya da un karıştırılarak hazırlanabilir. Elde edilen bu bulamaca 70 m² ‘lik bir cam yada plastik yüzey gölgelendirilebilir. Akdeniz bölgesi gibi güneşlenmenin fazla olduğu sıcak bölgelerde 1 teneke suya 2 kg toz kireç, 1 kg kaba üstübeç ve 1 kg kırmızı toprak karışımından da iyi sonuç alınmaktadır. Bu yolla sera içi sıcaklığı °C kadar düşürülebilir. Ayrıca sonbahar üretiminde başlangıçta, ilkbahar üretiminde son zamanlarda üretici plastik seranın sadece çatısındaki örtüyü bırakıp yanları açarak bitkilerini hem zararlı yağışlardan hem de yüksek sera içi sıcaklıklarından koruyabilir.

Seralarda Kısa Süreli Gölgelendirme

Serayı kısa süreli gölgeleyen hareketli gölgelemeler, sürekli gölgelemede ortaya çıkan sakıncayı ışık azalmasını kısmen ortadan kaldırmaktadır. Fakat hareketli gölgelemenin ilk yapım işletme ve bakım masrafları yüksektir. Hareketli gölgeleme de tahta panjurlar, bezler, naylon vb. yüksek, fakat ısı iletimi düşük olmalıdır. Son yıllarda gölgeleme malzemesi olarak kullanılan cam elyaf örtülerinin ışık geçirgenliğinin fazla olmasına karşılık ısı geçirgenliği çok düşüktür. Bu örtülerin seralarda kullanımı aynı zamanda gece topraktan yansıyan sıcaklığı tutarak seranın soğumasına da engel olmaktadır.

Serayı dıştan gölgeleme de, güneş ışıkları sera içine girmeden tutulduğu için sera içinde yüksek sıcaklık oluşmamaktadır. Serayı dıştan gölgelemede, güneş ışıkları sera içine girmeden tutulduğu için sera içinde yüksek sıcaklık oluşmamaktadır. Dıştan gölgeleme en iyi gölgeleme sistemi olmasına karşılık bu sistem dış koşulların etkisinde kaldığından kısa sürede bozulmaktadır. Toz, su ve don olayları sistemin çalışmasını zorlaştırmakta ve sıkışmalara neden olmaktadır.

Hareketli gölgelendirme sistemlerinin çok çeşitleri olmakla birlikte, en çok kullanılanı mahya üzerine konan iki adet rulo şeklinde sarılmış örtü malzemesinin motorla (Şekil). veya mekanik olarak (Şekil) çatı yan yüzeylerinin örtülmesidir. Serayı içten gölgelendirmede, örtülerin konuş şekline göre, güneş ışıklarının seraya girişi azalmakta veya artmaktadır. Buna bağlı olarak ta seranın gölgelendirme ile soğutulması az veya çok olmaktadır. Bu nedenle gölgeleme ile havalandırma, su püskürtme ve buharlaşmasıyla birlikte düşünülmeli ve seranın soğutulması sağlanmalıdır. İç gölgeleme yaparken, kurulacak sistem bitkilere zarar vermemelidir, iç gölgeleme, örtü malzemesi hemen çatının 10 cm altından çatıya paralel olarak geçirilebileceği gibi, çatının bitim yerinden yere paralel olarak geçirilebilir. Çatıya paralel olarak örtü malzemesinin geçirilmesinde, örtünün gerilmesi elle veya motorla yapılabilir. Örtü çatı yüzeyine yakın olduğundan ve özellikle pencerelerin içeriye açıldığı çatı havalandırma sistemlerinde kullanılamaz. Pencerelerin dışa açılması gerekmektedir.

Şekil Seralardaki dış gölgeleme sistemleri. A. Sera mahyasında toplanan gölgeleyiciler, B. Motoru ile birlikte hareket eden gölgeleyiciler, C. Jaluzi şeklindeki gölgeleyiciler.

Şekil. Seralarda mekanik dış gölgelendirme sistemi. 1. Örtü bezi, 2. Hareketli halat, 3. Sabit halat ve halkalar, 4. Makara, 5. Mil veya boru, 6. Mil yatağı, 7. Hareket zinciri, 8. Güç kaynağı, 9. Sabit bağlantı.

Örtü malzemesinin yere paralel olarak çekilmesinde, her türlü havalandırma sistemlerinin rahatlıkla kullanılabilmesi için, yan havalandırma pencerelerinin örtü bezinin altında kalması gerekmektedir. Bu şekilde serada biriken sıcak hava kolaylıkla dışarı atılabilir. Yan havalandırma pencereleri örtünün altında kalırsa, örtü üzerinde biriken sıcaklık kolaylıkla dışarı atılamaz. Çatı havalandırma pencereleri üstte kaldığı için örtü altında havalandırma azalır. Eğer örtü altına su püskürtülürse, suyun buharlaşması ile sera havasının soğutulması sağlanır. Bu şekilde yapılmış ve ülkemizde de üretilen otomatik iç gölgeleyiciler vardır (Şekil ).

Şekil Otomatik iç gölgeleyiciler. 1. Ana mil yatağı, 2. Ana hareket mili, 3. Motor ve sonsuz vida, 4. Gölgeleyiciler, 5. Gölgeleyiciyi toplayıcı serici çubuk, 6. Gölgeleyici hareket telleri, 7. Gölgeleyici gergi telleri, 8. Yan aşık, 9. Tespit makaraları.

Yağmurlama ile Soğutma

Seraların soğutulmasında kullanılan yağmurlama, sera içinden ve sera dış yüzeyinden olabilmektedir. Seranın soğutulmasında yağmurlama, havalandırma ve gölgeleme ile birlikte uygulanmaktadır. Sera içinde sıcaklık arttıkça, bitkilerin terleme ile su kaybı artar. Bu sırada sera içinde yapılacak yağmurlama ile bitkilerin su gereksinimi karşılandığı gibi, yağmurlama sularının buharlaşmasıyla sıcaklıkta düşer. Fazla neme dayanıklı olmayan bitkilerin ekildiği veya dikildiği seralarda yağmurlama ile seranın soğutulması bitkiler için zararlı olabilir. Yağmurlama ile sera içi sıcaklığı 8 °C'ye kadar soğutulabilir. Yağmurlamadan sonra serada havalandırma yapılmazsa, sera içi sıcaklığı saat sonra tekrar yükselmeye başlar. Havalandırma yapılırsa, yağmurlamanın etkisi kısa sürede ortadan kalkmaktadır. Çatı havalandırmasının az açıldığı ve yan pencerelerin kapatıldığı serada yağmurlama ile hava sıcaklığı daha uzun süre yükselmeden tutulabilmektedir. Sera içi yağmurlama sistemleri hakkında ilerdeki konularda, sera sulama sistemlerinde daha geniş açıklamalarda bulunulacaktır. Seranın dıştan yağmurlama ile veya borulu sistemle ıslatılarak yıkanmasıyla da seraların soğutulması olasıdır. Sera çatısına döşenen yağmurlama başlıkları veya sera mahyasına yerleştirilen delikli borularla, çatının iki yüzeyine ince bir tabaka şeklinde su püskürtülür. Suyun seranın sıcak cam yüzeyini yalaması ile ortaya çıkan buharlaşma, sera cam yüzeyinin soğumasını sağlar. Bu soğuma iletimle sera içine yayılarak, sera yavaş yavaş soğumaya başlar. Ayrıca su tabakası, güneş ışıklarının seraya girmesini önlediği için gölgeleme etkisi de olur. Bu şekilde bireysel seralarda serinletme miktarı °C dolayındadır.

Makineli Soğutma

Sera dışına göre, sera içinde çok düşük bir sıcaklık derecesinin (0,5 °C gibi) sağlanması isteniyorsa, seralarda özel soğutucuların kullanılması gereklidir. Bu sistem çok pahalı olduğu için, ancak araştırma seralarında kullanılabilir. Ticari amaçla seraların soğutulması bu şekilde yapılamaz.

Islak Yastıklarla Soğutma

Seraların ıslak yastıklarla soğutulmasında, suyun buharlaşmasından yararlanılır. Burada temel ilke, bir gram suyun buharlaşırken çevreden aldığı kalori ( jul) ısıya dayanmaktadır. Islak yastıklardan hava geçerken buharlaşan ve havaya karışan su buharı, buharlaşma sırasında buharlaşma için gerekli ısıyı havadan alması nedeniyle, seraya giren hava da soğur. Seraların ıslak yastıklarla soğutulmasında zorunlu havalandırmadan yararlanılır (Şekil). Islak yastıklarla seranın soğutulması için seradan havanın uzaklaştırılacağı yere emmeçler, havanın seraya gireceği yere de ıslak yastıklar konur. Emmeçler tarafından emilerek sera dışına atılan havanın yerini ıslak yastıklardan içeriye doğru geçen hava akımı doldurur.

Şekil Islak yastıklı sera, 1. Islak yastık, 2. Kapaklar, 3. Emmeçler.

Islak yastıklardan belirli oranda nem yükselen hava soğuduğundan, seranın da içini soğutur. Ayrıca sera içine giren havanın neminin buharlaşması için çevreden aldığı ısıda seranın soğumasına yardım eder. Böylece soğuk hava akımı, sera içinde bitki gelişmesine olumsuz etkisi olabilecek ısı birikimini engeller ve nem oranını bitki gelişmesine yararlı bir şekilde yükseltir. Emmeçlerin çalışması sırasında sera içinde hafif bir vakum oluşmadıkça, sera dışındaki havanın ıslak yastıklar içinden geçerek seraya alınmasına olanak yoktur. Bu nedenle, sera dış yüzeylerinin sıkı bir şekilde yapılması, varsa yırtık, çatlak, delik gibi hava sızdırıcı kısımların onarılması gerekir. Yoksa buralardan sera içine sızan hava, soğutmanın etkinliğini azaltır. Havanın sıcaklığı suyun buharlaşması nedeniyle dış hava sıcaklığına göre 6°C düşmektedir. Hava akımının sera içinde sıcaklığı emmeçlere doğru yükselmekte ve dış hava sıcaklığından, 15 °C daha düşük olmaktadır. Hava girişi ve çıkışı arasındaki sıcaklık farkı, bitki gelişimini olumsuz yönde etkileyebilir. Bu nedenle sera içi yollarının ıslatılması ile ıslak yastıkların bu sakıncası bir oranda azaltılabilir. Islak yastığa yakın bitki seraları havayı sera çatısına doğru yönlendirir, bu da soğuk havanın, üst boşluktaki sıcak havayla karışarak çabuk ısınmasına neden olur. İki çatılı seralarda, ikinci çatı kısmında ilk bitki sıralarına çarparak yükselen havanın sıcaklığı da artar ve serayı terk edinceye kadarda pek değişmez.

Islak Yastıkların Yapımı

Islak yastık, iki kafesli tel arasına en çok odun yongası konmakla birlikte saman, talaş veya benzeri maddeler konularak yapılır. Kullanılan malzemenin fazla kalın olması hava akımını engeller ve bu kalınlık ,5 cm arasında değişir. Yastık üstten su ile ıslatılır ve fazla su altta bir oluk yardımıyla toplanır. Toplanan su, bir yerde birikir ve pompa ile tekrar yastığa verilir. Yastık büyüklüğü olarak ta, 25 m’lik bir sera tabanı için 1 m²'lik ıslak yastık yüzeyi yeterlidir. Bu değeri yastıktan geçen hava hızıyla da belirleyebiliriz. Yastıklardan geçen hava hızının 0,7 - 0,8 m/s dolayında ve her 1 m²'lik sera tabanı için ise gerekli hava miktarı ise 0,, m³/s'dir. Zorunlu havalandırmaya oranla, havalandırma miktarı daha az sera havalandırmasının bir saatte kez değişmesi yeterlidir. Yastıklardan hava girişi daha zor olduğu için, emmeçler biraz daha hızlı ve güçlü çalışmalıdır.

Islak Yastıkların Yerleştirilmesi

Islak yastıkları seranın bir kenar duvarı boyunca yerleştirileceğinden, uzunluğu duvar boyunca olmalıdır. Yastığın en az yüksekliği 60 cm, en fazla yüksekliği ise, bitki yüksek uçlarından daha yukarıya uzanmamalıdır. Yastıkla duvar arasında hava sızacak boşluklar olmamalıdır. Yastıklar sera dışından panjurlarla korunur. Panjurlar da havanın gireceği açıklık, yastık alanının 1/3'ünden daha az olmamalıdır. Yoksa yastık etkinliği azalır. Yastıkların yerleştirileceği duvarlar, egemen rüzgara karşı olan duvarlar olmalıdır. Emmeçler, soğutma yastıklarının karşısındaki duvara yerleştirilir. Em-meçler ile soğutma yastıkları arasındaki uzaklık m kadar olmalıdır. Aradaki uzaklık daha fazla olursa, hava akımı azalır ve sistemin etkinliği azalır. Sera uzunluğu m'yi aşarsa emmeç ve soğutma yastıkları uzun duvarlara yerleştirilmelidir. Bu duvarlar arasındaki uzaklık 15 m'den az olursa bu duvarlara emmeç ve soğutma yastıkları yerleştirilmez. Yastıklardan buharlaştırılarak tüketilen su, geceleri ve yağışlı günlerde çok az, güneşli günlerde ise 1 m²'lik yastık alanı için L kadardır. Islak yastıklar nemden hoşlanan bitkilerin yetiştirildiği seralar için önerilir.

Su Şelalesiyle Soğutma

Buharlaşma ile soğutmada diğer bir yol da su şelalesidir. Bu sistemde, bir yerden sütun şeklinde su düşürülürken, seranın öbür duvarına yerleştirilen emmeçlerle çekilen havanın yerine bir su kütlesi seraya giren havanın içinden geçmesi sağlanır. Bu sistemde ıslak yastıklar yoktur. Su iyice püskürtülerek, zerre şekline getirilir ve hava bunun arasından geçer. Su zerreleri arasından geçen hava nemlenir ve soğur. Bu sistemle serada sıcaklık düşüşü °C dolayında olabilmektedir. Bu sistemin biraz daha değişiği Şekil'de görülmektedir. Bu sistemde emmeçlerle emilen hava, PE boru ile sera içine gönderilir. Sera içinden su zerreleri arasından geçen hava masaların altından dolaştıktan sonra, tekrar çatı havalandırmaları ile dışarı verilir. Bu şekilde sera içinde havanın dağılımı tekdüze olur.

Şekil Çatı havalandırması ve sudan yararlanarak seraların soğutulması, 1. Seraya havan/n girdiği çatı havalandırması, 2. Emmeç, 3. PE Boru, 4. Havanın nemlen-dirildiği su kaynağı, 5. Masalar, 6. Sera içi havasının dışarıya atıldığı havalandırma pencereleri.

Su şelalesi kullanırken, zorunlu havalandırma yapmadan su püskürtme hızından yararlanılarak sera havalandırması sağlanır (Şekil). Bu hava sera tabanı ve masaların altından geçirilir ve ısınan havada çatı havalandırması ile dışarı atılır.
Havayla birlikte taşınan su damlacıkları, bir oluk yardımıyla toplanır. Sistem havalandırmanın kapalı olduğu sırada, sera içindeki havanın değişimini de sağlamalıdır. Su şelalesine göre daha düşük bir sera içi sıcaklığı elde edilmek istenirse cep kapaklı havalandırma yapılır. Seraya havanın alınması toprak altında bir tünelden yapılır. Tünel bir su havuzundan geçirebildiği gibi, ayrıca tünel içinde su püskürtmesi de yapılır. Bu şekilde sera içindeki hava sıcaklığı su şelalesine göre biraz daha soğutulabilir. Küçük seralarda kullanılmaya uygun olan bireysel buharlaştırma soğutucuları, çevresine soğutma yastıkları yerleştirilmiş bir kutudur. Kutunun içinde bulunan güçlü bir üfleç yardımıyla sürekli verilen havanın, ıslak yastıklardan geçerken soğuması ilkesine dayanır. Kutu içinden geçerek soğuyan hava, kutunun bir yüzündeki boşaltma yerinden sera içine üflenir. Kutudaki küçük bir pompa yastıkların sürekli ıslanmasını sağlar. Yastıklardan artarak sızan sularda kutunun dibindeki çukurda toplanır. Küçük seralarda kullanılan bireysel soğutma üniteleri, seranın yan duvarlarına belirli aralıklarla yerleştirilir. Karşı duvara da soğutma üniteleri çalıştığı zaman açılan panjurlu çıkış kapakları yerleştirilir.
Seraların su şelalesiyle soğutulmasında, gölgelendirmeden yararlanma ile soğutma etkisi daha da artar. Bu şekilde seranın soğutulması için serada yetiştirilen bitkilerin yüksek neme dayanıklı olması gerekir. Yoksa serada yetiştirilen bitkiler aşırı nem nedeniyle, zarara uğrayabilir ya da bazı hastalık etmenleri ortaya çıkabilir.

Şekil Zorunlu havalandırma yapmadan su şelalesiyle sera soğutma sistemi.

1. Havanın sisteme girişi. 
2. Su püskürtücü memelerin yerleştirildiği kanal, 3. Suyu püskürten meme, 4. Fazla suyun tutulduğu oluk, 5. Masalar, 6. Havanın seradan çıkışı.

Kaynak: seafoodplus.info

Seralarda Havalandırma

SERALARDA HAVALANDIRMA
Yaygın olarak kullanılan doğal ve zorlamalı havalandırma sistemleriyle, seralarda yeterli düzeyde hava değişimi sağlanır. Seralardaki havalandırma sistemleri aşağıdaki etmenler üzerinde etkilidir:
# Hava sıcaklığı
# Hava bağıl nemi
# Yüzeyler üzerinde nem yoğuşması
# Sera ortamında sıcaklık dağılımı
# İç ortamdaki hava hızı
# Ortam havasındaki koku ve gaz yoğunluğu
# Bitkilerin bulunduğu ortamda zararlı organizmaların gelişmesi
Ilıman iklim bölgelerinde açık ve güneşli günlerde, sera ortamında güneş ışınımından kazanılan fazla miktardaki ısı enerjisinin uzaklaştırılması için seraların havalandırılması gerekir. Seralarda havalandırmanın amaçlan aşağıdaki gibi özetlenebilir:
# Sera içerisinde ortam sıcaklığının aşırı yükselmesini önlemek
# Sera ortamındaki bağıl nem oranını bitki gelişimi için uygun bir düzeyde tutmak
# Bitkilerden transpirasyon sonucunda açığa çıkan su buharını ortamdan uzaklaştırmak
# Bitkiler tarafından fotosentez işleminde kullanılan CCb gereksinimini karşılamak
# Sera içerisinde tekdüze bir hava akımı sağlamak
# Sera ortam havasındaki gaz yoğunluğunu kabul edilebilir bir düzeyde tutmak.
Seralarda havalandırma işleminin en önemli amacı, ortamdaki duyulur ısı ve su buharının (gizli ısı) uzaklaştırılmasıdır. Toplam güneş ışınımının yüksek okluğu durumlarda, sera ortamında kazanılan ısı enerjisinin önemli bir bölümü bitkiler tarafından transpirasyon işleminde kullanılır. Bu durumda güneşten kazanılan duyulur ısı gizli ısıya dönüşür. Sera ortamına ulaşan güneş ışınımının % evapotraspirasyon için kullanılır (Van der Post ve ark., ).
Havalandırma aynı zamanda, sera içerisindeki bitkilere zararlı gazların ortamdan uzaklaştırılmasında da önemli rol oynar.

Seralarda yetiştirilen bitkilere zarar verdiği bilinen kirletici etmenler; ozon, etilen, sülfürdioksit, civa buharı ve fenollerdir (Aldrich, ). Sera ortamındaki zararlı gazlar aşağıdaki kaynaklardan aşığa çıkar:
# Bitkinin kendisi (etilen)
# Fotokimyasal tepkimeler
# Yakıtların yanması
# Fungusit-pestisitler
# Ahşap malzemeleri korumak için kullanılan kimyasal maddeler.
Havalandırmayla, bu kaynaklardan açığa çıkan zararlı gazların sera içerisinde birikmesi önlenir.
Sera ortamındaki hava hızı; transpirasyon, solunum ve fotosentez gibi bitki büyümesiyle ilişkili bir çok işlemi etkiler. Bitki büyüme ve gelişmesi açısından sera ortamındaki en uygun hava hızı m/s olmalıdır (Aldrich ve ark., ). Hava hızının l m/s'den daha yüksek olması durumunda bitki büyümesi yavaşlar ve m/s'den daha yüksek olan hızlarda bitkiler fızikse olarak zarar görür. Havalandırmanın diğer bir işlevi de, sera ortam havasındaki CO2 miktarını artırmak veya belirli bir düzeyde tutmaktır.
Seralarda Doğal Havalandırma
Seralarda doğal havalandırma, sera içerisinde ve dış ortamdaki doğal basınç farklılıkları nedeniyle, serada kontrol edilebilen havalandırma açıklarından oluşan hava değişimidir.
Seralarda doğal havalandırma sistemlerinin uygun olarak tasarımı güç olmakla birlikte, bu tip sistemlerin bazı üstünlükleri vardır.
# Elektrik enerjisi tüketimi daha düşüktür.
# Az sayıda alet-ekipmana gereksinim vardır.
# Kullanılan alet-ekipmanların bakımı kolay ve ucuzdur.
# Sistemde fan kullanılmadığından, zorlanmış havalandırma uygulamalarına oranla daha 32 gürültü oluşur.
Seralardaki doğal havalandırma uygulamalarında, doğal hava akışının ayrıntılı olarak incelenmesi için hesaplamalı akışkan dinamiği (CFD) modeli kullanılmaktadır.
Diğer yöntemlerle karşılaştırıldığında CFD modeli, seralardaki doğal havalandırma uygulamalarının incelenmesinde bazı üstünlüklere sahiptir. CFD modelinde; kararlı ve belirli sınır koşulları sürdürülürken, gerçek hava koşulları ve yapısal özellikler simüle edilebilmekte ve değiştirilebilmektedir. Enerji dengesi modellerinden farklı  olarak CFD   modeliyle, sera  iç-dış ortamındaki  her bölgede hava akışı  ve psikrometrik özellikler hesaplanabilmektedir (Lee, ). Woodruff (), Kaçıra ve ark. (), Lee (), Al-Helal () ve Lee ve Short () tarafından doğal ve mekanik havalandırmalı  farklı  tip  seralarda  yürütülen  araştırmalarda  CFD  modeli kullanılmıştır. 6u araştırmalarda; hava koşullan, seranın yapısal özellikleri, havalandırma açıklığı şekilleri ve yerleşimi, iç-dış ortam gölgeleme perdeleri, seradaki bölme sayısı ve bitki-yetiştirme masalarının bulunuşunun seradaki hava değişim oranına etkisi incelenmiştir.
Doğal Havalandırmada Etkili Kuvvetler
Seranın doğal olarak havalandırılabilmesi için, rüzgar veya sıcaklık farkı nedeniyle basınç farkı oluşması gerekir. Doğal havalandırma, ısınan havanın yükselmesi için yüzdürme kuvveti veya hız basıncına ve rüzgar tarafından oluşturulan kuvvetlere bağlıdır. Sera içerisinde güneş ışınımı veya ısıtma sistemi etkisiyle ısınan havanın yoğunluğu azalır. Bu durum, havanın sera çatısına doğru yükselmesine neden olur. Ilık hava sera çatısındaki açıklıklardan dışarıya çıkar ve seranın alt kısmında bulunan havalandırma açıklıklarından soğuk ve temiz   hava   girer.   Etkin   bir   şekilde   havalandırma   sağlanabilmesi   için, Havalandırma açıklıklarının boyutları çok önemlidir.
Rüzgar ve sıcaklık farkı etkisiyle basınç farkı oluşabilmesi için, seranın çatı ve yan kenarlarında havalandırma açıklıkları bulunmalıdır. Sadece yan kenarlarında havalandırma açıklıkları bulunan seralarda hava değişimi, sadece . rüzgar basıncına bağlıdır ve genellikle daha az etkilidir. Doğal havalandırmada rüzgar tarafından oluşturulan kuvvetlerin etkisi, hız basıncı ve yüzdürme kuvvetlerinden daha fazladır. Sera yüzeylerinde rüzgar etkisiyle oluşan pozitif ve negatif basınçlar Şekil 1'de  gösterilmiştir.
Serada rüzgar etkisiyle doğal havalandırma sağlanması için, havalandırma açıklıklarının sera yan kenarına ve çatıya yerleştirilmesi önemlidir. Seranın rüzgar etkisindeki kenarında oluşan pozitif basınç, havanın sera içerisine girmesini sağlar. Çatı ve kenar duvarın rüzgar etkisinde olmayan bölümlerinde oluşan negatif basınç ise, havanın seradan dışarıya çıkmasına neden olur.

Akdeniz bölgesindeki seralar doğal havalandırma açısından genellikle aşağıdaki özelliklere sahiptir:
# Bölme sayısı azdır.
# Sera taban alanı küçüktür.
# Havalandırma için sürekli açıklıklar bulunmaktadır.
Bu  özelliklere  sahip olan seralarda, rüzgar hızının düşük olduğu  sıcak dönemlerde yetiştirilen ürünler için en düşük havalandırma oranı, ısıl yüzdürme kuvvetlerce sağlanır. Isıl yüzdürme kuvvetleri, serada çatı ve yan kenarlardaki havalandırma açıklıklarını ayıran mesafeye bağlıdır. Çatı ve yan kenarlarında havalandırma açıklığı bulunan seralarda doğal havalandırmada etkili kuvvetler:
# Baca Etkisi. Isıl yüzdürme kuvvetleri nedeniyle oluşur.Çatı ve kenar açıklıkları arasındaki basınçların düşey dağılımında etkilidir.
# Statik Rüzgar Etkisi. Rüzgar hızı nedeniyle oluşur. Serada basınçların uzaysal dağılımını sağlar.
# Rüzgarın Türbülans Etkisi. Havalandırma açıklıkları boyunca rüzgar hızı etkisiyle düzensiz basınç değişimi nedeniyle gerçekleşir. Havalandırma açıklıklarından giren-çıkan hava akımlarını artırır.
Doğal havalandırma açısından statik rüzgar etkisinin işlevleri aşağıda verilmiştir:
# Çatı ve kenar açıklıkları arasında düşey basınç dağılımı sağlar.
# Seranın rüzgar altı ve rüzgar üstü bölümleri arasında yatay basınç dağılımında etkilidir.
Statik rüzgar etkisi, yukarıda belirtilen etkileri nedeniyle "yan duvar etkisi" olarak adlandırılır. Statik rüzgar etkisi, yukarıda belirtilen etkileri nedeniyle aşağıdaki hava akımlarının gerçekleşmesine neden olur:
# Düşey Havalandırma Akımı. Baca etkisi ve statik rüzgar basıncının düşey dağılımıyla gerçekleşir.
# Yatay Havalandırma Akımı. Yan duvar ve türbülans etkileri nedeniyle gerçekleşir.
Doğal Havalandırma Açıklığı Alanı
Serada doğal havalandırmayla en uygun oranda hava değişimi sağlanması için, çatı ve yan duvarlardaki havalandırma açıklıklarının toplam alanı, sera taban alanının en az % 15'i oranında olmalıdır. Doğal havalandırma için seradaki toplam havalandırma açıklığı alanının, taban alanın % oranında olması gerekir. Bununla birlikte, seradaki toplam havalandırma açıklığı alanının taban alanının % 30'una eşit olması önerilir.
Cam seralarda genellikle çatıdaki havalandırma açıklıklarından yararlanılır (Şekil ). Çatıdaki havalandırma açıklıklarının etkinliği, doğal taşınım akımlarına ve seradan havanın taşınması için rüzgar etkisine bağlıdır. Sera çatısındaki havalandırma açıklıklarının aşağıdaki özelliklere sahip olması gerekir:
# Çatının en üst bölgesinde ve sera sırtının her iki tarafında olmalıdır.
# Sera uzunluğu boyunca kesintisiz olarak bırakılmış olmalıdır.
# Çatıdaki   havalandırma   açıklıklarının   alanı,   sera  taban   alanının 1/6'sına eşit olmalıdır.
# Çatı ve yan duvarlardaki havalandırma açıklıklarının alanı yaklaşık olarak eşit olmalıdır.
# Havalandırma açıklıkları, yatay durumda yukarıya doğru ve çatıyla 60° açı yapacak şekilde açılabilmelidir.
Sera yan duvarları ve çatısındaki havalandırma açıklıklarının yeterli büyüklükte olması ve uygun olarak tasarımlanması durumunda, bir çok iklim bölgesinde etkin sıcaklık kontrolü sağlanarak, gerekli havalandırma oranına ulaşılabilir.

Seralarda doğal havalandırmayla ulaşılabilen havalandırma oranı aşağıdaki etmenlere bağlıdır:
# Rüzgar hızı ve yönü
# Havalandırma açıklıklarının boyutları ve yerleşimi
Toplam havalandırma açıklığı alanı taban alanının % 27'sine eşit olan bir serada, sadece çatıdaki havalandırma açıklıklarının açık olması durumunda, 10 Km/h rüzgar hızında dakikada hava değişimi sağlanamaz. Çatı ve yan duvarlardaki havalandırma açıklıklarının tamamının açık olması durumunda, sakin bir günde normal olarak önerilen havalandırma oranından biraz daha düşük (dakikada ) hava değişimi sağlanır (Whittle ve Lawrence, ).
Rüzgar, seraya köşelerden etki ettiğinde bazı sorunlarla karşılaşılır. Bu durumda hava, seranın rüzgar alan ucundan girer ve sera içerisindeki hava rüzgar almayan uçta birikir. Bu sorun, seranın rüzgar alan ve almayan bölümlerindeki havalandırma açıklığı boyutları ayarlanarak önlenebilir.
Doğal havalandırma sistemlerinin en önemeli olumsuzluğu, havalandırma açıklıklarının otomatik kontrolünün güç ve pahalı olmasıdır. Bu nedenle, doğal havalandırma açıklıkları genellikle elle açılıp-kapatılır. Bununla birlikte, modern seralardaki doğal havalandırma sistemlerinde, termostatla kontrol edilen ve elektrik motorundan hareket alan dişli-kol üniteleri kullanılmaktadır. Elektrik motorundan hareket alan kontrol ünitelerinin kullanıldığı seralarda, genellikle sadece çatıdaki havalandırma açıklıkları otomatik olarak kontrol edilir. Havalandırma pencerelerinin açılıp-kapatılması sırasında mekanik zorlanma oluşursa, seradaki camların kırılması gibi yapısal zararlarla karşılaşılabilir. Açma-kapatma sistemleri ahşap konstrüksiyonlu seralarda etkin olarak çalışmaz.
Cam Seralarda Doğal Havalandırma
Modern seralarda ortam kontrolü önemli bir gereksinim olduğundan, havalandırma açıklıklarının tasarımı günümüzde giderek önem kazanmaktadır. Venlo tip seralarda,
# İki veya üç yarım cam paneli (boyu m ve genişliği normal cam panelinin yarısı kadar olan iki veya üç cam paneli) ve
# Bir cam paneli(her sera bölmesinde m x m ebatlı bir pencere paneli)
boyutlarındaki pencereler kullanılır. İki yarım cam paneli boyutlarında havalandırma penceresi bulunan Venlo tip bir sera çatısı aşağıdaki şekil 3’de  verilmiştir. Bu tip seralarda l m boyundaki pencereler de kullanılmaktadır.

Havalandırma açıklıkları sera çatısının sırt kısmında bırakılmalıdır. Venlo tip seralarda çatıdaki havalandırma pencereleri,
# Git-gel hareketi yapan bir mil yardımıyla veya.
# Kafes kiriş üzerinde düzenlenen ray mekanizmasıyla açılıp-kapatılır.
Ray mekanizmasında sistemin ana mili kafes kirişin üst kısmına yerleştirilirken (Şek. 4), git-gel hareketli mekanizmalarda kafes kirişler arasına yerleştirilmektedir (Şek.5).
Kaydırma hareketiyle pencerelerin açılıp-kapanmasını sağlayan ray mekanizması, çatıdaki gölgeleyici elemanları azaltmak için geliştirilmiştir. Çizelge 1'de farklı tipteki Venlo seralar için, git-gel mekanizması ile açılıp-kapatılan pencere alanlarının sera taban alanına oranları (HAO) verilmiştir. Çizelge 1'de sera tipi kolonundaki birinci boyut çatı açıklığını, ikinci boyut kafes kiriş açıklığını ve üçüncü boyut kirişlerin karşılıklı uzaklığını belirtmektedir.

Çizelge 1. Venlo Seralarda Standart Havalandırma Açıklıklarının Sera Taban Alanına Oranı (HAO)
Sera Tipi (Açıklık x Bölme) (m)
Cam Genişliği (m)
Pencere Boyutları (m)
HAO
(%)

/x3

x

/x3

x

/x4

2x

/x4

3x

/x4

2x1

/x4

3x1

/x

x

/x

x1

4/8x4

x

4/8x4

x

Geniş bölme seralarda havalandırma açıklıkları, çatının tüm uzunluğu
boyunca kesintisiz bir şekilde tasarımlanır (Şekil 6). Çatının her iki tarafındaki havalandırma pencerelerinin açılıp-kapatılması için, döner şaft ve dişli mil bulunan mekanizmalardan yararlanılır.

Şekil 6. Geniş Bölme Cam Sera Çatandaki Havalandırma Pencereleri
Havalandırma pencerelerinin boyu m arasında değişir. Pencereler açıldığında, sera içerisine hastalık etmenlerinin taşınmasını önlemek için değişik tipte netler kullanılabilir. Farklı boyutlardaki geniş bölme seralar için, pencere alanının sera taban alanına oranı (HAO) Çizelge 2'de verilmiştir.
Çizelge 2. Geniş Bölme Cam Seralarda Pencere Alanının Sera Taban Alanına Oranı
Sera Açıklığı (m)
Pencere Boyu (m)
HAO (%)

8






28
21

Plastik Seralarda Doğal Havalandırma
İklim koşullarının yetiştiricilik açısından daha uygun olduğu Akdeniz bölgesinde sera tarımı yaygın olarak uygulanmaktadır. Örtü altındaki birim alanda daha düşük maliyetle üretim yapabilmek için, sera tasarımına ilişkin bazı özelliklerin dikkate alınması gerekir. Bu nedenle, sera tekniğinde aynı çatı altında daha geniş üretim alanının kaplanması istenir. Sera çatısının daha geniş üretim alanını kaplaması durumunda aşağıdaki üstünlükler sağlanır:
 Etkin üretim yönetimi
 Etkin bir şekilde ve daha tekdüze sıcaklık kontrolü
 Enerji korunumu
 asarım malzemelerinin daha ekonomik kullanımı
Sera çatısının daha geniş üretim alanını kaplaması için oluktan bağlantılı 'sera tasarımı uygulanır.
Seraların bu şekilde tasarımlanmasıyla, tasarım maliyeti azalır ve daha etkin olarak doğal havalandırma sağlanır. Oluktan bağlantılı seraların çatısı, sera ortamından ılık hava çıkışını engellemeyecek ve çatı iç yüzeyi boyunca yüksekliği artan şekilde tasarımlanabilir (Şekil 7). Bu tip seralarda, düşey durumdaki havalandırma açıklıklarının tasarımında oluklardan yararlanıldığı için maliyet azalır.

Çatısı çift kat PE örtülü seralarda havalandırma açıklığı, çift kat PE malzeme kullanılarak tasarımlanabilir (Şekil 8). Sürekli çatı havalandırmasına sahip bu tip seralar kurak iklimler için uygundur. Bu tip seralarda etkin bir şekilde doğal havalandırma sağlanması için, havalandırma açıklığı alanı tabanların yaklaşık %20'si kadar olmalıdır (Short, ).

Şekil 8. Oluktan Bağlantılı Seralarda Çatı Havalandırması

 Fan kanatlan ve kapaklar temiz olmalıdır. Fan kanatları üzerinde toz birikmesi, fanda dengesizlik yaratır ve çalışma etkinliği azalır. Bu nedenle, fanlar üzerinde toz birikmesini önlemek için gereken sıklıkta temizlik yapılmalıdır.
 Fanların temizlenmesi sırasında dişliler,  motor  ve  kapaklar yağlanmalıdır.
 Ana pano ve termostatlardan gelen elektrik kabloları gözden geçirilmelidir. Kabloların yalıtımında yarılma veya çatlama başladığında yenisiyle değiştirilmelidir.
 Fanın dönme yönü kontrol edilmelidir. Fanlar tamir edildiğinde veya bağlantı devreleri değiştiğinde, dönme yönü değişebilir. Fan uygun olarak yerleştirilmezse veya ters yönde dönerse etkinliği azalır. Dönme yönü genellikle fan muhafazasının üzerinde belirtilir.
 Seranın dış tarafında fanların yakınındaki yabancı ot ve benzeri engeller temizlenmelidir. Fandan çıkan hava akışını engelleyecek herhangi bir engel bulunmamalıdır.
 Sera içerisinde fana doğru olan hava hareketini engelleyecek herhangi bir engel bulunmamalıdır.
 Fan motorlarının değiştirilmesi gerektiğinde; motor sargıları nem oranının yüksek olmasından kaynaklanan korozyon ve toz birikmesine karşı korunmalıdır.
 Seradan hava akışının bozulmaması için, fan muhafazasının etrafındaki açıklıklar kontrol edilmeli ve bütün açıklıklar kapatılmalıdır.
 Serada istenilen ortam koşullarının sağlanması amacıyla, fanların etkin bir şekilde çalışabilmesi için sıcaklık (termostat) ve neme duyarlı kontrol elemanları kalibre edilmelidir.
Seralarda Kış Havalandırması
Bitkilerin büyüme ve gelişmelerini sürdürebilmeleri için sera içerisinde
uygun ortam koşullarının sağlanması  amacıyla, kış mevsiminde yeterli
kapasitede bir ısıtma sistemi kullanılmalıdır. Serada ısıtma sisteminin tam
kapasitede çalıştığı kış mevsimindeki soğuk dönemlerde, seranın bir miktar
havalandırılması gerekir. Havalandırmayla sera içerisindeki ılık ve nemli hava
dış ortama taşınır.

Diğer taraftan, dış ortamdaki temiz hava sera içerisine girer. Sera içerisindeki nemli havanın dış ortama taşınmaması durumunda, ortam havasının bağıl nem oranı yükselir ve yoğuşma oluşur. Ortam havasındaki bağıl nem oranı % 90'dan daha yüksek olduğunda, nemli ortamda gelişen zararlı organizmalar hızlı bir şekilde çoğalır. Örneğin, domates yetiştiriciliğinde bağıl nem oranının % 80'den daha yüksek olması durumunda, yaprak küfü oluşur. Sera ortam havasındaki bağıl nem oranının %70'den daha düşük olması durumunda, bu tür zararların oluşma olasılığı biraz daha azdır. 
Sera içerisindeki ılık ve nemli hava, örtü malzemesi veya diğer yapısal elemanlar gibi soğuk bir yüzeyle temasa geçtiğinde yoğuşma oluşur. Soğuk yüzeyle temasa geçen ılık havanın sıcaklığı, yüzeyin sıcaklığına düşer. Yüzey sıcaklığı havanın çiğlenme sıcaklığından daha düşük olduğunda, havadaki su buharı yüzey üzerinde yoğuşur. Seralarda yoğuşma oluşması durumunda aşağıdaki sorunlarla karşılaşılır:
 Bitkiye zarar veren mantarların çoğalması için uygun koşullar oluşur.
 Seranın yapısal bileşenleri hızlı bir şekilde zarar görür.
 Temiz bir sera ortamı sağlanması güçleşir.
 Serada çalışanlar için nemli ve rahatsız edici ortam koşulları oluşur.
Havalandırma Oranı
Serada yoğuşma oluşması ve bağıl nem oranının yüksek olmasından kaynaklanan sorunlar havalandırmayla önlenir. Bununla birlikte, kış mevsiminde havalandırma oranının artması durumunda, seranın ısı gereksinimi de artar. Sonuç olarak, sera ortam havasındaki bağıl nem oranını zarar eşiğinin altında tutacak ve aynı zamanda seranın ısı gereksinimini de mümkün olduğunca azaltacak değerde bir havalandırma oranının belirlenmesi gerekir. Kış mevsimindeki havalandırma uygulamalarından seradaki bitkiler soğuktan zarar görmemelidir. Zorlamalı havalandırma sistemleri kullanıldığında, sera içerisindeki hava dolaşımı fazla olmamalıdır.
Kış mevsiminde esas olarak yaz mevsimindeki havalandırma gereksiniminin % 'si uygulanır. Kışın havalandırma gereksinimi, genellikle saatte hava değişimi düzeyindedir. Sera ortamındaki hava bağıl nem oranını ekonomik zarar eşiğinin altında tutabilmek için, iç ortam sıcaklığının yüksek ve havalandırma oranının düşük olması gerekir. Bununla birlikte, saatte 2 hava değişiminden daha az havalandırma oranı uygulanmamalıdır. Kış mevsiminde havalandırma oranının belirlenmesinde aşağıdaki etmenler dikkate alınmalıdır:
 Ortam havasındaki bağıl nem oranının aşırı yükselmesini önlemek
 Isıtma sisteminden açığa çıkan zararlı gazları uzaklaştırmak
Sera iç ortam sıcaklığının tasarım değerine bağlı olarak, taban alanı başına havalandırma oranı m3/s m2 olmalıdır. Taban alanı 30 m2'den daha az olan küçük seralar için, kış mevsiminde en yüksek havalandırma oranı, yaz mevsimindeki havalandırma gereksiniminin yaklaşık olarak yarısı kadardır. Bu tip seraların havalandırılması için, genellikle iki hız kademeli fanlar kullanılır veya doğal hava akışından yararlanılır.
Havalandırma fanlarının toplam kapasitesi, sera ortamından taşınacak olan toplam hava hacmine bağlı olarak belirlenir. Sera ortamından havalandırmayla taşınacak olan toplam hava hacmi, hava değişim oranına bağlı olarak hesaplanır.
Örnek
Hacmi m' olan bir serada hava değişim oranının 2-h olması durumunda, seradan birim zamanda taşınan hava miktarını hesaplayınız?
Çözüm
Taşınan hava miktarı = Sera hacmi x 2-h hava değişimi
= m3/h = m3/ s = m3/s
Kış süresince dış ortamdan gelen soğuk havanın bitkilerle temasa geçmeden önce, sera ortamındaki ılık havayla karışması sağlanır. Seradaki havalandırma pencerelerinin karşısında bulunan fanlar, giren havanın sera ortamındaki havayla etkin olarak karışmasını sağlar. Sera kenarında bulunan havalandırma açıklıklarının alanı, fan kapasitesine bağlı olarak belirlenir. Her havalandırma aşamasında, hava giriş açıklığından geçen hava hızı m/s olmalıdır. Sera ortamında, üzerinde hava çıkış delikleri bulunan hava dağıtma kanallarıyla hava dolaşımı sağlanmalıdır.
Seralarda Yaz Havalandırması
Yaz mevsiminde havalandırmanın asıl amacı, sera iç ortam sıcaklığının aşırı yükselmesini önlemektir. Yazın sera iç ortamına, fazla miktarda güneş ışınımı ulaştığından, ortam havasının sıcaklığı yükselir. Sera iç ortam sıcaklığını azaltmak için, havalandırma sistemi sera içerisinde iyi bir hava dolaşımı sağlamalıdır. Yazın sıcaklık kontrolü için dakikada l hava değişimi, en. düşük havalandırma oranı olarak kabul edilir. Havalandırma oranı artırıldığında, iç ve dış ortam arasındaki sıcaklık farkı azalmasına karşın, havalandırma sisteminin işletme giderleri artar.
Yazın gündüz sürelerinde, sera ortam havasının sıcaklığı sürekli olarak dış ortam sıcaklığından daha yüksektir. Sera iç ortam sıcaklığını dış ortam sıcaklığının altına düşürmek için, nemlendirmen serinletme uygulanmalıdır. Taban alanı 30 m2'den daha az olan küçük seralar için, yaz mevsiminde taban alanı başına havalandırma oranı m3/s m2 ve nemlendirmen serinletme için fan kapasitesi m3/s m2 olmalıdır.
Seralarda Sonbahar Havalandırması
İlkbaharın başlangıcı ve sonbaharın sonunda, seradaki bitkilerin soğuk hava akımlarından zarar görmesini önlemek için, havalandırma oranı uygun bir değerde olmalıdır. Seralarda sonbahar mevsiminde gerekli havalandırma oranı, yazın sıcaklık ve kışın bağıl nem kontrolü için gerekli havalandırma oranı arasında olmalıdır. Serada farklı hava hızları sağlayabilen, değişik.hız kademeli fanlarla değişik havalandırma oranları sağlanabilir. Bununla birlikte, soğuk fonemlerde daha az sayıda fan çalıştırılarak da havalandırma oranı azaltılabilir.

KAYNAKLAR
Ahmadi, G.    Dynamic Simulation  of the Performance of an Inflatable Greenhouse in the Southern Part of Alberta: I. Analysis and Average Winter Conditions. Agricultural Meteorology, Vol.
Aikin, WJ., Hanan, J.J. Photosynthesis in the Rose: Effect of Light Intensity, Water Potential and Leaf Age. J. Am. Soc. Hort. Sci. , pp.
Albright,   L.D.     Environment Control  for Animal  and   Plants. Published by: ASAE, pp.
Aldrich, R.A. Environmental Control for Agricultural seafoodplus.info AVI Publishing Company Inc., VVestport, Connecticut, pp.
AI-Amri, A.M.S. Comparative Use of Greenhouse Cover Materials and  Their  Effectiveness  in  Evaporative  Cooling  Systems  Under Conditions in Eastern Province of Saudi Arabia. AMA Vol. 31, No
AI-Helal, I.M. A Computational Fluid Dynamics Study of Natural Ventilation in Arid Region Greenhouses. Ph.D. thesis. VVooster, Ohio: Department of Food, Agricultural and Biological Eng., Ohio State University.
Andersson, N. E. Effects of Level and Duration of Supplementary Light on Development of Chrysanthemum. Scienta Hortıculturae 44, pp.
Arbel, A., Yekutieli, O., Barak, M., Performance of a Fog System for Cooling Greenhouses. Journal of Agricultural Engineering Research
Arinze, E.A., Schoenau, G.J., Besant, R.W. A Dynamic Thermal Performance Simulation Model of an Energy Conserving Greenhouse with Thermal Storage. Transactions of the ASAE, pp.
Arnon, D.I.,     The  Role  of Light in  Photosynthesis.  Scientific American (5): ASAE,      Heating,  Ventilating  and  Cooling  Greenhouses.  ASAE EP, ASAE, St. Joseph, MI
ASAE,      Plants:   Greenhouses,   Grovvth   Chambers  and   Other Facilities. ASAE Fundamentals Handbook (SI). ASHRAE, Design for Plant Facilities: Environmental Control for Animals and Plants. Handbook, HVAC Applications SI Edition.
Augsburger,   N.D.,   Bohanon,   H.R.,   Calhoun,   J.L.      The Greenhouse  Climate  Control  Handbook.  Acme  Engineering  and Manufacturing Corp., Muskogee, OK.
Babtista, J.F., Bailey, B.J., Randall, 3.M., Meneses, J.F., Greenhouse Ventilation Rate: Theory and Measurement with Tarcer Gas Technigues. Journal of Agricultural Engineering Research
Bailey,   BJ.      Fan   and   Pad   Cooling   of  Greenhouses.   Açta Hortıculturae 6

Satılık Balıkesir Susurluk’ta 75 dönüm Faal Durumda Çok Ürünlü Meyve Sebze Çiftliği (detaylar için tıklayın)