Ses Dalgası Konu Anlatımı

SES DALGASI NASIL OLUŞUR?&#;

Ses kaynağının ses üretebilmesi için titreşmesi gerekir. Bu titreşim hareketi sırasında kaynak, etrafındaki ortamı dolduran maddenin taneciklerini titreştirir ve böylece ses dalgası oluşturur. Bu nedenle sesi anlayabilmek için titreşim hareketinin bilinmesi gerekir. Frekans değerlerine göre iki ses çeşidi vardır:

a) Ultrasonik Ses&#;

Hz’den yüksek seslere ultrason veya ultrasonik ses denir. Ultrasonik ses normal ses göre daha fazla enerjiye sahiptir ve bu sesler insanlar tarafından duyulamaz. Fakat Ultrasonik sesler köpek, yunus ve yarasa gibi hayvanlar tarafından duyulabilir ve bu seslerden yararlanarak bu hayvanlar yön bulabilir ve avlanabilir. Ayrıca Ultrasonik seslerden yararlanarak çeşitli alanlarda kullanılabilen teknolojik cihazlar geliştirilmiştir. Ultrasonik seslerin kullanım alanları şunlardır:
1. İnsan ve hayvanlardaki hastalıklı bölgenin büyüklüğünü tespit etmek

2. Cisimleri dezenfekte etmek

3. Bir borunun kalınlığını tespit etmek

b) Infrasonik Ses&#;

20 Hz’den alçak seslere ise infrason veya infrasonik ses denir. İnfrasonik ses, normal sese göre daha az enerjiye sahiptir ve bu sesler insanlar tarafından duyulamaz. İnsanlar bu seslerden olumsuz etkilenir. Şöyle ki uzun süre bu titreşimlerin etkisinde kalan insanlarda sağırlıklar görülebilir.

SES NEDIR?&#;

Ses bir enerjidir. Ses kaynağı, örneğin tel, titreştiğinde enerji kazanır ve ses oluşur.

Bir yerde bir patlama olduğunda çevredeki camların kırılması

Sesiyle bir insanın bardağı kırabilmesi

Tokmakla vurularak titreştirilen bir diyapozonun belli uzaklıktaki titreşmeyen bir diyapozonu da titreştirmesi

Yukarıda verilen örnekler sesin bir enerji olduğunu ve sesin yayıldığını gösteren örneklerdir.

Ses, ses kaynağından çıktıktan sonra dalgalar halinde yayılır. Ses dalgalarının yayılabilmesi için enerjisini aktarabilmesi gerekir. Bunun için de maddesel ortama ihtiyaç duyar. Bu nedenle ses boşlukta yayılmaz.

Ses kaynağının yakınındayken çıkan ses, uzaktayken çıkan sesten fazla işitilir. Bunun sebebi ses kaynağından uzaklaştıkça aradaki hava taneciklerinin artması ve bu hava taneciklerine sürtünmeyle ses enerjisinin ısı enerjisine dönüşerek azalması ve nihayetinde ses enerjisinin tamamının ısı enerjisine dönüşmesi ve artık işitilememesidir.

Ses bir enerjidir ve ses kaynağından çıktıktan sonra dalgalar halinde yayılır. Ses hızı, havada (20 derece sıcaklıkta) m/s’dir. Sesin hızlı yayılabilmesinde 2 faktör etkilidir.

Ortamın Yoğunluğu

Ortamın Sıcaklığı

Bu 2 faktörü inceleyelim.

Ortamın Yoğunluğu

Ses, enerjisini aktarabilmek için ortama ihtiyaç duyar. Ortamdaki taneciklerin sayısı ne kadar fazlaysa yani başka bir deyişle ortam ne kadar yoğunsa ses o kadar hızlı yayılır.

Bu nedenle ses hızı büyükten küçüğe

KATI > SIVI > GAZ > BOŞLUK şeklindedir.

Sesin hızı ortamın sıcaklığı ile doğru orantılıdır

Frekansları aynı olan ses kaynaklarından birinin titreştiğinde diğerinin de titreşmesidir. Ses rezonansına frekansların uyumu da diyebiliriz

Örnek:Yanyana duran iki diyapozondan birine vurulduğunda diğerinin de titreşmesidir

SES VE ÖZELLIKLERI&#;

Ses kaynakları titreşerek ses meydana getirir.

Titreşen cisimler ses oluşturur.

Ses veren cisimler esnektir.

Ses madde değil, enerjidir.

Ses katı, sıvı ve gaz ortamlarında ilerleyebilir. Yani sesin yayılabilmesi için kesinlikle bir ortam olmalıdır. ● Ses en iyi katılarda, sonra sırayla sıvı ve gazlarda yayılır.

Ses hızı ortamın sıcaklığı ile doğru orantılıdır. Ses 0 ºC sıcaklığındaki hava ortamında m/s hızla ilerlerken 20 ºC sıcaklığındaki hava ortamında m/s hızla ilerler.

Ses hızı ortamın yoğunluğuna da bağlıdır. Ortamın yoğunluğu arttıkça sesin hızı da artar.

Ses nesnelerin titreşiminden meydana gelen ve uygun bir ortam içerisinde bir yerden başka bir yere, sıkışma ve genleşmeler şeklinde ilerleyen bir dalgadır.

Yani ses bir basınç dalgasıdır.

Ses dalgaları kaynaktan çıkan enerjiyi taşırlar. Yani ortam hareket etmez, tanecikler sadece titreşim hareketi yapar.

Ses dalgaları dairesel şekilde yayılır.● Sesin şiddeti kaynaktan uzaklaştıkça kaynağa olan uzaklığının karesi ile ters orantılı olarak azalır.

Ses, boyuna dalgadır.

Ses dalgaları görünmez.

Ses şiddeti birimi desibel (dB) dir. Bu isim Alexander Graham Bell anısına verilmiştir.

dBA birimi de ses birimidir. dBA insan kulağının en çok hassas olduğu orta ve yüksek frekansların özellikle vurgulandığı bir ses değerlendirmesi birimidir. dBA gürültü azalması veya kontrolünde çok kullanılır. ● Eşik şiddetindeki ses sıfır desibeldir. O desibel sessizlik anlamına gelmez. Sıfır desibel insan kulağının duyabileceği minimum sestir.

Bir sesi başka sesten ayıran özellikler sesin şiddeti, sesin frekansı ve sesin tınısıdır.

SESIN ŞIDDETI&#;

Kaynaktan çıkan sesin kulak zarına yaptığı basınçtır.● Sesin şiddeti kaynaktan uzaklaşıldıkça, uzaklığın karesi ile ters orantılı olarak azalır.

Normal konuşma şiddeti 30–60 dB arasındadır. 60 dB’in üstü gürültü olarak tanımlanır.

Sesin genliği arttığında şiddetide artar.● Ses kaynağının gücü arttıkça şiddeti de artar. Ses şiddetine günlük denir.

SESIN FREKANSI (YÜKSEKLIĞI)&#;

Ses dalgasının bir saniyedeki titreşim sayısıdır.

Birimi hertz (Hz) dir.

İnsan kulağı 20 Hz ile Hz arasındaki sesleri duyabilir.

Frekansı Hz in üstündeki sese ultrason (ses üstü), 20 Hz’in altındaki sese infrason (ses altı) denir.

Ultrason cihazının yararları:Gemiden gönderilen ultrason dalgaları batık gemiden geri yansır. Yansıma süresini hesaplayan bir bilgisayar yardımıyla batık geminin yeri tespit edilir.

Deniz diplerindeki yeryüzü şekillerinin belirlenmesi, bataklık ya da göllerin derinliğinin bulunmasını sağlar.

Yarasalar görme zayıflıkları olmasına rağmen çıkarttıkları bir çeşit ultrasonik seslerle etraflarındaki varlıkların yerlerini tespit ederler.

İnsanoğlu, yunus ve yarasaların kullandığı bu yönteme dayanarak radar, sonar, ultrason gibi cihazları yapmıştır.

Ultrasonun kullanım alanları: Hamilelik boyunca anne karnındaki çocuğun gelişimi ve sağlık takibi, boyun incelemesi (özellikle tiroid bezi hastalıkları), idrar torbası hastalıkları (üroloji), kadın üreme sistemi hastalıklarında, erkek üreme sistemi hastalıklarında (prostat gibi), safra kesesi taşı ve hastalıkları, karaciğer hastalıkları, böbrek taşı ve hastalıkları, bazı kanser türleri taraması, kalp incelemesi ve infeksiyon teşhisi kullanılmaktadır.

Sesin yüksekliği, frekansı ile doğru orantılıdır.

Yüksek frekans ince ses, alçak ses kalın sestir.

Sesin frekansı ortam değiştirirken sabit kalır.

DOPPLER OLAYI&#;

Kaynağın hareketinden dolayı gözlenen dalga boyu ve frekans değişmesi olayıdır. ● Gerçek ses değeri kaynak ile gözlemenin birbirine en yakın olduğu bir anda, yani bunları birleştiren doğru boyunca hiçbir hareket olmadığı sırada duyulur.

Doppler etkisini ilk inceleyen bilim adamı Avusturyalı fizikçi C. J Dopplerdir.

Gözlemci ile kaynak birbirine yaklaşıyorsa algılanan frekans artarken algılanan dalgaboyu küçülür, uzaklaşıyorsa algılanan frekans azalırken, algılanan dalgaboyu büyür.

Doppler olayı kaynak ya da gözlemci hızlarının ses hızından yavaş olduğu durumlarda gözlenir.


Yeterince büyük üç özdeş şişeye sırasıyla h, 2h ve 3h yüksekliğinde öz sıvılar konulmaktadır.

Şişelerin ağız kısmına özdeş çubukla aynı şekilde eşit kuvvetlerle vurulmaktadır. Deney sonucunda şişelerin frekansları sırasıyla f1, f2 , f3 olmaktadır.

Buna göre f1, f2 , f3 frekansları arasındaki ilişki nedir?

f1 > f2 > f3 B) f3 > f1 > f2

C) f1 > f3 > f2 D) f1 = f2 = f3

E) f2 > f1 > f3

Aşağıdaki dalga çeşitlerinden hangisinin yayılabilmesi için maddesel ortama ihtiyaç vardır?

Işık Dalgaları B) X Işınları

C) Kızılötesi Işınlar D) Ses Dalgaları

E) Radyo Dalgaları

Bir ses kaynağından çıkan sesin incelmesi için hangi niceliğin artırılması gerekir?

Genlik B) Frekans C) Uzanım

Dalga Boyu E) Hızı



Aynı yükseklikte ve aynı şiddette ses çıkaran keman ve mandolinin sesini ayırt etmeye yarayan sesin özelliği hangisidir?

Frekans B) Genlik C) Uzanım

Tını E) Rezonans



Bir radyo istasyonundan yayılan dalgaların frekansı MHz ise dalgaların dalga boyu kaç m’dir? (c = m/s)

B) C) 1 D) 2 E) 4


İnsan kulağı belirli bir frekans aralığındaki sesi duyabilir.

Buna göre insan aşağıda Hertz cinsinden verilen seslerden hangisini işitemez?

B) C) D) E)

Aşağıda verilen dalga çeşitlerinden hangisi mekanik dalga değildir?

Ses Dalgası B) Yay Dalgası

C) Su Dalgası D) Deprem Dalgası

E) Mikrodalgalar

I. Kısa diyapozondan daha ince ses çıkar.

Gitar tellerinde telin boyu uzadıkça ve kalınlığı arrtıkça daha ince ses çıkar.

İnce diyapozondan daha ince ses çıkar.

İfadelerinden hangileri doğrudur?

Yalnız I B) I, II ve III C) I ve III

Yalnız III E) II ve III&#;

K cihazı 20 desibel sesle çalışmaktadır.

Buna göre 50 desibellik L cihazının ses şiddeti, K cihazının sesinin kaç katıdır?

2,5 B) 30 C) D) E)

Ses dalgaları için;

I. Genlik artttıkça sesin şiddeti artar. Iı. Boyuna dalgalardır.

III. Frekansı arttıkça ses incelir.

verilenlerden hangisi veya hangileri doğrudur?

Yalnız I B) I ve II C) I ve III

II ve III E) I, II ve III&#;

Sesin yüksekliği,

Frakans

Genlik III. Hız

verilenlerden hangisine ve hangilerine bağlı değildir?

Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I ve III

İki nokta arasında gerilmiş olan bir telin sesinin kalın çıkması istenmektedir.

Buna göre,

I. Telin gerginliği azaltılmalıdır. II. Telin uzunluğu artırılmalıdır. III. Telin kesit alanı azaltılmalıdır. işlemlerinden hangileri yapılmalıdır?

I ve II B) I ve III C) II ve III

I, II ve III E) Yalnız I&#;

Bir telin frekansı,

I. Teli geren kuvvet artırılırsa, artar. II. Telin uzunluğu artırılırsa, artar. III. Telin kalınlığı
artırılırsa, azalır. ifadelerinden hangileri doğrudur?

Yalnız I B) I ve II C) I ve III

İki hırsız ok yönünde hareket etmekte olan polis aracının f frekanslı sirenini duydukları anda araçla aynı doğrultuda ve şekildeki yönlerde kaçmaya başlamışlardır.

Hırsızların hızı polis aracından daha az olduğuna göre, A hırsızının duyduğu sesin frekansı fA ile B hırsızının duyduğu sesin frekansı fB için ne söylenebilir?

f A fB

fA = f fB = f

fA > f fB = f

fA > f f > fB

f > fA fB > f

fA = f fB > f

Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

Bir cisim ses hızından hızlı hareket ediyorsa buna süpersonik denir.

Uçaklar ses hızını aştıkları anda sonik patlama gerçekleşir.

Frekansları aynı olan iki ses kaynağından biri titreştiğinde diğerininde titreşmesine rezonons denir.

Telefon ve elektrik tellerinin ses çıkarması, radyo yayınlarının alınması da rezonans


• 1. İnfeksiyon Teshisi

2. Karaciğer Hastalıkları

3. Hamilelik boyunca çocuğun gelişimini izleme

4. İdrar Torbası Hastalıkları

5. Kemik Erimesi Hastalıkları

Yukarıdaki hastalıklardan hangileri ultrason cihazı ile teşhis edilebilir?

1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5

&#;