Sere Serpe Orhan Veli

Bella, odasında yatağına uzanmış ders çalışıyordu. Orhan Veli, kapıdan uzun uzun genç kızı seyrettikten sonra salonun köşesindeki küçük masaya oturur ve cebinden çıkardığı kâğıda bir şeyler karalayıp yeniden odaya yönelir. Kâğıdı Bella’ya uzatır ve “Bu şiiri sana yazdım” der.

Uzanıp yatıvermiş, sere serpe;

Entarisi sıyrılmış, hafiften;

Kolunu kaldırmış, koltuğu görünüyor;

Bir eliyle de göğsünü tutmuş.

İçinde kötülüğü yok, biliyorum;

Yok, benim de yok ama…

Olmaz ki!

Böyle de yatılmaz ki!

Bu olay yılında, Ankara’da, Sabahattin Eyüboğlu’nun evinde geçmiştir.

Bella Ezkenazi, &#;lı yıllarda Milli Eğitim Eski Bakanı Hasan Âli Yücel tarafından başlatılan dünya klasiklerinin Türkçeye çevrilmesi projesinde görev alan çevirmen ve gazeteci Erol Güney’in baldızı. Orhan Veli ile Erol Güney’in tanışıklığı üniversite yıllarında başlar. Arkadaşlıkları Tercüme Bürosu’nda birlikte çalışırken sıkı bir dostluğa dönüşür. Bella da o yıllarda sık sık Ankara’ya, eniştesinin yanına gelir. Orhan Veli ile Bella’nın arkadaşlıkları da bu yıllarda gelişir.

Orhan Veli’nin hiçbir zaman açılamadığı ama birçok şiirine özne olan Bella, o yıllarda İstanbul Kız Lisesi’ne gitmektedir. Yine Ankara’ya gittiği bir gün Sabahattin Eyüboğlu kardeşi Mualla Eyüboğlu’ndan, Bella’yı  Hasanoğlan Köy Enstitüsü’ne götürmesini ister. Hasanoğlan’nın ortamına ve eğitimine hayran kalan Bella dönüşte Sabahattin Eyüboğlu’na; “Sabahattin Bey beni oraya hoca yapar mısınız, para da istemem. Üç dili de öğreteceğim” der. Bunun üzerine Sabahattin Eyüboğlu, Bella’yı İsmail Hakkı Tonguç’la görüştürür. Bella’nın Yahudi kökenli olması nedeniyle sorumluluk alma konusunda ikileme düşen Tonguç, durumu İsmet Paşa’ya ileteceğini kabul ederse eğitmenliğe başlayabileceğini söyler. İsmet Paşa’nın“olur” yanıtıyla Bella, liseyi bitiremediği için eğitmen kadrosu ile değil de kütüphaneci olarak Hasanoğlan’da göreve başlar. İngilizce, Almanca ve Fransızca dil eğitmenliğinin yanında jimnastik derslerine de girer.

Orhan Veli’nin düşesi Bella, yaklaşık üç yıl çalışır Hasanoğlan’da. Yeni müdürün gelmesiyle birlikte Yahudi kökenli olması sorun olur ve meclis gündemine kadar taşınır. ’de Bella Ezkenazi’nin eğitmenliği son bulur.

Bella, Beşiktaş Belediyesi’nin B+  dergisine verdiği bir röportajında Orhan Veli için şunları söyler: “Ben Orhan’ı çok severdim. Çok takdir ederdim. Hayran olunacak çok tarafı vardı. Mesela çok güzel Fransızca biliyordu. Orhan’ın Fransızca konuştuğunu kimse duymamıştır. Bayılırdı insanların kendine hayran olmasına. Güzel de resim yapardı.”

Şimdilerde İstanbul Bebek’te yaşamını sürdüren Bella, 90 yaşında ve görme zorluğu çektiği halde hiçbir diziyi kaçırmadığını, arada kitap okuduğunu da belirtiyor röportajında. Melih Cevdet Anday, Oktay Rıfat, Sabahattin Ali, Necati Cumalı, Sabahattin-Bedri Rahmi Eyüboğlu kardeşler gibi dönemin entelektüel çevresiyle olan sıkı dostluklarını anlatıyor. Sabahattin Eyüboğlu’nun Ankara’daki evinde arkadaşlarıyla oynadığı briçten, Sabahattin Ali’nin kaçıp kaçmamaktaki kararsızlığını onunla paylaşmasına, Melih Cevdet’le Daphne du Maurier’in bir filmine birlikte gittikleri ve sonrasında bir yerde kahve içtiklerine kadar birçok anı ve belge sunuyor Bella.

“Bu mektubun bütün cümleleri tesadüfen, B ile başladı. Belki de Bella B ile başladığı için” diyor Orhan Veli;  Bella’ya yazdığı tarihsiz bir mektubunda. Mektup, Orhan Veli’nin yaşamında nelerin önemli olduğunun da bir özetidir aslında…

Bella,

Bir gazeteci evinde mürekkep bulunamadı. Bu yüzden mektubumu kurşun kalemle yazmak zorunda kaldım, özür dilerim. Benim hakkımda İstanbul gazetesinde çıkan yazıdan dolayı yazdıklarınıza teşekkür ederim. Bununla beraber beni daha evvel yazılmış yazılardan daha iyi tanımak mümkündü. Burada, Seza geldiğinden beri, çok güzel vakit geçiriyoruz. Birkaç defa, Ralfi’ye, Lüküs Hayat operetinden parçalar söyledim. Bugün de o parçaları tekrar ettim. Benden, bilhassa bu noktayı yazmamı isteyen Seza’dır. Bu hafta Ankara’da at yarışları başlıyor. Belki de kazanırız. Benimle ortaksınız. Bir vurgun vurursak haber veririm.

Orhan Veli

Ömer Turan – seafoodplus.info 

Evet, &#;airimiz Orhan Veli, gen&#; k&#;z da Bella. Asl&#;nda tan&#;&#;malar&#; iki &#;&#; y&#;l&#; bulmaktad&#;r, ama arkada&#;l&#;k ve samimiyetleri daha yenidir. Bella, Hasano&#;lan K&#;y Enstit&#;s&#;&#;nde &#;ngilizce dersi vermektedir, bir yandan da liseyi bitirmek i&#;in kalan birka&#; dersini &#;al&#;&#;maktad&#;r.

Bella (Kent k&#;zl&#;k ad&#;) &#;te &#;stanbul&#;da do&#;mu&#;. &#;lk ve orta&#;&#;renimini de&#;i&#;ik okullarda s&#;rd&#;rm&#;&#;. 40&#;l&#; y&#;llarda Ankara&#;da ya&#;ayan ablas&#; Dora&#;y&#; s&#;k s&#;k ziyaret eder. Dora, G&#;zel Sanatlar M&#;d&#;rl&#;&#;&#;&#;nde g&#;revlidir. Eni&#;tesi &#;ya kadar Terc&#;me B&#;rosu&#;nda &#;al&#;&#;t&#;ktan sonra istifa ederek Agence France Presse&#;e ge&#;er. Erol G&#;ney&#;in &#;niversite y&#;llar&#;ndan beri tan&#;d&#;&#;&#; ve Terc&#;me B&#;rosu&#;nda da dostlu&#;unu s&#;rd&#;rd&#;&#;&#; Orhan Veli, G&#;ney &#;iftinin evlerine konuk olur s&#;k s&#;k. Yine &#;da Hakk&#; Tongu&#; ve Sabahattin Eyubo&#;lu, Cumhurba&#;kan&#; &#;smet &#;n&#;n&#; ile g&#;r&#;&#;&#;rler. Cumhurba&#;kan&#;&#;na &#;Hasano&#;lan&#;da &#;ngilizce dersi verebilecek bir k&#;z bulduk, ama ad&#; Bella&#; dediklerinde ald&#;klar&#; yan&#;t, &#;Ee? Ne bekliyorsunuz, hemen i&#;e al&#;n&#; olur. Bella liseyi bitirmedi&#;i i&#;in &#;&#;retmen de&#;il de k&#;t&#;phaneci olarak i&#;e al&#;n&#;r. Hasano&#;lan Y&#;ksek K&#;y Enstit&#;s&#;&#;nde &#;ngilizce, Frans&#;zca ve Almancan&#;n yan&#; s&#;ra jimnastik dersleri de verir. Shakespeare&#;in Bir Yaz Gecesi R&#;yas&#; adl&#; eserini sahneye koyan &#;&#;rencilerin yan&#;nda da o vard&#;r; sahne d&#;zenlemesine yard&#;mc&#; olmakla kalmaz, oyundaki danslar&#; da oyunculara o &#;&#;retir.

Bir g&#;n kald&#;&#;&#; odan&#;n kap&#;s&#;n&#; a&#;t&#;&#;&#;nda, yata&#;&#;nda bir ay&#;n&#;n uyudu&#;unu g&#;r&#;r. Ba&#;ka bir g&#;n de Hasano&#;lan&#;da durmayan trenden bir sonraki istasyonda inip saatlerce y&#;r&#;r okula d&#;nebilmek i&#;in. B&#;t&#;n bunlar&#; tatl&#; an&#;lar olarak anlat&#;yor Bela.

se&#;imlerinden sonra de&#;i&#;en politikadan Terc&#;me B&#;rosu, Milli E&#;itim ve K&#;y Enstit&#;leri&#;yle birlikte Bella da pay&#;na d&#;&#;eni al&#;r. &#;de Meclis&#;te sorulan sorular&#;n biri onunla ilgilidir; h&#;k&#;mete, liseyi bitirmemi&#; bir Yahudi k&#;z&#;n&#;n para mukabilinde Hasano&#;lan&#;da ders verip vermedi&#;i sorulur. Bella&#;n&#;n Enstit&#;&#;deki &#;&#;retmenli&#;i son bulur.

Orhan Veli, uzun y&#;llar Bella&#;ya kur yapar. Bir de isim bulur ona: D&#;&#;es. Kar&#;&#; adl&#; kitab&#;n&#; &#;da Bella&#;ya verirken ilk sayfas&#;na, &#;Bu i&#; b&#;yle y&#;r&#;mez duchesse!&#; yazar. Nedir y&#;r&#;meyen tam belli de&#;il. Belki de, Bella&#;n&#;n Orhan Veli&#;yi hep arkada&#; gibi g&#;rmesi, platonik de olsa ilgisini dostlu&#;a yorumlamas&#; san&#;r&#;m. O y&#;llarda Orhan Veli&#;nin birka&#; kad&#;na daha kur yapt&#;&#;&#;n&#; bildi&#;imiz i&#;in, Bella&#;y&#; bu konuda hakl&#; g&#;rmek gerekir.

A&#;a&#;&#;daki mektup da Bella&#;ya yaz&#;lm&#;&#;. Tarih yok, ama Yaprak antetli bir k&#;&#;&#;da yaz&#;ld&#;&#;&#;na g&#;re olmal&#;:

Orhan Veli&#;yi &#;ok g&#;zel anlatan bir mektup bu. &#;&#;eri&#;inde kur yapm&#;yor Bella&#;ya, ama her c&#;mleye B ile ba&#;layarak anlat&#;yor kendisini.

Mektuptaki gazeteci Erol G&#;ney&#;dir. Seza ise Erol G&#;ney&#;in bald&#;z&#;, yani Dora ve Bella&#;n&#;n k&#;z karde&#;i. H&#;z&#;nl&#; bir &#;yk&#;s&#; var Seza&#;n&#;n; Erol G&#;ney&#;in lise y&#;llar&#;ndan beri arkada&#;&#; olan Benya Rapoport&#;un e&#;idir. Onlar&#; Erol G&#;ney tan&#;&#;t&#;rm&#;&#;t&#;r. Benya&#;n&#;n ailesinin b&#;t&#;n kar&#;&#; &#;&#;kmalar&#;na ra&#;men gen&#; sevgililer evlenir. Benya uzun y&#;llar T&#;rkiye&#;de ya&#;amas&#;na ra&#;men Romanya vatanda&#;&#;d&#;r. Bir i&#;adam&#; olan Benya Amerika&#;da bir i&#; gezisindeyken Romanya&#;da kom&#;nistler iktidar&#; ele ge&#;irir. Art&#;k kom&#;nist bir &#;lkenin vatanda&#;&#; olan Benya, T&#;rkiye vizesi alamaz. Romanya&#;ya g&#;nderilmemek i&#;in Amerika&#;da evlenerek oraya yerle&#;ir. Seza&#;ya bakmak da Erol G&#;ney&#;e d&#;&#;er. Bir de o&#;lu vard&#; Seza&#;n&#;n babas&#;n&#; hi&#; g&#;rememi&#; olan Ralfi. Orhan Veli bu iki ya&#;&#;ndaki bebe&#;i &#;ok sever, ona &#;ark&#;lar ve mektupta bahsetti&#;i gibi L&#;k&#;s Hayat operetinden par&#;alar s&#;yler. Orhan Veli&#;nin at yar&#;&#;lar&#;na d&#;&#;k&#;nl&#;&#;&#; bilinir. Gerek &#;stanbul&#;da gerek Ankara&#;da at yar&#;&#;lar&#;n&#; hi&#; ka&#;&#;rmaz. Bundan Orhan Veli&#;nin yar&#;&#;lardan iyi para kazand&#;&#;&#; sonucu &#;&#;kar&#;lmas&#;n; hep s&#;rpriz atlara oynar, kazand&#;&#;&#;nda iyi kazanmak i&#;in&#; Ve hep kaybeder.

Erol G&#;ney, &#;da &#;srail&#;e yerle&#;ince Dora&#;yla beraber Seza ve Ralfi de &#;srail&#;e giderler. Ralfi ba&#;ar&#;l&#; bir film y&#;netmeni olur. Ne yaz&#;k ki 40&#;l&#; ya&#;larda kalp hastal&#;&#;&#; nedeniyle &#;l&#;r. Seza da evlat ac&#;s&#;n&#; ya&#;ad&#;ktan sonra &#;de ya&#;am&#;n&#; yitirir.

Bella, Hasano&#;lan K&#;y Enstit&#;s&#;&#;ndeki i&#;ine son verilince &#;stanbul&#;a d&#;ner. Annesiyle &#;stiklal Caddesi&#;ndeki Hacopulo Han&#;&#;n&#;n &#;ekme kat&#;nda b&#;t&#;n Bo&#;az&#;&#; ve Hali&#;&#;i g&#;ren bir daireye yerle&#;ir. D&#;rt y&#;l kadar oturduklar&#; bu evin konuklar&#; aras&#;nda Orhan Veli de vard&#;r. Gelir, bir k&#;&#;ede oturur, konu&#;ulanlar&#; sessizce dinler. Evde i&#;ki yoktur, yar&#;m saatli&#;ine Lambo&#;ya gider, iki tek at&#;p d&#;ner. Bir keresinde de evin cumbas&#;nda oturup konu&#;tuklar&#; basamakta s&#;zar kal&#;r.

Orhan Veli, &#;ld&#;&#;&#; g&#;ne kadar s&#;rd&#;r&#;r Bella&#;ya ziyaretlerini. Cenazesi kald&#;r&#;l&#;rken bir k&#;&#;ede a&#;layan kad&#;nlar&#;n aras&#;nda Bella da vard&#;r.

Bella &#;u an Bebek&#;te oturuyor. Evi, Orhan Veli&#;nin mezar&#; ve heykeline &#;ok yak&#;n. Okuldan bildi&#;i Almanca&#;n&#;n yan&#;na, kendi kendine &#;&#;rendi&#;i be&#; dili daha ekledi: &#;ngilizce, Frans&#;zca, Almanca, Yunanca ve &#;talyanca. Evlendi; bir k&#;z&#;, bir torunu var ve s&#;k s&#;k onlar&#; Barselona&#;da ziyaret eder.