Sevda Ve Sevde Oyunları

by Toniikuk

Elmi redaktorları: ИСЛАМ ГЯРИБЛИ Qəzənfər Kazımov, filologiya elmləri doktoru,professor Əsgər Quliyev, filologiya elmləri namizədi, dosent Rəyçilər: filologiya elmləri doktoru, prof. İsmayılMəmmədov, filologiya elmləri doktoru, prof. Sevil Mehdiyeva, АЗЯРБАЙЪАН ДИЛИ filologiya elmləri doktoru İsmayıl Kazımov Kitabın çapında yardımçımız olmuş Hacı Fazil Rüstəmliyə TƏKMİLLƏŞDİRİLMİŞ İKİNCİ NƏŞRİ minnətdarlığımızı bildiririk (Hər mövzuya aid testlər əlavə edilməklə ümumi orta təhsil, Гярибли İ. Азярбайъан дили ( Ümumi oрта təhsil, орта orta ixtisas məktəbləri və abituriyentlər üçün dərs vəsaiti) ихтисас мяктябляри вя абитурийентляр цчцн дярс вясаити), Bakı, Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi , səh. Elmi-Metodik Şurası “Azərbaycan dili və ədəbiyyatı” bölməsinin 6 noyabr cı il tarixli 10 sayli iclas protokolu və Azərbaycan DİQQƏT! Respublikası Təhsil Nazirliyinin cı Müəllif hüquqları qorunur. Müəllifin xüsusi icazəsi il tarixli saylı əmri ilə təsdiq edilmişdir. olmadan bu dərsliyi və yaxud onun hər hansı bir hissəsini çap etdirmək, surətini çıxarmaq, elektron informasiya vasitələri ilə yaymaq qəti qadağandır. БАКЫ – İ qrifli nəşr - © Ислам Гярибли 2

Boynumda haqqı olanların əziz xatirəsinə ithaf olunur ниййяти иля щазырланмыш бу дярс вясаити мювъуд орта мяктяб дярсликляри ясасында щазырланса да, онларын тякрары вя йа гыса хцласяси дейил. Sаит сяслярин тяляффцзц, вурьу, орфоепийа, орфографийа, бядии тясвир вя MÜƏLLİFDƏN Ифадя васитяляри иля баьлы материалларын чоху, демяк олар ки, илк дяфя дярсlikdə geniş şəkildə конкрет нцмуняляр ясасында шярщ едилмиш, лексика, Орта цмумтящсил вя орта ихтисас мяктябляриндя Азярбайъан сюз йарадыъылыьы, морфолоэийа, fonetik, leksik, sözün qruluşu, sintaktik дили програмы вя али мяктябляря гябул програмларына ясасланмагла təhlillə баьлы мясяляляр мцмкцн гядяр эенишляндирилмиш вя щазырланмыш дярс вясаити орта мяктяб шаэирдляри, абитурийентляр, орта дцрцстляшдирилмишдир. ихтисас мяктябинин тялябяляри və orta məktəb müəllimləri üçün Дярс вясаитинин щазырланмасы просесиндя Тялябя Гябулу цзря нязярдя тутулмушдур. Дювлят Комиссийасынын чап етдийи банк тестляри və siniflər üzrə test Мялум олдуьу кими Азярбайъан дили орта мяктяблярин V-XI kitabçaları диггятля нязярдян кечирилмиш, али мяктяб дярсликляриндян синифляриндя вя педагожи тямайцллц орта ихтисас мяктябляриндя ясас, вя диэяр мяхязлярдян истифадя едилмишдир. Мягсяд ондан ибарят апарыъы фянлярдян бири кими тядрис олунур. Ян юнямлиси ися бу фянн али олмушдур ки, щям тядрис просеси, щям дя гябул имтащанлары заманы вя орта ихтисас мяктябляриня гябул заманы бцтцн ихтисаслар цзря мцбащися доьура биляъяк мясяляляр мцмкцн гядяр минимума башлыъа фянн sayılır. Йяни Азярбайъан дилиндян имтащан вермядян ендирилсин. тялябя адына лайиг эюрцлмяк мцмкцн дейил. Вясаитдя орта мяктябин щазырки Азярбайъан дили дярсликляринин Орта мяктябин мцвафиг синифляри цчцн 6 дярслик (Азярбайъан структуру, ясасян, горунуб сахланылмыш, мцбащисяйя сябяб ола дили. V, VI – VII, VIII, IX, X, XI синифляр) вардыр ки, бу дярсликляр, биляъяк нязяри мцлащизяляря мцмкцн гядяр йер верилмямишдир. ясасян, садядян мцряккябя доьру принсипи иля щазырланмыш, нязяри вя –ci ildən orta və ali məktəblərdə dərs deyən, uzun illər ali практик материаллар да шаэирдлярин йаш вя дцнйаэюрцшц сявиййясиня məktəblərə abituryent hazırlığı ilə məşğul olan bir şəxs kimi problemlərlə уйьун олараг верилмишдир. Орта ихтисас мяктябляри цчцн ися, kifayət qədər tanış olduğumuzdan, dərsliyi mümkün qədər sadə, anlaşıqlı цмумиййятля, дярсликляр йохдур. dildə yazmağa, hər bir nəzəri məlumatı konkret nümunələr əsasında şərh Тяърцбя эюстярир ки, бир сыра щалларда, хцсусиля фонетика, орфо- etməyə çalışdıq. Dərslikdə hər mövzuya aid çalışmaların verilməsi imkan епийа, орфографийа, лексика, сюз йарадыъылыьы, кюмякчи нитг щиссяляри, xaricində olduğundan, biz hər bölməni əhatə edən testlər verməklə морфоложи вя синтактик тящлил, бядии тясвир вя ифадя васитяляри иля баьлы kifayətləndik. Bölmələrə əlavə olunmuş ümumi sayı doqquz yüz əlliyə тест тапшырыгларынын йериня йетирилмясиндя щям шаэирд вя тялябяляр, qədər olan dəyərləndirmə testlərinin içərisində bu və ya digər mənbədən щям дя абитурийентляр сящвя йол верир, мцбащися вя шцбщя доьуран gələn testlərin olması şəksizdir və biz irəlicədən həmin testlərin мясялялярин ъавабыны тапмагда чятинлик чякирляр. Бу ися илк нювбядя müəlliflərindən halallıq istəyirik. дярсликлярдя верилян нязяри мялуматларын шаэирдлярин йаш сявиййясиня Orta və ali məktəb dərsliklərini yazmış, bu sahədə böyük təcrübəsi уйьунлуьу иля ялагядардыр. Беля олан щалда онлар мцхтялиф елми- və zəhməti olan həmkarlarıma minnətdarlığımızı bildirir, haqqa qovuşanlara tanrıdan rəhmət, sıralarımızda olanlara isə uca Allahdan нязяри мянбяляри арайыб-ахтармаьа, саф-чцрцк етмяйя мяъбур олур salamatlıq və xoşbəxtlik diləyirik. (нязяря алмаг лазымдыр ки, елми грамматикаларда, али мяктябляр Хейирхаh ниййятля щазырланмыш дярс вясаитинин шаэирд, абитурийент вя цчцн Азярбайъан дили дярсликляриндя вя диэяр мянбялярдя бири орта ихтисас мяктяби тялябяляри иля йанашы, али мяктяблярин филоложи, педагожи диэярини инкар едян, орта мяктяб дярсликляри иля узлашмайан вя тяръцмя факцлтяляринин тялябяляри вя орта мяктяб мцяллимляри цчцн дя мягамлар да вар), беляликля, али мяктябляря гябул имтащанлары эярякли олаъаьыны зянн едирик. вердикляри заман мцяййян манеялярля цзляширляр. İslam Qəribli, Бу ъцр манеяляри арадан галдырмаг, орта вя орта ихтисас filologiya elmləri namizədi Мяtтябляринин шаэирд вя тялябяляриня, абитурийентляря йардымчы олмаг 3 4

ЭИРИШ сюзляр сечилир вя ядяби дилин лцьят тяркибиня дахил едилир. Цмумхалг данышыг дилиндя ишлягилян бязи сюзляр ядяби дил 1. ДIL VƏ ONUN MAHİYYƏTİ. Инсанлар арасында цчцн мягбул сайылмыр. цнсиййят васитяси олан дил юз характериня эюря иътимаи Ядяби дили йаратмаг цчцн цмумхалг дилинин фонетик щадисядир. Гядим инсанлар бирэяйашайыш вя ялбир ямяк системиндя дя явязетмя вя йа сечмя ямялиййаты апарылыр, просесиндя бир-бириня бир шей демяк ещтийаъыны да дуймуш, сюз вариантлары цмумиляшдирилир, даща чох фонем мащиййятли бу ещтийаъы юдяйя биляъяк бир васитя, йяни анлашма вя фикир сюзляр мягбул щесаб олунур. мцбадиляси васитяси олараг дили йаратмышлар. Беля бир сечмя вя явязетмя грамматик гурулушда да Ибтидаи инсанларын дили лцьят тяркиби етибары иля вя апарылыр. Беля ки, цмумхалг дилинин сюзляриндя ишлядилян бир грамматик гурулушуна эюря, тябии ки, чох бясит вя йохсул форма ядяби диля эютцрцлцр, диэяри ися мягбул сайылмыр. Бя- олмуш, лакин заман кечдикъя, ъямиййят инкишаф етдикъя зи бирляшмя цсулу вя ъцмля гурулушу мягбул щесаб олунур, инсанларын дцшцнъя тярзи дя дяйишмиш, дили дя инкишаф бязиси иsя яксиня, щятта гейри-гануни щесаб олунур вя ядяби етмишдир. Гядим инсанлар тядриъи тякамцл просесиндя диля кючцрцлмцр. йаратдыглары яшйа вя истещсал аляти цчцн бир ад да тапмыш, Башга бир ъящяти дя гейд етмяк лазымдыр ки, ядяби ди- ихтира етмиш, беляликля, заман кечдикъя ямяля эялян лин формалашмасында яъняби диллярин сюз вя бирляшмялярин- йениликляри ифадя етмяк ещтийаъы нятиъясиндя дилин дя дян дя истифадя олунур. Беля ки, ядяби дилин лцьят тяркибини ифадячилик имканлары артмыш вя дил ващидляринин зянэинляшдирмя истигамятиндя яъняби диллярдян сюзляр алыныб зянэинляшмяси йолу иля дил системи формалашараг ядяби дилин лцьят тяркибиня дахил едилир, бязян дя яъняби сюз- тякмилляшмишдир. ляр анъаг синоним олараг ядяби дилин лцьят тяркибиня алыныр. Тядриъян вя ардыъыл шякилдя инкишаф едяряк, тябият вя Беляликля, ядяби диля беля бир тяриф вермяк олар: Ядяби ъямиййят тясирляриндян инсан бейниндя доьан фикирлярин дил сечмя вя явязетмя ямялиййаты апармагла нормайа са- ифадя вя мцбадиляляринин ян йеткин васитяси олан дили бу вя лынмыш вя мющкям, тарихян стабилляшмиш, сабитляшмиш гайда йа диэяр иътимаи гурулуш дейил, ясрляр бойу ъямиййятин вя ганунлара малик олан дилдир. тарихинин цмуми просеси йаратмыш вя инкишаф етдирмишдир. Ядяби дилин шифащи вя йазылы олмаг цзря ики нювц вардыр. Дил ъямиййят цчцн ващид вя ъямиййятин бцтцн цзвляри Шифащи ядяби дил даща яввял формалашмышдыр. Лакин йазылы цчцн цмуми олан цнсиййят васитяси кими йаранмышдыр вя бу ядяби дил йарадылдыгдан сонра да шифащи ядяби дил йазылы ядяби сябябдян дя инсанлар арасында цнсиййят васитяси олмаг дил иля мцвази, паралел шякилдя йашайыр вя инкишаф едир. етибары иля дилин ролу бир синфин, тябягянин зяряриня башга Азярбайъан дили Азярбайъан Республикасында вя Ъя- бир синфя вя зцмряйя хидмят етмяк дейил, ъямиййятин бцтцн нуби Азярбайъанда йашайан Азярбайъан тцркляринин синифляриня хидмят етмякдир. доьмa anа дилидир. Азярбайъан Республикасында 8 2.МÜASİR AZƏRBAYCAN ƏDƏBİ DİLİ. Ядяби дил милйона йахын, Иран Ислам Республикасынын тяркибиня нядир? Ядяби дил, ясасян, цмумхалг дили цзяриндя дахил олан Ъянуби Азярбайъанда ися 30 милйона йахын гурулур,лакин цмумхалг данышыг дили иля ядяби дил щеч бир адам бу дилдя данышыр. Бундан башга, дцнйанын мцхтялиф дюврдя там ейниййят тяшкил етмир. Ядяби дил цмумхалг дили юлкяляриндя йашайан 10 милйона йахын азярбайъанлы да цзяриндя сечмя вя явязетмя принсипи ясасында ямялиййат ана дили кими бу дилдян истифадя едир. апарма йолу иля йараныр. Ядяби дилин лцьят тяркибинин Азярбайъан дили Азярбайъан Республикасында тяшкили цчцн цмумхалг данышыг дилинин лцьят тяркибиндяки 5 6

йашайан, бу торпаьын гядим,язяли вя ядяби сакинляри фонемляр системиндян, фонетик щадися вя ганунларындан вя сайылан талыш, тат, лязэи, кцрд, авар, сахур, уди вя диэяр парчаларындан бящс олунур. азсайлы халгларын да цмуми цнсиййят васитясидир. Республи- 2. Орфоепийа. Бу шюбядя ядяби дилин тяляффцз камызда йашайан русларын, эцръцлярин дя бир гисми Азяр- нормаларындан вя гайда-ганунларындан бящс олунур. байъан дилини билир вя цнсиййят васитяси кими ондан истифадя 3. Орфографийа. Мцасир Азярбайъан ядяби дилинин едир. дцзэцн йазы гайдалары бу бюлмядя юйрянилир. Дилимиз тарихян тцрк дили, тцркъя ады иля танынмышдыр. 4. Лексиколоэийа. Бу бюлмядя дилимизин лцьят XIX ясрин яввялляриндя мялум Эцлцстан () вя тяркибинддян, сюзлярин мяна нювляриндян бящс олунур. Тцркмянчай () мцгавиляляриндян, йяни чар Русийасы- 5. Фразеолоэийада Азярбайъан ядяби дилиндяки нын Шимали Азярбайъаны илщагындан сонра рус империйасын- фразеоложи ифадялярин типляриндян вя мяна нювляриндян бящс да вя онун васитясиля Авропада дилимизи татар дили, тцрк- олунур. татар дили, Азрярбайъан татар дили, татар дилинин Гафгаз лящъ- 6. Морфолоэийада сюзлярин дяйишмяси, nitq hissələri яси, тцрк Азярбайъан дили адландырмаьа башладылар. Азяр- вя грамматик категорийаларын яламятляри юйрянилир. байъан Демократик Ъцмщуриййяти илляриндя () 7. Синтаксисдя сюз бирляшмяляри, ъцмля вя ъцмля дилимиз дювлят дили елан олунду вя тцрк дили ады иля ишлян- цзвляриндян бящс олунур. мяйя башлады. ъы иля гядяр тцрк дили адланан дилимиз 8. Söz yaradıcılıği dilçiliyin xüsusi bir bölməsidir ki, ъы илдян кечмиш ССРИ Конститусийасынын щюкмц иля bu bölmədə sözlərin hansı üsul və vasitələrlə Азярбайъан дили, миллятимиз ися азярбайъанлы адландырылды. yaranmasından bəhs olunur. ъi илин 22 dekabrında Azərбайъан Республикасы 9. Etimologiyada sözün mənşəyi, nədən törəməsi və Милли Мяълисинин гярары иля тарихи ядалят бярпа олунду вя əmələ gəlməsi öyrənilir. дилимиз йенидян тцрк дили адландырылды. ъи ил 12 нойабр Lüğətçilik (leksikoqrafiya) dilçiliyin təcrübi ümumxalq сясвермяси иля дилимиз тязядян Конститусийада sahələrindən biridir. Lüğətlərin tərtib olunma və yaranma Азярбайъан дили кими гябул олунду. ъи илдя гябул prinsipləri burada öyrənilir. едилмиш Азярбайъан Республикасынын Конститусийасынын Dialektologiya dialekt və şivələri öyrənir. ъи маддясиндя йазылыр: «Азярбайъан Республикасынын дювлят Nitq mədəniyyəti dilçilik elminin praktik дили Азярбайъан дилидир. Азярбайъан Республикасы Азяр- sahəsidir və burada dildən ünsiyyət vasitəsi kimi istifadə байъан дилинин инкишафыны тямин едир». qaydaları elmi əsaslarla öyrənilir. 3. “АZƏRBAYCAN DİLİ” FƏNNİ VƏ BU Üslubiyyat isə bu və ya digər dilin üslublarını, FƏNNİNİN ƏSAS ŞÖBƏLƏRİ. «Азярбайъан дили» фянни üslubi imkanlarını öyrənən dilçilik sahəsidir. инди азярбайъанлыларын бцтцн сащялярдя истифадя етдикляри Беляликля, айдын олур ки, “Азярбайъан дили” анлашма васитясинин – Азярбайъан ядяби дилинин ясасыны тяшкил едян dil ващидляринин гайда-ганунларыны вя ясас адланан фянн дцзэцн данышмаг, дцзэцн йазмаг, нормаларыны юйрядян фяння дейилир. дцзэцн охумаг вя дейиляни, йазыланы дцзэцн баша Бу фяннин ясас шюбя вя бящсляри ашаьыдакылардыр: дцшмяк цчцн ян мцщцм анлашма васитяси олан дилин 1. Фонетика. Фонетикада Азярбайъан ядяби дилинин нормаларыны, гайда-ганунларыны ясаслы сурятдя тядгиг вя тялим едян бир фяндир. 7 8

FОНЕТИКА müstəqil dil vahidləri hesab olunur. Müstəqil dil vahidlərinin formalaşmasında vasitə kimi çıxış edən dil vahidləri isə qeyri – müstəqil dil vahidləri adlanır və fonem belə dil vahidlərindən 1. ДАНЫШЫГ СЯСЛЯРИ ВЯ ОНЛАРЫН ЯМЯЛЯ ЭЯЛ- biridir. МЯСИ. Дил щаггында елмин “Фонетика” бюлмясиндя данышыг сясляри Азярбайъан дилиндяки [н] вя [м] сясляриндян башга, йердя юйрянилир. галан бцтцн 32 данышыг сясляринин тяляффцзцндя щава ахыны аьыздан Данышыг сясляринин ямяля эялмясини, онларын бир-бириня мцна- сибяти вя физиолоэийасыны, кейфиййят вя кямиййятини, нитг просесин- чыхыр. Bu səbəbdən də onlara ağız səsləri deyilr və onların sayı дяки функсийасыны вя с. бу кими бир чох яламятлярин ганунауйьун- otuz ikidir. [Н] вя [м] сясляринин ямяля эялмясиндя ися щава ахыны, лугларыны юйрянян дилчилик шюбясиня фонетика дейилир. Fonetika ter- ясасян, бурун бошлуьундан чыхыр. Она эюря дя бу сясляря бурун mini yunan mənşəlidir. Yunan dilində fone (phone) səs сясляри дейилир. Tərkibində [m] və [n] səsləri işlənmiş bir neçə sözü deməkdir. Bu sözdən yaranmış fonetika isə danışıq səslərinə tələffüz etsək, ağız səsləri ilə burun səslərinin səslənməsindəki məxsus olan təlim anlayışını bildirir. fərqli cəhəti asanlıqla ayırd edə bilərik. Məsələn: muncuq, İnsan fikirlərini həm şifahi, həm də yazılı formada ifadə edir. Manna, namus, mədəniyyət, mahnı və s. Сясляри щярфлярля, сюзцн йазылышыны тяляффцзц иля гарышдырмамаг Fikrin şifahi ifadə forması danışıq səsləri, yazılı ifadə forması isə цчцн бюйцк мютяризя [ ] ишарясиндян истифадя олунур. Сяс вя сюзцн hərflərlə həyata keçirilir. Данышаркян тяляффцз етдийимиз сясляр тяляффцзцнц эюстярмяк цчцн бюйцк мютяризядян ([а], [айиля]) бир данышыг сясляри адланыр. Azərbaycan dilində 34 danışıq səsi vardır: ишаря кими истифадя олундуьу щалда, щярф вя сюзцн йазылышында (а, [a], [b], [c], [ç], [d], [e], [ə], [f], [g], [ğ], [h], [x], [ı], [i], [j], [k], [k`], аиля) бу ишаряйя ещтийаъ олмур. Bir neçə sözün səsləri hərflərdən [q], [l], [m], [n], [o], [ö], [p], [r], [s], [ş], [t], [u], [ü], [v], [y], [y`], fərqləndirmək şərtilə yazılış və tələffüzünə diqqət edək. Məs. meşə [z]. [meşə] – “em”, “e”, “şe”, “ə”, [m], [e], [ş], [ə]; dəftər [dəfdər] – Данышыг сясляри данышыг цзвляри васитясиля ямяля эялир. Данышыг “de”, “ə”, “fe”, “te”,“ə”, “er”, [d], [ə], [f], [d], [ə], [r]; nənəyə цзвляри ашаьыдакылардыр: 1) аь ъийярляр, 2) няфяс борусу, 3) гыртлаг, 4) [nəniyə] – “en”, “ə”, “en”, “ə”, “ye”, “ə”, [n], [ə], [n], [i], [y], [ə]; сяс телляри, 5) аьыз бошлуьу, 6) дил, 7) додаглар, 8) дишляр, 9) бурун бошлуьу, 10) алт чяня, 11) цст чяня, 12) дамаглар. varlı [varrı]- “ve”, “a”, “er”, “el”, “ı”, [v], [a], [r], [r], [ı] və s. Danışıq sяслярин формалашмасы просесиндя иштирак едян мцтящяррик цзвляр дил, додаглар вя алт чянядир. Дамаглар, дишляр вя 2. DANIŞIQ SƏSLƏRİNİN NÖVLƏRİ. Səslər, əsasən, ağız цст чяня ися щярякятсиз цзвляр щесаб олунур. boşluğunda formalaşır. Hava axınının ağız boşluğunda maneəyə rast Данышыг сясляринин ямяля эялмясиндя сяс телляри, дил вя додаг- gəılməsi, yaxud ağızdan sərbəst çıxması ilə əlaqədar olaraq dанышыг лар даща фяал иштирак едир. сясляри ики ъцр олур: 1) саитляр; 2) самитляр. Сюзцн мянасыны вя формасыны дяйишдиря билян ян кичик дил ва- Тяляффцз заманы манеяйя раст эялмяйян, heca əmələ gətirə щиди səs və ya фонем адланыр. Məsələn: var – qar – bar, bağ – dağ – bilən, мусигили тона малик, чох айдын шякилдя сяслянян, дейиляркян sağ – yağ, bel – tel, yad -yar- yan, göl – göl – gəl, göz – söz – döz щава ахыны аьыздан сярбяст чыхан сясляря саит сясляр дейилир. və s. Misallardan göründüyü kimi, bir səs, fonem dəyişməklə Дилимиздяки сяслярин доггузу саитдир: а, я, е, ы, и, о, ю, у, ц. məna dəyişmiş, tamamilə yeni söz əmələ gəlmişdir. Dilimizdəki saitlərin səkkizi ilə (a, ə, e, i, o, ö, u, ü) sözlər Yadda saxlamaq lazımdır ki, dil vahidləri müstəqil və qeyri başlana bildiyi halda, biri ilə, yəni “ı”saiti ilə söz başlana bilmir. – müstəqil olmaqla iki yerə bölünür. Dilin, danışığın Məs: ata, əmi, elçi, işıq, ocaq, ödəniş, uğur, üzüm və s. formalaşmasında aparıcı rol oynayan söz, söz birləşməsi və cümlə Самитлярин тяляффцзцндя щава ахыны аьыз və burun boşluğunda 9  10 

мцхтялиф манеяляря раст эялир. Бу сясляр манеяли, кцйлц сясляр dil, eyni zamanda alt çənə yuxarıya doğru qalxır və ağız boşluğu адланыр. Bəzi samitləri tələffüz edərkən dodaqlar bir-birinə kipləşir daralır. ( [b], [p] ), bəzilərini tələffüz edərkən isə dil üst dişlərin arxa 3) Додагларын вязиййятиня эюря. Бу вязиййятя эюря саитлярин hissəsinə toxunur ( [d], [t] ) və s. Samitlərin saitlərdən bir fərqi də ики нювц вар: onların heca əmələ gətirə bilməməsidir. Samitlərin sayı iyirmi а) додагланан саитляр: о,ю,у,ц (бу саитлярдян икиси галын (о, у), beşdir. Мцасир Азярбайъан дилиндя олан самит сясляр икиси инъя (ю, ц); ейни заманда икиси гапалы (у, ц), икиси ачыгдыр (о, ашаьыдакылардыр: б, п, в, ф, э, к, з, с, ж, ш, ь, х, ч, ъ, г, (к&#;), д, т, й, ю)). Məs: öyüd, oyun, quruluş, göyümtül və s. (х&#;), л, р, м, н, щ. Dodaqlanan saitlər dodaqlanmayan saitlərdən onunla [Y] cingiltili samitinin kar qarşılığı olan [x&#;] və [x] kar fərqlənir ki, onların tələffüzündə dodaqlar bir qədər irəli gələrək samitinin cingiltili qarşılığı olan [ğ] səsləri istisna olmaqla qalan dairəvi şəkil alır. bütün samitlərlə sözlər başlana bilir. Məs: bacı, ceyran, çən, б) додагланмайан саитляр: а, я, е, ы, и (бу саитлярдян икиси га- durna, fərəh, gəmi, hündür, xoşbəxt, jurnal, kəklik, komandir, лын (а, ы), цчц инъя (я, е, и); ейни заманда цчц ачыг (а, я, е), qoca, lalə, mahnı, nənə, pendir, rastlaşmaq, sevinc, tarla, şəfəq, икиси ися гапалыдыр (ы, и)). Məs: arxayın, əkinçilər, evimizdəkilər, vaxt, yenilik, zəfər və s. işartı və s. Dodaqlanmayan saitlərin tələffüzündə isə dodaqlar fəal 3. САИТ СЯСЛЯРИН НЮВЛЯРИ. Йаранма йериня вя тяляф- iştirak etmir və tərpənməz qalır. фцз цсулуна эюря саит сяслярин цч нювц вар: Saitləri yaxşı mənimsəmək üçün onların qarşılaşdırılması 1) Дилин vəziyyətinə, yaxud арха вя юн щиссясиндя дейилмясиня qaydasını da bilmək lazımdır. Sait səslər üç prinsip əsasında təsnif (дилин цфüги вязиййяти) эюря. Бу вязиййятя эюря саитляр ики група edildiyindən onların qarşılaşdırılması da üç qaydada aparılır. айрылырлар: 1. Qalın və incə saitlərin qarşılaşdırılması, yaxud qalın а) галын (дилархасы) саитляр: а, ы, о, у. Məs: ahıl, oyun, qapı, saitlərin incə qarşılıqları: yonqar, çovğun və s. Qalın saitlər: a, ı, o, u. б) инъя (дилюнц) саитляр: я, е, и, ю, ц. Məs: meşəlik, dördüncü, İncə saitlər: ə, i, ö, ü, e. olümsüzlük, üzümçülər və s. 2. Açıq və qapalı saitlərin qarşılaşdırılması, yaxud açıq Dilin arxa hissəsində deyilən saitlərə qalın, ön hissəsində saitlərin qapalı qarşılıqları: deyilən saitlərə isə incə saitlər deyilir. Açıq saitlər: a, ə, o, ö, e. 2) Ağız boşluğunun vəziyyəti, yaxud dилин цст дамаьа доьру Qapalı saitlər: ı, i, u, ü. галхмасы вя алт чянянин нисбятян ашаьы енмясиня (дилин шагули 3. Dodaqlanan və dodaqlanmayan saitlərin вязиййяти) эюря. Бу вязиййятя эюря саитляр ики ъцр олур: qarşılaşdırılması, yaxud dodaqlanan saitlərin dodaqlanmayan а) гапалы (дар) саитляр: ы, и, у, ц (бу саитлярдян икиси галын (ы, qarşılıqları: у), икиси инъядир (и, ц)). Məs: düzgün, qızılı, ilxı, çiyin, uzun və s. Dodaqlanan saitlər: o, ö, u, ü. б) ачыг (эениш) саитляр: а, я, е, о, ю (бу саитлярин икиси галын (а, Dodaqlanmayan saitlər: a, ə, ı, i, e. о), цчц инъядир (я, е, ю)). Məs: baçarmaq, erkən, bölgə, ocaq, Qarşılaşdırmadan göründüyü kimi [e] səsinin tələffüzündə göbələk və s. dil neytral vəziyyətdə olduğundan onun nə qalın, nə dodaqlanan, Açıq saitlərin tələffüzündə həm dil, həm də alt çənə nisbətən nə də qapalı qarşılığı yoxdur. aşağı enir və ağız boşluğu genəlir. Qapalı saitlərin tələffüzündə isə  11   12 

Qeyd: Sonu a və ə saitləri ilə bitən çoxhecalı sözlərə - Гоша “а” саити иля ишлянян сюзлəрдя saitin biri düşür, digəri isə əvvəlində y bitişdirici samiti olan şəkilçilər qoşulduqda tələffüz uzun tələffüz olunur: Мяс: saat- са:т, maaş- ма:ш, camaat- ъама:т, zamanı həmin saitlər ahəng qanununa uyğun olaraq ı, i, u, ü maarif- ма:риф, inşaat- инша:т вя с. səslərindən birinə çevrilir, yaxud bitişdirici y samitinin qarşısında - Sözün ikinci hecasında işlənən “a” saitindən əvvəl incə gələn açıq saitlər (a və ə) müvafiq olaraq qapalı saitlə əvəzlənir. “ə” və “ü” saitlərindən biri gələrsə, bəzən tələffüz zamanı incə Məs: nənəyə-nəniyə, arabaya-arabıya, oxşayır-oxşuyur, bölgəyə- saitlər düşür və “a” uzun tələffüz olunur. Məs: müavin- ma:vin, bölgüyə və s. səadət - sa:dət, müalicə- ma:licə, fa:liyət və s. 2) О саити aшаьыдакы щалларда узун тяляфцз олунур: 4. БЯЗИ САИТЛЯРИН УЗУН ТЯЛЯФФЦЗЦ. Дилимиздя - “ов”, бязян дя “он” фонетик тяркиби иля битян биринъи юртцлц еля сюзляр вар ки, онларда adi, normal danışıqda бязи саитляр узун щеъадакы “в”” вя “n” самити дцшцр вя “о” саити узун тяляффцз олу- тяляффцз олунур. Сюзлярдя я, е вя ю саитляринин узун тяляффцз нур. Мяс: довьа - до:ьа, ловьа-ло:ьа, довшан- до:шан, човдар- едилдийини билдирмяк цчцн йазыда бязян щямин саитлярдян сонра чо:дар, совгат- со:гат, сонра-со:ра вя с. апостроф [&#;] ишаряси гойулур. Мясялян: тя&#;мир, е&#;лан, шю&#;бя вя с. - Qoşa “o” ilə yazılan sözlərdə tələffüz zamanı saitlərin biri Qeyd: Apostrof işarəsi müasir latın qrafikalı Azərbaycan düşür, digəri isə ya “o”, ya da “a” kimi uzun tələffüz olunur. Məs: əlifbasından çıxarılsa da, klassik ədəbi nümunələrdə zoobaytar- zo:baytar, kooperasiya -ka:perasiya, zoologiya- saxlanıldığından apostrof barədə qeydləri saxlamağı lazım bildik. za:logiya və s. Узун саитли сюзлярин тяляффцз шяклини эюстяряркян щямин - Алынма терминлярин бир гисминдя, хцсусян “лог” щеъасы иля саитлярдян сонра ики нюгтя [:] гойулур. Мяс: ме:мар, нцму:ня, битян сюзлярдя щямин щеъадан яввял эялян вурьулу “о” саити азаъыг ма:щур вя с. узун тяляффцз олунур. Мяс: фило:лог, техно:лог, лексико:лог 1) А саити aшаьыдакы мягам вя шяраитдя узун тяляффцз олунур: (“лоэийа”” морфеминдяки “о” саити вурьу гябул едяряк узун тяляф- - Яряб вя фарс дилляриндян алынма сюзлярдя биринъи, ikinci, фцз олунур. Мяс: филоло:эийа, фоноло:эийа, морфоло:эийа вя с.). бязян дə üçüncü щеъадан сонракы щеъада яэяр инъя саитлярдян, 3) У саитi əряб вя фарс дилляриндян алынмыш бязи сюзлярдя инъя хцсусян я, е, и саитляриндян бири эялярся, ондан габагкы щеъада саитля формалашан щеъалардан яввялки щеъада узун тяляффцз олунур. олан “а” азаъыг узун тяляффцз олунур. Мясялян: а:ди, а:лим, а:лям, Мяс: цму:ми, хцсу:си, асу:дя, нцму:ня, Фцзу:ли вя с. ка:тиб, са:кит, га:бил, са:щил, ма:тям, ма:не, бяра:бяр, тяра:ня, - Əsilnə uyğun olaraq bязи башга alınma сюзлярдя. Мяс: ляйа:гят, мцща:рибя, мцда:фия, мцга:вимят, müna:sibət, ту:фан, Ту:ла, ду:ма вя с. da:hiya:nə вя с. 4) Я саити əряб дилиндян алынан бир сыра сюзлярдя узун тяляффцз - Яряб вя фарс дилляриндян алынма сюзлярин бязисиндя яслиня олунур вя ондан сонра апостроф ишаряси гойулур. Мяс: я:ла, бя:зян, уйьун олараг биринъи щеъадакы “а” саити азаъыг узун тяляффцз олу- зя:фяран, тя:лим, ня:ря, мя:дян, мя:лум, мя:на, mə:rifət вя с. нур. Мясялян: а:эащ, а:рам, га:нун, га:мус, ма:щур, на:мус вя с. - Qoşa “ə” ilə yazılan sözlərdə tələffüz zamanı saitlərdən -Bir sıra sözlərin əvvəlinə artırıla bilən ба-, на- юн шякилчиля- biri düşür və ikinci, yerdə qalan “ə” uzun tələffüz olunur.Məs: риндяки “а” саити узун тяляффцз олунур. Мясялян: ба:щям, ба:щава, təəssüf - tə:ssüf, mənfəət- mənfə:t, mətbəə- mətbə:, mətbəəçi- на:дürüst, на:саз, на:эащan, на:динъ, на:хяляф, na:kişi вя с. mətbə:çi və s. - Рус вя Авропа дилляриндян алынан бязи сюзлярин биринъи ще- - Bəzi sözlərin ilk hecasında “ə”dən əvvəl “ü” saiti gələndə ъасында “а” саити узун əslinə uyğun olaraq тяляффцз олунур. Мяс: tələffüz zamanı “ü” düşür və “ə” uzun tələffüz olnur. Məs: ба:за, фа:за, ка:бел вя с. müəllim-mə:llim, müəllif- mə:llif, müəyyən-mə:yyən və s.  13   14 

Тякщеъалы сюзлярдя апострофлу “я” узун дейил, ади щалда, ай- Saitlər haqqında qeyd olunanları nəzərə alaraq hər bir дын мяхряъли вя вурğулу тяляффцз олунур. Мяс: вя`д, ся`й, ля`л вя с. özünəməxsus cəhətlərinə diqqət edək: 5) Е саити əряб дилиндян алынан бязи сюзлярдя узун A - qalın, açıq, dodaqlanmayan, incə qarşılığı “ə”, qapalı тяляффцз олунур вя ондан сонра апостроф гойулур. Мяс: е:лан, qarşılığı “ı”, dodaqlanan qarşılığı “o”, əsl Azərbaycan sözlərində е:дам, е:тираз, ме:мар, исте:фа, ме:йар, е:зам вя с. sözün əvvəlində (arı), ortasında (dayı), axırında (suya) işlənən, Бязи алынма сюзлярдя вурьу “е” саитинин цзяриня bəzi məqamlarda uzun tələffüz olunan saitdir. дцшдцйцндян бир гядяр узун тяляффцз олунур. Lakin bu, saitin Ə- incə, açıq, dodaqlanmayan, qalın qarşılığı “a”, qapalı uzun tələffüz edildiyini deyil, vurğunun həmin sait üzərinə qarşılığı “i”, dodaqlanan qarşılığ “ö”, milli sözlərimizdə sözün düşdüyünü bildirir. Мяс: е&#;ра, е&#;тика, е&#;пос, есте&#;тика вя с. əvvəlində (əmi), sözün ortasında (bərə), sonunda (kürə) işlənən, 6) И саити aшаьыдакы щалларда бир гядяр узун тяляффуз олунур: bəzi məqamlarda uzanan saitdir. - би- юн шякилчиси иля дцзялян сюзлярдя шякилчинин “i” саити узун I- qalın, qapalı, dodaqlanmayan, incə qarşılığı “i”, açıq тяляффцз олунур. Мяс: би:тяряф, би:савад, би:чаря, би:шяряф, qarşılığı “a”,dodaqlanan qarşılığı “u”, sözün ortasında (qış), би:щуш вя с. axırında (qapı) işlənən, normal halda uzun tələffüz olunmayan - Бир сыра алынма сюзлярин илк вя орта щеъасында “i” саити узун saitdir. тяляффцз олунур. Мяс: ши:вя, ни:зя, яги:дя, гяси:дя, си:ма вя с. İ- incə, qapalı, dodaqlanmayan, qalın qarşılığı “ı”, açıq - Бязи кюмякчи сюзлярин башында ишлянян “i”саити узун тяляф- qarşılığı “ə”, dodaqlanan qarşılığı “ü”, milli sözlərimizdə sözün фцз олунур. Мяс: и:ди, и:миш, и:кян, и:ся, и:ля вя с. əvvəlində (il), ortasında (bilik), axırında (gəmi) işlənən, bəzi - Qoşa “i” ilə yazılan sözlərdə saitlərdən biri düşür, digəri məqamlarda uzun tələffüz olunan saitdir. uzun “i” kimi tələffüz olunur. Məs: təbii- təbi:, təbiilik- təbi:lik, O- qalın, açıq, dodaqlanan, incə qarşılığı “ö”, qapalı bədii-bədi:, bədiiyat –bədi:yat və s. qarşılığı “u”, dodaqlanmayan qarşılığı “a”, əsl Azərbaycan 7) Ю саити aшаьыдакы щалларда бир гядяр узун тяляффцз sözlərində yalnız sözün ilk hecasında (od, qoca və s.), alınma олунур: sözlərdə isə sözün əvvəlində, ortasında və sonunda (opera, - Яряб дилиндян дилимизя кечян бязи сюзлярдя “ö” саити узун toksikoloq, tokkato və s.) işlənən, bəzi məqamlarda uzun tələffüz тяляффцз олунур вя бу заман щямин саитдян сонра апостроф ишаряси olunan saitdir. гойулур. Мяс: шю:бя, шю:ля, мю:тябяр, мю:ъцзя, рю:йа, мю:тяризя вя с. Ö- incə, açıq, dodaqlanan, qalın qarşılığı “o”, qapalı - Мцасир Азярбайъан дилиндя биринъи щеъасы “öv” сясляри иля qarşılığı “ü”, dodaqlanmayan qarşılğı “ə”, əsl Azərbaycan битян, икинъи щеъасы ися инъя саитлярдян бири, хцсусян “я” саити иля фор- sözlərində yalnız sözün ilk hecasında (döngə, örüş, tökülmək və малашан алынма сюзлярин илк щеъасындакы “v” самити тяляффцз за- s.), alınma sözlərdə isə sözün əvvəlində və ortasında (övliya, маны дцшцр вя “ö” саити узун тяляффцз олунур. Мяс: тювбя- тю:бя, kövkəb, bünövrə və s.) işlənən, bəzi məqamlarda uzanan saitdir. нювбя -ню:бя, кювсяр-кю:сяр вя с. U- qalın, qapalı, dodaqlanan, incə qarşılığı “ü”, açıq Азярбайъан дилиндя “юв” сясляри иля битян бир нечя сюз вар ки, qarşılığı “o”, dodaqlanmayan qarşılığı “ı”, milli sözlərimizdə бунлары тяляффцз едяркян “в” самити дцшцр вя “ö” саити бир гядяр sözün əvvəlində (un, uğur və s.), ortasında (uduş, yuva və s.), узун тяляффцз олунур. Мяс: бцлöv- бцлю:й, косюв- косю:й вя с. axırında (quyu, quzu və s.) işlənən, bəzi məqamlarda uzun 8) Ы вя ц саитляри ися тякидля садаланан сюзлярдя вя суал tələffüz olunan saitdir. ъцмляляриндя бир гядяр узун тяляффцз олунур. Мяс: сары:, О бир шей Ü- incə, qapalı, dodaqlanan, qalın qarşılığı “u”, açıq йазы:р?; Сянин эюзцн эюрц:р? вя с. Göründüyü kimi “ı” və “ü” qarşılığı “ö”, dodaqlanmayan qarşılığı “i”, sözün əvvəlində (üz, saitləri normal tələffüz zamanı uzun tələffüz oluna bilmir.  15   16 

ülgüc və s.), ortasında (döyüş, üzülmək), axırında (hörgü, titrəməsi qeyri-ahəngdar olduğundan həmin samitlərdə küy ütü, üzgüçü və s.) işlənən, normal halda uzun tələffüz olunmayan üstünlük təşkil edir. Belə samitlər küylü samitlər adlanır. Sayı on saitdir. olan bu cür cingiltili samitlər aşağıdakılardır: b, c, d, g, ğ, j, q, v, E- incə, açıq, dodaqlanmayan, qalın, qapalı; dodaqlanan y, z. qarşılığı olmayan, əsl Azərbaycan sözlərində sözün yalnız ilk Kar samitlərin tələffüzündə səs tellərinin iştirakı çox zəif hecasında (ev, gecə, meşə və s.), alınma sözlərdə sözün əvvəlində, olduğundan onların hamısı küylü samitlər cərgəsinə daxil edilir. ortasında və sonunda (era, epos, oleandr, omeqa, rele və s.) Дилимиздяки кар вя ъинэилтили самитлярин чоху ъцтлцк тяшкил işlənən, ərəb dilindən dilimizə keçən apostroflu sözlərdə uzun едир: tələffüz olunan saitdir. б, в, г, д, ъ, з, ь, э, й, ж, р, л, м, н - Yuxarıdakı izahlardan göründüyü kimi, əsl Azərbaycan п, ф, (к), т, ч, с, х, к, (х), ш, - - - - щ sözlərində saitlərin işlənmə yerləri müxtəlifdir. A, ə, i, u, ü saitləri Р, л, м, н ъинэилтили самитляринин кар гаршылыьы, щ кар самитинин sözün hər yerində, e, o, ö saitləri sözün yalnız ilk hecasında işlənir. I ися ъинэилтили гаршылыьы йохдur. saiti sözün əvvəlində, e, o, ö saitləri isə şəkilçilərin tərkibində işlənə Samitlərin tələffüzünün iyirmi üçündə (b, p, c, ç, d, t, g, k, bilmir. Şəkilçilərdə yalnız a, ə, ı, i, u, ü saitləri iştirak edir. ğ, x, j, ş, q, k&#;, l, r, v, f, h, y,x&#;, z, s) yumşaq damaq yuxarı qalxıb burun boşluğunun yolunu bağlayır, hava axını tamamilə ağız 5. САМИТ СЯСЛЯРИН НЮВЛЯРИ. Tələffüz zamanı ağız boşluğuna daxil olur. Bu vəziyyətdə tələffüz olunan samitlər ağız boşluğunda maneəyə rast gəlməklə formalaşan danışıq səsləri samitləri adlanır. Iki samitin tələffüzündə isə (m, n) yumşaq samit səslər adlanır. Самит сяслярин ики нювц вар: кар самитляр, damaq aşağı enmiş vəziyyətdə olur və hava axının bir hissəsi ъинэилтили самитляр. Tələffüzündə səs telləri fəal iştirak etməyən burun boşluğundan keçir. Bu samitlərə burun samitləri deyilir. samitlər kar, səs telləri fəal iştirak edən samitlər isə cingiltili Azərbaycan dilindəki samitlərin üçünün tələffüzü zamanı samitlər adlanır. alt dodaq üst dodağa kipləşir və bu zaman səsin tələffüzü üçün - Кар самитлярin əmələ gəlməsində səs telləri fəal iştirak tam maneə yaranır. Bunlar aşağıdakılardır: p, b, m. Bu samitlərə etmədiyindən bu səslər yalnız кцйдян ibarət olur və bunlara qoşadodaq samitləri də deyilir. bəzən küylü samitlər də də deyilir. Azərbaycan dilində on bir kar Qeyd: Tələffüz zamanı kar qarşılığı olan cingiltili samitlər samit vardır. Дилимиздяки кар самитляр ашаьыдакылардыр: п, ф, (к&#;), т, karlaşa, cingiltili qarşılığı olan kar samitlər cingiltiləşə bildiyi ч, с, х, к, (х&#;), ш, щ. halda, qarşılığı olmayan l, r, m, n, h bir qayda olaraq öz - Ъинэилтили самитлярин ямяля эялмясиндя ися сяс телляри fəal иш- məxrəclərində tələffüz olunurlar. Məsələn: dəftər – dəfdər, palıd – тирак едир. Буна эюря онлар кцйдян вя сясдян ибарят олур. Ъинэилтили palıt, kitab – kitap, səkkiz – səkgiz, doqquz – dokquz, sevinc – самитляр бунлардыр: б, в, г, д, ъ, з, ь, э, й, ж, р, л, м, н. sevinç, alma – alma, həsir – həsir, nənə - nənə, varlı-varrı, şənbə- Sayı on dörd olan cingiltili samitlərin özləri də səs tellərinin şəmbə və s. titrəməsinin səciyyəsindən asılı olaraq iki yerə bölünür. Bəzi cingiltili samitlərin tələffüzü zamanı səs telləri ahəngdar hərəkət 6. FONETK HADİSƏLƏR VƏ АЩЯНЭ ГАНУНУ. Dil edir və bu zaman yaranan samitlərdə saitlərdə olduğu kimi vahidlərinin fonetik qabığında müxtəlif çalarlıqda təzahür edən musiqili ton olur, başqa sözlə ton küyə üstün gəlir. Belə samitlər hadisələr ümumiləşmiş halda fonetik hadisə adlanır. Müasir sonor samitlər adlanır. Azərbaycan dilində dörd sonor samit Azərbaycan dilindəki fonetik hadisələr, əsasən, vardır. Bunlar aşağıdakılardır: m, n, l, r. aşağıdakılardır: Bəzi cingiltili samitlərin tələffüzü zamanı isə səs tellərinin 1. Uyuşma (assimilyasiya)  17   18 

2. Səsartımı (proteza) darvaza-s-ı, yataqxana-s-ı və s. 3. Səsdüşümü (eliziya) Bitişdirici “y” samitindən aşağıdakı məqamlarda istifadə 4. Səsfərqləşməsi (dissimilyasiya) olunur: 5. Yerdəyişmə (metateza) – Saitlə bitən sözlərə ismin yönlük halının şəkilçisi Sözün tərkibindəki yanaşı səslərin birinin digərinə təsir qoşulduqda. Məs: ata-y-a, Bakı-y-a, içəri-y-ə, ordu-y-a və s. etməklə məxrəc və akustik cəhətdən həmcinsləşməsinə, yaxud – Saitlə bitən fellərə saitlə başlanan şəkilçilər bitişdirildikdə. yaxınlaşmasına uyuşma deyilir. Uyuşma elə bir fonetik hadisədir Məs: anla-y-ır, işlə-y-əcək, oxu-y-ar və s. ki, bu hadisə zamanı əslində kar olmalı səs cingiltiləşdiyi kimi, – Su, nə sözlərinə yiyəlik, yönlük, təsirlik hal şəkilçiləri və əslində cingiltili olmalı səs də karlaşa bilir. Məsələn: tapmaq - ya mənsubiyyət şəkilçiləri qoşulduqda. Məs: su-y-un, su-y-a, su-y- tappax, atlı – atdı, yazsa – yassa, anlamaq - annamax, qızlar – u, nə-y-in, nə-y-ə, nə-y-i, su-y-um, nə-y-im və s. qızdar, şəhərli – şəhərri və s. – Tale, mövqe, mənbə, mənşə, mənafe tipli sözlərə Əsl Azərbaycan sözlərinə xas olan əlamətlərdən biri də mənsubiyyət şəkilçiləıri bitişdirildikdə. Məs: tale-y-im, mövqe-y- budur ki, söz daxilində saitlər, sözün başında və sonunda isə in, mənbə-y-i, mənafe-y-imiz və s. samitlər yanaşı işlənməz. Bir neçə tək hecalı sözdə samitlərin söz Yazıda sabitləşməyən səsartımı aşağıdakı hallarda sonunda yanaşı işlənməsi istisnadır. Məs: qurd, dörd, türk, alt, üst müşahidə olunur: və s. Buna görə də qrammatik dəyişmədə və alınma sözlərdə belə – Tələffüz zamanı yanaşı olan müxtəlif saitlər arasına “y” səs yanaşmaları olduqda həmcins səsləri (yanaşı sait və samitləri) samiti artırılır. Məs: ailə- a-y-ilə, zəif – zə-y-if, radio – radi-y-o birtişdirmək üçün vasitə lazım olur. Bu zaman müəyyən səsdən və s. vasitəçi halında istifadə olunur ki, bu, dilin fonetik sistemində Qeyd: Müasir Azərbaycan ədəbi dilində tərkibində müxtəlif səsartımı hadisəsi adlanır. Müasir Azərbaycan dilində səsartımı yanaşı sait işlənən bir neçə söz vardır ki, bunların tələffüzündə hadisəsinin iki növünə təsadüf olunur. 1) Yazıda sabitləşən saitlər arasına heç bir samit artırılmır. Məs: müasir – ma:sir, səsartımı; 2) Yazıda sabitləşməyən, yəni tələffüz zamanı özünü müəllim – mə:llim, müəyyən – mə:yyən, müalicə - ma:licə, müavin göstərən səsartımı. – ma:vin, bəraət – bəraət və s. Yazıda sabitləşən səsartımında vasitə kimi üç samitdən (n, – Söz başında işlənən yanaşı samitlər kardırsa, canlı danışıq s, y) istifadə olunur və bu samitlər bitişdirici samitlər hesab və dialektlərdə sözün əvvəlinə “i” saiti artırılır. Məs: stəkan – i- olunur. stəkan, şkaf – i-şkaf və s. Bitişdirici “n” samiti aşağıdakı hallarda işlədilir: – Yanaşı samitlərdən biri və ya hər ikisi cingiltilidirsə, – Saitlə bitən bütün sözlərə ismin yiyəlik və təsirlik hal birinci samitdən sonra ahəng qanununa əsasən sonrakı saitlə şəkilçiləri qoşulduqda. Məs: sürü-n-ün, baba-n-ı, qoca-n-ın, qapı- uyuşan bir sait artırılır və bu hal orfoepik norma sayılır. Məs: n-ı və s. qram- qıram, klub – kulub, üzr – üzür, xlor – xılor, hökm – – Üçüncü şəxs mənsubiyyət şəkilçisi qəbul etmiş sözlərə höküm və s. ismin hal şəkilçiləri qoşulduqda. Məs: dəftəri – dəftəri-n-in, Çoxhecalı sözü azhecalı söz halına salıb tələffüzü dəftəri-n-ə, dəftəri-n-i, dəftəri-n-də, dəftəri-n-dən və s. asanlaşdırmaq üçün sözün, yaxud şəkilçinin tərkibindən – O, bu əvəzliklərinə hər cür şəkilçi qoşulduqda. Məs: o- müəyyən hecanın əsasını təşkil edən sait səs, bəzən sitlə qovuşmuş n-a, o-n-da, o-n-lar, bu-n-un, bu-n-lar, bu-n-dan və s. olan samit səs də ixtisar olunur ki, buna səsdüşümü hadisəsəi Bitişdirici “s” samiti saitlə bitən sözlərə üçüncü şəxsin təkini deyilir. Səsdüşümü hadisəsi də dilimizdə iki cürdür: 1) Yazıda bildirən mənsubiyyət şəkilçisi bitişdirildikdə işlənilir. Məs: ata-s-ı, sabitləşən; 2) Yazıda sabitləşməyən, yəni yalnız tələffüzdə işlənən.  19   20 

Yazıda sabitləşən səsdüşümü özünü həm sözlərədə, həm də – Xəbər şəkilçisinin sonundakı “r” samiti tələffüzdə, bəzən şəkilçilərdə göstərə bilir ki, bunlar, əsasən, aşağıdakılardan də yazıda ixtisar olunur. Məs: ağıllıdır – ağıllıdı, getməlidir – ibarətdir: getməlidi və s. – İkinci hecası sait – cingiltili samit birləşməsindən - Söz ortasında üç samitin yanaşı işlənməsi tələffüzü formalaşmış bir qrup əsl Azərbaycan sözlərinə (beyin, çiyin, ağıl, çətinləşdidiindən deyiliş zamanı yanaşı samitlərin biri ixtisar qarın, oğul, ağız, boyun, burun, könül və s.) saitlə başlanan olunur. Məs: turistlər- turislər, neftçilər- nefçilər və s. mənsubiyyət şəkilçiləri bitişdirildikdə ikinci hecanı formalaşdıran Sözdəki eynicisli səslərin yazılış və tələffüz zamanı öz sait ixtisara düşür, yazılmır və tələffüz olunmur. Məs: çiyin – məxrəcindən ayrı bir səsin məxrəcinə düşüb onunla mənim çiynim, ağız – onun ağzı, oğul - sənin oğlun və s. həmcinsləşməsinə səsfərqləşməsi deyilir. Səsfərqləşməsi daha çox – Saitartımı əsasında ikihecalı söz halında formalaşmış bir canlı danışıq və şivələrdə özünü göstərir. Bu hadisəyə uğramış sıra alınma ərəb – fars mənşəli sözlərə (isim, qisim, cisim, nəsil, sözlərin ancaq çox ümumiləşmiş nümunələrinə ədəbi dildə rast fəsil, şəkil, səbir, ətir, qədir, sinir, eyib, zehin, izin, sinif və s.) saitlə gəlmək olar ki, bunlar, əsasən aşağıdakılardır: qaralmaq – başlanan hal və mənsubiyyət şəkilçiləri bitişdirildikdə ikinci qararmaq, saralmaq – sararmaq, hambal – hammal, tramvay – hecadakı sait ixtisar olunur, yazılmır və deyilmir. Məs: şəkil – tarnvay və s. şəklin, şəklim; nəsil – nəslin, nəslimiz, nəslə; fikir-fikrin, fikri, Söz daxilindəki səslərin qarşılıqlı halda öz mövqelərini fikrim və s. dəyişməsi hadisəsinə yerdəyişmə deyilir. Azərbaycan dilində – Feiln indiki və qeyri – qəti gələcək zamanının inkarında yerdəyişmə, əsasən, söz daxilində yanaşı samitlərdən sonrakının inkar şəkilçisinin ( -ma2) saiti ixtisar olunur, yazılmır və deyilmir. əvvələ keçməsi halında formalaşır. Məs: məşhur – məhşur, yanlış – Məs: gəlir – gəlmir, görərəm – görmərəm, yazır - yazmır və s. yalnış və s. – Sıra sayı düzəltmək üçün saitlə başlanan miqdar saylarına Yerdəyişmə hadisəsinə loru danışıqda, xüsusən şivələrdə artırılan -ıncı4 şəkilçisinin başındakı sait səs düşür, yazılmır və yer verilir və bir sıra sözlər müxtəlif çalarlıqda yerdəyişmə tələffüz olunmur. Məs: iki- ikinci, altı – altıncı və s. hadisəsinə uyğun tələffüz olunur. Məs: doğra – dorğa, qeyrət – – Eyni sait qoşalığı ilə bitən sözlərn sonuna samitlə qiryət, süfrə - sürfə, kirpik – kiprik, torpaq – topraq və s. başlanan şəkilçi bitişdirildikdə söz sonundakı samitlərdən biri düşür. Məs: xətt –xətdə, xətlər, xətsiz; sirr- sirlər, sirdən, sirli AHƏNG QANUNU. Сюздя галын вя йа инъя, yaxud eyni və s. (sonu qoşa samitlə bitən hiss və küll sözləri istisnalıq təşkil cinsli саитлярин бир-бирини излямясиня ащянэ гануну дейилир. Бу edir). гануна эюря инъя саитли щеъа иля башланан сюзлярин сонракы щеъалары Yazıda tam sabitləşməmiş, şifahi nitqdə isə özünü daha çox да инъя саитли, галын саитля башланан сюзлярин сонракы щеъалары ися büruzə verən səsdüşümü dilimizdə, əsasən, aşağıdakı kimidir: галын саитли олур. Мяс: гар-шы-лаш-маг, дур-на-лар-ын (галын);кя-пя- – Məkan, istiqamət anlayışı ifadə etmək üçün işlədilən ora, няк, ме-шя-чи-лик (инъя) вя с. Ащянэ гануну дилимизин ясас фонетик bura, hara sözlərinə yerlik və çıxışlıq hal şəkilçiləri bitişdirildikdə гануну сайылса да, ейни заманда дилин морфоложи гурулушуну да sondakı “a” saitini ixtisar etmək olar. Məs: ora – orda, ordan; сяъиййяляндирир. Бу хцсусиййятя эюря дилчилик елминдя ащянэ bura- burda, burdan və s. ганунуну морфоноложи ( йяни щям морфолоэийаны, щям дя – İkinci şəxsin cəmində -sınız4 şəkilçisi tələffüzdə, bəzən də fонетиканы бирляшдирян) щадися də сайырлар. Морфонолоэийа termini yazıda -sız4 variantında işlənir. Məs: gedirsiniz- gedirsiz, isə морфолоэийа вя фонетика сюзляринин щиссяляриндян тяшкил alacaqsınız – alacaqsız və s. олунmuşdur.  21   22 

Ahəng qanunu kök və şəkilçi arasında daha möhkəm və истифадя олунан график ишарялярин, йяни щярфлярин мцяййян сыра иля sabit olur. Sözə Azərbaycan dilinə məxsus şəkilçi artırdıqda тяртиб олунмуш системи ялифба адланыр. şəkilçi sözün son hecasının ahənginə uyuşur. Məs: yamac-da-kı- Шифащи дилдя сюзляр сяслярля, йазылы дилдя ися щярфлярля ифадя lar-ın, gəmi-çi-lik-dən, su-suz-luq, uşaq-lar-ımız-ın və s. олунур. Щярф данышыг сясинин йазыдакы шярти ишарясидир. Ahəng qanunu dedikdə birinci növbədə damaq ahəngi (qalın Щярфи ишаряляр ясасында формалашан ялифбаларын, демяк олар və incə saitlərin bir-birini izləməsi) nəzərdə tutulur və sözün ahəng ки, щамысында щярфлярин сыраланмасы чох охшардыр. А вя Б беля qanununa tabe olub-olmaması damaq ahəngi ilə müəyyənləşir. ялифбаларда илк щярфляри тяшкил едир. Бу ися гядим дюврлярля, илк щярфи Lakin dilimizin bir çox sözlərində dodaq ahəngi də, yəni йазыларын йарадылмасы дюврц иля ялагядар олараг яняняви щал кими dodaqlanan və dodaqlanmayan saitlərin də bir-birini izləməsi сабитляшмишдир. Буна эюря дя илк щярфлярин адыnın бирляшмясиндян mövcuddur. Məs: odun, üzük, quzu, örüş, səhər, inci, qapı və s. ялифба, русъа aлфавит, инэилисъя, алманъа, франсызъа алпавет, испанъа Dodaq ahəngi dilimizdə məhduddur və ikinci dərəcəli əhəmiyyətə aлфавет sözləri düzəlmişdir (alfa və betta yunan əlifbasının ilk malikdir. Sözün dodaq ahənginə tabe olması hələ sözün tam hərfləridir). şəkildə ahəng qanununa tabe olması deil, bunun üçün sözün həm Ялифба сюзц яряб дилиндя алфа явязиня ялиф , бетта явязиня ба də damaq ahənginə tabe olması zəruridir. щярфи адлар бирляшмясиндян дцзялмиш, Азярбайъан дилиня дя яряб Тцрк мяншяли (илтисаги дилляр) диллярдя, хцсусиля Азярбайъан дилиндян кечмишдир. Нитг ващидляри олан сясля (дил) щярф (йазы) арасында бир сыра дилиндя бир гайда олараг ащянэ гануну позулмур. Azərbaycan фяргляр вардыр ки, бунлар, ясасян, ашаьыдакылардыр: dilində юз дилимизя мянсуб бир сыра сюзляр (ишыг, илан, илдырым, ираг, –Сяс тяляффцз олунур вя ешидилир, щярф ися йазылыр вя эюрцлцр. илхы, инан, elat вя с.) истисна олмагла ащянэ гануну позулмуш олан –Сяс шифащи нитгин, щярф ися йазылы нитгин ян кичик ващидидир. сюзляр башга диллярдян, ян чох флектив диллярдян дилимизя кечмишдир. –Дилдя олан сяслярин щамысы йазыда щеч дя ейни иля якс Мяс: китаб, фярасят, физика, грамматика, троллейбус, тяййаря вя с. олунмур. Ahəng qanununa tabe olmayan alınma sözlərin müəyyən Щярфлярин чап (А, а; К, к:, Р, р вя с.) вя яlйазмасы (A,а; K,k bir qismi ahəng qanununun təsiri ilə Azərbaycan dilinə R;r, вя с.), бюйцк (B, Д, С вя с.) вя кичик (б, д, с вя с.) шякилляри uyğunlaşmışdır. Məs: adəm-adam, qazeta-qəzet, rezina-rezin, олур. proqramma- proqram və s. Ялифбадакы щярфляр мцяййян сыра iля йерляшдирилир ки, Əsl Azərbaycan şəkilçiləri bir qayda olaraq ahəng буна цмумиляшмиш щалда ялифба сырасы дейилир. qanununa tabe olur və məhz ahəng qanununun tələbinə görə iki Азярбайъанда щазырки эцнляримизя гядяр, ясасян, цч ялифба və dörd cür yazılır. Məs: qohum-lar, kənd-lər; tala-dan, vətən- нювцндян истифадя олунмушдур. dən; meydan-ça, dəftər-çə; qala-nın, çəmən-in, quzu-nun, gül-ün; 1. Яряб графикасы ясасында формалашан вя саьдан сола йазы- qapı-çı, qəzet-çi, traktor-çu, üzüm-çü və s. Башга диллярдян лан ялифба. Халгымыз бу ялифбадан VII ясрдян ъу иля гядяр исти- дилимизя кечян лексик шякилчиляр ащянэ ганунуна табе фадя етмишдир. олмадыьындан бир ъцр йазылыр. Беля шякилчиляр ясл Азярбайъан 2. Латын графикасы ясасында формалашан ялифба. Бу ялифбадан сюзляриня гошулдугда да сюзлярдя ащянэ гануну позула билир. Мяс: ъу иллярдя вя ъи илдян сонра истифадя олунур. анам-эил, вятян-даш, чюряк-хана, na-dinc, na-kişi, na-təmiz вя с. seafoodplus.info графикалы ялифба. Бу ялифбадан ъи иллярдя Республикамызда рясми дювлят ялифбасы кими истифадя едилмишдир. 7. ЯЛИФБА. АЗЯРБАЙЪАН ДИЛИНИН ГРАFİKASI. Дилин фонетик тяркибини тяшкил едян фонемлярин йазыда ифадяси цчцн Эярякли олаъаьыны нязяря алыб щяр цч ялифбаны дярсликдя вермяйи мягсядяуйьун щесаб едирик.  23   24 

ЯРЯБ ГРАФИКАЛЫ ЯЛИФБА Щярfин ады КИРИЛ (РУС) ГРАФИКАЛЫ ЯЛИФБА Щярфин ады Щярфин ады Щярфин ады I İşaərsi Işarəsi İşarəsi İşarəsi Сыра Сыра Сыра Сыра 1 А Аа 9 же Же 17 Ем М 25 У Уу м 2 Бе Бб 10 зе Зе 18 Ен Нн 26 Ц Цц 3 Ве Вв 11 И Ии 19 О Оо 27 Фе Фф 4 Ге Гг 12 Ы Ыы 20 Ю Юю 28 Хе Хх 5 Ье Ь 13 йе Йй 21 Пе Пп 29 Ще Щщ 6 Де Дд 14 ке Кк 22 Ер Рр 30 Че Чч 7 Е Ее 15 эе Ээ 23 Се Сс 31 Ъе Ъъ 8 Я Яя 16 ел Лл 24 Те Тт 32 Ше Шш  25   26 

яввялиня гошулмасы иля дцзялир: ен, ем, ел, ер. ЛАТЫН ГРАФИКАЛЫ ЯЛИФБА 2. Галан диэяр самитлярин щярфи адлары "е" сясинин самит сонуна гошулмасы иля дцзялир (к-ке щярфи бязян к-ка формасында ола биляр): бе, ъе, че, де, фе, ке, ье, ще, же, ке (ка), ге, пе, се, ше, те, ве, йе, зе. Щярфин I İşaərsi Işarəsi Щярфин Щярфин Щярфин ады İşarəsi İşarəsi Тядрис просесиндя щярф адлары иля сяс адлары фяргляндирилмяли- Сыра Сыра Сыра Сыра дир. Буна эюря дя саитляри билдирян щярфляр щаггында данышаркян ады ады ады щярф сюзцнц, саит сяслярдян данышаркян сяс сюзцнц ифадяйя ялавя 1 А А 9 Эе Эg 17 ге Гг 25 Се Сс етмяк лазымдыр. Мяс: А щярфи, О щярфи, Я щярфи; А сяси, О сяси, Я а сяси вя с. 2 Бе Б 10 Ье Ьğ 18 ел Лл 26 Ше Шш Самит сяслярдян вя бунларын щярфи ишаряляриндян данышаркян б щярфляри "е" сясинин гошулмасы иля формалашмыш адлары иля, сясляри ися 3 Ъе Ъ 11 Ще Щщ 19 ем М 27 Те Тт сондан "ы" сясинин гошулмасы иля формалашмыш адлары иля адландыр- ъ м маг лазымдыр. Беля щалда щярфи вя сяси сюзлярини ифадяйя ялавя етмяк 4 Че Ч 12 Хе Хх 20 ен Нn 28 У Уу дя олар. Мяс: "бе" щярфи-бе, "бы" сяси-бы, "те" щярфи –те, "ты" сяси-ты, ч "ер" щярфи –ер, "ры" сяси-ры, "ен" щярфи –ен, "ны" сяси-ны вя с. 5 Де Д 13 Ы Ыы 21 о Оо 29 Ц Цц Азярбайъан ялифбасында график ишаря олан апостроф ишаряси ся- д си-фонеми дейил, фонемин мцяййян чаларлыгда сяслянмясини билдир- 6 Е Е 14 И Ии 22 ю Юю 30 Ве Вв мяк цчцн щямин сясин щярфи ишаряси йанында - цстцндя гойулан бир е шярти ишарядир вя ялифба сырасында мювгейи сонунъудур 7 Я Я 15 Йе Йй 23 пе Пп 31 Йе Йй (е&#;лан,мю&#;тяризя, mö&#;min, cür`ət вя с). я 8 Фе Фф 16 Ке Кк 24 ер Рр 32 Зе Зз 8. (К1) СЯСИНИН ЙАЗЫДА ИФАДЯСИ. «Ке» щярфи ики ясас сяси ифадя едир: 1) (э) самитинин кар гаршылыьыны – к (кı) сясини. Мяс: Мцасир Азярбайъан ялифбасы сяслярин шярти график ишаряляри тя(к), шя(к)ил, к(юрпц) вя с; 2) (г) самитинин кар гаршылыьыны – к&#; (кı) сайылан щярфляр васитясиля формалашдырылмыш ялифбадыр. Азярбайъан сясини. Мяс: мар(к)а, (к)апитан, майа(к) вя с. ялифбасы 33 график ишаряляр системиндян ибарятдир ки, бунлардан си Əsl Azərbaycan, türk mənşəli və dilimizin fonetik щярфи, бири – апостроф (&#;) ишаряси ися орфоепик-орфографик ишарядир. quruluşuna uyğunlaşmış ərəb-fars mənşəli sözlərdə “k” hərfi ilə Азярбайъан ялифбасыны тяшкил едян щяр бир щярфин ады вар. yazılan sözlərin “k&#;” səsi ilə tələffüzünə təsadüf olunmur. Bu cür Саит сяслярин щярфи ишаряляри (бунларын сайы доггуздур) sözlər bir qayda olaraq “g” səsinin kar qarşılığı olan “k” ilə онларын ади кямиййятдя тяляффцзцня уйьун щалда адланыр: А щярфи, tələffüz olunur. Məs: kitab, kahin, kəndir, kişi və s. Е щярфи, И щярфи, Я hярфи, Ы щярфи, О щярфи, Ю щярфи, У щярфи, Ц щярфи. Гейд: «Ке» щярфи диэяр щалларда “й” самитинин кар Самит сяслярин щярфи ишаряляри ися щярфин билдирдийи сяся гаршылыьы кими сяслянир вя бу сяс йазыда шярти олараг (х&#;) кими ишаря "е" саитинин артырылмасы иля дцзялян щеъаларла адланыр. Самитин олунур вя ( x&#; ) və ya ( y ) кими тяляффцз олунур. Мяс: мяkтяб – нювцндян асылы олараг "е" саитинин баша вя йа сона артырылмасы мя(х)тяб – мя(й)тяб, цряк – цря(х) – цря(й) вя с. нятиъясиндя щярф адлары ики ъцр формалашыр: Ялифбамызда «Ке» щярфинин ики ады вар: “ке” вя “ка". 1. Сонор самитлярин щярфи адлары (н, м, л, р) "е" сясинин самит Dilimizdəki sözlərin çoxunda K hərfi “k” səsini ifadə etdiyi üçün  27   28 

əlifbamızda bu hərfə “ke” adı verilmişdir. Bir çox alınma, əsasən, mətbuat- mətbuat, qənaət- qəna:ət, qiraət-qira:ət, memuar- Avropa mənşəli sözlərdə “ke” hərfi “k&#;” səsini bildirir. Belə memuar, fauna-fauna, sual-sual, raund-raund, xaos-xaos, burjua- sözlərdə həmin hərfi “ke” yox, “ka” adlandırmaq lazımdır. Məs: burjua, pauza-pauza və s. kaset, ekran, ekskavator, kurort, kraxmal, kral, texnik, etika və s. Əsl Azərbaycan sözlərində iki sait yanaşı gələ bilmir. Мигдаръа чох аз олан бязи сюзлярдя “г” щярфи дя (к&#;) сясини Dilimizin lüğət fondundadı qoşa saitli sözlərin demək olar ki, ифадя едир; Мяс: нюгсан – ню(к)сан, рягс – ря(к)с, тогга – то(к)га, hamısı alınma sözlərdir. Saitlə bitən sözə ( bu söz həm əsl чаггал – ча(к)гал və s. Azərbaycan sözü, həm də alınma ola bilər ) saitlə başlanan şəkilçi artırıldıqda araya bir samit səs əlavə olunur (n, s, y) və artırılan 9. ГОШАСАИТЛИ СЮЗЛЯРИН ЙАЗЫЛЫШЫ ВЯ ТЯЛЯФФЦ- samit “bitişdirici samit” adlanır. Məs: qapı-y-a, ata-n-ın, bibi-s-i, ЗЦ. Ики саит bildirən щярфин йанашы ишляндийи сюзляр гошасаитли сюзляр tale-y-im, depo-y-a və s. адланыр. Мяс: саат, тяяъъцб, тябии, даиря, зяиф вя с. Беля сюзляр щеч дя йазылдыьы кими дейилмир. Ейниъинсли гоша саитли сюзляр тяляффцз олу- ГОШАСАМИТЛИ СЮЗЛЯРИН ЙАЗЫЛЫШЫ ВЯ ТЯЛЯФ- наркян гоша саитлярdən biri düşür, digəri isə бир узун саит кими ФЦЗЦ. Ейниъинсли гошасамитли сюзлярдян бязиляринин йазылышы иля тяляффцз олунур. Мяс: ъамаат – ъама:т, мааш – ма:ш, мятбяя – тяляффцзц фярглянир. мятбя:, тябии – тяби:, bədii- bədi:, təəssüf- t:əssüf вя с. Yalnız qoşa - Гоша тт, кк, пп щярфляри иля йазылан сюзлярдя кар самитлярдян yazılan o vurğusuz halda, bəzən də uzadılmış a kimi [a:] tələffüz икинъиси ъинэилтили самит кими тяляффцз олунур. Мяс: щятта – щят(д)а, olunur. Məs: zooloq-zo:loq, zoologiya-za:logiya, kooperasiya- сяккиз – сяк(э)из, щоппанмаг – щоп(б)анмаx вя с. ka:perasiya və s. - Гоша гг щярфляри иля йазылан сюзлярдя ъинэилтили самитлярдян Мцхтялифъинсли гошасаитли сюзлярдяки гоша саитлярин арасына, яввялинъиси кар самит кими тяляффцз олунур. Мяс: тогга – то(к)га, адятян битишдириъи самитлярдян бирини (н, й, с) артырмагла тяляффцз ет- диггят – ди(к)гят, доггуз – до(к)гуз, ряггася – ря(к)гася вя с. мяк тяляб олунур. Мяс: аиля – айиля, зяиф – зяйиф, радио – радийо, - Гоша йй щярфляри иля йазылан сюзлярин чоху бир “й” иля тя- poema - poyema вя с. ляффцз олунур. Мяс: хасиййят – (хасийят), вязиййят – (вязийят), ядя- Eyni sait qoşalığı sözün ortasında, bəzən də sonunda ola биййат – (ядябийат) вя с. bilər. Məs: təəccüb, inşaat, bədii, mətbəə və s. Müxtəlif sait Bir çox sözlərin qoşa yy, yaxud bir y ilə yazılışı məsələsı qoşalığı isə həm sözün əvvəlində, həm ortasında, həm də axırında tədris prosesində çətinlik törətdiyindən dilimizdə çox işlənən və ola bilər. Məs: ailə, aeroport, poeziya, müavin, mətbuat, şüa, qoşa yy ilə yazılan sözlərin siyahısını veririk. Bu sözlər, əsasən, rübai, faciə, və s. aşağldakılardır: bədiyyat, bələdiyyə, vəziyyət, vəsiyyət, Гейд: Щярфин йанында гойулан гоша нюгтя [:] щямин саитин qabiliyyət, qalibiyyət, qərbiyyun, qətiyyət, davamiyyət, узун тяляффцз олундуьуну билдирир. Бязи щалларда мцхтялифъинсли e`dadiyyə, e`zamiyyə, ədviyyat, ədviyyə, ədəbiyyat, əziyyət, гоша саитли сюзлярдя дя саитлярдян бири дцшцб о бири узун тяляффцз əksəriyyət, kəşfiyyat, əmniyyə, ətriyyat, zehniyyət, ziddiyyət, олуна биляр. Мяс: мцяллим – мя:ллим, мцяййян – мя:йyян, мцалиъя insaniyyət, islamiyyət, istiqlaliyyət, ictimaiyyat, keyfiyyət, – ма:лиъя, сяадят – са:дят, фяалиййят – фа:лийят вя с. maliyyə, məziyyət, mə`zuniyyət, məmnuniyyət, mə`muriyyət, Bəzən elə qoşasaitli sözlərə təsadüf olunur ki, həmin sözlərin məs`uliyyət, məşğuliyyət, müvəffəqiyyət, müəyyən, nailiyyət, tələffüzü yuxarıdakı qaydaların heç birinə tabe olmur. Dilimizdə nəzəriyyə, nəzmiyyə, niyyət, riyaziyyat, ülviyyət, ümumiyyət, az sayda həm öz məxrəcinə uyğun tələffüz olunan, həm də yanaşı ünsiyyət, xeyriyyə, xeyriyyəçi, xəfiyyə, xasiyyət, xüsusiyyət, gələn saitlərdən birinin uzun tələffüzü ilə fərlənən qoşasaitli sözlər hərbiyyə, hədiyyə, hürriyyət, cəmiyyət, cərrahiyyə, ciddiyyət, də vardır. Məs:bəraət-bəra:ət, bəraətləndirmək- bəra:ətləndirmək , cinsiyyət, cismaniyyət, şeiriyyət, şirniyyat.  29   30 

Qoşa yy ilə yazılan yuxarıdakı sözlər bir y ilə tələffüz йахуд ъинэилтили олдуьуну (т, йохса д; ч, йохса ъ; п, йохса б вя с.) olunur. щямин сюзя саитля башланан шякилчи артырмагла мцяййян етмяк олар. Qoşa yy ilə yazılan sözlərin bir çoxunda qoşa samitlər Мяс: полад – полад-ын, кярпиъ – кярпиъ-я, ъораб – ъораб-ы, китаб – yazıldığı kimi tələffüz olunur. Məs: təyyar- təyyar, təyyarə- китаб-а вя с. təyyarə, təhəyyür-təhəyyür, səyyar-səyyar, səyyarə-səyyarə, Azərbaycan dilindəki 14 cingiltili samitdən yeddisi tələffüz səyyah-səyyah, səyyad-səyyad, xəyyam- xəyyam, əyyam-əyyam, zamanı söz sonunda karlaşa bilir. Bu samitlər aşağıdakılardır: b, c, d, əyyar-əyyar, əyyaş-əyyaş, müzəyyən-müzəyyən və s. g, q, v, z. Məs: papaq – papax, söyüd – söyüt, qulunc – qulunç, ahəng Dilimizdə bir sıra sözlər vardır ki, onlar bir y ilə yazılır və – ahənk, yarpaq – yarpax, aktiv – aktif, bəkməz – bəkməs və s. bir y ilə də tələffüz olunur. Bunlar, əsasən, aşağıdakılardır: Гейд: B, c, d, g, q, v, z samitləri ilə битян сюзляря самитля ziqiymət, mərsiyə, tərbiyə, təhkiyə, tövsiyə, himayə, cariyə. башланан шякилчи артырылдыгда вя йа самитля башланан сюз Диэяр ейниъинсли гошасаmитли сюзлярdə ися qoşa samit йазылдыьы гошулдугда b самити p кими, c samiti ç kimi, d samiti t kimi, g кими тяляффцз олунур. Мяс: ряссам – ря(сс)ам, аддым – а(дд)ым, samiti k kimi, q samiti əsl Azərbaycan sözlərində x`, alinma тяяссцф – тя: (сс)цф, təcəssüm-təcə(ss)üm, təəccüb-tə:(cc)üb, əlli- sözllərdə k` kimi, v samiti f kimi, z samiti isə s кими тяляффцз олунур. ə(lı)i, əvvəl- ə(vv)əl, xürrəm- xü(rr)əm, təərrüz-tə:(rr)üz (sığinma, Мяс: kitab – kitaplar, kitab cildi – kitap cildi; палыд-палытда, палыд qorunma), təhəmmül- təhə(mm)ül (səbr etmək, dözmək) , şəffaf- гозасы – палыт гозасы; yamac – yamaçlar, yamac boyu – yamaç şə(ff)af вя с. boyu; əhəngdir – əhənkdir, əhəng kürəsi – əhənk kürəsi; yarpaqlar – yarpax`lar, yarpaq tökümü – yarpax` tökümü, şəfəqlər – şəfəklər, СОНУ ЕЙНИЪИНСЛИ ГОША САМИТЛЯ БИТЯН СЮЗ şəfəq sökülür – şəfək` sökülür; kollektivdə- kallektifdə, kollektiv КЮКЛЯРИНИН ЙАЗЫЛЫШЫ. Дилимиздя еля тякщеъалы сюзляр вар ки, şəkildə - kollektif şəkildə; atlazdan – atlasdan, atlaz parçası – atlas онларын сону ейниъинсли гоша самитля битир. Беля сюзляря самитля parçası və s. башланан шякилчи гошулдугда щямин самитлярдян анъаг бири йазылыр. Yuxarıda adları qeyd olunan samitlərlə bitən sözlərə saitlə Мяс: хятт – хятдя, сирр – сирли, щязз – щяздян вя с. başlanan şəkilçi, yaxud söz qoşulduqda həmin samitlər öz Бу гайда тякъя щисс вя кцлл сюзляриня аид дейил, чцнки щямин məxrəcində, yəni yazıldığı kimi, q samiti isə əsl Azərbaycan сюзляр бир “с” вя йа “л” иля йазылдыгда башга мяна, щис, тцстц вя sözlərində ğ kimi, alınmalarda isə q kimi yazılır və tələffüz olunur. кцл, торпаг мянасы верир. Məs: dolabın, dolab aldım; kərpicin, kərpic ovuntusu; sənədin, Бу ъцр сюзляря саитля башланан шякилчи гошулдугда сюз sənədin əsli; pələngin, pələngin döşü, topağın, torpağın rəngi, кюкцндяки саитляр йериндя галыр. Мяс: хятт-хяттин, сирр-сирримиз, Rəfiqin, Rəfiqin bacısının; aktivin, aktiv oyunçu; palazın, palaz fənn – fənnin вя с. alındı və s. Eynicinsli qoşa samitlərlə bitən sözlər alınma sözlərdir və bunlar təkhecalı olurlar. СОНУ Г ВЯ K ИЛЯ БИТЯН ЧОХЩЕЪАЛЫ СЮЗЛЯ- Əsl Azərbaycan sözləri də qoşa saşitlə bitə bilər, lakin bu РИН ЙАЗЫЛЫШЫ ВЯ ТЯЛЯФФЦЗЦ. Сон сяси (х) вя йа (ь) кими samitlər eynicinsli yox, müxtəlifcinsli olurlar. тяляффцз олунан чохщеъалы сюзляр “г” иля йазылыр. Щямин сюзляря саит- Гоша самитля битян əsl Azərbaycan сюзлярi бир гайда олараг ля башланан шякилчиляр гошулдугда “г” самити “ь” самитиня кечир. тякщеъалы олур. Мяс: alt, üst, дюрд, тцрк, гянд, bənd, кянд вя с. Мяс: йатаг – йата(ь)ын, узаг – уза(ь)а, отаг – ота(ь)ын, ота(ь)а вя с. СЮЗЛЯРИН СОНУНДА ЪИНЭИЛТИЛИ САМИТЛЯРИН Сон сяси (й) вя йа й самитинин кар гаршылыьы (х) кими тяляффцз ЙАЗЫЛЫШЫ ВЯ ТЯЛЯФФЦЗЦ. Сюзцн сонундакы самитин кар, олунан чохщеъалы сюзляр “к” иля йазылыр. Беля сюзляря саитля башланан  31   32 

шякилчи гошулдугда “к” самити “й” самитиня кечир. Мяс: эюйчяк – olunan növləri olsa da, tədris prosesində onları iki adla эюйчя(й)ин, чичяк - чичя(й)ин, чичя(й)я вя с. adlandırmaq məsləhətdir: a) açıq heca, b) qapalı heca. Saitlə Bu qayda, yəni “q”, “k” ilə biitən çoxhecalı sözlərin son bitən heca açıq heca ( gə-mi-çi, ba-ba-sı və s.), samitlə bitən heca samitinin “x” və ya “ğ”, yaxud “y” kimi tələffüz edilməsi əsl isə qapalı heca (əl-cək, şən-lik-dən və s.) kimi nəzərdə Azərbaycan və türk mənşəli sözlərə aiddir. Əgər söz alınmadırsa, tutulmalıdır. söz sonundakı “q” samiti “k&#;” kimi, “k” samiti yenə də “k” kimi Hecanın əsasını saitlər təşkil etdiyindən və sözdəki tələffüz olunacaq. Məs: natiq- natik, rəfiq-rəfik, texnik-texnik hecaların sayı sait səslərin sayından asılı olduğundan heca bir və s. saitdən də ibarət ola bilər. Hecaların quruluşu isə sözdə işlənən “Q” və “k” ilə bitən çoxhecalı alınma sözlərə saitlə samitlərin iştirakı ilə müəyyənləşir. Milli, əsl Azərbaycan başlanan şəkilçi artırıldıqda “q”nın “ğ”ya, “k”nın “y”ya sözlərində hecaların əvvəlində iki samit yanaşı işlənə bilməz. çevrilməsi baş vermir. Məs: Namiq-Namiqin, Şəfəq-Şəfəqin, Başqa dillərdən dilimizə keçən sözlərdə belə hecalar vardır. Məs: mexanik-mexanikin və s. trak-tor, snay-per, blok-not, qlo-bus və s. Onların bəzilərində iki Əgər sonu “q” və “k” iıə yazılmış sözlərə saitlə başlanan samitin yanaşı işlənməsi tələffüz zamanı aradan qaldırılır. Məs: şəkilçi qoşulduqda “q-ğ” və “k-y” əvəzlənməsi baş verərsə, bu Rza-Riza, qrup-qurup, klub-kulub, stəkan-istəkan və s. sözlər, əsasən, Azərbaycan, yaxud türk mənşəli sözlərdir. Məs: Azərbaycan dilində samit səs, əsasən, özündən sonrakı yataq-yatağın, köynək-köynəyin və s. saitin əmələ gətirdiyi hecaya daxil olur. Məs: ya-na-şı, qo-vu-şuq, çə-mən-lik vəı s. ЩЕЪА. СЮЗЦН СЯТИРДЯН - СЯТРЯ КЕЧИРИЛМЯ- Əgər iki samit səs sait əhatəsindədirsə, o zaman birinci СИ ГАЙДАЛАРЫ. Тяляффцз заманы сюзлярин асанлыгла бюлцня билян samit əvvəlki hecaya, ikincisi isə sonrakı hecaya daxil olur. Məs: щиссяляриня щеъа дейилир. Сюзлярдяки щеъаларын сайы онда ишлянян baş-maq, tor-paq, dib-çək, söz-lər və s. саитлярин сайы гядяр олур. Мяс: гящ-ря-ман-лыг, А-зяр-бай-ъан, Söz ortasında üç samit yanaşı gələrsə, birinci və ikinci samit и-йир-ми вя с. Азярбайъан дилиндя щеъаларын ясас типляри ашаьы- əvvəlinci saitə, üçüncüsü isə sonrakı saitə qoşulur. Məs: gənc-lik, дакылардыр: alt-da, bənd-dən və s. 1) Саф щеъа. Саф щеъа бир саит сясдян ибарят олур. Мяс: а-та, Sözün daxilində yanaşı gələn dörd samitdən ikisi əvvəlinci, о-ьул, я-зиз вя с. Саф щеъалар саф-юртсцз щеъалар да адланыр. ikisi isə sonrakı saitə qoşularaq heca əmələ gətirir. Məs: trans- 2) Юртцсцз гапалы щеъа. Бу ъцр щеъалар саитля башланыр, самит- kripsiya, abs-trakt və s. ля битир. Мяс: ал, от, ич, ун, алт, цст вя с. Sözə şəkilci artırmaqla hecalarln yerini dəyişmək 3) Юртцлц-ачыг щеъа. Бу тип щеъалар самитля башланыб саитля mümkündür. Məc: qar-daş, qar-da-şim, qar-da-şı-mın, çi-çək, çi- битир. Мяс: бу, ня-ня, ба-ла, йе-ни, бо-ру вя с. 4) Юртцлц-гапалы щеъа. Бу ъцр щеъалар самитля башланыр вя çə-yin və s. самитля дя битир. Мяс: эял, бир, ъан, ган вя с. Сюзляр сятирдян- сятря щеъаларла кечирилир. Лакин бир щярфдян Бязи сюзлярдя самитлярдян сонра апостроф ишарясинин ибарят олан щеъаны сятрин сонунда сахламаг вя йа йени сятря кечир- гойулмасы онларда щеъа бюлцмцнц билдирир. Мяс: сцр`-ят, сцн`-и, мяк олмаз. Мяс: и-няк, сцн-и вя с. Кян`-ан, Ян`-я-ня, мяс`-ул вя с. Eynicinsli qошасамитли və ya qoşasaitli сюзляр сятирдян - сятря Саит сяслярдян сонра апосторф ишарясинин ишлянмяси саитин кечириляркян самитлярдян бири сятирдя сахланылыр, диэяри ися йени сятря узун тяляффцзцнц эюстярмякля йанашы, щеъа бюлцмцнц дя билдирир. кечирилир. Мяс: ад-дым, эцл-ля, ял-ли, щят-та, сяк-киз, тог-га, sa-at, Мяс: ме` – мар, мю `– тя – ри – зя вя seafoodplus.infoın yuxarıda qeyd cama-at, ma-aş вя с. Sözü hecalara ayırıb sətirdən-sətrə keçirməkdə kök və şəkilçinin rolu yoxdur.  33   34 

Azərbaycan dilində hecanın quruluşunu təsvir etmək üçün ВУРЬУ. Сюздя щеъалардан биринин о бириня вя йа о бириляриня “V” və “C” işarələrindən istifadə olunur. V latınca vokal (sait) нисбятян гцввятли дейилмясиня вурьу дейилир. Цзяриня вурьу дцшян sözünün, C isə consonat (samit) sözünün ilk hərfləridir. Dilimizdə щеъа вурьулу щеъа адланыр. Azərbaycan dilində vurğulu hecanın sözlərin hecalanmasında və sətirdən-sətrə keçirilməsində bir sıra saiti vurğusuz hecalardakı saitlərdən üç əlaməti – yüksək səs istisnalar vardır ki, onlar, əsasən, aşağıdakılardır: tonuna malik olması, qüvvətli deyilməsi və nisbətən uzun tələffüz 1. Bəzən iki sait arasında gələn üç samitdən birincisi olunması ilə fərqlənir. Vurğu sait səsin üzərinə düşür və həmin əvvəlinci saitə, ikincisi və üçüncüsü isə sonrakı saitə qoşulmuş sait hansı hecanın tərkibibindədirsə, həmin heca vurğulu heca halda hecalanır və sətirdən-sətrə keçirilir. Məs: a-pos-trof, kon- adlanır. Yazıda vurğulu hecanı digər hecalardan fərqləndirmək kret, ok-tyabr, sen-tyabr və s. üçün üzərində vurğu işarəsi (`) qoyulur. 2. Bəzi sözlərdə iki sait arasında olan tək samit özündən Azərbaycan dilində vurğunun üç növü vardır.: heca sönrakı saitlə deyil, özündən əvvəlki saitlə bir hecaya daxil olur və vurğusu, məntiqi vurğu, həyəcanlı vurğu. bunu göstərmək üçün apostrof işarəsindən istifadə olunur. Məs: Sözlərdəki hecalardan birinin digərlərinə nisbətən qüvvətli bid`-ət, hey`-ət, məs`-ul, məs`-ud, nəş`-ət, Kən`-an, Sən`-an, ən`- tələffüz olunması heca vurğusu adlanır. Məs: meşə&#;, ka&#;mera, ənə, vüs`-ət, sün`-i, cür`-ət, sür`-ət və s. mar&#;şal və s. 3. Rəqəmlə yazılan saylara aid şəkilçiləri rəqəmdən ayırıb Cümlədəki sözlərdən birinin digərlərinə nisbətən qüvvətli yeni sətrə keçirmək olmaz. Məs: cü, 5- ə, yə və s. tələffüz olunması məntiqi vurğu adlanır. Məs: Şahin Bakıya getdi. 4. Rəqəmlə yazılan miqdar sayının yanındakı ixtisarı və faiz Bakıya Şahin getdi. Şahin Bakıya getdi? əlamətini yeni sətrə keçirmək olmaz. Məs: 25 kq, 15 ha, km, Hiss və həyəcanları ifadə etmək üçün cümlədə, yaxud 10 m2, 5 % və s. abzasda sözün və ya ifadənin qeyri-adi şəkildə tələffüz 5. Soyad, təxəllüs və ləqəblərin yanında olan qısaltmaları olunmasına həyəcanlı vurğu deyilir. Məs: Şahım! Elçilərimiz sətrin sonunda saxlayıb təkcə soyadı təzə sətrə keçirmək olmaz. əliböş geri qayıtdılar və s. Məs: M. Şəhriyar, M. S. Ordubadi, M. Fəttayev, E. Ramazanlı, Бизим дилимиздя вурьу чох заман сюзцн ахырынъы щеъасынын M. P. Vaqif, Ü. Hacıbəyli, Ə. Nicat və s. цзяриня дцшцр. Лакин яввялинъи щеъаларында вурьусу олан сюзляр дя 6. Mürəkkəb adların ixtisarlarını hecalara ayırıb sətirdən- аз дейил. Ясл Азярбайъан сюзляриндя, демяк олар ки, вурьу щямишя sətrə keçirmək olmaz. Məs: A-ME-A, AD-PU, AK-TA və s. сюзцн сонунда олур. Мяс: ата&#;, чичяк&#;, чичяклик&#;, сюйля&#;, йазы&#; вя с. 7. Mürəkkəb sözlərin tərkibindəki birinci sözün Вурьусу сон щеъайа дцшян сюзляр мцасир дилимизин лцьят tərkibindəki son samitini ikinci sözün yalnız bir saitdən ibarət тяркибиндяки сюзлярин тяхминян 90%-ни тяшкил едир. Беля сюзляри, olan ilk hecasına qoşub yeni sətrə keçirmək, eyni zamanda ikinci ясасян, ашаьыдакы шякилдя груплашдырмаг олар: sözün bircə saitdən ibarət olan ilk hecasını birinci sözün son 1) Азярбайъан дилинин юз сюзляри: баба&#;, няня&#;, гардаш&#;, будаг&#;, цряк&#;, булаг&#;, гайа&#;, йарпаг&#;, бармаг&#; вя с. samitinə qoşub vahid heca şəklində sətrin sonunda saxlamaq 2) Мцхтялиф диллярдян мцхтялиф йолларла Азярбайъан дилиня кечиб чохдан ишлянян вя Азярбайъан дилинин фонетик olmaz. Hər bir söz sadə söz kimi hecalara bölünməli və sətirdən- нормаларына аз-чох уйьунлашмыш сюзляр. Мяс: ямял&#;, лящъя&#;, шиддят&#;, sətrə keçirilməlidir. мяктяб&#;, тяляффцз&#;, шяраит&#;, тялябя&#;, саат&#;, лампа&#;, сухары&#;, чайник&#;, Keçirmək olar Keçirmək olmaz памбыг&#;, бякмяз&#;, дястяк&#; вя с. Sabir-abad Sabi-rabad, Sabira-bad 3) Вурьусу сон щеъада олан алынма сюзляр. Мяс: щава&#;, kək-lik-otu kəkli-kotu, kəkliko-tu бяхтявяр&#;, дярйа&#;, чямян&#;, зямин&#;, асиман&#;, азад&#;, кцчя&#;, каьыз&#;, Əziz-ağa Əzi-zağa, Əziza-ğa  35   36 

вагон&#;, файтон&#;, агроном&#;, актив&#;, прогрессив&#;, монолит&#;, вулкан&#;, 6) Тяркибиндя инкар шякилчиси олан фели баьлама шякилçisiч – автомат&#;, институт&#;, телефон&#;, партизан&#;, програм&#;, проблем&#;, гязет&#;, мадан2. Мяс: оху&#;-мадан, бил&#;-мядян, саламlam`-madan, эюр&#;- аптек&#; вя с. мяdən вя с. Вурьусу сон щеъайа дцшмяйян сюзляр дилимиздя азлыг тяшкил 7) Фели баьлама дцзялдян – arкян шякилчисиnin ikinci hecası. едирляр. Lakin, ancaq, dünən, yalnız, sonra və s. bu kimi əsl Мяс: олар&#;-кян, эедяр&#;-кян, билмиш&#;-кян вя с. Azərbaycan sözləri istisna olmaqla, bу сюзлярин, демяк олар ки, 8) Fel şəkillərinin hekayətini düzəldən –ды4 (-иди щиссяъийинин щамысы алынма сюзлярдир. Бунлары ашаьыдакы кими груплашдырмаг гысалдылмыш формасы) шякилчиси. Мяс: охуйар&#;-ды, эяляъяк&#;-ди, эюрцр&#;- олар: дц вя с. 1) Бязи ъоьрафи адлар. Мяс: Авро&#;па, А&#;сийа, Аме&#;рика, 9) Felin nəqli keçmiş, iндики вя эяляъяк замандан сонра Австра&#;лийа, Аф&#;рика, Ру&#;сийа, Тцр&#;кийя, Щоллан&#;дийа, Фран&#;са, ишлянян шяхс сонлуглары. Мяс: эюрцр&#;-ям, алыр&#;-сан, охуйур&#;-сунуз, Алма&#;нийа, Инэил&#;тяря, Лон&#;дон, Пра&#;га вя с. охуйур&#;-лар, эяляъяк&#;-ляр вя с. 2) Рус вя Авропа дилляриндян алынма терминляр. Мяс: пое&#;ма, 10) Хябяр шякилчиляри –дыр4. Мяс: эюрцб&#;-дцр, алмыш&#;-дыр, коме&#;дийа, морфоло&#;эийа, дел&#;та, дикта&#;тура, тех&#;ника вя с. şagird&#;-dir вя с. 3) Яряб вя фарс дилиндян кечмиш бязи зярф, баьлайыъы вя ядат- 11) Fel şəkillərinin rəvayətini düzəldən -мыш4 (-имиш щиссяъийи- лар. Мяс: хцсу&#;сян, мя&#;сялян, щяги&#;гятян, бя&#;зи, бя&#;зян, бял&#;кя, нин гысалдылмыш формасы) шякилчиляри. Мяс: билир&#;-миш, алар&#;-мыш вя с. ам&#;ма, щя&#;мишя, ла&#;кин вя с. 12) Ямр шяклинин II шяхс ъям шякилчиляри –ын4, -ыныз4. Мяс: ал&#;- Азярбайъан дилиндяки шякилчилярин чоху вурьу гябул едян шя- ын, гур&#;-ун, галдыр&#;-ыныз, билдир&#;-иниз вя с. килчилярдир. Вурьу гябул едян шякилчиляр сюзя битишдирилдикдя, сюздя- 13) Нясил, тайфа, фамилийа мянсубиййяти билдирян –эил шякилчиси. ки вурьу шякилчилярин цзяриня кечир. Мяс: сюйля-сюйляйир&#;, охут-охут- Мяс: Яли&#;-эил, анам&#;-эил, бибим&#;-эил вя с. маг&#;, чичяк-чичяклик&#; вя с. 14) Адлара (исим, сифят, сай, явязлик) битишяряк хябяр дцзялдян Мцасир дилимиздя еля шякилчиляр вардыр ки, онлар вурьу гябул шякилчиляр: -ам2, -ыг, -ик, -сан2, -сыныз4, -дыр4, -дырлар4. Мяс: шаэирд&#;- етмир. Бу шякилчиляр сюзя артырылдыгда вурьу щямин шякилчилярин цзя- ям, ялачы&#;-йыг, сян&#;-сян, ъаван&#;-сыныз, саф&#;-дыр, ушаг&#;-дырлар вя с. риня кечмир. Бу шякилчиляр, ясасян, ашаьыдакылардыр: 15) Фамилийа дцзялдян –ов, -йев шякилчиси. Мяс: Щцсейн&#;-ов, 1) Инкар шякилчиляри -м, ма2. Мяс: сил&#;-мя, чалыш&#;-м-ыр, Яли&#;-йев вя с. охутдур&#;-ма вя с. 16) –lar2 şəkilçisi. Bu şəkilçi şəxs-kəmiyyət şəkilçisi kimi Qeyd: Qeyri-gələcək zamanın inkarında inkar şəkilçisi –m işlənəndə vurğu qəbul etmir. Məs: gəli`r-lər, alaca`q-lar, deyə`r- olduqda vurğu –m işlənən hecaya düşür: yaza`ram, deyə`rəm - lər və s. təsdiqdə; yazma`ram, demə`rəm – inkarda. Qeyd: 1. -lar2 ismə qoşulduqda vurğu qəbul edir: uşaq-la`r, 2) Суал шякилчиляри –мы4. Мяс: алаъаг&#;-мы, эюрдцн&#;-мц, эялир&#;- kitab-la`r, meşə-lə`r və s. 2. Şühudi keçmiş zamanda, əmr və şərt ми вя с. şəkillərində də -lar2 vurğu qəbul edir: gəldi-lə`r, yazdı-la`r, alsın- 3) Бирэялик билдирян –ла2 və müqayisə məzmunu ifadə edın – la`r, görsün-lə`r, desə-lə`r, bilsə-lə`r və s ca qoşmaları . Мяс: атам&#;-ла, эцл&#;-ля, баъым&#;-ла, yol boyun`-ca, 2 17) Fikrin mənbəyini bildirən modal sözlərdəki –ca2. Məs: uşaq`-ca və s. mən`cə, zənnim`cə, biz`cə və s. 4) Fellərin mürəkkəb şəkillərinin şərtini düzəldən –са2 (-ися щиссяъийинин шякилчиляшмиш формасы) шякилчиляри. Мяс: алмыш&#;-са, эюрцр&#;- ся, галар&#;-са, алаъаг&#;-са вя с. 5) Зярф ямяля эятирян –ъа2 və -casına2шякилчиləri. Мяс: мязмун&#;-ъа, аьыл&#;-ъа, мян&#;-ъя, mərd`-cəsinə,igid`-cəsinə вя с.  37   38 

Cümlədə ahəng qanununa tabe olmayan sözlərin sayını DƏYƏRLƏNDİRMƏ TESTLƏRİ müəyyənləşdirin: “Azərbaycan dünyanın ən zəngin diyarlarindan biridir və bu torpaq 1. Dilçiliyin danışıq səslərindən bəhs edən şöbəsi necə adlanır? yetişdirdiyi nadir insanlarla həmişə fəxr etmişdir”. A) morfologiya B) sintaksis C) fonetika D) leksika E) söz A) 3 B) 5 C) 6 D) 7 E) 8 yaradıcılığı Neçə sözdə qalın saitlərin ahəngi var? 2. Hansı cərgədəki samitlərin kar qarşılığı yoxdur? qarı,məktəbli,şəhadət,Siyamək,sonra,hacı,hündür,arxalıq, kolluqda A) m, c, v, y B) m, n, r, l C) m, q, d, v D) m, j, v, b E) m, b, r, l A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 3. Hansı danışıq səslərinin əmələ gəlməsində hava axını, əsasən, Aşağıdakı sözlərdən hansında iki müxtəlif sait bir uzun sait kimi burun boşluğundan çıxır? deyilir? A) l, r B) s, ş C) p, b D) n, m E) v, f A) səadət B) şairanə C) ailəcanlı D) zəiflik E) maaş 4. Qalın saitlərin cərgəsini göstərin. Vurğusu ilk hecaya düşən sözü seçin: A) a, ı, ə, i B) a, o, u, ü C) a, ı, o, u D) e, ə, i, ö, ü E) o, u, ö, ü A) diliacı B) karandaş C) dənizçi D) katib E) marşal 5. Dodaqlanmayan saitlərdən ibarət cərgəni göstərin: Sait səslərədən neçəsi dodaqlanandır? A) ı, ü, o, ə, ö B) ə, e, i, a, ı C) ü, i, ö, ə, a D) u, o, i, e, ü E) o, ü, e, i, ö A) 3 B) 5 C) 4 D) 2 E) 6 6. Dodaqlanan saitlərdən ibarət cərgəni göstərin: Kar samitlərdən birinin cingiltili qarşılığı düzgün verilməmişdir? A) i, ö, ü, o B) a, ı, ə, u C) e, ə, i, ö D) o, ü, u, ö E) ə, a, o, ü A) p – b B) ç – c C) ş – j D) t – d E) k – y 7. Cərgələrin birində cingiltili samitin kar qarşılığı düzgün Sözlərdən birində səslərin sayı hərflərin sayından azdır? verilməmişdir: A) əllilk B) minnət C) hökmdar D) dürüstlük E) addımbaşı A) [q] - [x] B) [v] - [f] C) [j] - [ş] D) [z] - [s] E) [g] - [k] Yalnız dodaqlanan saitlərdən ibarət olan cərgəni göstərin: 8. Neçə sözdə dodaqlanan sait var? A) a, ı, ə, i B) o, u, ö, ü C) ə, i, ö, ü D) a, ı, o, u E) ə, ü, ö, e, i darı, kömür, bildiriş, ductaq, Orxan, Sabir A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 Yalnız kar samitlərdən ibarət olan cərgəni göstərin: 9. Yalnız dodaqlanmayan qapalı saitlərdən ibarət sözü göstərin: A) p, f, x, t, q, y B) p, t, ş, s, x, f C) l, m, ş, s, n, d A) mətanət B) sildırım C) kəndir D) qaraltı E) qürur D) k, z, g, ç, h, j E) x, b, t, v, ş, ğ Hansı sözdə [q] samitinin kar qarşılığı vardır? Aşağıdakı sözlərdən hansının tərkibində ancaq dodaqlanan A) çürük B) daraq C) tank D) kənd E) qaranlıq saitlər iştirak edir? A) qiraət B) yorğun C) dodaqdəyməz D) meydança E) yolçular Sonu qoşa samitli sözlər neçə hecalı olur? A) iki B) üç C) dörd D) bir E) belə sözlər müxtəlif hecalı ola bilər Yalnız cingiltili samitlərdən ibarət cərgəni göstərin: A)ş, d, l, h, b B)q, t, s, m, n C)b, ğ, d, j, c D)s, r, j, h, n E) ş, ç, k, s, p  39   40 

Sözlərin birində səslərin və hərflərin sayı bərabərdir: “Müəllim” sözündə neçə səs və neçə hərf var? A) açar B) hökmdar C) üzrlü D) zəif E) neftçi A) 7 səs, 7 hərf B) 6 səs, 6 hərf C) 6 səs, 7 hərf D) 5 səs, 6 hərf E) 4 səs, 5 hərf Vurğusu dəyişməklə mənası dəyişən sözlər cərgəsini göstərin: A) alma, əkin B) baxış, görüş C) əyin, gülüş Hansı sözdə səs və hərflərin sayı bərabərdir? D) bulama, sarı E) gəlmə, yazı A) neftçi B) biabır C) bəraət D) təbii E) səlahiyyət Bütün samitləri cingiltili olan sözü göstərin: Vurğusu dəyişməklə mənası dəyişən sözlər hansılardır? A) dənizçilər B) qoruycular C) bilgisayar D) atıcılıar seafoodplus.infoır 2. sərin 3. qanlı 4. yazdır 5. qoyun 6.gəlsin E) məsuliyyət A) 1,2, 4, 5 B) 1,3,5,6 C) 2,3, 4, 6 D) 2, 4, 5,6 E) 1,3,4, 5 Vurğusu ilk hecaya düşən terminlər cərgəsini göstərin: “Yaz (maq)” felinə hansı şəkilçilər qoşulduqda vurğu birinci A) lirika,kafedra,opera B) tangens, benzol, molekul hecaya düşür? C) metonimiya, analiz, atom D) morfologiya, reaksiya, etika A)–dır, -ıl B)–sın, -aq C)–ım, -ar D)–ın, -madan E)–ır, acaq E) reduksiya, mexanika, sulfat Hansı sözdə səslərin sayı hərflərin sayından azdır? Vurğusu son hecaya düşən sözü göstərin. A) ağaclıqda B) qaçan C) ədəbiyyat D) müsəddəs E ) faciə A) məsələn B) sanki C) demokratiya D) meşəlikdəki E) şipşirin Hansı cərgədəki sözlər hecalara düzgün bölünməyib? “Biləcəksənsə” sözündə vurğu neçənci hecanın üzərinə düşür? A) mü-hən-dis, Rüf-ət B) şö-lə, e-ti-bar C) Kə-nan, mə-sud A) birinci B) ikinci C) üçüncü D) dördüncü E) beşinci D) A-zər-bay-can, sa-at E) də-vət, sür-ət Neçə sözdə vurğu sonuncu hecaya düşmür? Hansı sözdə dodaqlanmayan incə saitlərin ahəngi var? Kamil, namuslu, şagirddir, qupquru, forma, şahin A) dənizçilik B) istiqlal C) yapışdırmaq D) quzuların E) vəfasızlıq A) 5 B) 4 C) 3 D) 2 E) 1 Əvvəlində və sonunda cingiltili samit olan sözlər cərgəsini “Görüşdürdülər” sözünün vurğusu hansı hecadadır? göstərin: A) birinci B) ikinci C) üçüncü D) dördüncü E) beşinci A) yaylıq, rahat, almaz B) namərd, qonaq, bayraq C) çətir, qəzet, naxır D) barmaq, qoruq, gülab Cərgələrdən biri bütövlükdə uzun saitli sözlərdən ibarətdir: E) yenidən, qurucular, normal A) Xiyabani, Şəhriyar, Səhənd, Sahir B) sənaye, cinayət, qayda, təsirli Sıraların birində incə saitlərin hamısı işlənmişdir: A) meyvəli, ölçü B) sürüşkən, enli C) sinə, kömür C) Adil, etiqad, qənimət, mötərizə D) bildirçin, zəmi E) məqcəd, deyingən D) qara, müavin, müalicə, sazış E) qohum, müasir, qovun, bədii “Gətirilməmışdır” sözündə vurğu hansı hecaya düşür? A) ikinci B) üçüncü C) dördüncü D) beşinci E) altıncı Uzun saiti birinci, vurğusu son hecada olan sözü göstərin: A) bəzən B) qəsidə C) qalibiyyət D) sonra E) nümunəvi  41   42 

Ahəng qanununun pozulduğu uzun saitli sözü müəyyənləşdirin: Uzun saiti birinci, vurğusu son hecaya düşən söz hansıdır? A) qanun B) dərya C) səliqə D) ticarət E) dərman A) bildirçin B) xəyanət C) nümunə D) dilavər E) lovğa “Müəyyənlik” sözündə neçə səs var? Sözlərin neçəsində vurğunun yerini dəyişməklə məna dəyişir? A) 6 B) 7 C) 9 D) 8 E) 10 əkin, bulud, sağın, bədbin, məsul, qalın, çiçək, gözlə A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 Yalnız kar samitlərin iştirak etdiyi sözü göstərin: A) doqquz B) fabrik C) durğu D) mübtəda E) taxt Sözlərin neçəsində cingiltili samitlər yanaşı gəlmişdir? mətləb, xəncər, oğru, üzgəc,ətli, tüfəng, şaqqıltılı, solğun Sözlərin neçəsində vurğu birinci hecaya düşür? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 Epos, oçerk, məktəb, çünki, səhər, lirika, etika A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6 Sözlərin neçəsində kar samitlə cingiltili samit yanaşı gəlmişdir? seçki, əlli, sözlük, ista, qadınlar, Səttar, pambıq Hansı sözlərdə səslərin sayı hərflərin sayından bir vahid çoxdur? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 1. zəif 2. dairə 3. iyirmi 4. şkaf 5. stansiya A) 1, 2 B) 1, 4, 5 C) 3, 5 D) 3, 4, 5 E) 2, 5 Hansı sözlərdə vurğu ilk hecaya düşür? 1. kənd seafoodplus.info seafoodplus.info seafoodplus.info 5.şair seafoodplus.info seafoodplus.info Sözlərdən neçəsində vurğu birinci hecaya düşür? A) 1, 2,4 B) 2,3, 5 C) 2, 4, 6 D) 4, 6, 7 E) 2,4, 7 Fabrik, sahib, kamil, aid, sanki, heca, hesab, məcaz, macəra, cəbhə, müdafiə, qupquru Vurğusu son hecaya düşən sözü göstərin: A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6 A) qapqara B) yenə C) lirika D) dənizçi E) yazmayacaq Sözlərin birində səslərin sayı hərflərin sayına bərabərdir: “Kərpic” sözünə hansı şəkilçi artırıldıqda vurğu sözün son A) radio B) mətbuat C) təbii D) poeziya E) ədəbiyyat hecasına düşmür? A)-in B)-lər C)-də D)-dir E)-dən Uzun saitli sözlər cərgəsini göstərin: A) inşa, bənna, ağız B) sahil, aləm, adət C) sinə, alt, era Hansı sözdəki qalın, dodaqlanan, qapalı sait uzin tələffüz olunur? D) açar, Nazim,xaqn E) sitat, təlim, sabun A) novruz B) nümunə C) quzular D) soyuqdan E) turşməzə “Ərk” sözünə saitlə başlanan şəkilçi artırdıqda nə üçün “k” samiti “y” samitinə keçnir? A) Azərbaycan mənşəli söz olduğu üçün. B) İki samit yanaşı gəldiyi üçün. C) Təkhecalı olduğu üçün. D) Samit səslə başladığı üçün. E) Söz sonundakı “k” samiti cingiltili “g” kimi tələffüz olunduğu üçün. Neçə sözdə vurğu axırıncı hecaya düşmür? Şahin, məsud, elçi, ahəng, nümunə, sahil, hökmən, vəfadar. A) heç birində B) 1 C) 2 D) 3 E) 4  43   44 

ОРФОЕПИЙА 4. “К” самити сюз ортасында кар самитля битян щеъадан сонра эялян щеъа башында ъинэилтили гаршылыьы олан “э” кими тяляффцз олу- нур. Мяс: тяшкил(тяшэил), кцскцн(кцсэцн), юткцн (ютэцн), битки ORFOЕPİYA dilçilik eiminin ədəbi dilin tələffüz (битэи) вя с. normalarından və qayda-qanunlarından bəhs edən bir bölməsidir. Сюз ортасында “ф”, “щ” самитляри иля битян щеъадан сонракы Orfoepiya yunanca “düzgün”,“dürüst” mənasında olan orthos sözü щеъанын башындакы (к) сяси йазылдыьы кими тяляффцз олунур. Мяс: ilə “danışıq”, nitq” mənasında olan epos söpzünün birləşməsindən мющкям (мющкям), мящкум (мящкум), яфкар (яфкар) вя с. əmələ gələn bir termindir. Сюз ортасындакы юртцлц щеъадан яввялки, гапалы щеъаnın Дилимизин лцьят тяркибиня дахил олан сюзлярин мцяййян групу сонундакы (к) сяси “й”нын кар гаршылыьы олан (х&#;) кими тяляффцз йазылдыьы кими тяляффцз едилмядийи кими, яксиня, дейилдийи кими дя олунур. Мяс: кяклик (кях&#;лик), Якбяр (Ях&#;бяр), тяклиф (тях&#;лиф) вя с. йазылмыр. Мяс: китаб (китап), баьлайыр (баьлыйыр), игтидар (иктидар), 5. “Э” самити сюз ортасында ики саит арасында (саитлярдян бири щиккя (щикэя), сяъдя (сяждя), шящярли (шящярри), мяхфи (мяхви) вя с. вя йа щяр икиси инъя олмалыдыр) “й” мяхряъиндя тяляффцз олунур. “Фонетика” бюлмясинdə бязи saitlərin uzun tələffüzü, (k) Мяс: иэид (ийид), яэяр (яйяр), мяэяр (мяйяр) вя с. səsinin yazıda ifadəsi, qoşa saitli və qoşa samitli sözlərin yazılışı Сюз сонунда “н” самити иля бирликдя эялян “э” самити бир və tələffüzü, sözlərin sonunda cingiltili самитлярин йазылышы вя гядяр кар, “к” чаларында тяляффцз олунур. Мяс: зянэ (зянк), тцфянэ тяляффцзц, сону г вя к иля битян чохщеъалы сюзлярин йазылышы вя (тцфянк), гяшянэ (гяшянк), кцлцнэ (кцлцнк) вя с. тяляффцзц барядя мцфяссял мялумат верилдийиндян, биз дцзэцн 6. “Т” самити ясл Азярбайъан сюзляринин, еляъя дя дилимизин тяляффцз цчцн ваъиб олан бир сыра хцсусиййятляри эюстярмякля фонетик хцсусиййятляриня уйьунлашмыш алынма сюзлярин дахилиндя кифайятляняъяйик. кар самитдян сонра йанашы эяляндя (д) кими тяляффцз олунур. Мяс: 1. “Й” самити юзцндян яввял эялян ачыг саитляри гапалы ахтар (ахдар), уста (усда), дяфтяр (дяфдяр), мцхтясяр (мцхдясяр) саитляря чевиря билдийиндян шякилчилярдя “y” самитиндян яввял эялян вя с. (а) вя (я) сясляри тяляффцз заманы (й) сясинин тясири иля гапалы (ы, u) вя Рус вя Авропа дилляриндян дилимизя кечян сюзлярдя ися “t” (и, ü) сясляриня чеврилир. Мяс: арабайа (арабыйа), алмайаъаг самити йазылдыьы кими, юз мяхряъиндя тяляффцз олунур. Мяс: актив (алмыйаъах), дявяйя (дявийя), динляйяр (динлийяр), oynayır (актиф), трактор (трактор) вя с. (oynuyur), bölgəyə (bölgüyə) вя с. Эери ассимилйасийа (уйушма) нятиъясиндя сюз кюкцнцн 2. “Г” самити сюзцн ортасында кар самитдян яввял йанашы эя- ахырында эялян “t” самити бязян “ч” самити кими тяляффцз олунур. ляндя, тякщеъалы сюзлярин сонунда, чохщеъалы алынма сюзлярин со- Мяс: ъцтчц (ъцччц), нювбятчи (нювбяччи) вя с. нунда кар гаршылыьы олан (к) кими тяляффцз олунур. Мяс: рягс (рякс), 7. Сону “д” иля битян сюзлярdə бу сюзлярдян сонра самитля мяшг (мяшк), мягсяд (мяксяд), ирг (ирк), ашиг (ашик), натиг башланан шякилчи вя йа сюз эялдикдя (д) сяси (т) кими, карлашмыш (натик), филолог (филолок) вя с. щалда тяляффцз олунур. Мяс: полад (полат), сюйцдляр (сюйцтдяр), Чохщеъалы ясл Азярбайъан сюзляринин, еляъя дя дилимизин палыд кютцйц (палыт кютцйц) вя с. фонетик системиня уйьунлашмыш бир сыра алынма сюзлярин сонунда Бязян иряли ассимилйасийа нятиъясиндя шякилчинин биринъи сяси (г) сяси (х) чаларында тяляффцз олунур. Мяс: узаг (узах), торпаг олан (д) (н) сяси иля явяз олунур. Мяс: ялимдян (ялимнян), сяндян (торпах), чанаг (чанах) вя с. (сяннян), йериндян (йериннян), эедяндян (эедяннян) вя с. 3. Сюз ортасында кар самитдян яввял эялян (ь) сяси карлашмыш 8. “З” самити ашаьыдакы мягам вя шяраитлярдя бир гядяр кар- щалда, (х) чаларында тяляффцз олунур. Мяс: баьча (бахча), саьсаьан лашмыш чаларлыгда (с) кими тяляффцз олунур: (сахсаьан) вя с. - тякщеъалы сюзлярдя “з” дян яввял йанашы кар самит оларса. Мяс:мящз (мящс),ляфз (ляфс) вя с.  45   46 

- чохщеъалы сюзлярин сонунда. Мяс: алмаз (алмас), бякмяз Орфоепийа гайдаларына эюря сюздя ики кар самит йанашы (бякмяс), айаз (айас) вя с. ишляняндя самитлярдян икинъиси ъинэилтили чаларда тяляффцз олунмалы- - сону “з” иля битян чохщеъалы сюзляря самитля башланан шякил- дыр. Буна эюря дя сюз ортасында гоша “ф”дан яввял йанашы кар са- чи вя йа сюз гошулдугда. Мяс: алмаздан (алмасдан), Араз чайы мит олдугда (ф) сясини ъинэилтили чаларда, (в) кими тяляффцз етмяк (Арас чайы) вя с. олар. Мяс: кяшфиййат (кяшвийат), асфалт (асвалт), мяхфи (мяхви) вя с. - эери ассимилйасийа нятиъясиндя “-маз” шякилчисинин сонунда “В” самити чохщеъалы сюзлярдя сюз ортасында кар самит- эялян (з) сяси карлашыр вя чох заман (с) кими тяляффцз олунур. Мяс: дян яввял эяляндя, тякщеъалы сюзлярдя кар самитдян сонра вя яввял сатмазсан (сатмассан), эюрмязсян (эюрмяссян) вя с. йанашы ишляндикдя карлашыр вя (ф) кими тяляффцз олунур. Мяс: авто- 9. Сюз ортасында самитля башланан щеъадан яввялки щеъанын бус (афтобус), тавтолоэийа (тафтолоэийа), сювт (сюфт), мящв (мящф), сонундакы “ч” самити азаъыг “ш” чаларында тяляффцз олуна биляр. сящв (сящф) вя с. Мяс: гачгын (гашгын), кечди (кешди), гачды (гашды) вя с. Ики вя икидян артыг щеъалы алынма сюзлярин сонундакы – тив Сюзцн ортасында “ъ” иля битян щеъадан сонракы щеъа ъи- морфеминдяки “в” самити (ф) кими тяляффцз олунур. Мяс: актив (ак- нэилтили самитля башланарса вя тякщеъалы сюзлярин сонунда “ъ” дан тиф), коллектив (коллектиф) вя с. яввял саит варса, (ъ) сяси (ж) сяси кими тяляффцз олунур. Мяс: виъдан “Б” самити ашаьыдакы мягам вя шяраитдя азаъыг карлаш- (виждан),яъдад (яждад),сяъдя(сяждя), эиъ (эиж) вя с. мыш, йяни “п” самити чаларлыьында тяляффцз олунур: “Ъ” самити чохщеъалы сюзлярин сонунда, тякщеъалы сюзлярин - чохщеъалы сюзлярин сонунда. Мяс: китаб (китап), мяктяб сонунда “ъ”дан яввял самит сяс оланда, сону “ъ” иля битян (мяктяп) вя с. чохщеъалы сюзляря самитля башланан шякилчи вя йа сюз - тякщеъалы сюзлярин сонунда самитля йанашы ишляняндя. Мяс: гошулдугда карлашмыш щалда, (ч) кими тяляффцз олунур. Мяс: кясб (кясп), гясб (гясп), гялб (гялп) вя с. аьаъ (аьач), чякиъ (чякич), тунъ (тунч), кцнъ (кцнч), ялаъсыз - сюз ортасында кар самитля башланан щеъадан яввялки щеъа- (ялачсыз), горхунъ щадися (горхунч щадися) вя с. нын сонунда. Мяс: мцбтяда (мцптяда), ибтидаи (иптидаи) вя с. “Н” самити эери ассимилйасийа нятиъясиндя сюзцн - сюз ортасында вя сюз сонунда кар самитдян яввял онунла ортасында вя ахырында (м) сяси иля явяз олунур. Мяс: зянбил йанашы эяляндя. Мяс: абстракт (апстракт), абсис (апсис), щябс (щяпс) (зямбил), сцнбцл (сцмбцл), шянбя (шямбя), эцнбяз (эцмбяз), вя с. бяйянмир (бяйяммир) вя с. - сону “б” иля битян сюзляря самитля башланан шякилчи вя йа “Т”, “д”, “с” , “з”, “ш” самитляри иля битян сюзляря (л) сяси сюз гошулдугда. Мяс: китаблар (китаплар), мяктуб йетишмяди (мяк- иля башланан шякилчиляр гошулдугда (л) сяси (д) сяси иля явяз олунур. дуп йетишмяди) вя с. Мяс: атлар (атдар), адлы(адды), арвадлар (арваддар), сясляр (сясдяр), Икинъи шяхсин ъям шякилчиси олан –сыныз4 шякилчисинин гызлар (гыздар), гышлаг (гышдаь), гушлар (гушдар) вя с. йазылышы иля тяляффцзц фярглидир. Мяс: гардашымсыныз (гардашымсыз), “Р” самити иля битян сюзляря “л” самити иля башланан эедяъяксиниз (эедяъяксиз) вя с. шякилчи гошулдугда (л) сяси (р) кими тяляффцз олунур. Мяс: варлы (вар- Гейд: Йухарыда гейд олунанлары мянимсядикдян сонра ры), нарлар (наррар), шящярли (шящярри) вя с. щямин гайдалары шякилчилярин тяляффцзцня тядбиг етмякля шякилчилярин “Н” самити иля битян сюзляря “л” самити иля башланан шякилчи бцтцн нювлярини дцзэцн вя асанлыгла тяляффцз етмяк олар. гошулдугда (л) сяси (н) кими тяляффцз олунур. Мяс: оьланлар (оьлан- ИЛЯ (-ла, -ля) гошмасы йазылышындан фяргли олараг самитля нар), айдынлыг (айдынныь), кинли (кинни) вя с. битян сюзлярдян сонра –нан (-нян), саитля битян сюзлярдян сонра ися Фелин индики вя гейри-эяти эяляъяк заманынын III шяхсин –йнан (-йнян) шяклиндя тяляффцз олунур. Мяс: ня аьылла (ня аьыл- ъяминдя –лар2 шякилчисиндян яввял эялян (р) сяси (л) кими тяляффцз нан), ат иля (атнан), гузу иля (гузуйнан) вя с. seafoodplus.info: алырлар(алыллар), эялярляр(эялялляр), билярляр(билялляр) вя с.  47   48 

ЦЧЦН гошмасы йазылышындан фяргли олараг тяляффцздя го- 9. “T” ilə yazılıb [d] ilə tələffüz edilən sözlərin cərgəsini göstərin? шулдуьу сюзля битишик щалда, -чын4 шяклиндя тяляффцз олунур. Мяс: A) dəctə, fıstıq, yastı B) stadion, doktor, xətt C) taxta, avtomat, онун цчцн (онунчцн), юзцм цчцн (юзцмчцн), сянин цчцн (сянин- material D) mütəkkə, bitki, nöqtə E) otuz, metal, həyat чин) вя с. ИДИ, ИМИШ щиссяъикляри самитля битян сюзляря артырылдыгда Verilmiş saylardan biri yazılışından fərqli tələffüz olunur: тяляффцз заманы – ды4 , -мыш4 шяклиндя, саитля битян сюзлярдя ися – A) on üç B) əlli C) səkkiz D) on bir E) yetmiş йды4, -ймыш4 кими дейилир. Мяс: мцяллим иди (мяллимди), аьаъ имиш Tələffüzü səhv verilən sözü göstərin: (аьаъмыш), дюйцшчц иди (дюйцшчцйдц), тялябя имиш (тялябяймиш) вя с. A) [torpax] B) [sənnən] C) [dokquz] D) [qonax] E) [montyor] Гейд: Сюзцн йазылышы вя тяляффцзц, щярф вя сяс тяркиби фонетик тящлилин ясас щялгяляриндян бирини тяшкил етдийиндян орфоепийа гай- Sözlərdən birinin tələffüz şəkli düzgün göstərilməmişdir: даларынын юйрянилмяси ваъиб вя зярури тяляблярдян биридир. A) [cama:t] B) [şö:bə] C) [Sətdar] D) [aylə] E) [səlis] DƏYƏRLƏNDİRMƏ TESTLƏRİ Düzgün tələffüz qaydaları hansı terminlə ifadə olunur? A) əlifba B) qrafika C) orfoqrafiya D) orfoepiya E) fonetika 1. Verilmiş sözlərdən hansının deyilişi ilə yazılışı fərqlənmir? A) qonaq B) ləçək C) kürək D) türk E) yarpaq K hərfi hansı sözdə [y] samitinin kar qarşılığını ifadə edir? A) külçə B) əkinçi C) kötək D) komacıq E) əmlak 2. Yazılışı ilə deyilişi fərqlənən sözü göstərin: A) növbə B) sənət C) dava D) qarğa E) çalğı “O” ilə yazılıb [a] ilə tələffüz olunan sözlər cərgəsini göstərin: A) samovar, kolxoz, konvert B) kobra, opera, oktyabr C) stadion, 3. Neçə sözün yazılışı ilə deyilişi fərqlənir? radio, Ostankino D) avtobus, doktor, opera E) rejissor, diktor, komitə açar, məşğələ, tüfəng, qoruq, sarışın, ailə A) 3 B) 2 C) 4 D) 5 E) 1 Söz birləşmələrinin hansında asılı sözün son samiti kar tələffüz olunur? 4. Hansı sözün tələffüz şəkli düzgün göstərilməyib? A) palıd ağacı B) ürək ağrısı C) kənd yolu D) rəssam ömrü A) [otlamax] B) [küsgün] C) [baytar] D) [gümannı] E) [dərd] E) kitab alıclsı 5. Yazılışı ilə deyilişi fərqlənməyən sözləri göstərin: “Dumanlıq və şaxtalı bir gecə idi” cümləsində neçə yerdə yazılışdan 1.üzvlük 2.müsibət seafoodplus.infoır 4.içalat 5.gömgöy 6.aşıqlar fərqli tələffüz məqamı var? A) 1,4,5 B) 3,4,5 C) 2,4,5 D) 2,4,6 E) 1,3,5 A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) belə məqam yoxdur 6. Yalnız birinin deyilişi ilə yazılışı eynidir: Hansı sözdə “u” saiti uzun tələffüz olunur? A) idealist B) inşaat C) əlavə D) əlacsız E) saat A) Qulu B) xüsusi C) xoruz D) quzu E) quyruq 7. Hansı sözün yazılışı ilə tələffüzü fərqlənmir? “Sən” və “o” işarə əvəzlikləri hansı halda fərqli şəkildə tələffüz A) hökmdar B) səcdə C) radio D) tövbə E) səyahət olunur? A) yiyəlik B) yönlük C) təsirlik D) yerlik E) çıxışlıq 8. Verilmiş bəndlərin hansında orfoepiya qaydasına əməl edilməmişdir? A) [dırmaxlıyır] B) [topluyur] C) [bəsləyir] D) [bağlıyır] E) [qatdıyır] Tələffüzü səhv göstərilən sözü göstərin: A) [bitginnix] B) [bannamaq] C) [ma:licə] D) [nənəmnən] E) [varrı)  49   50 

Hansı sözlərdə son samit [x&#;] kimi tələffüz olunmur? 1.kürək seafoodplus.info seafoodplus.infoək 4.türk seafoodplus.infok seafoodplus.infoək ОРФОГРАФИЙА A) 1,4,5 B) 1,6 C) 2,3,6 D) 3,6 E) 2,4,5 Hansı sözlərdə cingiltili samit özünün kar qarşılığı kimi tələffüz 1. ОРФОГРАФИЙА йазылы нитгдя дил ващидляринин йазылышыны olunur? тянзимляйян гайдалар системидир. Орфографийа йазылы нитгин 1.möhkəm 2.çəkicdən 3.şəhərli seafoodplus.infoır 5.füsnkar нормаларыдыр ки, бу нормаларын конкрет дил ващидляриня эюря A) 2,4,5 B) 1,2 C) 3,4,5 D) 1,4 E) 2,4 гануниляшдирилмиш мцхтялиф тязащüрляри орфографийанын гайдаларыны тяшкил едир. Hansı say yazılışından fərqli tələffüz edilir? Мцасир Азярбайъан дилинин орфографийа гайдалары, ясасян цч A) yeddi B) altı C) on beş D) doqquz E) on üç принсип – фонетик, морфоложи вя тарихи яняняви цзяриндя гурулмушдур. Hansı sözdə şəkilçinin tələffüzü yazılışından fərqlənir? Азярбайъан дилинин юз сюзляринин вя шякилчиляринин йазылышында A) küsmüşəm B) gəlirsən C) görərdin D) bilirsiniz E) gəlmisən ашаьыдакылары эюзлямяк лазымдыр: Neçə sözün yazılışı ilə tələffüzündə fərq vardır? Сон сяси “д”, щям дя “т” иля дейилян сюзляр “д” иля йазылыр. palıd, tikmək, poema, parafin, planşet, torpaq, süzgün Мяс: булуд, гурд, кянд, полад вя с. A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 Сон сяси “к”, “э”, “й” иля дейилян икищеъалы вя чохщеъалы сюзляр “к” иля йазылыр. Мяс: бюйцк, кяпяняк, щюрцмчяк, чичяк, чюряк вя с. Hansı sözün tələffüzü düzgün göstərilməmişdir? Сон сяси “ь”, “х”, “г” иля дейилян икищеъалы сюзляр “г” иля йазы- A) [dannamaq] B) [kitap] C) [sönməx] D) [bitgü] E) [təbi:] лыр. Мяс: булаг, гашыг, гонаг, йарпаг вя с. Сон сяси “ъ”, “ч”, “ж” вя йа “ш” иля дейилян сюзляр “ъ” иля йазы- Hansı sözdə uzun saitlə vurğulu heca üst-üstə düşür? лыр. Мяс: аьаъ, гылынъ, динъ, кярпиъ, эеъ, сцзэяъ, саъ, эцъ вя с. A) şahid B) sonra C) nəzarət D) Rəna E) sabiq Alınma sözlər a və o ilə deylilməsindən asılı oımayaraq, o ilə yazılır. Məs: avtomat, velosiped, kollektiv, kombinat, obyekt, Səslərin sayı hərflərin sayından az olan sözü göstərin: poema, problem, solist, motor, polkovnik və s. A) tarix B) lövbər C) güzəşt D) bazar E) faciə Birinci hecasındakı samiti həm n, həm də m ilə deyilən 29) Cərgələrdən birindəki sözlərdə qapalı sait uzun tələffüz olunur: sözlər n ilə yazılır: anbar, qənbər, zənbil, günbəz, sünbül, şənbə A) şirin, Şiraz, şivə B) tarix, qasid, irfan C) bişərəf, nümunə, (kombayn, kombinat, kömbə, pambiq) sözləri istisnadır. əqidə D) innabı, asiman, asudə E) daimi, şura, sima Tərkibində qeyri, əks, küllü, anti, eks, vitse, kontr, ober, super sözləri işlənən mürəkkəb sözlər defislə yazılır: qeyri-adi, əks- 30) –lar2 aşağıdakı sözlərdən neçəsinə artırılarkən onun yazılışı ilə inqilab, küllü-ixtiyar, vitse-admiral, kontr-admiral, ober- tələffüzü arasında fərq olur? leytenant, super-market. Kəniz, məktəb, ləçək, yasəmən, qaz, tağ, məktub, dəmir Tərkibində izafət olan sözlər defislə yazılır: tərzi-hərəkət, A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 nöqteyi-nəzər, həddi-buluğ, tərcümeyi-hal. -mı, -mi, -mu -mü sual ədatı da, də ədatından və bağlayıcılarından ayrı yazılır: Sən də mi gedirsən? O, yenə də mi danışacaq? Bu gün Əli də mi dərsə gəlmişdi? və s. Mirzə, hacı, şeyx, seyid, soltan, ağa, bəy, xan, xanım və s.  51   52 

mə&#;rifət, mə&#;ruz, mə&#;ruf, məs&#;ud, məs&#;ul, mə&#;sum, məş&#;əl, mə&#;şuq, rütbə, ləqəb və titul bidirən sözlər qoşulduğu sözlərdən əvvəl mə&#;şum, mö&#;bid, mö&#;min, mö&#;təbər, mö&#;tədil, mö&#;tərizə, mö&#;cüz, gələndə böyük, sözlərdən sonra gəldikdə isə kiçik yazılır: Mirzə mö&#;cüzə, nə&#;rə, nəstə&#;liq, nə&#;ş, nə&#;şə, nəş&#;ət, rə&#;d, rə&#;y, rə&#;na, sə&#;ləb, Fətəli, Hacı Qara , Seyid Əzim. Şah İsmayıl, Soltan Mahmud, Sən&#;an, sün&#;i, sür&#;ət, süstrə&#;y, tə&#;bir, tə&#;qib, tə&#;diyə, tə&#;yin, tə&#;kid, Abbas mirzə, Nadir şah, Abbasqulu ağa, Fətəli xan, Heyran təl&#;ət, tə&#;nə, tə&#;rif, tə&#;sir, tə&#;sis, tə&#;xir, tə&#;cil, tə&#;cili, fe&#;l, fe&#;lən, xanım və s. xariqül&#;adə, hey&#;ət, cür&#;ət, şə&#;ban, şər`ən, şər&#;i, şə&#;şəə, şə&#;şələmək, Aşağıdakı sözlər bu qayda ilə yazılır: abreviyatura, anten, şö&#;bə, şö&#;lə. heyif, hissiz-duyğusuz, hospital, hotel, Höte, hüsncamal, Qeyd: Yuxarıdakı sözlərdən düzələn yüzdən yuxarı hüsnrəğbət, hüsntəvəccöh, kompyuter, meyil, şeir, şillə, tuyuq. apostroflu söz vardır ki, onları məhz həmin sözlərdən düzəldiyi və tələffüz şəkilləri qeyd olunan sözlərlə eyni olduğu üçün 2. АПОСТРОФ ИШАРЯСИ. Апостроф сюзц йунанъа aрos- siyahıya salmağa lüzum görmədik. troрhes (“чеврилиш”, “чюнцк”) сюзцндян дцзялдилмиш бейнялхалг терминдир. 3. ДЕФИС ИШАРЯСИ. Латынъа “айырма” мянасыны верян Apostpoflu sözlər dilimizə ərəb dilindən keçmişdir. divisio сюзцндян олан дефис ( - ) ишаряси йазыда истифадя олунан ян Яряб дилиндян дилимизя кечян бязи сюзлярин биринъи, бязян дя икинъи гыса цфцги хятдир. Азярбайъан йазысында бу ишарядян ашаьыдакы мя- щеъасында ə, e, ö saitlərinin uzun tələffüzünü göstərmək вя йа гамларда истифадя олунур: сюзцн birincisi самитля битян və ikincisi саитля башлайан щеъаları - Мцряккябляшмиш сюзлярин вя ифадялярин йазылышында. Мяс: arasında ayrıc və saitin айдын тяляффцз олмасыны билдирмяк цчцн бу ала-бязяк, аз-аз, гейри-рясми, якс-щцъум, дост-таныш, йер-эюй ишарядян истифадя олунур. Мяс: тя&#;кид, е&#;зам, исте&#;дад, шю&#;ля, яш&#;ар, вя с. мя&#;шял, мяс&#;уд, мял&#;ун, ъцз&#;и, гит&#;я вя с. - Сюз щиссяляри арасында: а) сятирдян сятря кечирмядя (ишля-йир, Саитлярдян сонра ишлянян апостроф ишаряси щям щямин саитин динлямиш-дир) вя с; б) айрыъа йазылан шякилчилярин яввялиндя (- узун тяляффцз едилдийини, щям дя щеъа айрыъыны, самитлярдян сонра дан2,-лар2, -чы4, -даш вя с.; ъ) рягямля йазылан сайлара битишян ишлянмяси ися йалныз щеъа айрыъыны билдириr. шякилчилярля рягям арасында (5-ъи, 9-ъу) вя с. Apostrof işarəsindən hazırda əlifbamızda orfoqrafik işarə Гейд: Нитг щиссяляри щаггында данышыларкян онларын йазылыш kimi istifadə edilməcə də, apostpoflu sözlərin klassik əsərlərin гайдалары барядя ятрафлы мялумат вериляъяйиндян дефисля йазылан dilində işləndiyini və nitqimizdə bu sözlərdən istifadə olunduğunu мцряккяб сюзляр барядя бурада эениш шярщя ещтийаъ эюрмцрцк. nəzərə alaraq apostrof işarəsi ilə bağlı məlumatları saxlamaqla yanaşı, apostpoflu sözlərin siyahısını da kitabda verməyi 4. НЮГТЯ ИШАРЯСИНДЯN ОРФОГРАФИК ИСТИФАДЯ. məqsədəuyğun hesab edirik. Ясасян дурьу ишаряси кими ишлянилян нюгтя мцхтялиф мягамларда Dilimizdə işlənən apostroflu sözlər, əsasən, aşağıdakılardır: орфографик ишаря щалында да ишляндийиндян, орфографийа гайдалары bə&#;zən, bə&#;zi, bid&#;ət, vüs&#;ət, də&#;vət, e&#;dadi, e&#;dadiyyə, e&#;dam , e&#;zaz, сырасында нюгтянин дя орфографик мягамлары гейд олунмалыдыр. e&#;zamiyyət, e&#;lam, e&#;lan, e&#;mal, e&#;tibar, e&#;tiqad, e&#;tidal, e&#;tila, e&#;tina, Бунлар, ясасян ашаьыдакылардыр: e&#;tiraz, e&#;tiraf, ə&#;za, ə&#;yan, ə&#;la, əl&#;an, ən&#;am, ən&#;ənə, zə&#;f, zə&#;fəran, - Сыра билдирян рягям вя щярфлярдян сонра нюгтя гойулур. Мяс: 1., 2., А., В. вя с. zilqə&#;də, iste&#;dad, iste&#;fa, yə&#;ni, yə&#;s, Kə&#;bə, kəme&#;tibar, kəmcür&#;ət, - Шяхс ады гысалтма йолу иля анъаг баш щярфля йазыланда баш lə&#;l, lə&#;n, lə&#;nət, me&#;mar, me&#;rac, mə&#;bəd, mə&#;bud, mə&#;də, mə&#;dən, щярфдян сонра нюгтя гойулур. Мяс: М. Рясулзадя, seafoodplus.infoй, mə&#;zun, mə&#;zuniyyət, mə&#;zur, mə&#;yus, mə&#;kulat, mə&#;kus, mə&#;lum, seafoodplus.infoри, seafoodplus.info, seafoodplus.infoмов, seafoodplus.info seafoodplus.info вя с. məl&#;un, mə&#;mul, mə&#;mur, mə&#;na, mə&#;nəvi, mə&#;nən, mə&#;nidar, mə&#;rəkə,  53   54 

- Цмуми сюзлярдян ихтисар йолу иля дцзялдилян вя анъаг йазыда - Bağlayıcısız tabesiz mürəkkəb cümlənin tərəfləri arasında. ишлядилян гысалтмаларын сонунда нюгтя гойулур. Мяс: б.к. (бу кими), Məs: Külək kəsdi, şədırğı yağış yağmağa başladı və s. е.д. (елмляр доктору), вя с. (вя саиря), акад. (академик), йол. (йол- - Tabeli mürəkkəb cümlənin tərəfləri arasında. Məs: Kim даш) вя с. vaxtında gəlsə, qabaq cərgələrdə özünə yer tapa bilər və s. - Xitab və nidalardan sonra. Məs: Tərlan, biz ancaq sənə 5. DURĞU İŞARƏLƏRİ. Şifahi nitqdə səsin intonasiyasını, inanıriq. Paho, bu lap ağ oldu və s. ucalıb-alçalmasını, fasiləni yazıda əks etdirən işarələrə durğu - Modal və ara sözlərdən əvvəl və sonra. Məs: Kamran, işarələri deyilir. Azərbaycan dilinin yazısında aşağıdakı durğu şübhəsiz, ağllı oğlandır. Biz, əlbəttə, qalib gələcəyik və s. işarələrindən istifadə edilir: vergül (,), nöqtə (.), tire ( - ), nöqtəli Nöqtə işarəsindən durğu işarəsi kimi, əsasən, nəqli cümlələrin vergül (;),qoşa nöqtə (:),sual (?), nida (!), mötərizə ( ),dırnaqlar (“ “). və sakit intonasiya ilə deyilən əmr cümlələrinin sonunda istifadə Vergül işarəsindən, əsasən, aşağıdakı məqamlarda istifadə olunur. Məs: Məmmədzadənin rayona gəldiyi üç gün idi. olunur: Götürdüyünüz kitabları qaytarın və s. - Sadalanma intonasiyası ilə deyilən həmcins üzvlər arasında. Tire işarəsindən aşağıdakı məqamlarda istifadə olunur: Məs: Firidun, Rza Qəhrəmani və Kürd Əhməd dünən Təbrizə yola - Əlavələrdə. Məs: Hüseyn – bu arıq uşaq hamının gözünün düşdülər. odunu almışdı və s. - Mübtəda rolunda çıxış edən o və bu əvəzliklərindən sonra - Ümumiləşdirici söz həmcins üzvlərdən sonra gələndə. Məs: ( bu zaman o və bu əvəzliklərindən sonra fel, qoşma, bağlayıcı və Bağ, bostan, zəmilər – hər şey yanıb külə dönmüşdü və s. ədat işlənərsə, vergülə ehtiyac olmaz). Məs: Bu, qartaldır. O, məğrur - Əlavə cümlələrin hər iki tərəfində. Məs: May ayının beşi – quşdur və s. babası həmin gün anadan olmuşdu – Nigar üçün bayram idi və s. - Cümlənin ortasında işlənən lakin, amma, ancaq Dialoqda iki və ya daha artıq şəxsin danışığı verildikdə. Məs: bağlyıcılarından əvvəl. Məs: Zəng çalındı, amma (ancaq, lakin) heç - Sabah toya gedəcəksənmi? kəs yerindən tərpənmədi və s. - Yox. Bəs sən? - Təkrarlanan ya, həm, gah, nə bağlayıcılarında birincisi - İmkan olsa, gedərəm və s. istina olmaqla sonrakılardan əvvəl. Məs: Dünən həm Qədir, həm - Vasitəsiz nitq işlənmiş cümlələrdə vasitəsiz nitq ilə müəllif Şakir, həm də Turan dərsə gecikmişdi. Kəndə ya piyada, ya da atla nitqi arasında. Məsələn: Həzrət Əli buyurmuşdur: - Hər kəs öz qalxmaq lazım idi və s. dilinin altinda gizlənib. Vağzala sür, - dedi, - orada bilərsən və s. - Cümlənin əlavəsindən sonra işlənən yəni bağlayıcısından Nöqtəli vergüldən aydınlaşdırma əlaqəli tabesiz mürəkkəb əvvəl. Məs: Gecə, yəni meşədə yanğın baş verəndə mən rayon cümlənin tərəflərini təşkil edən cümlələrin ikincisisində vergül işarəsi mərkəzində olmuşam və s. olduqda istifadə olunur. Məs: Hərə bir iş ilə məşğul idi; oğlanlar - Sonuncusu istisna olmaqla təkrarlanan da, də ağacların dibini belləyir, qızlar su daşıyır, müəllim isə artıq budaqları bağlayıcılarından əvvəl. Məs: Qoca da, cavan da, uşaq da bu səsin kəsirdi və s. sehrinə düşmüşdü və s. Qoşa nöqtədən aşağıdakı hallarda istifadə edilir: - Çünki, ona görə ki, yoxsa bağlayıcılarından əvvəl. Məs: - Ümumiləşdirici söz həmcins üzvlərdən əvvəl gələndə. Məs: Sevər məclisdə çox qalmadı, çünki (ona görə ki) başı ağrıyırdı. İçəridəkilələr – arvad, uşaq, qız, gəlin səs-səsə verib ağlaşırdılar və s. İmtahanları vaxtında ver, yoxsa kursda qalarsan və s. - Aydınlaşdırma əlaqəli tabesiz mürəkkəb cümlənin tərəfləri - Ki bağlayıcısından sonra. Məs: Dedi ki, gəlirəm və s. arasında. Məs: Qəşəmin işi yüngül və sərfəli idi: o, indi evlərə məktub daşıyırdı və s.  55   56 

- Müəllif nitqindən sonra gələn vasitəsiz nitqlə müəllif nitqi -варi. Мяс: галхан-варi, йцнэцл-варi вя с. arasında. Məs: Məhəmməd peyğəmbər demişdiur: - Bir saat elm -дар. Мяс: ев-дар, ямяк-дар вя с. öyrənmək altmış illik ibadətdən əfzəldir və s. -даш. Мяс: силащ-даш, вятян-даш вя с. Sual işarəsindən sual cümlələrində istifadə olunur. Məs: Bir -и (-ви). Мяс: ингилаб-и, гярб-и, сыра-ви, даиря-ви вя с. yerin ağrımır ki? və s. -кар. Мяс: хилас-кар, тяляб-кар вя с. Nida işarəsindən nidalardan, nida cümlələrindən, bəzən də -эил. Мяс: бабам-эил, баъым-эил вя с. bəli, xeyr sözlərindən sonra istifadə olunur. Məs: Aha! Hərif gözə kül -стан (-ыстан). Мяс: Эцръц-стан, Даь-ыстан вя с. üfürür. Bir kərə yüksələn bayraq bir daha enməz! Xeyr! Onu -кеш. Мяс: мала-кеш, ъяфа-кеш вя с. eşitməyəcəyəm! və s. - Фели баьлама дцзялдян –кян шякилчиси. Мяс: эедяр-кян, Əlavə cümlələri fərqləndirmək üçün tire işarəsindən istifadə охуйур-кян вя с. olunduğu kimi, mötərizədən də istifadə edilir. Məs: Bacım (Fəttah -Мякан исми билдирян-лаг шякилчиси. Мяс:гыш-лаг, чай-лаг вя с. anasını belə çağırırdı) biz evə yığışana qədər çayı dəmləməzdi və s. -Юн шякилчиляри на-, би-, ба- вя с. Мяс: на-мярд, би-савад, ба- Dırnaq işarəsindən vasitəsiz nitqli cümlələrdə və sitatlarda мязя вя с. istifadə olunur. Belə ki, əksər hallarda vasitəsiz nitq dırnaq içərisində, Гейд: Диэяр орфографик гайдалар барядя дярслик бойу конк- sitatlar isə bir qayda olaraq dırnaq içərisində verilir. Məs: Fərmanı рет мювзуларла баьлы олараг мцфяссял мялумат верилдийиндян бура- görən kimi sifətinə xoş bir təbəssüm yayılar: “ Xoş gördük, gözəl да онлары бир даща садаламаьа лцзум эюрмядик. bala!”,- deyə uşağın başını sığallayardı. Akademik Əziz Mirəhmədov yazır: “Məhəmməd Hadi milli Azərbaycan romantizminin yaradıcılarından biri və bu ədəbi cərəyanın başçısıdır”. DƏYƏRLƏNDİRMƏ TESTLƏRİ 1. Sözlərin düzgün yazılış qaydaları hansı terminlə ifadə olunur? 6. ШЯКИЛЧИЛЯРИН ЙАЗЫЛЫШЫ. Азярбайъан ядяби дилиндя A) əlifba B) orfoqrafiya C) orfoepiya D) leksika E) fonetika ишлянян шякилчиляр ащянэ ганунуна уйьун олараг йазылышъа ики ъцр олурлар: а) ащянэ ганунуна табе оланлар; б) ащянэ ганунуна табе 2. Verilmiş sözlərdən hansı səhv yazılmışdır? олмайанлар. A) Əliağa B) sarı təhər C) qeyri kafi D) dümağ E) gəlhagəl Ащянэ ганунуна табе олан шякилчиляр ясл Азярбайъан шякил- чиляридир ки, тяркибиндяки саитин ачыг вя йа гапалы олмасы иля баьлы 3. Sözə bitişik yazılan ədatları göstərin: олараг бунлар ики вя дюрд ъцр йазылыр. 1. bəs seafoodplus.info 3. da seafoodplus.info 5. ki 6. sana 7. mı 8. məgər seafoodplus.infoş Тяркибиндя ачыг “а” вя “я” саитляри олан шякилчиляр гошулдуьу A) 1, 2 ,6 B) 2, 6, 7 C) 3, 4, 7 D) 5, 6 ,9 E) 2, 5, 8 сюзцн ащянэиня уйьун олараг ики ъцр, тяркибиндя гапалы “ы”, “и”, “у”, “ц” саитляри олан шякилчиляр ися дюрд ъцр йазылыр. Мяс: -да, -дя, - 4. Hansı isim səhv yazılmışdır? лар, -ляр, -ын, -ин, -ун, -цн, -чы, -чи, -чу, -чц вя с. A) Əfqanstan B) Pakistan C) Türküstan D) Qobustan E) Сюз кюкцня гошулараг ащянэ ганунуна табе олмайан шякил- Hindistan чилярин чоху алынмадыр вя бунлар бир ъцр йазылыр. Ики вя дюрд ъцр 5. Hansı sıradakı sözlərə saitlə başlanan şəkilçi artırdıqda “q” “ğ”ya, йазылан шякилчиляр щям йени сюз дцзялдя, щям дя сюзцн формасыны “k” “y”ya keşmir? дяйишя билдикляри щалда, бир ъцр йазылан шякилчиляр, ясасян, сюз дцзял- A) ətək, balıq B) texnik, bioloq C) köynək, daraq D) çörək, yaraq тмя габилиййятиня маликдирляр. Бунлар, ясасян, ашаьыдакылардыр: E) kələk, quyruq  57   58 

6. Saitlə başlanan şəkilçi artırıldıqda hansı sözdə k-y əvəzlənməsi D) sənin şəklin E) nəslin ağbirçəyi baş vermir? A) ürək B) dilək C) Malik D) ətək E) kərənək Yazılışında səhvə yol verilmiş sözü göstərin. A) hökmdar B) üzürlü C) fərziyyə D) mühasibat E) səyyarə 7. Səhv yazılmış zərfləri müəyyənləşdirin: 1.qəhramancasına 2.aşıqsayağı 3.üzbəüz seafoodplus.infoasma Səhv yazılmış sözü göstərin: seafoodplus.infoəsinə 6. ildən ilə A) mərsiyyə B) səlahiyyət C) mənəviyyat D) ilahiyyat E) tərbiyə A) 2,4,6 B) 1,3,4 C) 2,4,5 D) 4,5,6 E) 1,5,6 Sözlərdən birinin yazılışında səhvə yol verilmişdir: 8. Hansı sözün yazılışı səhvdir? A) avtamat B) peşman C) bənövşəyi D) fakültə E) səlahiyyət A) atlaz B) ülvüyyət C) qumbara D) birdəfəlik E) birbəbir Hansı şəkilçilər bir cür yazılır? 9. Mürəkkəb sözlərin neçəsi defislə yazılmalıdır? A)–in,-da,-lar,-caq B)-çı,-cıl,-an,-casına C)-daş,-baz,-gil,-kar Qohum*əqrəba, dost*tanış, dəvə*dabanı, eniş*yoxuş, yanba* yan, D) bi, na,-keş,-acaq E) –pərəst, ba, -ca kol*kos A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 Verilmiş sözlərdən neçəsinin yazılışı səhvdir? hörgü, bölgə, bitki, əskər, vurğun, səpgi, küsgün Sözlərdən hansının yazılışında səhvə yol verilib? A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 A)başa salmaq B)gileygüzar C)Uzaq Şərq D)çoxbucaqlı E)açıq – aşkar Səhv yazılmış sözləri göstərin: 1.fərziyyə 2.tövsiyyə 3.təhkiyyə 4.mədhiyyə 5.fəxriyyə 6.mərsiyyə Hansı sözdə nöqtələrin yerinə “ğ” yox, “q” yazılmalıdır? A) 1, 2 B) 2,3,6 C) 3,4,6 D) 2,3,5 E) 1,3,5 A) seafoodplus.info B) daramaı C) yaylaa D) toyuun E) balıa Bunlardan birinin yazılışı səhvdir: İki cür yazılan şəkilçilərin cərgəsini göstərin: A) cəhalət B) xarüqüladə C) fərziyə D) cəfəngiyyat E) məfkurə A)–lar, -dakı, -laş, -lan B)–ma, -lıq, -qın, -çı C)–lıq, -da,-daş, -ma D) –ça, -sız, -ım, -ın E) –ağan, -qan, -ıq, ıcı “Mətin, şucaətli və qorxmas insanlar nəfisli olmazlar” cümləsində neçə sözdə orfoqrafik səhv var? Səhv yazılmış sözü göstərin: A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5 A) Səttar B) toppuz C) mütəkgə D) aşpaz E) iqtidar Səhv yazılmış sözü göstərin: Səhv yazılmış sözü göstərin: A) tövsiyyə B) kirpik C) nailiyyət D) açıq-yaşıl E) məşhur A) sarışın B) yamyaşıl C) tündqırmızı D) ağqımtıl E) yaxşıraq Sözlərdən birinin yazılışı səhvdir: Sözlərdən neçəsinin yazılışında səhv var? A) laməkan B) rəsmxətt C) mühacirət D) materialist E) üzgəc həyəcan, pambıq, inqilabi, kimyəvi, qap-qara, məhşur, məksəd, seçgi, dahiyanə, ümüdvar Sözlərdən birinin yazılışı səhvdir: A) 2 B) 3 C) 4 D) 5 E) 6 A) sui-qəsd B) tövsiyyə C) külliyyat D) peşmançılıq E) məftil Orfoqrafik səhv hardadır? Hansı sözün yazılışı səhvdir? A) alimin beyni B) beyinin sirri C) şəkilin yaxşısı A) müdrük B) təəccüb C) iştirak D) əjdaha E) olimpiada  59   60 

Hansı variantda mürəkkəb adın yazılışında səhvə yol сяс (з,я,й,и.ф) вя дюрд щярф (зе,я,и,фе), цчцнъц сюздя ися беш сяс verilmişdir? (м,а,р,и,ф) вя алты щярф (ем,а,а,ер,и,фе) вардыр вя сонунъусунда «а» A) Güney Azərbaycan B) Abbasqulu ağa Bakıxanov сяси узун тяляффцз олунур. C) Azərbaycan milli elmlər akademiyası D)Həbib Sahir 2. Сюзцн тяляффцзц иля йазылышы арасында фярг. Мясялян: şüşə E) Azərbaycan Respublikasının xalq artisti [şüşə], мцтяккя [мцтякэя] вя с. Биринъи сюзцн йазылышы вя тяляффцзц ейни олса да, икинъи сюзцн йазылышы иля тяляффцзц арасында Hansı sözün yazılışı səhvdir? фярг вардыр. A) məcarə B) kinofilm C) iştirak D) cəmiyyət E) istehza 3. Сюздя ишлянян саит сясляр вя онларын нювляри. Мясялян: гойун, эавалы вя с. Биринъи сюздяки «о» саити галын, ачыг вя додагланан, «у» саити ися галын, гапалы вя додагланандыр. Икинъи ФONETİK TƏHLİLİN QAYDALARİ сюздяки «а» саити галын, ачыг вя додагланмайан (сюздя ики «а» сяси-саити ишлянмишдир), «ы» саити ися галын, гапалы вя додагланмайан Сюзц фонетик ъящятдян неъя тящлил етмяли? Фонетик тящлил саитлярдир. билаваситя фонетик щадися вя ганунлар, хцсусиля ащянэ гануну, сяс 4. Сюздя узанан саит вармы? Мяс: мцгавимят [мцга:вимят], дцшцмц, сяс артымы иля, щеъа вя вурьу, орфоепик вя орфографик мютяризя [мю:тяризя] вя с. Биринъи сюзцн икинъи нормаларла баьлы олдуьундан, гейд олунанлары мцкяммял шякилдя нязяри ъящятдян мянимсямякля ашаьыдакылара ямял етмяк hecasındakı «а», икинъи сюзцн биринъи щecasındakı «ю» саити узанан лазымдыр. саитдир. 1. Сюзцн сяс вя щярф тяркиби. Бу заман сюзцн щярф вя сяс 5. Самит сясляр (кар вя ъинэилтили). Мясялян: щамар, дяфтяр. тяркибинин ейни вя йа мцхтялиф олмасына фикир вермяк лазымдыр. Еля Биринъи сюздя цч самит (щ,м,р) ишлянмишдир. «Щ» самитинин ъинэилтили, сюзляр вардыр ки, онларда сяслярля щярфлярин сайы, йазылышы вя тяляффцзц «м», «р» самитляринин ися кар гаршылыьы йохдур. Икинъи сюздя цч ъи- арасында щеч бир фярг олмур. Мясялян: гялям, ачар, журнал вя с. нэилтили (д,д,р) вя бир кар (ф) самит ишлянмишдир. «Д,д» самитляринин Биринъи сюздя беш сяс (г,я, л,я, м) вя беш щярф (ге, я, ел,я,ем), икинъи кар гаршылылы «т,т» «ф» кар самитинин ъинэилили гаршылыьы ися «в» сами- тидир. «Р» ъинэилтили самитинин ися кар гаршылыьы йохдур. сюздя дюрд сяс (а,ч,а,р) вя дюрд щярф (а, çе,а,ер), цчцнъц сюздя ися 6. Сюздя ащянэ гануну эюзлянилибми? Мясялян: чешмядяки, алты сяс (ж,у,р,н,а,л) вя алты щярф (же,у,ер,ен,а,ел) вардыр. Эюрцндцйц баъымэил вя с. Биринъи сюздя ащянэ гануну позулмамыш (бцтцн кими бу гялибдян олан сюзлярдя сяс вя щярфляр там ейниййят тяшкил щесалардакы саитляр инъядир: чеш-мя-дя-ки), икинъи сюз ися ащянэ га- едир вя беля сюзляр йазылыш вя тяляффцзъя фярглянмяйян сюзляр адланыр. нуна табе дейил (ба-ъым-эил; биринъи вя икинъи щесаблардакы саитляр- Еля сюзляр дя вардыр ки, онларда сяс вя щярфлярин сайы ейни «а» вя «ы» галын, сон щесабдакы «и» саити ися инъядир). олса да, тяркибляри арасында фярг олур. Мясялян: биткин, китаб, 7. Сюзцн щесалары. Мясялян: китабхана, снайпер вя с. Биринъи йарпаг вя с. Биринъи сюздя алты сяс (б,и,т,э,и,н) вя алты щярф (бе, сюздя дюрд щеъа (ки-таб-ха-на), икинъи сюздя ися ики щеъа (сынай- и,те,ке,и,ен), икинъи сюздя беш сяс (к,и,т,а,п) вя беш щярф нер) вардыр. Сюзляр щеъалара дцзэцн бюлцнмцшдцр вя онлары сятир- (ке,и,те,а,бе), цчцнъц сюздя ися алты сяс (й,а,р,п,а,х) вя алты щярф дян-сятиря кечирмяк олар. Яэяр сюз щеъайа дцзэцн (йе,а,ер,пе,е,ге) вардыр. Беля сюзляр тяляффцз вя йазылышына эюря айрылмайыбса вя ону сятирдян-сятиря кечирмяк олмурса, ону да фярглянян, лакин сяс вя щярфлярин сайы ейни олан сюзлярдир. гейд етмяк лазымдыр. Мясялян: язиз, оьул (яз-из, оь-ул). Бу сюзляр Еля сюзляр дя вардыр ки, онларда щям сяслярля щярфлярин сайы, щеъалара я-зиз вя о-ьул шякилиндя бюлцнцр вя онлары сятирдян-сятиря щям дя тяркиби арасында фяргляр олур. Мясялян: достлуг, зяиф, маариф кечирмяк олмаз вя с. Щяр цч сюзцн тяляффцзц иля йазылышы арасында фярг вардыр: 8. Сюздя вурьу щара дцшцр? Мясялян: техника, чюряк вя с. достлуг [дослух], зяиф [зяйиф], маариф [ма:риф]. Биринъи сюздя алты Биринъи сюздя вурьу биринъи щеъанын (те&#;хника), икинъи сяс(д,о,с,л,у,х) вя йедди щярф (де,о,се,те,ел,у,ге), икинъи сюздя беш  61   62 

sözдя ися сон щеъанын (чюряк&#;) цзяриня дцшцр. лянмишдир. Саитлярин щамысы ачыгдыр. «Ю» саити додагланан, «я», «я» Фонетик тящлил заманы сюзцн йазылыш формасы дейил, тяляффцз сясляри ися додагланмайандыр. Сюздяки «м», «б», «р» самитляри ъи- шякли тящлил олунур. Лакин щеъа вя вурьуйа эюря тящлил сюзцн йазылыш нэилтли, «т» самити ися кардыр. «Б»нын кар гаршылыьы «п», «т»нын ъинэ- формасы ясасында апарылыр. илтили гаршылыьы ися «д» самитидир. «М» вя «р» самитляринин кар гаршы- Гейд олунанлара ясасланараг бир нечя сюзцн фонетик лыьы йохдур. Сюз ащянэ ганунуна табедир вя вурьу сюзцн сон тящлилиня диггят едяк: щеъасына дцшцр. 1. Aйаггабы. Сюздя сяккиз сяс (а,й,а,к,г,а,б,ы) вя сяккиз щярф 4. Кяшфиййатчыдыр. Сюздя он цч сяс (к,я,ш,в,и,й,а,т,ч,ы,д,ы,р) вя (а,йе,а,ге,ге,а,бе,ы) вардыр. Сяс вя щярфлярин сайы ейни олса да, тяр- он дюрд щярф (ке, я,ше,фе,и,йе,йе,а,те,ъе,и,де,и,ер) ишлянмишдир. Сяс вя кибъя мцхтялифдир. Сюзцн йазылышы иля дейилиши фярглянир (айаггабы- щярф тяркиби мцхтялифдир. Йазылышы тяляффцзцндян фярглидир. Кяш- [айакгабы]). Сюздя дюрд саит («а»,«а»,«а», «ı») ишлянмиш, саитлдярин фиййатчы [кяшфийатчы]. Сюздяки «я», «ы» саитляри дилюнц-инъя, додаг- щамысы галындыр. «А» саитляри ачыг, додагланмайан, «ы» саити ися ланмайан, «а», «ы», «ы» саитляри ися галын-дилархасы саитляридир. Са- гапалы, додагланмайан саитдир. Сюздя узанан саит ишлянмямяишдир. митлярин дюрдц кар (к,ш,т,а), дюрдц ися (в,й,д,р) ъинэилтилидир. Сюз Сюздя дюрд самит ишлянмишдир: «й», «к», «г» «б». Самитлярдян цчц ащянэ гануна табе дейил вя щеъалар ашаьыдакы кимидир: kяш-фий-йат- («й», «г», «б») ъинэилтили, бири ися («к») кардыр. Ъинэилтили самитлярин чы-дыр. Вурьу дюрдцнъц щеъанын цзяриня дцшцр. кар гаршылыьы «х», «к», «п», «к» кар самитин ъинэилтили гаршылыьы ися Гейд: Дярс вясаитинин мцвафиг «Фонетика», «Орфоепийа» вя «г» самитидир. Сюздя галын саитлярин (а,а,а,ы) ащянэи эюзлянилмишдир. «Орфографийа» бюлмяляриндя верилян нязяри мялуматлары вя йухары- Дюрд щеъалы сюздцр вя щеъа гурулушу белядир: а-йаг-га-бы. Вурьу да гейд олунанлары мянимсядикдян сонра, чятинлик чякмядян истя- сюзцн сон щеъасы цзяриня дцшцр (айаггабы&#;) нилян сюзц тящлил етмяк олар. 2. Гящряманъасына. Сюздя 14 сяс (г, я, щ, р, я, м, а, н, ъ, а, с, Тапшырыг: Верилмиш сюзляри фонетик ъящятдян тящлил един: ы, н, а) вя он дюрд щярф (ге, я, ще, ер, я, ем, а, ен, ъе, а, се, ы, ен, а) мцвяффягиййят, шящярли, совгат, щюкмдарлар, мцбтяда, тавфолоэийа, вардыр. Сюзцн дейилиши иля йазылышы фярглянмир. Сюздя алты саит ялаъсыз, мцхтясяр, ушагдырлар, мятбяя. (я,я,а,а,ы,а) вя сяккиз самит (г,щ,р,м,н,ъ,с,н) ишлянмишдир. Саитляр- дян икиси инъя-дилюнц, ачыг, додагланмайан (я,я), дюрдц ися дилар- DƏYƏRLƏNDİRMƏ TESTLƏRİ хасы, галын (а,а,ы,а) саитидир. Галын саитлярин цчц (а,а,а) ачыг, додаг- ланмайан, бири ися (ы) гапалы, додагланмайан саитдир. Самитлярдян 1. “Şənbə” sözünün fonetik təhlilində səhv hardadır? икиси (щ,с) кар, алтысы ися ъинэилтили (г,р,м,н,ъ,н) самитдир. A) Beş səs, beş hərfdən ibarətdir «Щ» саитинин ъинэилтили, « р », « м », « н », « н » samitinin B) [ə] incə, açıq, dodaqlanmayan saitdir. C) Sözdəki [ş] kar, [n], [b] isə cingiltili samitlərdir. D) İkihecalıdır, vurğu ikinci hecanın üzərinə düşür. ися кар гаршылыьы йохдур. «С» кар самитинин ъинэилтили гаршылыьы «з», E) Yazılışı ilə deyilişi fərqlənir. «г» вя «ъ» самитляринин ися кар гаршылыьы «к» вя «ч» сясляридир. Сюз- дя ащянэ гануну позулмушдур. Сюзцн щеъа бюлцмц белядир: гящ- 2. “Bitki” sözünün fonetik təhlilində səhv hardadır? ря-ман-ъа-сы-на. Зярф дцзялдян «ъасина» шякилчиси вурьу гябул ет- A) [i]- incə, qapalı, dodaqlanmayan saitdir. мядийиндян вурьу сюзцн цчцнъц щеъасынын цзяриня дцшмцшдцр. B) [t ] - kar samitdir, cingiltili qarşılığı [d ] samitidir. 3. Мютябяр. Сюздя йедди сяс (м,ю,т,я,б,я,р) вя йедди щярф C) [k ] – kar samitdir, cingiltili qarşılığı [g ] samitidir. (ем, ю, те, я, я, бе, ер) вардыр. Йазылышы иля дейилиши фярглянмир, сяс вя D) İkihecalıdır: bit-ki щярф тяркиби ейнидир. Биринъи юртцлц-ачыг щеъаdan сонракы апостроф E) Vurğu ikinci hecaya düşür. ишаряси щям «ю» саитинин узун тя ляффцзцнц, щям дя щеъа айрыъыны билдирир. Цч щеъалы сюздцр: мю-тя-бяр. Сюздя цч инъя (ю,я,я)саит иш- 3. “Bostan” sözünün fonetik təhlilində səhv hardadır?  63   64 

A) Sözün səs və hərf tərkibi fərqlənmir. C) [t ], [ x], [s], kar, [z] cingiltili samitdir. B) [o] qalın, açıq, dodaqlanan, [a] qalın, açıq, dodaqlanmayan D) [a]qalın,dodaqlanmayan,açıq,[ı]qalın,dodaqlanmayan,qapalı saitdir. saitdir. C) Vurğusu ikinci hecanın üzərinə düşür. E) Ahəng qanununa tabedir. D) Qalın saitlərin ahəngi var. E) 3 cingiltili və 1 kar samit işlənmişdir. 9. “Faciə” sözünün fonetik təhlili ilə bağlı səhv hardadır? A) Sözdə 6 səs, 5 hərf vardır. 4. “Yastıq” sözünün fonetik təhlili ilə bağlı səhvi göstərin. B) [f] kar, [c] cingiltili samitdir. A) Yazılışı və tələffüzü fərqlənir. C) Vurğu üçüncü hecaya düşür. B) İki cingiltili, iki kar samit işlənmişdir. D) Sözdə ahəng qanunu pozulmuşdur. C) İki qalın, dodaqlanmayan sait işlənmişdir. E) [a] qalın, açıq, dodaqlanmayan, [ə] incə, açıq, dodaqlanmayan D) İkihecalıdır, vurğu birinci hecaya düşür. saitlərdir. E) Sözdə qalın saitlərin ahəngi gözlənilmişdir. “Yarpaq” sözünün fonetik təhlilində səhv hardadır? 5. “Yanaq” sözünün fonetik təhlilində hansı mərhələdə səhvə yol A) Sözdə iki sait, dörd samit səs var. verilmişdir? B) [a] qalın, açıq, dodaqlanmayan saitdir. A) Sözdə 5 səs, 5 hərf vardır. C) [p] kar samitdir, cingiltili qarşılığı [b] samitidir. B) [a] qalın, açıq, dodaqlanmayan saitdir. D) [q] cungiltili samitdir, kar qarşılığı [k ]samitidir. C) [y], [n], [q]- cingiltili samitlərdir. E) İkihecalıdır, vurğu ikinci hecaya düşür. D) İki hecalıdır, vurğu 2-ci hecaya düşür. E) Sözdə qalın saitlərin ahəngi vardır. “Nailə” sözünün fonetik təhlilində səhv hardadır. A) 5 səs, 5 hərfdən ibarətdir. 6. “Bədii” sözünün fonetik təhlilindəki səhvi göstərin. B) [a] qalın, açıq, dodaqlanmayan, [i] incə, qapalı,dodaqlanmayan, A) Sözdə 5 hərf, 4 səs vardır. [ə] incə, açıq, dodaqlanmayan saitdir. B) [ə] incə,açıq,dodaqlanmayan, [i] incə,qapalı,dodaqlanmayan C) [n], [y ] və [l] cingiltili samitlərdir. saitdir. D) Üçhecalıdır və vurğu 3-cü hecaya düşür. C) Üçhecalıdır. E) Sözdə ahəng qanunu pozulmuşdur. D) [b] və [d] cingiltili samitdir. E) Vurğusu birinci hecaya düşür. “Toplayırıq” sözünün fonetik təhlilindəki səhvi göstərin? I. Yazılışı ilə tələffüzü fərqlənir. 7. „Pambiq“ sözünün fonetik təhlilində səhv hardadır? II. Qalın saitlərin ahəngi gözlənilmişdir. A) İkihecalıdır. III. Sözdəki samitlərdən ikisi kar, dördü cingiltilidir. B) Sözdə 6 hərf, 6 səs vardır. IV. Iki açıq, iki qapalı sait vardır. C) Vurğu ikinci hecaya düşür. V. Vurğu üçüncü hecanin üərindədir. D) [a]qalın,açıq,dodaqlanmayan,[ı]qalın,qapalı,dodaqlanmayan A) I, V B) II, V C) III, IV D) I, III, V E) I, II, III saitdir. E) Sözdəki [p] kar, [m], [b], [q]] cingiltili samitlərdir. “Mədəniyyət” sözünün fonetik təhlilindəki səhv haradadır? A) 9 səs və 9 hərfdən ibarətdir. 8. „Taxtsız“ sözünün fonetik təhlilində səhv hardadır? B) [ə]incə,dodaqlanmayan,açıq,[i]incə,dodaqlanmayan,qapalı A) 7 hərf, 7 səsdən ibarətdir. saitdir. B) Vurğusu son hecaya düşür. C) [m], [d] , [n] və [y] cingiltili, [t] kar samitlərdir.  65   66 

D) Dörd hecalıdır və vurğu dördüncü hecaya düşür “Dəftər” sözünün fonetik təhlilində səhv haradadır? E) Sözdə ahəng qanunu pozulmamışdir A) 6 səs və 6 hərfdən ibarətdir. B) [ə] incə, dodaqlanmayan, açıq saitdir. ” Fikirli” sözünün fonetik təhlili ilə bağı düzgün fikirləri seçin. C) Sözdə 2 kar, iki cingiltili samit var. 1. Yazılışı ilə deyilişi fərqlənir. D) Vurğu ikinci hecaya düşür. seafoodplus.info kar , iki cingiltili samit işlənib. E) [d] samitinin kar qarşılığı [t] yoxdur, [f] səsinin cingiltili qarşılığı 3. Vurğusu ikinci hecaya düşür. isə [v] samitidir. 4. Ahəng qanunu pozulmuşdur. 5. Sözdə yalnız qapalı saitlər işlənib. “Sürtkü” sözünün fonrtik təhlilindəki səhvi göstərin. 6. Sözdəki [f], [k] samitləri kar, [r] və [l] cingiltili samitlərdir. A) 6 hərf, 6 səsdən ibarətdir. A)1,2,6 B)2,4,6 C)1,2,5 D)2,4,5 E)1,3,4 B) Deyilişi ilə yazılşı fərqlənmir. C) [ü] incə, qapalı, dodaqlanan saitdir. “Məqsud” sözünün fonetik təhlilində harada səhvə yol D) Samitlərin ikisi cingiltili, ikisi də kardır. verilmişdir? E) İki hecalıdır, vurğu sonuncu hecaya düşür. A) 6 hərf, 6 səsdən ibarətdir. B) Yazılışı ilə deilişi fərqlənir. C) [ə] saiti incə, açıq, dodaqlanmayan, [u] isə qalin, qapalı, dodaqlanan saitdır. D) [s] samiti kar, qalan üç samit-[m], [q], [d] isə cingiltilidir. LEKSİKA E) Sözün hecaları: məq-sud, vurğu ikinci hecaya düşür. 1. СЮЗ ВЯ ОНУН ЛЕКСИК МЯНАСЫ. Сюз дилин ясас ва- “Bitkin” sözünün fonetik təhlilində səhv haradadır? щидидир. Дилдяки сюзлярин щамысы бирликдя онун лцьят тяркибини тяшкил A) Sözdə 6 hərf, 6 səs vardır. едир. Dilimizdəki sözlər iki qrupa bölünür: 1) leksik mənası olan B) Deyilişi ilə yazılışı fərqlənir. sözlər (buraya əsas nitq hissələri və frazeoloji vahidlər daxildir); 2) C) [i] incə, qapalı, dodaqlanmayan saitdir. leksik mənası olmayan sözlər (buraya köməkçi nitq hissələri D) Sözdəki samit səslərdən ikisi kar, ikisi cingiltilidir. daxildir). Leksikologiyada leksik mənası olan sözlər öyrənilir. E) Sözün vurğusu ikinci hecaya düşür. Дилин лцьят тяркибиндян бящс едян елмя лексиколоэийа дейилир. Лексиколоэийа йунанъа lixikos -лцьят вя loqos – тялим сюзляринин “Aidə” sözünün fonetik təhlilindəki səhvi göstərin. бирляшмясиндян ямяля эялмиш дилчилик терминидир. A) 4 səs və 4 hərfdən ibarətdir. B) Üçhecalıdır. Leksikologiyanın əsas məqsədi dilin lüğət tərkibini bir C) Vurğu üçüncü hecaya düşür. sistem kimi öyrənməkdən, sözün mahiyyətini, sözlərin mənasını D) [a] qalın, açıq,dodaqlanmayan, [ə] incə, dodaqlanmayan, açıq, və çoxmənalılığını aydınlaşdırmaqdan, sözlərin mənaca [i] incə, dodaqlanmayan, qapalı saitdir. qruplarını müəyyənləşdirməkdən ibarətdir. E) Sözdə [y] və [d] cingiltili samitlərdir. Leksikologiyanın tərkib hissəsini təşkil edən frazeologiyada frazeoloji vahidlərin əmələ gəlməsi, inkişafı və istifadə “Nöqtə” sözünün fonetik təhlilində səhv haradadır? yollarından bəhs olunur. A) 5 səs və 5 hərfdən ibarətdir. Сюзляр яшйалары, щярякяти, яламяти, мигдары ифадя етмяйя хид- B) [ö] incə, açıq, dodaqlanan; [ə] incə, dodaqlanmayan saitdir. мят едир. Sözün leksik mənası onun məzmununu əks etdirir. Щяр C) [n] və [q] cingiltili, [t] kar samitdir. бир сюзцн ифадя етдийи мянайа онун лексик мянасы дейилир. Лексик D) İkihecalıdır. E) Vurğu ikinci hecaya düşür.  67   68 

мяна одур ки, щямин сюзц дейяркян няйи баша дцшцрцк. Сюзлярин 2. СЮЗЦН ЩЯГИГИ ВЯ МЯЪАЗИ МЯНАSI. Bir çox лексик мянасы изащлы лцьятлярдя юз ифадясини тапыр. Мясялян: дюйцш sözlər həm həqiqi, həm də məcazi mənaya malik olurlar. Сюзцн (isim) - вурушма, чарпышма, вуруш, дава; зарафат (isim) – эцлмяк, щягиги мянасы дедикдя онун яшйа, щярякят, яламят вя мигдары яйлянмяк вя дилхошлуг цчцн дейилян сюз вя йа едилян щярякят; ифадя етмяйя хидмят едян лцьяви, лексик мянасы баша дцшцлцр. dağınıq (sifət) - uçuq, sökük, uçulmuş, sökülmüş, xaraba halına Sözün həqiqi mənasına dominant məna, yəni ilkin məna deyilir. salınmış, nizamsız halda tökülmüş, pərişan, aydın olmayan, Sözün tarixi inkişaf prosesində qazandığı yeni məna isə məcazi yayğın; diri (sifət) – diri olan, canlı, sağ, yaşayan, yaxşı bişməmiş, məna adlanır. “Гызыл цзцк” – дейяндя цзцйцн гызылдан çiy, qüvvətli, çevik; əhəmiyyət (isim) – mühümlük, qiymətlilik, дцзялдилмяси нязярдя тутулурса, “гызыл адам” – дейяндя адамын rol, dəyər вя с. йахшы хасиййятя малик олмасы билдирилир. Мцяййян яламят вя Сюзцн лексик мянасы иля йанашы, грамматик мянасы да олур. кейфиййятляри даща габарыг шякилдя нязяря чарпдырмаг цчцн çox Qrammatik məna sözlərin hansı nitq hissələrinə aid olmsı və zaman инсанлара мяхсус мцяййян щярякятляр ъансыз яшйалар həmin nitq hissəsinə xas olan xüsusiyyətləri ifadə etməsi ilə цзяриня кечирилир вя беляликля сюзцн мяъази мянасы йараныр. müəyyənləşir. Мяс: изин сюзцнцн иъазя мянасы онун лексик Мяс: iti balta, iti söz; şirin çay, şirin söz; uşaq yatdı, külək мянасы, исим олмасы, адлыг щалда ишлянмяси ися онун грамматик yatdı; çiy ət, çiy söz və s. мянасыдыр. Sözün bütün qrammatik xüsusiyyətləri (quruluşu, Мисаллардакы ити балта, ширин чай, ушаг йатды, чий ят бирляш- şəkilçilərlə və sözlərlə əlaqəyə girməsi və s.) onun qrammatik мяляри щягиги, ити сюз, ширин йуху, кцляк йатды, чий сюз бирляшмяляри mənasını təşkil edir. Sözlərin morfoloji quruluşu (sadə, ися мяъази мяналы сюзлярдир. düzəltmə, mürəkkəb) və qrammatik xüsusiyyətləri sözün Сюзлярин мяъази мяна кясб етмясиндя яшйа, щадися, щярякят, qrammatik təbiətindən ibarətdir. кейфиййят вя с. арасында мякан, заман, васитя вя хцсусян бянзяйиш Гейд: Изащлы лцьятлярдя сюзлярин лексик мянасы, орфографийа кими мцхтялиф ялагялярин варлыьы ваъиб шяртлярдяндир. Сюзцн щягигi лцьятиндя дцзэцн йазылышы, орфоепийа лцьятиндя ися дцзэцн тяляффцз вя мяъази мяналары арасында узаг вя йахын ялагялярин олмасы зяру- гайдалары ящатя олунур. Лцьятлярин щамысында сюзляр ялифба сырасы ридир. Мяъаз йалныз ики мянанын (щягиги вя кючцрмя) мювъудлуьу иля дцзцлцр. ясасында йараныр. Sözün məcazi mənası daha çöx insanlara məxsus Sözün leksik mənasını müxtəlif yollarla izah etmək olar. müəyyən hərəkətin cansız əşyalara aid edilməsi zamanı meydana Bunlar, əsasən aşağıdakılardır: 1) Həmin sözə yaxın mənalı söz çıxır. seçməklə (ürək-qəlb-könül, dünya-cahan-kainat, oturmaq- Мяъази мяналы сюзлярдян ян чох бядии ясярлярдя истифадя олу- əyləşmək və s.); 2) Əşyanın, hərəkətin əlamətlərini izah etməklə нур. Sözün məcazi mənada işlənməsi obrazlılığın, bədiiliyin əmələ (ucaboy-boyu hündür olan adam, yüyürmək- qaçmaq və ya tez- gəlməsinə səbəb olur. tez, sürətlə yerimək və s. ); 3) Sözün hissələrinin mənasını açmaqla (güldan- gülün, çiçəyin saxlanıldığı yer, meşəbəyi- meşə gözətçisi 3. ТЯКМЯНАЛЫ ВЯ ЧОХМЯНАЛЫ СЮЗЛЯР. Тяк- və s.). мяналы сюзлярин йалныз бир лексик мянасы олур. Мяс: кянд, мешя, Əsas nitq hissələrini təşkil edən bütün sözlər (isim, sifət, say, автобус, моруг вя с. əvəzlik, fel, zərf) leksik və qrammatik mənaya malik olur. Ейни лексик мяна иля баьлы бир-бириня йахын мцхтялиф мяналары Köməkçi nitq hissələri isə ancaq qrammatik məna daşıyır. билдирян сюзляря чохмяналы сюз дейилир. Мяс: гаш – цзцйцн гашы, даьын гашы, адамын гашы; диш – мишарын диши, пялянэин диши, дараьын Sözün leksik mənası onun məzmununu əks etdirdiyi, диши вя с. bildirdiyi halda, qrammatik məna nitq hissələrinə xas olan Чохмяналы сюзляр бу вя йа диэяр ъящятдян бир-бириня охшар xüsusiyyətləri ifadə edir. яшйалары, йахуд охшар яламят вя щярякяти билдирир. Мяс: каьыз сюзц  69   70 

цч мянада ишлянир: а) каьыз – цзяриндя йазы йазылан материал; б) ка- Омоним сюзляр ики вя йа даща чох, бязян мянтигъя йахын ьыз – щяр ъцр рясми сяняд; ъ) каьыз – мцхтялиф яшйалар щазырламаг (ай (пейк ады, астрономик термин) - ay (30 эцн); бязян дя щеч бир цчцн ишлядилян материал. мянтиги йахынлыьы олмайан (биз (биринъи шяхс явязлийинин ады) - biz Чохмяналы сюзлярдя онун дашыдыьы мяналардан бири юз конк- (чякмячиликдя истифадя олунан алят), fokus (linzanın fokusu) – fokus рет ифадясини анъаг мятнин дахилиндя алыр. Сюз юз илк мцстягим, (sirkdə hərəkət), kompaniya (şirkət, təşkilat) – kompaniya щягиги мянасындан айрылыб чохмяналылыг кясб едяндя мяъази мяна (qonaqlıq) və s. мцхтялиф мяфщумлары ифадя едир. дашыйыр. Аьыз сюзцнц нязярдян кечиряк. Бу сюз “адымын аьзы” ифа- Омонимлик щям ейни, щям дя мцхтялиф нитг щиссяляриня аид дясиндя щягиги мянада, “газанын аьзы”, “гапынын аьзы”, “топун олан лексик ващидлярдя юзцнц эюстяря билир. Мяс: дцз (исим, сифят, аьзы”, “бычаьын аьзы” ифадяляриндя ися мяъази мяна дашыйараг фел), сач (исим, фел), газ (исим, исим, фел), сары (сифят, фел) вя с. чохмяналылыг ямяля эятирмишдир. Fel olmayan başqa nitq hissələrinə aid sözlərə -maq(-mək) Чохмяналы сюзлярдя mənaların biri əsas, digəri isə ondan məsdər şəkilçisi artırmaq olursa, həmin sözlər fellərlə omonimlik törəmə olur, yəni sözün əsas mənasının məcazlaşması yolu ilə təşkil edirlər. Məs: ov (isim)-ovmaq (fel), saç(isim)-saçmaq (fel), yaranır. Bu o deməkdir ki, çoxmənalı sözlərdə мяна чаларлыьы ня sarı (sifət)-sarımaq (fel), min (say)-minmək (fel), qırx (say)- гядяр чох олурса-олсун, бунлардан бири мцтляг онун илк щягиги, qırxmaq (fel), az (zərf, say)-azmaq (fel) və s. мцстягим мянасыны тяшкил едир. Башга мяналары ися илк мянайа аз Omonimliyi doğru-dürüst başa düşmək üçün bir neçə вя йа чох йахын олдуьуна бахмайараг, онун сонрадан nümunəyə diqqət edək: bel- insan, yaxud heyvan bədəninin arxa тюрянмиш мяналары кими юзцнц эюстярир. hissəsi (isim), torpağı qazmaq üçün istifadə edilən alət(isim); dil - Əgər sözün mənaları arasında heç bir bağlılıq yoxdursa, bu ağızda olan ət parçası (isim), insanlar arsında ünsiyyət vasitəsi sözlər çoxmənalı söz deyil, ayrı-ayrı leksik vahidlər, yəni (isim); dolu- su ilə dolu qab (sifət), göydən yağan buz dənələri omonimlərdir. Məs: əqrəb (saatın əqrəbi, vaxt göstəricisi) - əqrəb (isim); boğaz- baş ilə bədəni birləşdirən hissə (isim), iki dənizi (zəhərli həşərat), şam (axşam yeməyi) – şam (piydən, yaxud digər birləşdirən dar keçid (isim), qarnında balası olan heyvan (sifət); maddələrdən hazırlanmış işıqlandırma vasitəsi)- şam (ağac növü), qabaq- ön tərəf (zərf), tərəvəz məhsulu (isim); balaq- şalvarın və yar(sevgili, dost)- yarmaq(bölmək, doğramaq) və s. ya donun aşağı hissəsi (isim), camışın balası (isim); ağıl- mal-qara Чохмяналы сюзлярдя сюзцн мяна чаларлыгларындан ясас мяна- saxlanılan yer, tövlə (isim, azərbaycanca), düşüncə, anlama сы щягиги, икинъи вя сонракы мяналары ися мяъази мяна адланыр. qabiliyyəti (isim, ərəbcə); aşıq- topuq sümüyü (isim, Çoxmənalılıq yaradan sözlər həmişə eyni nitq hissəsinə aid olur. azərbaycanca), sazla oxuyub şeir söyləyən (isim, ərəbcə); dad- Ашаьыдакы сюзляри чохмяналы сюзляря мисал эюстярмяк олар: maddənin dilimizdə hiss olunan əlaməti (isim, azərbaycanca), бурун, диш, гол, аьыз, kök, цз, эюз, машын (тикиш машыны, миник fəryad, fəğan (isim, farsca); bal- arıların istehsal etdiyi şirin машыны) вя с. maddə (isim, azərbaycanca), şənlik gecəsi (isim, rusca); qaz- quş növü (isim, azərbaycanca), qazmaq (fel, azərbaycanca), yanan 4. ОМОНИМЛЯР. Дейилиши иля йазылышы ейни олан, лакин лек- maddə (isim, rusca) və s. сик мяналарына эюря тамамиля фярглянян сюзляря омонимляр Дилимиздя еля сюзляр вардыр ки, онлар щям омоним, щям дя дейилир. Omonim sözü yunan dilindən olub oxşar(homos) чохмяналы сюз кими ишляня билир. Мяс: гол (имза, гапыйа вурулан ad(onoma) deməkdir. топ – омоним; адамын голу,чайын голу – чохмяналы сюз), кюк Əgər eyni cür yazılan və eyni şəkildə tələffüz olunan sözlərin (кюк адам, битки ады – омоним; аьаъын кюкц, дишин кюкц, няслин leksik mənaları arasında heç bir bağlılıq yoxdursa, bunlar ayrı-ayrı кюкц – чохмяналы сюз) вя с. Bu cür sözlərə aşağıdakıları misal leksik vahidlər, yəni omonimlərdir  71   72 

göstərmək olar: burun, boğaz, yar, say, al, at, inci, quru, ağrı, dil, 5. СИНОНИМЛЯР. Йазылышы вя дейилиши мцхтялиф олан, лакин tut, bel, yay, qaş, qol, dolu, yol, düz ейни вя йа йахын мяналары билдирян сюзляря синонимляр дейилир. Йазылышы ейни, вурьусунун йерини дяйишмякля сяслянмяси, Sinonim yunan sözü olub, eyniadlı deməkdir. Məs: yüksək- тяляффцзц мцхтялиф олан сюзляр омоним сайылмыр. Мяс: гойун, баь- hündür, böyük-iri-yekə, görkəmli-tanınmış-məşhur, kobud-qaba, лама, алма, сярин, эялин вя с. Бу сюзлярдя вурьу сюзцн сонунда sındırmaq-qırmaq, müxtəsər-qısa və s. оланда щямин сюзляр исим, шякилчилярдян яввял оланда ися фел кими Синонимляр ейни мяфщумун анъаг чох йахын вя нисбятян ишлянир. Беля сюзляр омограф адланыр. Бу гябилдян олан сюзляря бя- фяргли мяnaларыны ифадя етмяк хцсусиййятляриня маликдир. Ядяби зян тясадцфи омонимляр дя дейилир ки, беля сюзляр вурьунун вя гра- дилдяки синонимляр бядии цслубда ясас йер тутдуьундан, синонимляр матик шякилчилярин кюмяйи иля йараныр. Демяли, бу йолларла йаран- бядии дилин ясас ифадя васитяляриндян сайылыр. Нитгдя тякрара йол вер- мыш йазылышы ейни олан сюзляри омоним щесаб етмяк олмаз. мямяк, мянаны даща дягиг ифадя етмяк, охуъу вя динляйиъидя Bundan başqa aşağıdakı sözlər də omonim kimi götürülə емосионал-експресив щисс йаратмаг, сюзцн мянасыны айдынлашдыр- bilməz: маг цчцн синонимлярдян эениш истифадя олунур. 1. Ümumi və xüsusi isimlər: yasəmən, lalə (gül adları); Sinonimlər eyni, yaxud yaxın mənanı bildirsə də, onların Yasəmən, Lalə (insan adları). nitqdə işlənməsində incə fərqlər vardır. Məs: hündür, yüksək 2. Yazılışı və tələffüzü eyni olan, lakin kökləri müxtəlıf olan sinonimləri eyni əlaməti bildirsə də, onlardan birincisini rütbə sözlər: Külək əsir; Düşmən əsgəri əsir götürüldü. sözünə (hündür rütbə), ikincisini isə ağac sözünə (yüksək ağac) aid 3. Xüsusi isimlər: Təbriz, Xəzər, Araz (yer, dəniz, çay adı); etmək mümküm deyil. Bu səbəbdən də dilimizdəki sinonimlərin Təbriz, Xəzər, Araz (insan adı). bəziləri bir-birini əvəz edə bildiyi halda (eynək-çeşmək-gözlük, Dilimizdə elə sözlər vardır ki, onlar yalnız bir səs fərqi ilə ötürmək-yola salmaq, dünya-kainat-cahan-aləm və s.), bəziləri isə bir-birindən seçilir. Bu cür sözlərə paronimlər deyilir. Məs: mətn yalnız mətn daxilində sinonimlik yaradır və mətndən (əsərin müəyyən hissəsi, mətni)- mətin (cəsarətli, qorxmaz, çıxarıldıqdan sonra biri digərini əvəz edə bilmir (yurd-yuva- iradəli); nəfs (tamah)- nəfis (incə, yaxşı hazırlanmış); zərf məskən, gözəl-göyçək-zərif, yekə-zorba-böyük-iri-nəhəng və s.). (məktubu, yaxud digər əşyanı yola salmaq üçün vasitə)- zərif Синонимляри тяшкил едян сюзляр ейни бир нитг щиссясиня аид олур (incə, gözəl) və s. və bu sözlərə bütün nitq hissələrində, ən çox isə isim,sifət,fel və Чохмяналы сюзлярдян фяргли олараг омонимляр ейни лексик zərflərdə təsadüf olunur. Мяс: гачмаг – йцйцрмяк, тулламаг – мяна иля баьлы мцхтялиф мяналары дейил, тамамиля башга-башга лек- атмаг, доланмаг – дюнмяк (фел), эюзял – эюйчяк – гяшянэ, зяриф – сик мяналары ифадя едир вя лцьятлярдя айры-айры сюзляр кими онларын инъя, галын – сых (сифят), чешмяк – ейняк – эюзлцк, арзу – истяк – цзяриня сыра нюмряляри гойулур. Мяс: газ1 (гуш), газ2 (йанан кам, сяадят – хошбяхтлик – аь эцн, ел – оба (исим), чох – хейли, бир майе.), газ3 (торпаьы газмаг) вя с. аз – бир гядяр (сай), бири – ким ися, щеч кяс – щеч ким (явязлик), Ашаьыдакы сюзляр омонимдир: ягряб (саат ягряби, щяшəрат); ащястя – йаваш-йаваш, пясдян – алчагдан (зярф), айры –башга – диван (отурмаг цчцн аваданлыг, ъяза вермяк); дон (палтар, шах- савайы, габаг – яввял (гошма), амма – анъаг – лакин, вя йа – та); бал (ары, бал, рягс); кюк (йеркюкц, тосгун, кюк адам); şam йахуд (баьлайыъы), гятиййян – ясла (ядат), şəksiz- şübhəsiz(modal (axşam yeməyi, işıqlandırma vasitəsi, ağac növü); bağ (ayaqqabının söz), яфсус – щейиф (нида) вя с. ipi, meyvə ağacları olan yer) вя с. Dilimizdə elə sinonimlər vardır ki, onlar dan biri əsl Çoxmənalı sözlərdən fərqli olaraq omonimlər yalnız həqiqi Azərbaycan sözü, digəri isə alınma sözlər hesabına mənada olur. formalaşmışdır. Məs: qanacaq (azərbaycanca)- mərifət (ərəbcə),  73   74 

anlamaz (azərbaycanca)-nadan (farsca), yeni (azərbaycanca)-təzə Мцгайися вя гаршылашдырма йолу иля ашкар едилян мцхтялиф тязадлы (farsca), qara(azərbaycanca)-siyah(farsca) və s. щадисяляр якс гцтблярдя дуран лексик ващидляр олан антонимляр Dilimizdə elə sinonimlərə təsadüf olunur ki, həmin sözlərin васитяси иля шярщ олунур. hamısı başqa dillərdən diliməzə keçmişdir. Məs: naz (farsca)- işvə Antonimlərin tərkibində həm Azərbaycan dilinin öz (ərəbcə), insan (ərəbcə)- adam (ərəbcə), hərb (ərəbcə)- dava sözlərinə, həm də başqa dillərdən dilimizə keçmiş sözlərə təsadüf (ərəbcə), sitayiş (farsca)- səcdə (ərəbcə), fağır (ərəbcə)- kasıb olunur. Bu cəhətdən antonimləri üç yerə bölmək olar: (ərəbcə) və s. 1. Ancaq Azərbaycan sözlərindən ibarət olan antonimlər: Bir məna qrupunu ifadə edən sözlər sinonimik cərgə isti-soyuq, gec-tez, böyük-kiçik, yığmaq-dağıtmaq, əkin-biçin adlanır. Sinonim cərgələrdə iştirak edən sözlərin miqdarından və s. asılı olaraq onların dairəsi geniş və ya dar olur. Sinonimik 2. Biri Azərbaycan dilinə məxsus, digəri başqa dillərdən cərgədə sözlərdən biri dominant-aparıcı olmaqla əsas mənanı gəlmiş antonimlər: aydınlıq (azərbaycanca)-zülmət (ərəbcə), dolğun ifadə edir. Məs: bacarıqlı (azərbaycanca)- aciz(ərəbcə), sağlam (azərbaycanca)- Hanı o əvvəlki əqidə, məslək, xəstə (farsca) və s. Əgər fikri yoxsa, özü sağmıdır? 3. Başqa dillərdən dilimizə gəlmiş antonimlər: avam-mədəni (ərəbcə), mərhəmət-qəzəb (ərəbcə), mərd-namərd (farsca), Yaşamaq xətrinə fikri dəyişmək, bədbəxt (farsca)- məsud (ərəbcə), maksimum-minimum (rusca) Məsləki dəyişmək-yaşamaqmıdır? və s. Bu bənddə əqidə, məslək, fikir sözləri sinonimlərdir. Əsas Синонимляр кими антонимляр дя мцтляг вя нисби мяналары ифа- aparıcı söz isə məslək sözüdür. Ona görə də burada sinonimik дя едир. Belə ki, antonimlərin bəzilərində biri digərinin tam cərgə belədir: məslək-əqidə-fikir. ziddiyyətini təşkil etdiyi halda, bəzilərində bu ziddiyyət nisbi bir Sinonimlər barədə təsəvvürlərimiz genişlənsin deyə tərzdə ifadə olunur.Məs: artıq-əskik, almaq-vermək, ağıllı-dəli, aşağıdakı nümunələrə diqqət edək: uca-qəlbi-hündür, qayış- ağ-qara antonimləri tam ziddiyyəti, azarlı-sağlam, avara- kəmər-toqqa, boş-mənasız, qol-imza, başlıq-sərlöhvə, ahıl-yaşlı- işgüzar, atlı-piyada, zarafatyana-ciddi antonimləri nisbi ziddiyyəti qoca, varlı-dövlətli, xəstə-naxoş-nasaz, geri- dalı-dalı, üz-üzə- ifadə edir. qabaq-qabağa, qanacaq-mərifət, naz-işvə, sitayiş-səcdə, əqidə- Antonimlərə əsas nitq hissələrinin ,demək olar ki, məslək, müharibə-hərb-dava-vuruş, məhzun-mükəddər-qəmli- hamısında təsadüf olunur. dərdli-məyus-kədərli, pulsuz-məccani-müftə və s. 1) İsim olan antonimlər: qaranlıq-aydınlıq, sülh-müharibə, mərhəmət-qəzəb, qıtlıq-bolluq, xeyir-zərər və s. 6. АНТОНИМЛЯР. Мянаъа бир-биринин якси олан сюзляря 2) Sifət olan antonimlər: bərk-boş, qoca-cavan, ağır- антонимляр дейилир. Antonim sözü yunanca olub anti-əks və onoma yüngül, saf-çürük, ağlağan-güləyən və s. –ad sözlərindən törəmişdir Антонимляри тяшкил едян сюзляр ейни бир 3) Say olan antonimlər: az-çox, xeyli-bir az, çoxlu-bir нитг щиссясиня аид олур. Мяс: арыг-кюк, дяря-тяпя, йахшы-пис, исти- qədər və s. сойуг, гаранлыг-айдынлыг, хейир-зяряр, мярщямят-гязяб, саф-чцрцк, 4) Fel olan antonimlər: gəlmək-getmək, küsmək-barışmaq, аьыр-йцнэцл, эялмяк-эетмяк, кцсмяк-барышмаг, хейли-бир аз, чохлу susmaq-danışmaq, açmaq-bağlamaq və s, – бир гядяр, иряли- эери, тез-эеъ, яввял-ахыр вя с. 5) Zərf olan antonimlər: irəli-geri, birdən-tədricən, qabaqca-sonra, səhər-axşam, əvvəl-axır və s.  75   76 

Bəzən sözün məzmununda inkar şəkilçisi (-ma,-mə,-m) və c) emosionalliğın olmaması, ç) çox vaxt sinoniminin olmaması, digər şəkilçilər hesabına üslubi antonimlik yaranır ki, bu d) məcaziliyin olmaması morfoloji antonimlik şərti, üslubi xarakter daşıyır. Bu cur Щяр елм сащясинин юзцнямяхсус терминляри олур: Мяс: дил- dəyişmələr sözün məzmununda müvəqqəti inkarlıq yaradır və чиликдя – синоним, антоним, мцбтяда, хябяр вя с; рийазиййатда – belə sözlər dilin lüğət tərkibində qeydə alınmıseafoodplus.infoə sözlərdə интеграл, тянлик, теорем вя с; ядябиййатда – роман, гафийя, вязн, inkarlıq bildirın şəkilçilır düşən kimi sözdə inkarlıq da itir və belə сцжет вя с; fizikada-reostat, ampermetr, voltmetr, at qüvvəsi və s; sözlər antonim sayılmır.Məs: yaz-yazma, gülür-gülmür, alacaq- kimyada-hidrogen, sintez, hallogenlər və s; coğrafiyada-materik, almayacaq, duz-duzsuz, könül-könülsüz və s. relyef, fauna, flora və s; tarixdə-era, xronologiya, inqilab, monarxiya və s. 7. ЦМУМИШЛЯК СЮЗЛЯР ВЯ ЦМУМИШЛЯК ОЛМА- Дилимиздя еля сюзляр вардыр ки, онлар щям цмумишляк сюз, ЙАН СЮЗЛЯР. Дилимизин лцьят тяркибиндяки сюзлярин яксяриййяти щям дя термин кими (сифят – адамын цзц (цмумишляк сюз), нитг щамы цчцн мялум вя щамы тяряфиндян баша дцшцлян сюзлярдир. Биз щиссяси (термин); пярдя – пянъяря юртцйц (цмумишляк сюз), мусиги эцндялик нитгимиздя, ясасян, беля сюзлярдян истифадя едирик ки, беля алятиндя пярдя (термин) вя с.; еля сюзляр дя вардыр ки, йалныз термин сюзляр цмумишляк сюзляр адланыр. Мяс: чюряк, су, ата, охумаг, ев, кими (релйеф, мередиан, кулминасийа, фонем, морфем вя с) йахшы, йазмаг вя с. ишлянирляр. Дилимиздя еля сюзляр дя вардыр ки, онлардан щамы юз нитгиндя 3) Vulqar sözlər. Dildə işlənən kobud ifadələr, nalayiq истифадя етмир və onların işlənmə dairəsi məhduddur. Беля сюзляр söyüşlər vulqar sözlər adlanır. Məs: tıxmaq, gəbərmək, цмумишляк олмайан сюзляр адланыр. Ясас нювляри ашаьыдакылардыр. dəmdəməki, cüvəllağı, qurumsaq, binamus, qoduq, itin balası, 1) Диалект сюзляри. Йалныз бязи район вя кяндлярдя ишлядилян eşşəkdən süd əmən və s. сюзляря диалект сюзляри дейилир. Мяс: щанъары (неъя), доггаз (кцчя), Dialekt sözlərindən və vulqar sözlərdən ədəbi dildə istifadə лапдан (бирдян), нимдяр (дюшякчя), беъид (тез), айама (лягяб), yolverilməz hesab edilsə də, obrazları fərdıləşdirmək üçün müəllif ciyi(ana), yelpənək(xiyar), peyğəmbəri(qarğıdalı), ciyə(kəndir, ip), tipun dilində bəzən bu sözlərdən də istifadə edir. bej(çırpı), yeralma(kartof), məhrəba(əl-üz dəsmalı), qəməlti(iri bıçaq), qut(tumurcuq), beccə(balaca), dıqqan(bır tikə), 8. ƏSL AZƏRBAYCAN SÖZLƏRİ BƏ АЛЫНМА dızqax(qorxaq), ləm(artırma), kanbağı(kəndır), zeh(rəf), СЮЗЛЯР. Дилимизин лцьят тяркибиня дахил олан сюзлярин бюйцк deşdəbəkur(tısbağa) və s. яксяриййятини ясл Азярбайъан сюзляри тяшкил едир. Хцсусян явязлик, 2) Терминляр вя йа ихтисас сюзляри. Мцхтялиф ихтисас вя пешя sadə сифят, сай (həştad, milyon, milyard istisna olmaqla) вя sadə сащяляри иля ялагядар олан сюзляря терминляр вя йа ихтисас сюзляри феллярин, демяк олар ки, щамысы тцрк мяншяли сюзлярдир. Мяс: мян, дейилир. Məs: oçerk, valıdol, akvarel, isgənə, solo, fonem və s. сян, отурмаг, цряк, дяниз, алты, доггуз вя с. Ихтисас сюзляриндян, йяни терминлярдян елми цслубда даща Dilimizdə düzəltmə sifət və düzəltmə fellərin içərisində чох истифадя олунур. Bu, həmin üslubu digər üslublardan alınmalara da təsadüf olunur.Məc: bivəfa (adam), tarixi (hadisə), fərqləndirən əsas xüsusiyyətdir. Терминлярдян бязян бядии naxələf (övlad), salamlaşmaq, məlumatlandırmaq, ясярлярдя дя истифадя олунур. Бу, щямин ясярлярдя адамлары, онларын maliyyələşdirmək və s мяшьулиййятини даща дягиг шякилдя тясвир етмяйя кюмяк эюстярир. Əsl Azərbaycan sözlərinə xas olan cahətlər, əsasən Terminlərin xarakterik xüsusiyyətləri aşağıdakılardır: aşağıdakılardir: a) yığcamlıq, b) yeni söz yaratmaq qabiliyyətinə malik olmaq, - Sözlərin kökü əsas etibarı ilə təkhecali olur. İkihecalı söz köklərinə az, üçhecalılara icə nadir hallarda təsadüf olunur.  77   78 

İki və üçhecalı sözlər əslində təkhecalılardah törəmiş, nazənin, bülbül, gül, pələng, qəşəng, nəhəng, dilsuz, kaşanə, zaman keçdikcə düzəltmə söz funksiyasını itirərək hazırkı asayiş, canişin, Zərnigar, Firuz, Sənubər, Nuridə, Rüxsarə, mərhələdə sadə söz kimi işlənməkdədirlər. Məs: tox , toxa, Nüşabə və s. toxmaq, toxumaq; qar, qarmaq, qarğı, qartmaq və s. Ərəb dili zaman-zaman fars dilinə də təsir göstərdiyindən - Təkhecalı sözlərin əksəriyyəti samit, sait və samitli (düz, bu dillərdən dilimizə keçən bir çox sözlər lüğət fondumuzda ərəb- süd, xal, gəl və s.), həm də sait və samitli olur (ot, ay, il, ol, ev və fars sözləri adı ilə sabitləşmişlər. Bu cür sözlərdə sözün tərkibində s.). Az miqdarda sözlər isə samit və saitdən (su, bu, ye və s.), sait olan komponentlərdən hərəsi bir dilə mənsub olur. Məs: və iki samitdən (alt, üst, and və s.), samit, sait və iki samitdən “dəstxət” sözündə dəst farsca, xətt ərəbcədir; “ibrətəngiz” ibarət olur(kənd, qurd, türk, dörd və s.). sözündə ibrət ərəbcə, əngiz farscadır. - İki və üçhecalı sözlərdə ya qalın, ya da incə saitlər iştirak Fars dilindən keçən bir çox sözlər Azərbaycan dilinin edir. Bu saitlərin ikisinin də eyni sözün tərkibində işlənməsinə fonetik və morfoloji prinsiplərinə uyğunlaşdığından ahəng təsadüf edilmir. Məs: qaya, durna, bacı, bibi, belə, meşə və s. qanununa tabe olur və belə sözləri əsl türk mənşəli sözlərdən -K və q ilə bitən zözlərin sonunda incə saitlərdən sonra ayırmaq bir qədər çətinləşir (çəmən, pəncərə,çarpayı, qəşəng, həmişə “k” samiti(inək, sönük, dirrik, üzük və s.), qalın saitlərdən sərsəri, azad və s.). Ərəb dilindən dilimizə keçən sözlər isə, əsasən, sonra isə “q” samiti işlənir (ayaq, daraq, donuq, boğuq və s.). ahəng qanununa tabe olmur (adət, zahir, həkimanə, mübariz, Ащянэ гануну, шякилчилярин sözün sonuna артырылмасы вя istixarə, mətbuat, Nailə və s.). вурьунун сюзцн сон щеъасына дцшмяси də дилимизин юз сюзляриня Avropa dillərindən dilimizə keçən sözləri, əsasən, aşağıdakı хас олан башлыъа ъящятлярdənдир. kimi qruplaşdırmaq olar: Бцтцн дцнйа дилляриндя олдуьу кими, бизим дилимиздя дя чох- - Rus dilindən keçmiş sözlər: samovar, paraxod, paravoz, лу алынма сюзляр вардыр. Бу сюзляр ики група айрылыр: vedrə, telefon, stul, fabrik, asfalt, fotoqraf, tank, polk və s. 1) Яряб-фарс дилляриндян алынма сюзляр: сащиб, ганун, - Latın dilindən keçmiş sözlər: akademiya, senat, respublika, щюкм, китаб, мцалиъя, шцур, мцдафия, елан, шюбя, яламят вя с. auditoriya, qonorar,diktator, dekan, rektor, notarius,klinika və s. 2) Авропа дилляриндян алынма сюзляр: велосипед, трактор, про- - Yunan dilindən keçmiş sözlər: omonim, sinonim, жектор, снайпер вя с. qrammatika, dram, ideya, kafedra, poema, dialektika, atom və s. Ərəb dilindən dilimizə keçən sözlərin çoxu İslam dini, dini - Fransız dilindən keçmiş sözlər: avanqard, adres, albom, elmlər və təhsillə bağlı olan sözlərdir. Bunlardan başqa şəxs artist, bloknot, balet, büro, depo, janr, roman və s. adlarının da müəyyən qismi dilimizə ərəb dilindən keçmişdir. - İngilis dilnidən keçmiş sözlər: blok, vağzal, rels, tramvay, Məs: din, mələk ,molla, aqibət, vəhdət, qiyamət ,axır, aləm, alim, klub, futbol, boks, mitinq, lider və s. qabil, qələm, kitab, hökm, hakim, şair, şeir, vaiz, Məhəmməd, - Alman dilindən keçmiş sözlər: lift, mundir, orden, ştab, Əli, Fatimə, Həsən, Hüseyn, Əkbər, Əsgər, Musa, Mustafa, Xəlil, veksel, molbert, kurort, qalstuk və s. Səməd, Zeynəb, Gülsüm, Heydər, Zərifə, İlham, İslam, İsrafil, - İtalyan dilindən keçmiş sözlər: ariya, opera, liberetto, Cəbrayıl, Afət və s. tenor, arka, balkon, kvartet, konsert, novella və s. Qoşasaitli sözlərin əksəriyyəti və apostroflu sözlər də - Holland dilnidən keçmiş sözlər: matros, rupor, vımpel, dilimizə ərəb dilindən keçmişdir. Məs: rübai, ailə, mətbəə, kompas, reyd və s. müəllim, zəif, mömin, məlum, şöbə və s. Дилимиздяки алынма сюзлярин бир гисми дцнйа дилляринин чохун- Fars dilindən dilimizə keçən sözlərin bir qrupu adlardan, да ишлядилир (парламент, депутат, фирма, фонетика вя с.). Беля сюзляр digər qrupu isə poetik ifadə və sözlərdən ibarətdir. Məs: dilbər, бейнялмилял сюзляр адланыр.  79   80 

Alınma sözlərin bir çoxunun Azərbaycan dilində qarşılığı neologizmlər (yunanca neos-yeni, loqos-təlim və ya anlayış olsa da, bu, nitqdə alınma sözlərdən qaçmağa əsas vermir. Elmi, deməkdir) адланыр. Мяс: космодром, бизнесмен, еколоэийа, bədii, publisistik və rəsmi- işgüzar üslablarda alınma sözlərdən телефилм, капрон вя с. istifadə məqbul hesab edilsə də (daha çox termin kimi), canlı Dilin lüğət tərkibinə daxil olan sözlərin bir qismi müəyyən danışıqda , məişət üslubunda onlardan istifadəyə bir o qədər də müddətdən sonra ümumişlək sözlərə çevrilir ehtiyac yoxdur. Alınmalardan istifadə nitqi zənginləşdirərək onu (telefilm, yetərsay, sərinkeş və s.). Bəzi sözlər isə ümumişlək dəqiq və ifadəli edir, lakin onlardan yerli-yersiz istifadə etmək dili olmayan sözlər sırasında qalır (rotoprint, elektron, nitron və s.). korlamağa aparıb çıxarır. Dildə neologizmlərin müxtəlif yaranma yollarına təsadüf Гейд: Ашаьыдакы хцсусиййятляр ясл Азярбайъан сюзляри цчцн olunur ki, bunlardan ikisi xüsusilə qeyd olunmalıdır: характерик дейил. 1) Yeni əşya və hadisələrin meydana gəlməsi ilə əlaqədar 1) Сюзцн яввялиндя ики самитин йанашы ишлянмяси: стансийа, olaraq yaranan yeni sözlər. Məs: kosmos, kosmodrom, lunaxod, план, снайпер вя с. bilgisayar, ekran, biznes, neytron və s. 2) Сюзлярдя ики саитин йан-йана ишлянмяси və sözdə uzun 2) Bədii söz ustaları tərəfindən yaradılan yeni sözlər: Məs: saitin olması: аиля, зяиф, тябии, мцяллим, sa:hil, da:hi, na:mus, Solmaz, Dönməz, başbilən, yelçəkər, çimərlik, və s. qəsi:də, nümu:nə, ni:zə вя с. Yeni sözlərin bir qismi dilin daxili imkanları hesabına: 3) Сюзцн ж вя р сяси иля башланмасы: журнал, Жаля, ращат, ряф, (durum-vəziyyət, soyad-familiya, bölgə-rayon, ərazi, gündəm- релс, радио вя с. günəlikdə olan, olay-hadisə, uçaq-təyyarə, soyqrım-bir millətin 4) Сюзлярдя апостроф ишарясинин ишлянмяси: е`лан, ме`мар, məhv edilməsi, genosid və s.), bir qismi isə başqa dillərdən alınma мя`дян, тя`мир, шю`бя, мю`тяризя вя с. sözlərin hesabina yaranır (zərbəci- udarnik, radiorabitə- 5) Сюзцн тяркибиндя «ж» самитинин ишлянмяси: Яждяр, ажан, radiosvyaz, özünütənqid- samokritika, cangüdən-teloxranitel, jaket, əjdəha, jurnal, jele вя с. ekologiya-ətraf mühit, nitron-lif, süni ip və s.). 6) Sonu “q” ilə bitən çoxhecalı sözlərin “k” (ka) kimi Başqa dillərdən tərcümə yoiu ilə əmələ gələn sözlərə tələffüz olunması və saitlə başlanan şəkilçilər artırılarkən “q”nın kalkalar da deyilir. “ğ”ya keçməməsi: şəfəq [ şəfək], filoloq [filolok], natiq [natik], şəfəqin, filololoqa, natiqi və s. КЮЩНЯЛМИШ СЮЗЛЯР (АРХАИЗМЛЯР). Диля 7) Sonu “k” ilə bitən sözlərin “k”(ka) kmi tələffüz даима йени сюзляр дахил олдуьу кими, бязи сюзляр дюврдян-дювря olunması və saitlə başlanan şəkilçilər qoşularkən “k”nın “y”ya кющнялир, юз цмумишляк хцсусиййятини итирир. Бу ъцр keçməməsi: texnik- texnikin, elektrik-elektriki, mexanik- сюзляр кющнялмиш сюзляр адланыр. Мяс: дябилгя, дарьа, галхан, mexanikə və s. хуръун, тящня, мцлкядар, кяндхуда, дяйя, топпуз, сайру, ясрцк, 8) “K”(ke) hərfi ilə yazılan sözlərdə “k”nın “ka” kimi tanıq, koxa вя с. səslənməsi: kartof, kaset, kombayn, kadr, mayak və s. Köhnəlmiş sözlər artıq dilin lüğət fondunun passiv hissəsinə 9) Kişi, dinc və təmiz sözləri (nakişi, nadinc, natəmiz) istisna keçmiş və bu sözlər, əsasən, iki yerə ayrilır: 1) tarixizmlər, olmaqla sözlərə ön şəkilçisinin qoşulması: namərd, nadürüst, 2) arxaizmlər. bivəfa, biqeyrət, laqeyd, antifaşist və s. Müəyyən bir əşya, keyfiyyət bə ya hadisənin həyatdan çıxması ilə əlaqədar olaraq vaxtı ilə onları ifadə etmiş sözlərə 9. ЙЕНИ СЮЗЛЯР (НЕОЛОЭИЗМЛЯР). Ъямиййятин, елм tarixizmlər deyilir. Müasir ədəbi dilimizdə bu sözlərin işlənmə вя техниканын инкишафы иля баьлы йаранан сюзляр йени сюзляр, yaxud dairəsi çox məhduddur və belə sözlərin mənası əhalinin böyük bir  81   82 

hissəsi üçün məlum deyil. Bu sözlərdən tarixi hadisələri, keçmiş uzaqdan gələn, taxta qaşıq və s). Sabit söz birləşmələri isə dövrü təsvir etmək üçün yazılan tarixi və bədii əsərlərdə istifadə bütövlükdə bir mənanı ifadə edir və bunlara frazeoloji vahidlər də olunur. Buraya, əsasən, keçmiş dövrlərə aid bir sıra rütbə, vəzifə deyilir (ürəyi ağzına gəlmək — qorxmaq, qulaq asmaq — dinləmək və və idarə adları daxildir. Məs: kəndxuda, yüzbaşı, s.) Fraziologiya (bu söz yunanca pharasis- ifadə və loqos-təlim yasavul, nahiyə, naib, qəza, uyezd, qubernator, pristav, uryadnik, tərkiblərindən ibarətdir) dildə mövcud olan bütün sabit söz rüşdiyyə məktəbi və s. birləşmələrinin cəmi deməkdir. Фразеоложи бирляшмяляр дедикдя тяр- Tarixizmlərdən fərqli olaraq arxaizmlər (yunanca archaios кибъя дяйишмяз, щазыр шякилдя ишлянян мяъази мяналы бирляшмяляр qədim deməkdir) elə sözlərdən ibarətdir ki, onların ifadə etdiyi нязярдя тутулур. Бу бирляшмяляря сабит сюз бирляшмяляри дя дейилир. əşya və hadisələr indinin özündə də mövcuddur, lakin hazırda Sabit söz birləşmələrində sözlər elə birləşir ki, onları bir- onlar başqa adla ifadə olunur. Məs: yazı- çöl, düz, arı- təmiz, birindən ayırmaq, birni başqası ilə əvəz etmək və hər bir sözü ozan- aşıq, bədöy-cins at, yaxnı- qovurma, dün- gecə, sərf-nəhv- müstəqim mənada düşünmək mümkün olmur. Фразеоложи qrammatika və s. бирляшмялярин тяркибиндяки айры-айры сюзляр юз щягиги мяналарыны Müsir dilimizdən çıxmaq üzrə olan və lüğətin passiv итирир, йалныз бирликдя мяъази мяна ифадя едир. Məs: ürəyi ağzına hissəsini təşkilı edən köhnəlmiş sözləri, əsasən, aşağıdakı kimi gəlmək-qorxmaq, gözü su içməmək-inanmamaq, dabanına qruplaşdırmaq olar: tüpürmək-qaçmaq, əldən düşmək-yorulmaq, ağzına su alıb oturmaq-susmaq, başa çatdırmaq-tamamlamaq və s. 1) Köhnə üsul-idarə və vəzifə adlarını bildirənlər: Frazeoloji birləşmələr dildə hazır şəkildə olur və bu divanxana, çapar, çaparxana, yüzbaşı, dərəbəyi, koxa, fərraş, birləşmələr omonimlik, sinonimlık və antonimlik yarada bilir. Bu qeysər, yasavul, xaqan və s. birləşmələrin əksəriyyətini bir sözlə əvəz etmək, yaxud onun 2) Təsərrüfat sahələrinə aid olanlar: xış, cüt, cəhrə, vəl, omonimini, sinonimini, antonimini tapmaq mümkündür. Məs: kirkirə, dolamaçarx, dəhrə və s. özündən çıxmaq-hirslənmək, xəcalət çəkmək-utanmaq, get-gələ 3) Çəki, ölçü, uzunluq və s. bildirəhlər: xalvar, batman, salmaq-süründürmək, ağzı açıla qalmaq- heyrətlənmək, girvənkə, çətvər, misqal, ağac, çərək, pud və s. könlündən keçmək-arzulamaq, istəmək, baş çəkmək- yoxlamaq, 4) Geyim adı bildirənlər: çuxa, əba, qurşaq, çarıq, çarşab, dəridən-qabıqdan çıxmaq-çox işləmək, dilotu yemək- çox çaxçur, çarqat, ətəklik, nimtənə, tuman və s. danışmaq, boynundan atmaq-boynuna götürməmək, hirsi başına 5) Köhnə təhsillə əlaqədar olanlar: mədrəsə, mollaxana, vurmaq-özündən çıxmaq (sinonim); can vermək- Yağış torpağa hücrə, falaqqa, əlifçin və s. can verir; can vermək – Xəstə can verir; üz vermək- Onlara 6) Ticarətlə əlaqədar olanlar: sövdəgər, baqqal, əllaf, xoşbəxtlik üz verdi; Üz verirsən, astar istəyir (omonim); xoşu sərraf, sələm, bəzzaz, binəkdar, dəllal və s. gəlmək –acığı gəlmək, üz ağartmaq- üz qaraltmaq, dil-dil ötmək – 7) Vaxtilə ədəbi dilimizdə işlənmiş və müasir dildən çıxmış azına su almaq (antonim) və s. bir sıra ərəb-fars mənşəli sözlər: sövtiyyat, zaviyə, müsəlləs, Фразеоложи бирляшмяляр бцтювлцкдя ъцмлянин бир цзвц олур. səccar, hüşyar, bimar, damən, bülənd və s. Мяс: Елдар киши лап йаныб тюкцлцрдц. О, Кярим бабаны эюряндя дили гуруду. ФРАЗЕОЛОЖИ БИРЛЯШМЯЛЯР. Dildə iki cür söz Фразеоложи бирляшмяляр нитгя хцсуси ифадялилик, ъанлылыг эятирир. birləşməsi mövcuddur: sərbəst söz birləşmələri və sabit söz Беля бирляшмялярдян, ясасян, данышыг цслубунда вя бядии цслубда birləşmələri. Sərbəst söz birləşmələrinin tərkibinə daxil olan sözlər истифадя олунур. ayrı-ayrılıqda leksik mənaya malik olurlar (məktəbin kitabxanası,  83   84 

ËÅÊÑÈÊ ÒßÙËÈËÈÍ ÃÀÉÄÀËÀÐÛ 5. Ñþçöí öìóìèøëÿê âÿ éà òåðìèí îëìàñû. Ìÿñ: çþðÿê, îõóìàã (öìóìèøëÿê); éåëïÿíÿê, àéàìà (äèàëåêò); ðåëéåô, ìþðôåì Ñþçö ëåêñèê úÿùÿòäÿí òÿùëèë åòìÿê ö÷öí àøàüûäà ãåéä (òåðìèí) âÿ ñ. îëóíàíëàðà ÿìÿë åòìÿê ëàçûìäûð. 6. Àëûíìà âÿ éà ÿñë Àçÿðáàéúàí ñþçö îëìàñû. Ìÿñ: ðÿññàì, 1. Ñþçöí ëåêñèê âÿ ãðàììàòèê ìÿíàñû. Ìÿñ: ÿêèí÷è, éàüûíòû, èñòèñìàð (àëûíìà); ãûðìûçû; éàðìàã (ÿñë Àçÿðáàéúàí ñþçö) âÿ ñ. éóëüóí âÿ ñ. Áèðèíúè ñþç ÿêèí ÿêèá áè÷ìÿêëÿ (ÿêèí÷èëèêëÿ) ìÿøüóë 7. Éåíè âÿ éà êþùíÿëìèø ñþç îëìàñû. Ìÿñ: áèëýèñàéàð, îëàí àäàì, úöò÷ö ìÿíàñûíäà îëàí èñèì; èêèíúè ñþç éàüûø, ãàð, äîëó âÿ þçÿëëÿøäèðìÿ (éåíè ñþç); óñ, ñàéðó (êþùíÿëìèø ñþç) âÿ ñ. ñ. øÿêëèíäÿ ùàâàäàí éåðÿ äöøÿí ñó ãÿòðÿëÿðè, éàüìóð ìÿíàñûíäà îëàí 8. Ôðàçåîëîæè áèðëÿøìÿ îëìàñû. Ìÿñ: ýþçÿ êöë öôöðìÿê ñèôÿò; ö÷öíúö ñþç èñÿ ãóðàãëûüà âÿ øîðàíëûüà äàâàìëû õûðäà ñàëõûì (àëäàòìàã); öðÿéè àüçûíà ýÿëìÿê (ãîðõìàã) âÿ ñ. øÿêëèíäÿ ÷è÷ÿêëÿðè îëàí êîë áèòêèñè ìÿíàñû âåðÿí èñèìäèð. Áèð íå÷ÿ ñþçöí ëåêñèê áàõûìäàí òÿùëèëèíÿ äèããÿò åäÿê. 2. Ñþçöí ùÿãèãè âÿ ìÿúàçè ìÿíàñû. Ìÿñ: äèðè, äîëàìàã, çÿèô âÿ 1) ßçèëìÿê. Ùÿãèãè ëåêñèê ìÿíàñûíà ýþðÿ áàñûëàðàã, éàõóä àüûð ñ. : Äèðè (ñèôÿò) ñþçöíöí ùÿãèãè ìÿíàñû úàíû îëàí, úàíëû, ñàü, éàøàéàí, áèð øåéèí àëòûíäà ãàëàðàã, ñûõûëàðàã ÿçèê ùàëà ýÿëìÿê, çÿäÿëÿíìÿê, þëöíöí çèääè, ÿêñèäèð. Áó ñþç ìÿúàçè ìÿíàäà ãöââÿòëè, ÷åâèê, ãûâðàã, òîçà ÷åâðèëìÿê, íàðûí ùàëà ýÿëìÿê àíëàìûíäà îëàí áó ñþç ãðàììàòèê äèðèáàø, ÿëëè-àéàãëû, áàúàðûãëû àíëàéûøëàðûíû èôàäÿ åäèð. Äîëàìàã (ôåë) ìÿíàñûíà ýþðÿ ôåëäèð âÿ ÿñë Àçÿðáàéúàí ñþçöäöð. Ìÿúàçè ìÿíàñû ñþçöíöí ùÿãèãè ìÿíàñû ñàðûìàã, ñàðûëìàã îëäóüó ùàëäà, ëàüà ìÿùâ åäèëìÿê, äþéöëìÿê, çöëì àëòûíäà îëìàã, ìÿùêóì åäèëìÿê, íàçëàíìàã, ÿçèëèá-áöçöëìÿêäèð. Áèð ÿñàñ ìÿíàñû âÿ áèð íå÷ÿ èêèíúè ãîéìàã, ÿëÿ ñàëìàã àíëàìëàðûíäà ìÿúàçè ìÿíà äà äàøûéûð. Çÿèô äÿðÿúÿëè ìÿíàñû îëäóüó ö÷öí áó ñþç ùÿì äÿ ÷îõìÿíàëûäûð. Îìîíèì (ñèôÿò) ñþçö úèñìÿí àç ãöââÿòëè, ýöúñöç, öçýóí, òàãÿòñèç âÿ ñ. êèìè èøëÿíÿ áèëìèð. Äþéöëìÿê, ñûõûëìàã ñþçëÿðè èëÿ ñèíîíèì, ìÿíàëàðûíû èôàäÿ åäèð êè, áóíëàð "çÿèô" ñþçöíöí ùÿãèãè ìÿíàëàðûäûð. áÿðêèìÿê ñþçö èëÿ àíòîíèìäèð. Öìóìèøëÿê ñþçäöð. Ìÿúàçè ìÿíàäà èñÿ áó ñþç ãÿòèééÿòñèç, èðàäÿñèç, íöôóçó îëìàéàí, 2) Ìöõàëèô. Ëåêñèê ìÿíàñû çèää, ÿêñ, ãàðøû, ÿëåéùèíÿ îëàí èøèíèí þùäÿñèíäÿí ýÿëÿ áèëìÿéÿí âÿ ñ. áó êèìè ìÿíàëàðäà èøëÿíèð. äåìÿêäèð. Ãðàììàòèê ìÿíàñûíà ýþðÿ èñèìäèð. ßðÿá äèëèíäÿí äèëèìèçÿ 3. Ñþçöí òÿêìÿíàëû âÿ éà ÷îõìÿíàëûëûüû. Ìÿñ: ìàðàë, êå÷ÿí ñþçäöð. Îìîíèì êèìè èøëÿíÿ áèëèð (Êëàññèê Àçÿðáàéúàí ðÿíäÿ, äèø, êþê âÿ ñ. Ìàðàë âÿ ðÿíäÿ ñþçëÿðè òÿêìÿíàëûäûð. Áåëÿ êè, ìöüàìëàðûíäà áèðèíèí àäû êèìè). Ñèíîíèìè ÿëåéùäàð, àíòîíèìè èñÿ ìàðàë áóéíóçëàðû áóäàã êèìè øàõÿëÿíÿí, ýþâşÿéÿí ùà÷àäûðíàãíëû òÿðôäàð ñþçëÿðèäèð. Öìóìèøëÿê ñþçäöð ùåéâàí, ðÿíäÿ èñÿ òàõòàíû éîíóá ùàìàðëàìàã ö÷öí èñòèôàäÿ îëóíàí 3) Ëÿïÿ. ßñë Àçÿðáàéúàí ñþçöäöð, öìóìèøëÿêäèð. Îìîíèì äöëýÿð àëÿòèäèð. Äèø âÿ êþê ñþçëÿðè èñÿ ùÿãèãè ìÿíàëàðû èëÿ áàüëû ÿëàâÿ ñþçëÿð úÿðýÿñèíÿ äàõèëäèð. 1. Êè÷èê äàëüà. 2. Ãîç, ôûíäûã, ùÿì÷èíèí ìÿíàëàðû äà áèëäèðäèéèíäÿí ÷îõìÿíàëû ñþçëÿðäèð. Áåëÿ êè, "äèø" ñþçö ïàõëàëû áèòêèëÿðèí è÷è. 3. Áèòêèëÿðäÿ ðöøåéiì éàðïàãëàðû. Èçäèùàì, èíñàí èëêèí ìÿíàñûíäàí (éåéèëÿí áèð øåéè òóòìàã, äèøëÿìÿê, ÷åéíÿìÿê ö÷öí àõûíû, êöòëÿ àíëàìûíäà ìÿúàçè ìÿíàëû ñþç êèìè äÿ èøëÿíèð. Ãðàììàòèê àüûçäà îëàí ñöìöê òþðÿìÿ) áàøãà, ìöõòÿëèô àëÿòëÿðèí óú òðÿôèíäÿ îëàí ìÿíàñûíà ýþðÿ èñèìäèð. óúóèòè ÷ûõûíòû (äàðàüûí äèøè, ìèøàðûí äèøè, ÷àðõûí äèøè) ùèññÿëÿðè, "êþê" 4) Êàìèë. ßðÿá äèëèíäÿí äèëèìèçÿ êå÷ìèø ñþçäöð. Ëåêñèê ñþçö èñÿ ùÿãèãè ìÿíàñû èëÿ éàíàøû (áèòêèëÿðèí òîðïàã àëòûíäà îëàí, ñóéó ìÿíàñûíà ýþðÿ íþãñàíñûç, ãöñóðñóç, áèòêèí, òàì, ìöêÿììÿë, êàìàëà ñîðàí âÿ îíëàðû ãèäàëû ìàääÿëÿðëÿ ãèäàëàíäûðàí éàðïàãñûç ùèññÿñè âÿ éåòìèø, êàìèëëÿøìèø, éåòêèí ñþçëÿðèíÿ óéüóíäóð. Ãðàììàòèê ñ.), ñà÷ûí, äèøèí âÿ ñ. áÿäÿíèí è÷èíäÿ îëàí ùèññÿñè, íÿñèë, òàéôà, ñþçöí ìÿíàñûíà ýþðÿ àäè äÿðÿúÿäÿ îëàí ñèôÿòäèð. Ñóáñòàíòèâëÿøÿðÿê èñèì ëåêñèê ìÿíàéà ìàëèê îëàí ùèññÿñè âÿ ñ. áèëäèðèð êè, áó äà ñþçöí éåðèíäÿ (Õåéð, ùàçûð äåéèë, àõòàðûðûã êè, áèð êàìèë òàïàã, âÿêèë òóòàã. ÷îõìÿíàëûëûüû ñàéûëûð. ) èøëÿíÿ áèëèð. Àíòîíèìè éàðûì÷ûã, ñÿðèøòÿñèç, ãöñóðëó âÿ ñ. ñþçëÿðèäèð. 4. Îìîíèì, ñèíîíèì âÿ àíòîíèìëèê. Ìÿñ: äÿô (1. ÷àëüû àëÿòè, Öìóìèøëÿê ñþçäöð, îìîíèì êèìè èøëÿíÿ áèëìèð. ãàâàë. 2. ùöúóìóí ãàðøûñûíû àëìà, îíà ìöãàâûìÿò ýþñòÿðìÿ; 3. 5) Äàì. ßñë Àçÿðáàéúàí ñþçö êèìè åâ, áèíà, òèêèëè õÿìèðè öñòöíÿ ãîéóá òÿíäèðÿ éàïìàã ö÷öí èøëÿäèëÿí àëÿò) — îìîíèì, ìÿíàñûíäàdır. Ìÿúàçè ìÿíàäà ùÿáñõàíà, ãàçàìàò. Îìîíèì êèìè ýþçÿë (ýþé÷ÿê, ãÿøÿíý) — ñèíîíèì, àðòûã-ÿñêèê — àíòîíèì âÿ ñ. èøëÿíÿ áèëèð. Îìîíèì ÷àëàðû ôàðñ ñþçöäöð. Òÿëÿ, òîð äåìÿêäèð. Ôàðñ âÿ  85   86 

àçÿðáàéúàíúà ëåêñèê àíëàìëàðû ìöõòÿëèô îëóá îìîíèì ñþçëÿð îëñàëàð 5. Frazeoloji birləşməni göstərin. äà, ãðàììàòèê ìÿíàñûíà ýþðÿ èñèì êèìè èøëÿíèëèð. Öìóìèøëÿê A) arzu etmək B) dost olmaq C) səfərbər etmək D) dil yetirmək E) çıxış etmək ñþçäöð. 6) ßãðÿá. ßðÿá äèëèíäÿí äèëèìèçÿ êå÷ÿí ñþçäöð. Îìîíèì êèìè 6.“Ağacın qolu” və “uşağın qolu” birləşmələrindəkı “qol” sözü aşağıdakılardan èøëÿíÿ áèëèð. 1. Ãóéðóüóíóí óúóíäà çÿùÿðëè èéíÿñè îëàí ùÿøaðàò; 2. hansına aiddir? ñààò, êîìïàñ âÿ ñàèðÿíèí þç îõó ÿòðàôûíäà ôûðëàíûá ìöÿééÿí èøàðÿíè A) omonim B) çoxmənalı söz C) antonim D) sinonim E) təkmənalı söz ýþñòÿðÿí ìèë. Ùÿãèãè ìÿíàñû èëÿ éàíàøû ìÿúàçè ìÿíàäà äà èøëÿíÿ áèëèð. Ìÿúàçè ìÿíàñû ýèçëèíäÿí ïèñëèê åäÿí, áÿäíèééÿò àäàì 7. Hansı cərgədəki sözlər omonimdir? äåìÿêäèð. Ìÿñ: A) çay, qələm, tut B) gənc, körpə, yaşlı C) hündür, iri, böyük D) uca, yüksək, eniş E) saç, bal, çay Áàñìà àéàüûíû áèçèì òîðïàüà, Èëàíäàí, ÿãðÿáäÿí éàð îëà áèëìÿç. 8. İsimlərdən ibarət sinonim cərgəni göstərin. Öìóìèøëÿê ñþçäöð. Ãðàììàòèê ìÿíàñûíà ýþðÿ èñèìäèð. A) gödək-qısa, ahıl-yaşlı B) dolanmaq-fırlanmaq, atmaq-tullamaq 7) Ãîë. Àçÿðáàéúàí ìÿíøÿëè ÷îõìÿíàëû ñþçäöð: 1. ãîë — C) dilək-istək, eynək-çeşmək D) qaçaraq-sürətlə, asta-yavaş áÿäÿíèí áèð öçâö êèìè; 2. — äàñòàíûí áèð ùèññÿñè, ãîëó; 3. ÷àéûí ãîëó; E) ayrı-özgə, amma-lakin àüàúûí áóäaüı, ãîëó âÿ ñ. Îìîíèì êèìè èøëÿíÿ áèëèð. Ãîë, èìçà; 9. Hansı fel omonimdir? ãàïûéà âóðóëàí òîï. Ãðàììàòèê ìÿíàñûíà ýþðÿ èñèìäèð, öìóìèøëÿê A) sevmək B) ovmaq C) qəhərlənmək D) gəzmək E) görünmək ñþçäöð, àíòîíèìè éîõäóð. Òàïøûðûã: Âåðèëìèø ñþçëÿðè ëåêñèê úÿùÿòäÿí òÿùëèë åäèí: äÿðÿúÿ, Nümunələrdən biri dialekt sözdür. äîëàøûã, çÿðô, ïÿðäÿëÿìÿê, ëÿïèð, àüûç à÷ìàã, ìöòòÿôèã, íèìäÿð, A) çalma B) donluq C) sayru D) yelpənək E) çağdaş éàéìàã, íàìÿðä. Yalnız sinonimlərdən ibarət cərgəni göstərin. A) dadlı, səliqəli, ləzzətli B) kainat, aləm, cahan C) od, atəş, tüstü D) əmi, qardaş, bacı E) kütlə, insan, xalq DƏYƏRLƏNDİRMƏ TESTLƏRİ Ərəb mənşəli “müasir” sözü hansı əsl Azərbaycan sözünün qarşılığıdır? 1. Əksmənalı sözlər necə adlanır? A) toplantı B) durum C) çağdaş D) soyad E) yenilik A) sinonim B) çoxmənalı söz C) dialektizm D) omonim E) antonim Asılı tərəfi məcazi mənada işlənmiş söz birləşməsini göstərin. 2. Dialekt sözləri hansı sözlərdir? A) şirin yuxu B) dəmir çən C) dalğalı dəniz D) daş hasar E) dərin göl A) Bir-birinə əksmənalı sözlər. B) Bir-birinə yaxın mənalı sözlər. Çoxmənalı söz hansıdır? C) Nitqdə, əsasən, hamı tərəfindən işlədilən sözlər. A) meşə B) çəllək C) burun D) ürək E) yataq D) İxtisas və peşə ilə əlaqədar sözlər. E) Məhəlli xarakterli sözlər. Terminlərdən ibarət olan cərgəni müəyyənləşdirin. A) ürək, hünər B) qalxan, havadar C) sifət, qoşma D) tərs, liman 3. Dünya dillərinin bir çoxunda işlənən sözlər necə adlanır? E) kəpənək, arxac A) arxaizmlər B) neologizmlər C) tarixizmlər D) beynəlmiləl sözlər E) varvarizmlər Çoxmənalı sözü göstərin. A) yay B) adam C) sarı 4. Omonimlər cərgəsini göstərin. D) dayaq E) top A) yay, ov, daş B) ürək, yaz, sahib C) qəşəng, divan, saz D) ayaz, körpü, qatar E) arxa, mətbəx, daraq “Qara” sözü hansı cərgədə məcazi mənadadır?  87   88 

A) qara kağız B) qara daş C) qara bulud D) qara gün Hansı cərgədəki sözlərin hamısı omonimdir? E) qara parça A) mürəkkəb, çiyin , görüş B) üz, göz, qol C) tut, yay, ayaq D) yar, çat, sarı E) gül, dil, ətək “Atın dışı”, “darağın dişi” birləşmələrindəki “diş” sözü hansı məna qrupuna daxildir? Nümunələrdən yalnız biri əsl Azərbaycan sözüdür. A) omonim B) sinonim C) çoxmənalı söz D) antonim E) təkmənalı söz A) pəncərə B) güldan C) daraq D) qələm E) molla Sözlərin neçəsi omonimdir? Cərgələrin birindəki sinonim sözlərdən birincisi sadə, ikincisi isə düzəltmədir. Kök , polad, divan, qat, yağış, say, sirdaş, top, ilan, qar, saç A) səcdə-sitayiş B) döğru-düzgün C) uca-hündür A) 4 B) 6 C) 3 D) 5 E) 7 D) yorğun-halsız E) gözəl-göyçək Frazeoloji birləşmələrdən biri omonim kimi işlənə bilər? Hansı sıradkı antonimlər alınma sözlərdən ibarətdir? A) gözünün odunu almaq B) kələk gəlmək C) səbri kəsilmək A) igid-qorxaq B) gecə-gündüz C) mərd-namərd D) üz vermək E) dilə gəlmək D) dərə -təpə E) yaxşi-yaman Aşağıdakı sözlərdən neçəsi yalnız termin kimi işlənə bilər? “Təcavüzkar” sözünün leksik təhlilində düzgün cavabı göstərin. Relyef, xəbər, morfem, qrammatika, ada, pərdə, boğaz, sinif A) Azərbaycan mənşəli sözdür B) Köhnəlmiş sözdür A) 3 B) 4 C) 5 D) 6 E) 2 C) Antonimi “sülh tərəfdari” sözüdür. D) Sinonimi “təvazökar” sözüdür. Hansı söz çoxmənalıdır? E) Omonim kimi işlənə bilir. A) xəstə B) maşın C) sağlam D) dəniz E) təkər Alınma sözlər cərgəsini göstərin. Bunlardan biri müəyyən bir işlə əlaqədar səfərə göndərilmə mənasındadır? A) adam, işıq, zabit B) ilxı, sahib, ilan C) qonaq, kiçik, şahid A) istefa B) ezamiyyət C) məzuniyyət D) təqaüd E) istirahət D) razı, şəfəq, katib E) ölçü, bölgə, kamil Hansı söz omonim kimi işlənə bilər? Əsl Azərbaycan sözlərindən ibarət olan sinonim cütlüyünü göstərin. A) duz B) nəticə C) ömür D) ürək E) yaylaq A) dərya-dəniz B) dünya-aləm C) böyük-iri D) istedad-bacarıq E) elan-bildiriş Frazeoloji birləşməni göstərin? Əsl Azərbaycan sözləri verilmiş cərgəni göstərin. A) gələ bilmək B) işdən çıxmaq C) başdan çıxarmaq D) evdən qaçmaq A) maarif, dilbər, müvəffəqiyyət B) müavin, camaat, lirika E) dərsə gecikmək C) birlik, doqquz, qıpqırmızı D) şikayət, səksən, şüar E) cəfa, qara, qurd Sözlərdən yalnız biri omonim kimi işlənə bilər? A) sərin B) bənd C) dimdik D) alma E) səpin Köhnəlmiş sözlər cərgəsini göstərin. A) nimdər, doqqaz, mədrəsə B) əlcək, gavahın, yelpənək Hansı omonimlər müxtəlif nitq hissələrinə aiddir? C) kəndxuda, xış, dəbilqə D) tələ, pristav, sığırçın 1. quru 2. nəticə 3. qurd 4. don 5. bal 6. şam E) dəhrə, zirzəmi, divanxana A) 3,6 B) 4,5 C) 1,4 D) 2,3 E) 1,6 Dialekt sözlərdən ibarət cərgəni göstərin. Hansı cərgədəki sinonim sözlərdən biri Azərbaycan, digəri ərəb mənşəlidir? A) reostat, peyk, hancarı B) gənc, yaşlı, yeniyetmə A) uca- qəlbi B) səcdə-sitayiş C) qanacaq-mərifət C) cəng, müharibə, dava D) yuxarı, aşağı, sicim D) cahil-nadan E) arxa-dayaq E) nimdər, busağa,təlis Aşağıdakılardan biri neologizmdir? A) müasir B) təxəllüs C) soyad D) yenilikçi E) dözümlü  89   90 

“Dil-dil ötmək” frazeoloji birləşməsinə hansı məna müvafiq gəlir? СЮЗ ЙАРАДЫЪЫЛЫЬЫ A) susmaq B) yalvarmaq C) sox danışmaq D) şiltaqlıq etmək E) xətrinə dəymək 1. СЮЗ ЙАРАДЫЪЫЛЫЬЫНЫН ЯСАС ВАСИТЯЛЯРИ. Сюз йарадыъылыьы дил щаггында елмин хцсуси бир бюлмясидир. Бу бюлмядя “Lovğa” sözünün sinonimi hansıdır? сюзлярин щансы цсул вя васитялярля йаранмасындан бящс олунур. A) dəyanətli B) bacarıqlı C) ösündən razi D) təvazökar E) ciddi Ədəbi dилимиздя сюз йарадыъылыьынын васитяляри Neologizmlər cərgəsini göstərin. aşağıdakılardır: A) hökm, hökmdar, məhkum B) məktəb, mədrəsə, hücrə 1) Leksik yolla yeni sözlərin yaranması. C) soyad, kübar, açıqca D) bilgisayar, özəlləşdirmə, çağdaş 2) Morfoloji yolla yeni sözlərin yaranması. E) direktor, menecer, vida 3) Sintaktik yolla yeni sözlərin əmələ gəlməsi. Sözlərin quruluşca növləri yaranma yollarına görə müəyyən Alınma sözlər cərgəsini göstərin. A) xörək, sabah, səkkiz B) qələm, səma, gülüş olunur. Leksik yolla əmələ gələn sözlər sadə, morfoloji yolla əmələ C) sirdaş, qardaş, yoldaş D) rahat, şəfəq, texnik gələn sözlər düzəltmə, sintaktik yolla əmələ gələn sözlər mürəkkəb E) hasar, təndir, çırpı sözlər adlanır. Köhnəlmiş sözlər cərgəsini göstərin. Leksik yolla sözlərin yaranması (sadə sözlər) prosesinin A) dəsmal, eyvan, kəhriz B) sürü, naxır, ilxı mahiyyəti ondan ibarətdir ki, sözlər(leksik vahidlər) dilə ya hazır C) cəhrə, dəhrə, pöhrə D) girvənkə, misqal, nimtənə E) yanğın, maşa, kömür şəkildə daxil olur, ya da sözün tərkibində müəyyən dəyişikliyin baş verməsi ilə düzəlir. Bu zaman yeni söz törəndiyi ilk Əsl Azərbaycan sözlərindən ibarət cərgəni göstərin. mənşəyindən bəzən təkcə məzmunu, bəzən də həm məzmunu, A) nataraz, nadan, naşükür B) bişərəf, baməzə, narahat həm də forması etibarı ilə uzaqlaşır və yeniməzmunlu, C) nakişi, nadinc, qonaqdar D) bixəbər, bivəfa, cəfakeş yeniformalı müstəqil bir söz kimi təşəkkül tapır. Leksik yolla E) laqeyd, kitabxana, sirdaş sözlər, əsasən, aşağıdakı üsullarla yaranır: Əsl Azərbaycan sözlərinin cərgəsini göstərin. 1) Dialekt və şivələr hesabına. Ədəbi dilin dialektlər A) aləm, əla, alim B) yaz, dayı, bibi C) pəncərə, çarpayı,stəkan hesabına zənginləşməsində müxtəlif bölgələrdən olan sənətkarlar D) kitab, xörək, çörək E) hakim, sinif, fəsil və alimlər əsas rol oynayırlar. Onlar mənsub olduqları regionun dialektindəki sözləri ədəbi dilə gətirir və belə sözlərin bəziləri Bunlardan biri “günahsız” sözünün sinonimidir. A) məhzun B) məyus C) məsum D) pəjmürdə E) pərişan tədricən dialekt sözü olmaq xüsusiyyətini itirərək ümumişlək sözə çevrilir və ədəbi dildə yaşamaq hüququ qazanır. Məs: sayrişan- Bunlardan yalnız biri “kədərli” sözünün sinonimi deyil? parlayan, bərq vuran, ilğım- miraj, ayrıc- suyun ayrıldığı yer( S. A) məsum B) dərdli C) məyus D) qüssəli E) pərişan Vurğun), nohur- süni göl, sırsıra- suyun damması nəticəsində 9. Bunlardan biri “batmaq” sözünün sinonimidir. yaranan buz parçası( R. Rza), hodaq- kotana qoşulmuş birinci cüt A) kədərlənmək B) əlbir olmaq C) yorulmaq D) işi düz gətirməmək E) qərq olmaq öküz, şumal- düz, hamar( Ə. Vəliyev), balağ- camışın balası, vağanımaq-taxılın biçilmə vaxtından ötmə(S. Rəhimov) və s. “Kamil” sözünün leksik təhlilindəki səhvi göstərin. Ədəbi dilə gətirilmiş və ümumişlək sözlər kimi vətəndaşlıq A) Ümumişlək sözdür. B) Əsl Azərbaycan sözüdür. hüququ qazanmış dialekt sözlərinin əksəriyyəti terminoloji C) Təkmənalıdır. D) Omonim kimi işlənə bilmir. səciyyə daşıyır. Məs: güzəm- payızda qırxılan yun, xama- südün E) “Yetkin”” sözünün sinonimidir. üzü, qaymaq, mahlıc- daranmağa hazır edilmiş pambıq, vərdənə- hamarlama aləti, cecə- meyvənin sıxılmış, lazımsız hıssəsi və s.  91   92 

2) Alınma sözlər hesabına. Başqa dillərdən dilimizə keçən ki, söz köklərinə və ya başlanğıc formasına leksik (sözdüzəldici) sözlər yeni dil mühitində ya öz formasını olduğu kimi saxlayır, ya şəkilçilər artırmaqla yeni sözlər əmələ gətirilir. Sözdüzəldici da formasını bu və ya digər dərəcədə dəyişərək tamamilə dilimizin şəkilçilər vasitəsilə yeni sözlərin yaranması söz yardıcılığının əsas qrammatik quruluşuna uyğunlaşır. Məs: ağıl, qiymət, kişmiş, vasitəsi sayılır. Bu yolla əmələ gələn sözlərə düzlətmə sözlər kilim, fındıq, qələm və s. bu kimi sözlər dilimizə başqa dillərdən deyilir. Məs: даь- даь+лыг, дямир-дямир+чи, дуз-дуз+лу, йаз- keçsə də, fonetik və morfoloji quruluşuna görə öz sözlərimizə йаз+ы+чы, як-як+ин, vəfa-bi+vəfa, mərd- na+mərd, salam- bənzəyir. salam+la+ş(maq) vя с. Başqa dillərdən dilimizə keçən düzəltmə və mürəkkəb Sintaktik yolla yeni sözlərin yaraması(mürəkkəb sözlər). sözlərin əksəriyyəti quruluşca öz tərkib gücünü itirərək dilin lüğət Сюзлярин бирляшмяси иля йени сюзлярин йаранмасы sintaktik üsulla söz tərkibinə sadə söz kimi daxil olur. Məs: şair sözü ərəbcə şeir yaradıcılığı hesab olunur. Bu yolla yaranan sözlərə mürəkkəb sözündən, məktəb sözü kətəbə(yazmaq) sözündən, təşviqat sözü sözlər seafoodplus.info:уъа вя бой=уъабой,эцн вя baхан=эцнябахан, şövq sözündən törəmişdir. Bu sözlər ərəb dilində düzəltmə söz və köynək= sarıköynək və s. olduğu halda, bizim dilimizdə sadə söz kimi qəbul edilir. Abır sözü farsca ab(su) və ruy(üz) sözlərindən, sərkar sözü 2. ДЦЗЯЛТМЯ СЮЗЛЯРИН ЯМЯЛЯ ЭЯЛМЯСИ. sər(baş) və kar(iş) sözlərindən, Seyfulla sözü ərəbcə seyf(qılınc) və Лексик (сюздцзялдиъи) шякилчиляр васитясиля (morfoloji yolla) ямяля Allah sözlərindən törəmişdir. Bu və bu kimi sözlər həmin dillərdə эялян сюзляря дцзялтмя сюзляр дейилир. Мяс: гыш-гышлаг, мяктяб- mürəkkəb sözlər olsa da, Azərbaycan dilində sadə sözlər qrupuna мяктябли, кюмцр-кюмцрчц, йаь-йаьсыз, сянят-сяняткар вя с. daxil edilir. Leksik şəkilçilər söz yaratma imkanlarına görə iki yerə 3) Sözlərin yeni məna kəsb etməsi hesabına. Yeni məna kəsb ayrılır: 1) məhsuldar şəkilçilər, 2) qeyri- məhsuldar şəkilçilər. etmə hesabına söz artımı ən çox fel, isim və sifətlərdə özünü Miqdar etibarı ilə az sözə artırıla bilən və əsasən göstərir. Bu da ən çox omonim sözlərdə müşahidə olunur. Məs: təkmənalı sözlər əmələ gətirən şəkilçilərə qeyri- məhsuldar tut(isim)- tut(fel), üz(isim)- üz(fel), göy(isim)- göy(sifət), düz(isim)- şəkilçilər deyilir. Bunlar, əsasən, aşağıdakılardlr: düz(sifət)- düz(fel) və s. –Adlardan ad(isim) düzəldən şəkilçilər: -a, -ə (lavaş- Leksik yolla isimlərdən yeni isimlərin əmələ gəlməsi, əsasən, lavaşa,qoz-qoza,küp-küpə və s.), -calı (Qara-Qaracalı, Sarı- ümumi isimlərin xüsusi ismə, xüsusi isimlərin ümumi ismlərə Sarıcalıcalı və s.), -sal,- lov, -axlı, -qar,-axay, -təkin (qum-qumsal, keçməsi yolu ilə baş verir. Məs: Ceyran, Lalə, Kamal, Sona ( ox-oxlov, ad-adaxlı, uc-ucqar, sol-solaxay, Gül-Gültəkin və s.). ümumi ismlərin xüsusiyə keçməsi); badamlı, ictisu, cermux( xüsusi –Fellərdən isim duzəldən şəkilçilər:–ğac, -gəc (say-sayğac, ismlərin ümumiyə keçməsi) və s. süz-süzgəc və s.), -ınc, -inc, -unc, -ünc (qax-qaxınc, sev-sevinc, 4) Düzəltmə və mürəkkəb sözlərin sadələşməsi yolu ilə. Məs: qorx-qorxunc, gül-gülünc və s.), -maca, -məcə, -cə (at-atmaca, bil- qovğa, qırış, qırov, yaşmaq, qovur(maq), saral(maq) və s. bu kimi bilməcə, biş-bişməcə və s.), -ır, -ir, -id, -üd (yat-yatir, gəl-gəlir, sözlər tarixən düzəltmə sözlər olsalar da, hazırda bunlar sadə söz keç-keçid, öy-öyüd və s.), -maq, -mək (çax-caxmaq, qaz-qazmaq, hesab olunur. ye-yemək və s.). Böyrtkən(böyrü tikan), bilərzik(bilək bə üzük) kimi sözlər – Adlardan fel düzəldən şəkilçilər: –ı, -i, -u, -sa, -sə, -ıx, -ik tarixən mürəkkəb olsalar da, indi onlar mürəkkəb yox, sadə söz (ac-acimaq, bərk-bərkimək, turş-tyrşumaq, su-susamaq, qərib- adlanırlar. qəribsəmək, ac-acıxmaq, pis-pisikmək, gec-gecikmək və s.). Qeyd: Leksik yolla yaranan sözlər sadə sözlər adlanır. – Fellərdən fel düzəldən şəkilçilər: –ı, -ü, -alə, -ələ, -ıt,-ut, - Morfoloji yolla yeni sözlərin yaranması (düzəltmə sözlər). üt, -ır, -ir, -ür, -ar (qaz-qazımaq, sür-sürümək, qov-qovalamaq, eş- Sözlərin morfoloji yolla yaranmasının mahiyyəti ondan ibarətdir  93   94 

eşələmək, ax-itıtmaq, hürk-hürkütmək, qaç-qaçırmaq, biş-irirmək, Qeyd: Kitabın əsas nitq hissələri ilə bağlı müvafiq köç-köçürmək, qop-ararmaq, çıx-çıxarmaq və s.). bölmələrində leksik şəkilçilərin yeni söz yaratma imkanları Miqdar etibarı ilə çox sözə artırıla bilən və müxtəlifmənalı konkret nümunələrlə şərhini tapdığından, yuxarıdakı çoxlu yeni sözlər əmələ gətirə bilən şəkilçilərə məhsuldar şəkilçilər məlumatlarla kifayətlənməyi məqsədəuyğun hesab edirik. deyilir. Bunlar, əsasən, aşağıdakılardır: –Adlardan isim düzəldən şəkilçikər:–çi, -çi, çu, -çü ; -lıq, - 3. ЕЙНИКЮКЛЦ СЮЗЛЯР. Ейни бир кюкдян ямяля эялян lik, -luq, -lük; -ça, -çə; -lı, -li, -lu, -lü; -daş; -dar və s. Məs: dəmi- сюзляр ейникюклц сюзляр адланыр və bu sözlər leksik şəkilçilər dəmirrçi, su-suçu, qapı-qapıçı, daş-daşlıq, gül-güllük, meydan- vasitəsilə, morfoloji yolla əmələ gəlirlər. Eyniköklü sözlər deyəndə meydança, dəftər-dəftərçə, kənd-kəndli, yol-yoldaş, hesab- eyni kökdən əmələ gəlmiş düzəltmə hesabdar və s. sözlər nəzərdə seafoodplus.infoöklü sözlər o sözlərdir ki, onlar eyni – Fellərdən isim düzəldən şəkilçilər: -ış, -iş, -uş, -üş; -ıq, - kökdən əmələ gəlir və müxtəlif leksik mənaları ifadə edirlər. Мяс: ik, -uq, -ük; -ım, -im, -um, -üm; -ıcı, ici, -ucu, -ücü və s. Məs: qaç- баш - башчы, башлыг, башла(маг), башланьыъ; от-отлуг, отлу, отлаг, qaçış, gör-görüş, tapşır-tapşırıq, min-minik, böl-bölüm, qur- otla(maq); эюз-эюзлцк, эюзля(mək); əmək-əməkçi, əməkdar, qurucu və s. əməkdaş, əməkdaşlıq; yuxu- yuxulu, yuxusuz, yuxula(maq); səs- – Adlardan sifət düzəldən şəkilçilər: -lı, -li,-lu, -lü; -sız, - səsli, səssiz, səslə(mək); ov- ovçu, ovlaq, ovla(maq); əl- əlcək, siz, suz, -süz; -cıl, cil, -cul, -cül; -dakı, -dəki; -ı,-i, -u, -ü və s. Məs: ələ(mək), ələk, ələkçi, ələkçilik; yaz(maq)- yazı, yazıçı, yazıçılıq; duz-duzlu, qeyrət-qeyrətli, vəfa-vəfasız, güc-gücsüz, söhbət- yem –yemlik, yemləmək; gör(mək)-görüş, görüntü, görün(mək), söhbətcil, qonaq-qonaqcıl, bağ-bağdakı, meşə-meşədəki, palıd- gördür(mək); ev- evli, evcik, evlilik, evlən(mək), evləndir(mək), palıdı, bənövşə-bənövşəyi və s. vur(maq)- vurğu, vurğun, vurul(maq) və s. – Fellərdən sifət düzəldən şəkilçilər: -ağan, -əyən; -qan - Ейникюклц сюзляр щям ейни бир нитг щиссясиня, щям дя kən; -qın, -kin, -qun, kün, -ğın, -gin, -ğun, -gün və s. Məs: gül- мцхтялиф нитг щиссяляриня аид ола билир; Мяс: баь - баьча, баьлыг, güləyən, ağla-ağlağan, çalış-çalışqan, sürüş-sürüşkən, kəs-kəskin, баьбан (щамысы исимдир); йаь - исим, йаьлы - сифят, йаьла - фелдир. tut-tutqun, yor-yorğun və s. Ейникюклц сюзлярин кюкц мцтляг ейни нитг щиссясиня аид олур. – Saydan say düzəldən şəkilçilər: -ıncı, -inci, -uncu, -üncü. Ейни нитг щиссясиня вя мцхтялиф нитг щиссяляриня аид олан омоним Məs: beş-beşinci, on-onuncu, yeddi-yeddinci və s. кюклярдян йаранмыш сюзляр ейникюклц сюз сайылмыр. Мяс: эцлчц, эцл- – Adlardan fel əmələ gətirən şəkilçilər: -la, -lə; -laş, -ləş; - лцк, эцлцстан, эцляйян; баьбан, баьлыг, bağça, баьламаг, bağlı lan, -lən və s. Məs: ayaq-ayaqlamaq, iş-işləmək, göz-gözləmək, (qapı); йаьлы, йаьсыз, yağla(maq), йаьыш, yağıntı вя с. vida-bidalaşmaq, sənaye-sənayeləşmək, kədər-kədərlənmək, alov- Нцмунялярдяки эцляйян, bağlı, баьламаг, йаьыш, yağıntı сюзляри alovlanmaq və s. йухарыда гейд олунмуш гайдалардан эюрцндцйц кими, яввялки сюз- – Fellərdən fel əmələ gətirən şəkilçilər: -ıl, il, -ul, -ül; -ın,- лярля ейникюклц сайыла билмяз. Çünki gülçü, güllük, gülüstan sözləri in, un, -ün; -ış, -iş, -uş, -üş; -dır, -dir, -dur, -dür və s. Məs: yaz- gül ismindən, güləyən sözü gül(mək) felindən, bağban, bağlıq, yazılmaq, döy-döyülmək, gör-görünmək, gey-geyinmək, gül- bağça sözləri meyvə və bəzək ağacları əkilən bağ ismindən, gülüşmək, vur-vuruşmaq, sil-sildirmək, sök-sökdürmək və s. bağlamaq, bağlı sözləri ip, düyün mənası verən bağ – Zərf düzəldən şəkilçilər: -dan, dən; -ən; -la, -lə; -ca, -cə sözündən(ayaqqabının bağı), yağlı, yağsız, yağla(maq) sözləri yağ və s. Məs: uca-ucadan, bərk-bərkdən, qəsd-qəsdən, ruh-ruhən, zor- ismindən, yağış, yağıntı sözləri isə yağ(maq) felindən əmələ zorla, güc-güclə, sürət-sürətlə, ehmal-ehmalca, asta-astaca, səssiz- gəlmişdir. səssizcə və s. Грамматик шякилчиляр йени сюз ямяля эятиря билмядийи кими, ейникюклц сюзляр дя йарада билмирляр. Бир нцмуняйя диггят едяк.  95   96 

Мяс: китаб, китабын, китаба, китабы, китабдан вя с. Эюрцндцйц “ruhlandır(maq)” felinə -ıl şəkilçisi qoşulmaqla feldən əmələ кими, бурада сюзцн формасы дяйишся дя, лексик мязмунунда gəlmişdir. Əgər “ruhlan(maq)” sözünün nədən yaranması дяйишиклик олмамышдыр. soruşulsaydı, cavabımız belə olacaqdı: - Bu söz -lan şəkilçisi vasitəsi Yuxarıda qeyd olunduğu kimi, eyniköklü sözlər eyni bir ilə “ruh” ismindən yaranmışdır. kökdən yaranmış düzəltmə sözlərdir. Tutaq ki, bizə belə bir sual Гейд: Цзр, цзв, щюкм, рящм, сядр кими сону ики самитля verilib: bağ- bağça-bağlıq-bağdakı; gül-güldan-gülüstan-güllü sözləri битян тякщеъалы сюзлярдян «цзрлц», «цзрсцз», «рящмли», «сядрлик», eyniköklüdürmü? Cavab belə olmalıdır: - Nümunələrdəki bağ və gül «üzvlük», «щюкмдар» кими сюзляр дцзялтдикдя цч самитин йанашы sözləri kök, bağça, bağlıq, bağdakı, güldan, gülüstan, güllük sözləri эялмяси тяляффцзц чятинляшдирир. Буна эюря щямин сюзляр [цзцрлц], isə bağ və gül köklərindən yaranmış eyniköklü sözlərdir. [цзцрсцз], [рящимли], [сядирлик], [цзцвляр], [щюкцмдар] кими тяляффцз Гейд: Щям сюз кюкляри, щям дя ейникюклц сюзляр формасына олунур. эюря дяйишя билир вя бу заман сюзцн лексик мянасында щеч бир Сону ики кар самитля битян сюзляря самитля башланан щяр ъцр дяйишиклик баш вермир. Мяс: ишин, ишдя, ишчинин, ишчидя, ишчийям, шякилчи артырылдыгда щямин самитлярдян икинъиси тяляффцз олунмур. ишчидир, ишляйир, ишляйяъяк вя с. Мяс: достлуг [дослуг], нефтчи [нефчи), сярбястлик [сярбяслик), поч- тдан [пошдан), цстдя [цсдя) вя с. 4. ИКИ ВЯ ДАЩА АРТЫГ СЮЗДЦЗЯЛДИЪИ ШЯКИЛЧИСИ ОЛАН ДЦЗЯЛТМЯ СЮЗЛЯР. Дилимиздя еля дцзялтмя сюзляр 5. МЦРЯККЯБ СЮЗЛЯРИН ЯМЯЛЯ ЭЯЛМЯСИ ВЯ вар ки, онлар кюкляря ики вя йа даща артыг сюздцзялдиъи (лексик) ЙАЗЫЛЫШЫ. Söz yaradıcılığının digər mühüm vasitəsi isə iki və шякилчинин гошулмасы иля ямяля эялир, йяни дцзялтмя сюздян диэяр бир daha artıq sözün birləşməsi ilə (sintaktik yolla) yeni mənalı дцзялтмя сюз дя ямяля эялир. Мяс: йаз – йаз + ы, йазы + чы, йазычы + sözlərin əmələ gəlməsidir. Ики вя даща артыг сюзцн бирляшмяси иля лыг; як – як + ин, якин + чи, якинчи + лик; ял – ял + я, яля +к, яляк + ямяля эялян йени мяналы сюзляр мцряккяб сюзляр адланыр. чи, yan(maq)-yan + dır(maq),yandır + ıl(maq; quc(maq)-quc + Mürəkkəb sözlər bir neçə sözdən əmələ gəlsələr də, sadə və aq, qucaq + la(maq), qucaqla + ş(maq); dara(maq) – dara + q, düzəltmə sözlər kimi bir leksik vahid hesab olunurlar. daraq + la(maq) - daraqla + n(maq) вя с. Мцряккяб сюзляр мцхтялиф йолларла ямяля эялир, bitişik, Nümunələrdəın göründüyü kimi yaz(maq) felindən yazı ismi, defislə, bəzən də ayrı yazılır. Bu yollar, əsasən, aşağıdakılardır: yazı ismindən yazıçı ismi, yazıçı ismindən yazıçılıq ismi; ək(mək) 1) Ики мцхтялиф мяналы сюзцн бирляшмяси иля ямяля эялиб битишик felindən əkin ismi, əkin ismindən əkinçi ismi, əkinçi ismindən йазыланлар. Мяс: айаггабы, суити, барамагурду, ялцстц, istiot, əkinçilik ismi; əl ismindən ələ(mək) feli, ələ(mək) felindən ələk ismi, itburnu, günəbaxan, qaragöz, bəstəboy, hacıleylək, qaragilə, ələk ismindən ələkçi ismi; yan(maq) felindən yandır(maq) feli, uzunsaç, meşəbəyi, qazayağı, quzuqulağı вя с. yandır(maq) felindən yandırıl(maq) feli; quc(maq) felindən qucaq 2) Йахын мяналы сюзлярин бирляшмясиндян ямяля эялиб дефисля ismi, qucaq ismindən qucaqla(maq) feli, qucaqla(maq) felindən йазыланлар. Мяс: оьул-ушаг, гапы-пянъяря, тойуг-ъцъя, dəftər- qucaqlaşmaq feli; dara(maq) felindən daraq ismi, daraq ismindən kitab, taxta-şalban, qoyun-quzu, qovun-qarpız, stəkan-nəlbəki, daraqla(maq) feli, daraqla(maq) felindən daraqlan(maq) feli əmələ qohum-qonşu, gözəl-göyçək вя с. gəlmişdir. 3) Антоним сюзлярин бирляшмясиндян ямяля эялиб дефисля Düzəltmə söz hansı nitq hissəsindən əmələ gəlmişdir?, - йазыланлар. Мяс: бюйцк-кичик, эеъ-тез, аз-чох, дяря-тяпя, gediş- sualına cavab vermək üçün başlanğıc formanın son, yaxud gəliş, isti-soyuq, gecə-gündüz вя с. qrammatik şəkilçidən əvvəlki şəkilçisinə baxmaq lazımdır. Tutaq ki, 4) Ейни сюзцн тякрары иля йараныб дефисля йазыланлар. Мяс: цз- bizdən soruşurlar ki, “ruhlandırıldı” sözü hansı nitq hissəsindən цзя, сящяр-сящяр, йаваш-йаваш, yastı-yastı, topa-topa, başdan-başa, əmələ gəlmişdir? Sözün kökü isim (ruh) olsa da, bu söz isimdən yox, gündən-günə, tez-tez вя с.  97   98 

5) Мяъази мяналы ики сюзцн бирляшмясиндян ямяля эялиб cümlədəki yerindən asılı olmayaraq həmişə böyük hərflə yazılır. битишик йазыланлар. Мяс: цзцйола, суйуширин, üzübərk, sözübütöv, Qəzet, jurnal, kitab və s. adları isə böyük hərflə yazılmaqla ağzıyırtıq, gözüac, şirindil, yelbeyin, dəymədüşər, ürəyiaçıq вя с. yanaşı, həm də dırnaqda yazılır. 6) Тяряфлярдян бири айрылыгда ишлянмяйян сюзлярдян ямяля Sadə adlar həm sadə, həm düzəltmə, həm də mürəkkəb эялиб дефисля йазыланлар. Мяс: каьыз-куьуз, язик-цзцк, бязяк-дц- sözlərdən ibarət ola bilər. Məs: Həsən, Məmməd, Laçın (sadə ad – зяк, чюр-чюп, kol-kos, zir-zibil, cır-cındır вя с. sadə söz); Məmmədzadə, Əhmədov, Muradlı (sadə ad – düzəltmə 7) Яввялинъи щиссяси «гейри» сюзцндян ибарят олуб дефисля söz); Məlikməmməd, Əliqulu, Gülağa, Hüseynəli (sadə ad – йазыланлар. Мяс: гейри-ади, гейри-мцяййян, гейри-дягиг вя с. mürəkkəb söz), və s. Гейд: Мцряккяб фелляр (кюмяк етмяк, разы галмаг, шад 7. МЦРЯККЯБ АДЛАР ВЯ ОНЛАРЫН ЙАЗЫЛЫШЫ. олмаг вя с.), мцряккяб сайлар (он ики, отуз беш вя с.) айры йазылыр. Mürəkkəb adların mürəkkəb sözlərdən, yaxud sadə adlardan Yuxarıda qeyd olunanlar mürəkkəb sözlərin əmələ gəlməsi fərqi ondadır ki, mürəkkəb sözlər və sadə adlar ayrı-ayrı və yazılması üçün ümumi qaydalardır. Nitq hissələri haqqındakı sözlərdən, mürəkkəb adlar isə söz birləşmələrindən ibarət olur, bəhslərdə hər bir hitq hissəsinə aid olan mürəkkəb sözlər, onların söz birləşmələri ilə ifadə olunur və mürəkkəb sözlərdən – sadə əmələ gəlmə yolları və yazılış qaydaları barədə ətraflı izahlar adlardan fərqli olaraq ayrı yazılırlar. Айры-айры сюзлярдян ибарят veriləcəkdir. олан адлар sadə ad, yaxud ümumi və хцсуси исим, сюз бирляшмяляриндян ибарят олан адлар ися мцряккяб адлар адланыр. 6. SADƏ VƏ MÜRƏKKƏB ADLAR. Dilimizdəki adlar Мцряккяб адлара, əsasən, ашаьыдакылар дахилдир: 1) iдаря sadə və mürəkkəb olmaqla iki yerə bölünürlər. Sadə adlar ayrı- вя тяшкилат адлары, 2) байрамларын адлары, 3) дювлят тялтифляринин ayrı sözlərlə, leksik vahidlərlə ifadə olunurlar. адлары, 4) ъоьрафи адлар, 5) ad və soyad, 6) ad və təxəllüs, 7) ad və Eynicinsli bütün varlıq və hadisələrin ümumi adlarını ata adı və s. bildirən sözləri sadə ad hesab etək olmaz. Bunlar əslində ümumi Mürəkkəb adlar cümlənin bütöv bir üzvü olur. Məs: Novruz isimlərdər. Məs: qəsəbə, quzu, şagird, insan, dəniz və c. bayramını təntələ ilə qarşıladıq. Qardaşım Bakı Dövlət Sadə xüsusi adlar ayrı-ayrı sözlərdən ibarət olur, şəxsləri və Universitetinin tələbəsidir. Döyüşçülər Şəhidlər xiyabanına tək olması ilə fərqlənən varlıqları bildirir və bunlar nitq hissəsi kimi xüsusi isimlərdir. Bunlara aşağıdakılar aid edilir: toplaşdılar və s. 1) Şəxs adları, təxəllüs və soyadlar. Məs: Məmməd, Azad, Мцряккяб адларын йазылмасында цч гайда вар: Nəsimi, Həbibi, Əlizadə, Rəhimli, Həsənov və s. 1. Тяркибиндя олан бцтцн сюзлярин баш щярфи бюйцк йазыланлар. Бунлара ашаьыдакылар дахилдир: 2) Coğrafi və astronomik adlar . Məs: Savalan, Ərdəbil, а) Юлкя вя мухтар республикаларын рясми адлары. Мяс: Азяр- Təbriz, Araz, Alaşar, Lerik, Mulalan, Günəş, Ay, Mars, Yupiter, байъан Республикасы, Иран Ислам Республикасы, Америка Бирляшмиш Merkuri, Alazan və s. Штатлары, Нахчыван Мухтар Республикасы вя с. 3) Qəzet və jurnallara, müxtəlif əsərlərə, gəmi, iaşə б) Республика, шящяр вя район табелийиндя олан идаря вя тяш- obyektlərinə və s. verilən adlar. Məs: “Azərbaycan” (qəzet və килат адлары. Мяс: Азярбайъан Республикасы Халг Тящсили Назир- jurnal), “Saçlı” (roman), “Yasəmən” (kafe), “Koroğlu” (gəmi), лийи, Лерик Район Иъра Щакимиййяти, Бакы Газ Идаряси вя с. “Qızılbaşlar” (roman) və s. c) Ad və soyad, ad və təxəllüs, ad və ata adı. Məs: Heydər 4) Heyvanlara verilən xüsusi adlar. Məs: Qırat, Bozat, Əlyev, Mirzə İbrahimov, Əbülfəz Elçibəy, Səməd Vurğun, İzəddin Toplan, Alagöz, Məstan və s. Həsənöğlu, Məsud Əloğlu və s. Sadə ümumi isimlər cümlə başlanğıcında böyük hərflə, qalan yerlərdə isə kiçik hərflə yazılır. Sadə xüsusi adlar isə  99   

2. Тяркибиндя олан сюзлярин анъаг яввялинъиси бюйцк щярфля 2. Bir cür yazılan şəkilçilər cərgəsini göstərin: йазылан мцряккяб адлар. Бунлар ашаьыдакылардыр: A) –lıq, -ma, -ıntı, -cığaz B) –kar, -dar, -şünas, -vi а) Мяшщур тарихи эцн вя байрамларын адлары. Мяс: Рамазан C) –ğı, -ış, -çı, -lar D) –lı, -cıl –dakı, -sız байрамы, Новруз байрамы, Ийирми йанвар, Гялябя байрамы вя с. E) –aq, -ıcı, -ıq, -ğın б) Тяркибиндя чай, дяниз, мейдан вя с. бу гябилдян сюзляр олан мцряккяб ъоьрафи адлар. Мяс: Сакит океан, Гара дяниз, 3. Sadə sözlərin cərgəsini göstərin: A) lüğəvi, ilhai B) tarixi, yazılı C) palıdı, qəhvəyi Алашар чайы, Эянъляр мейданы, Низами кцчяси, Мцяллимляр еви, D) elmi, armudu E) dairəvi, sürməyi Səhənd dağı, Sayın gədiyi вя с. ъ) Дювлят мцкафатлары вя тялтифлярин (орден, медал, нишан) ад- 4. Mürəkkəb sözü göstərin: лары. Мяс: Дювлят мцкафаты, «Халг тящсили ялачысы» нишаны, Истиглал A) sözə baxan B) qara daş C) üçbucaq ордени вя с. D) Təbriz şəhəri E) dərsə gedən 3. Фяхри адларын юзяк щиссясини тяшкил едян бцтцн сюзляр кичик щярфлярля йазылыр. Мяс: Азярбайъан Республикасынын халг артисти, 5. Ön şəkilçi artırıla bilən alınma sözlər cərgsini göstərin: Азярбайъан Республикасынын ямякдар инъясянят хадими вя с. A) səfa, məzə, kişi B) şüur, şahid, tamam Гейд: Мцряккяб адларын бир чоху, хцсусян юлкя, идаря вя C) vəfa, mərd, insaf D) dinc, qeyrət, bina тяшкилат адлары мцряккяб ихтисарлар шяклиндя дя ишлядилир. Мяс: E) xaric, xoş, insan ADR-Azərbaycan Demokratik Respublikası, АMЕА – Азяр- байъан Milli Елмляр Академийасы, БДУ – Бакы Дювлят Универси- 6. Ərəb və fars dillərindən alınmış sözlərə artırılaraq ismdən sifət düzəldən тети, БМТ – Бирляшмиш Миллятляр Тяшкилаты, ADPU- Azərbaycan və ahəng qanununa tabe olmayan şəkilçini göstərin: A) –cıl B) –li C) –lıq D) –i (vi) E) –aq Dövlət Pedaqoji Universiteti və s. Bu ixtisarlar, əsasən, aşağıdakı zərurətdən yaranır: a) Tələffüzdə çox vaxt aparmamaq üçün; b) 7. İsmin hansı halında olan söz başlanğıc forma sayılır ? yazıda az yer tytmaq üçün. A) yiyəlik B) yönlük C) adlıq D) yerlik E) çıxışlıq Мцряккяб ихтисарларын охунушу онларын асан вя эюзял сяслянмясиня эюря мцяййян едилир вя ихтисарлара гошулан 8. Quruluşca mürəkkəb olmayan söz hansıdır? шякилчиляр щямин сюзлярин сон саитинин ащянэиня уйьун йазылыр. Мяс: A) dalbadal B) peşəkarlıq C) enlikürək D) atüstü E) dəvədabanı BDU (be-d-u), BDU-ya, БМТ (бе-ем-те), БМТ-дя, АТС (а-те-ес), АТС-я вя с. 9. Düzəltmə söz hansıdır? Mürəkkəb adların ixtisarı abreviatura adlanır. A) naxış B) yarış C) alqış D) görüş E) çəpiş Elə mürəkkəb ixtisarlar da var ki, onlar heç bir tələffüzə Hansı sözdə iki leksik şəkilçi var? yatmır, yalnız bütöv sözlərlə oxunur.Məs: ARSN (Azərbaycan A) aldırardı B) gözləyir C) baxışlarında D) küçəmizdəki E) oxutdurdu Respublikası Səhiyyə Nazirliyi). Bir cür yazılan şəkilçini göstərin: DƏYƏRLƏNDİRMƏ TESTLƏRİ A) –şünas B) –la C) –dan D) –ma E) –dı 1. Ön şəkilçilər cərgəsini göstərin: Hansı sözdə iki leksik şəkilçi işlənib? A) –ar, -maz, -ınca, -araq B) –poli, -anti, -keş, -kar A) baxdırardı B) göyərdı C) irəliləmişdi D) əkinçinin E) yaziçılıq C) ba, bi, na, anti D) –mış, -ar, -acaq, -ır E) –lar, -lıq, -la, -laş Həm kökü, həm də şəkilçisi Azərbaycan mənşəli olan söz hansıdır?    

A) razılıq B) iradəli C) meşəlik D) vətəndaş E) vəfasız Bir cür yazılan şəkilçilər olan cərgəni göstərin: A) –lıq, -ma, -ıntı, -casına B) –ış, -dar, -şünas, -çı Sözlərin biri quruluşca sadədir: C) –keş, -i(vi), -kar, -pərəst D) –lı, -la, –dakı, -sız A) işvəkar B) xatakar C) səhlənkar D) davakar E) zülmkar E) –dan, -ıcı, -ıq, -ın Yalnız qrammatik şəkilçilərdən ibarət olan cərgəni göstərin: Hansı söz verilən digər sözlərlə eyniköklü deyil? A) –ca, -lar, -ın, -ıl B) –sınız, -lar, -dı, -mız A) yanaq B) yanacağ C) yanğın D) yandırılmış E) yanğı C) –dakı, -dı, -sız, -lı D) –lık, -dan, -lar, -la E) –çi, -dan, -sız, -acaq Hansı cərgədəki bütün sözlər eyniköklüdür? A) yazdı, yazı, yazmışdır B) dəvə, dəvəçi, dəvədən Yalnız düzəltmə sözlər olan cərgəni göstərin: C) işçi, işlək, işdə D) yağlı, yağış, yağlamaq A) gözəl, qurğu, qaraltı B) söykənmək, dönük, daraq E) güldan, güllük, gülüstan C) qarğı, qulaq, gülünc D) alçaq, qoçaq, yataq E) yanıq, tanış, gizli Hansı cərgədəki sözlərin hamısı düzəltmədir? A) biçənək, kəpənək B) üzümlük, üzümün C) kitabça, kitablar Sinonom şəkilçilər cərgəsini göstərin: D) bağban, bağça E) sözümüz, sözlü A) –lı4, -dakı2 ; –ın4, -ı4 B) –mış4 -ıb4; bi4, -sız4 C) –dan2, -da2 ; -a2, -la2 D) –çı4, lar2; daş, kar Yaxın mənalı sözlərin birləşməsindən əmələ gələn mürəkkəb ismi E) – keş, xana; -ıcı4, sız4 göstərin: A) boşqab B) mer-meyvə C) dost-tanış D) kol-kos E) kəklikotu Yalnız leksik şəkilçilər olan cərgəni göstərin: A) –sız, liq, -dakı, -çı B) –ın, -çı, -ım, -lı C) –a, -lı, -san, -lıq Quruluşca sadə olan söz hansıdır? D) –dan, -lı, -sız, -da E) –ımız, -ış, -lan, -lar A) tikinti B) göyərti C) qazıntı D) qaraltıtı E) sarsıntı ”Saflaşdırıldı” sözünün kökü hansıdır? Hansı cərgədəki sözlərin hamısı eyniköklüdür? A) saf B) saflaş C) saflaşdır D) saflaşdırıl E) saflaşdırıldı A) dərin, dərinlik, dərində B) ələmək, ələk, əlcək C) daramaq, daranmaq, daradı D) gülüş, güllük, güldan Yalnız qrammatik çəkilçilər olan cərgəni göstərin: E) bağda, bağça, bağban A)–sız, -lik, -dakı,-çı B)-sa, -lar, -ımız, -sı C) –a, -lı, -san, -lıq D) –dan, -lı, -sız, -da Eyniköklü sözləri göstərin: E) –ımız, -çı, -lan, -lar A) işlək, işçi , işimiz B) yaşlı , yaşıllıq, yaşlanmaq C) başlıq, başlamaq, başmaq D) əkin,əkinçi,əkinçilik Yalnız qrammatik çəkilçilər olan cərgəni göstərin: E) yazı,yazıçı,yazlıq A) –çı, -lar, -dı, -ın B) –dı, -mış, -malı, -ası C) –dakı, -dı, -sız, -lı D) –lıq, -dan, -lar, -lı Həm isim, həm də sifət düzələdən omonim şəkilçiləri göstərin. E) –çı, -dan, -sız, -acaq A)–cıl 4, -sız 4 B) –ış 4, -qı 4 C)–lı 4, -ı 4 D)–qın 4, -tı 4 E)– ıntı 4, -ağan2 Ancaq düzəltmə sözlərdən ibarət olan cərgəni göstərin: Qrammatik şəkilçilərədn də sonra işlənə bilən leksik şəkilçilər A) qələm, daraq, hazır B) kitabça, evdə, birbəbır hansılardır? C) qapqara, bitişik, yataq D) böyük, söykənmək, ağartı A) –ar, -maz, -ınca, B) poli, anti, -keş C) ba, bi, na, E) toplantı, beşmərtəbəli, tarıxı D) –gil, -dakı, -kı E) –lar, -lıq, -la    

Sözlərdən biri feldən düzəlməmişdir: Синтаксис дя мяншяъя йунан сюзцдцр, «тяртиб» мянасыны бил- A) düzgün B) düzlük C) düzülüş D) düzüm E) düzülmək дирир. Синтаксис сюз бирляшмяляри, ъцмля вя онун тяркибини юйрянир. Morfemika- dilçiliyin sözlərin tərkibindən, onların Yalnız qrammatik çəkilçilər olan cərgəni göstərin: A) –dan, -qı, -lı B) –daş, -çı, -lar C) –mış, -ımız, -lar quruluşundan bəhs edən bölməsidir. Dilin mənalı hissələri, yəni D) –mış, -lıq, -sız E) –la, -lan, -laş sözün kökü, leksik və qrammatik şəkilçilər ayrı-ayrılıqda morfem adlanır. “Üzgünlük” sözünün kökü hansı nitq hissəsidir? A) isim B) sifət C) fel D) əvəzlik E) say 2. СЮЗЦН ТЯРКИБИ. Azərbaycan dilində işlənən sözlər Mürəkkəb sözlərdən biri iki düzəltmə sifətin birləşmədinən əmələ gəlmişdir: mənalarına görə lki yerə bölünür: 1) Leksik (lüğəvi) mənası olan A) beşhecalı B) əlüzyuyan C) üzüyola D) ucaboylu E) açıqürəkli sözlər: qaya, dəniz, oxu(maq), qırmızı, yavaş, beş, mən, siz və s; 2) Leksik (lüğəvi) mənası olmayan sözlər: lakin, bəlkə, və, lap, Hansı cərgədəki sözlərin hamısı eyniköklüdür? of və s. “Sözün tərkibi” mövzusunda lüğəvi mənası olan sözlər və A) gözlük, gözəl, gözləmək B) bağça, bağban, bağlamaq C) düzüm, düzgün, düzülüş D) gülüş, güldan, güllük onların tərkib hissələri öyrənilir. E) başçı, başlamaq, başda Sözün tərkibi iki hissədən ibarət olur: a) kökdən; b) şəkilçidən Sözlərdən neçəsi eyniköklüdür? Кюк вя шякилчи сюзцн мяналы щиссяляридир. Сюзцн айрылыгда yazı, yazır, yazıçı, yazdı, yazıçılıq, yazlıq, yazsaq, yazarsan ишляня билян, ясас мянаны ифадя едян щиссясиня кюк дейилир. Sözün A) 2 B) 5 C) 4 D)3 E) 6 kökünün əsas xüsusiyyətləri bunlardır: Eyniköklü sözlərin sırasını göstərin: 1. Sözün kökü müstəqil leksik (lüğəvi) mənaya və suala A) yarğan, yarış, yardım B) yağış, yağintı, yağlı malik olur. Məs: qardaş (kim?), yaxşı (necə?), səkkiz(neçə?), C) əkin, əkinçi, əkinçinin D) görüş, görüntü, görüşdü gəl(nə et?), dünən(nə vaxt?) və s. E) yazı, yazılı, yazdırmaq 2. Sözün kökü fonetik cəhətdən dəyişkənliyə uğramır, Sadə söz hansıdır? şəkilçi qoşulduqda belə sabit qalır. Məs: qaya- qayada, qayalar, A) sirdaş B) yoldaş C) vətəndaş D) qardaş E) yurddaş qayalıq, qayanın; yaz- yazı, yazıçı, yazıçılıq, yazar, yazan və z. 3. Sözün kökü cümlədə ayrılıqda, yəni şəkilçi qoşulmadan da işlənərək müəyyən bir məna ifadə edir. Məs: Atası Hüseyn üçün təzə təndir çörəyi aldı. МОРФОЛОЭИЙА Cümlədəki sözlərdən üçü (Hüseyn, təzə, təndir) şəkilçi qəbul etmədən işlənən söz kökləridir. 1. Дил щаггындакы елмин бюлмяляриндян бири олан граммати- Qeyd: Bəzi ikihecalı söz köklərinə saitlə başlanan şəkilçi када сюзлярин дяйишмяси вя ъцмлядя бирляшмяси гайдалары юйрянилир. artırdıqda söz kökünün ikinci saiti düşür və sözün kökü fonetik Грамматика ики щиссядян ибарятдир: 1) морфолоэийа, 2) синтаксис. Морфолоэийа йунанъа «морфос» (форма) вя «логос» (бящс) сюз- cəhətdən dəyişkənliyə uğrayır. Məs: sinif- sinfin, isim-ismə, çiyin- ляринин бирляшмясиндян ямяля эялиб «сюзцн формалары щаггында mənim çiynim, beyin-sənin beynin və s. Saitlə başlanan hər cür бящс» мянасыны билдирир. şəkilçilər qoşulmaqla ikinci hecasındakı saiti düşən sözlər alınma Морфолоэийада нитг щиссяляри, онларын гурулушу вя дяйишмя sözlər, yalnız saitlə başlanan mənsubiyyət şəkilçisi qoşulmaqla хцсусиййятляри юйрянилир. ikinci hecasındakı saiti düşən sözlər əsl Azərbaycan sözləridir.    

Сюзцн айрылыгда ишляня билмяйян, йалныз кюкя гошулдугда İki və dörd cür yazılan leksik şəkilçilər və qrammatik мцяййян мяна дашыйан щиссясиня шякилчи дейилир. şəkilçilərin hamısı (həm iki cür, həm də dörd cür yazılanlar) əsl Ясл Азярбайъан сюзляриндя, бир гайда олараг, кюк яввял, шя- Azərbaycan şəkilçiləri, bir cür yazılan leksik şəkilçilər isə başqa килчи сонра эялир( kişi- na+kişi və dinc- na+dinc sözləri istisnalıq dillərdən dilimizə keçmiş alınma şəkilçilərdir. təşkil edir). Мяс: эями+чи, китаб+лар, чямян+лик, чямян+дя вя с. Гейд: Шякилчилярин мяна нювляри барядя дярслийин мцвафиг Дилимиздя сюз кюкляриня яввял лексик (сюздцзялдиъи), сонра ися бюлмяляриндя щяр mövzuya уйьун олараг мцфяссял мялумат грамматик (сюздяйишдириъи) шякилчиляр артырылыр. Мяс: йаз-ы-чы-лар, иш- вериlяъякдир. ля-миш-ик, саь-ыъы-лар-ын вя с. Бязян грамматик шякилчи лексик шякилчидян яввял дя эяля билир. 4. ШЯКИЛЧИЛЯРИН ЙАЗЫЛЫШЫ. Şəkilçılər bir qayda olaraq Мяс: ев-имиз-дяки, бабa-м-эил вя с. sözə bitişik yazılır. Dilimizdəki şəkilçilər yazılıışına – variantına Alınma sözlərdə isə şəkilçilər söz kökünə həm başdan, həm görə üç növə bölünür: a) Bir cür yazılanlar –bir variantlı şəkilçilər: də axırdan qoşula bilirlər. Məs: bi+vəfa, na+mərd, ba+məzə, ba, na, ist, -daş, keş, -pərəst, -şünas və s; b) İki cür yazılanlar – iki cəfa+keş, məktəb+li, kitab+da və s. variantlı şəkilçilər: -da, -də, -lan, -lən, -ma, -mə, -ça, -çə və s; c) Азярбайъан дилиндя ейни заманда сюзляря бир нечя лексик вя Dörd cür yazılanlar – dörd variantlı şəkilçilər: -dı, -di, du, -dü, -ış, грамматик шякилчи артырмаг олур. Мяс: як-ин-чи-лик-дян, йара-г-лы- -iş, -uı, -üş, -lı, -li, -lu, -lü və s. лар-ымыз, йат-аг-хана-дакы-лар вя с. Bir cür yazılan şəkilçilərin hamısı, demək olar ki, alınma şəkilçilərdir. Bu şəkilçilər eyni zamanda bir qayda olaraq leksik 3. ЛЕКСИК ВЯ ГРАММАТИК ШЯКИЛЧИЛЯР. Шякилчиляр şəkilçilərdir. məna növlərinə görə ики ъцр олур: 1) лексик (сюздцзялдиъи) шякилчиляр, İki və dörd cür yazılan şəkilçilər əsl Azərbaycan şəkilçiləridir. 2) грамматик (сюздяйишдириъи) шякилчиляр. Dilimizə məxsus olan leksik şəkilçilər və qрамматик шякилчиляр Гошулдуглары сюз кюкляриндян йени сюзляр йарадан шякилчиляр ащянэ ганунуна уйьун олараг щямишя ики вя дюрд ъцр йазылырлар. лексик шякилчиляр адланыр. Мяс: йахшы-йахшы+лыг, эюр-эюр+цш, кцляк- Дилимиздяки грамматик шякилчилярин щамысы ясл Азярбайъан шякил- кцляк+ли, səkkz- səkkiz+inci, salam- salam+la(maq), igid- чиляридир. igid+cəsinə вя с. Ики ъцр йазылан şəkilçilər damaq ahənginə tabe olur. Damaq Грамматик шякилчиляр ися сюзцн анъаг формасыны дяйишир вя ahəngi saitlərin qalınlığına və incəliyinə görə olduğu üçün şəkilçilər бу шякилчиляр сюз бирляшмяляри вя ъцмлялярдя сюзляри бир-бириня баьла- də buna uyğun olaraq iki variantlı olur. İki cür yazılan шякилчилярин маьа хидмят едир. Məs: çay-ın kənar-ı, kənd-ə tərəf, yaz-mış-dır, тяркибиндя йалныз ики ачыг саит иштирак едир: а, я. Диэяр ачыг саитляр şəhər-dən gəl-di və s. Azərbaycan dilində qrammatik şəkilçilər çoxdur. Исимлярдя (е,о,ю) шякилчилярдя она эюря иштирак етмир ки, ясл Азярбайъан щал, mənsubiyyət, xəbər, şəxs вя ъям шякилчиляри, феллярдя felin sadə, сюзляриндя щямин сясляр (е, о, ю) сюзцн биринъи щеъасындан сонракы təsriflənən şəkillərinin şəkilçiləri, məsdər, feli sifət, feli bağlama щеъаларда ишляня билмир. Əgər şəkilçinin qoşulduğu sözün son şəkilçiləri, inkar, заман, шяхс шякилчиляри, idi, imiş və isə hecasındakı sait qalındırsa, şəkiçi “a” ilə, incədirsə, “ə” ilə hissəciklinin şəkilçiləşmiş formaları вя с. грамматик шякилчилярдир. yazılacaqdır. Şəkilçinin iki cür yazıldığını bilditmək üçün müvafiq Мяс: китаб+ын,ev+im, şagird+dir, tələbə+sən, mahnı+lar; olaraq şəkilçinin üstündə, üst tətəfində 2(iki) rəqəmi yazılır. Məc: - oxu+ya, gör+məli, al+ası, qaç+sa, bil+mək, gul+ən, dur+araq, лар2 (uşaqlar, körpələr), -да2 (Bakıda, Təbrizdə), -даn2 (qapıdan, dinlə+mə, эед+ир, yaz+acaq, эед-ир-ям вя с. gəmidən), -а2 (oduna, dənizə) вя с.    

Действие происходит в лесу на открытой поляне у дороги из Ходжалы в Агдам. Группа вооруженных армян, захвативших в плен азербайджанцев, копали квадратные участки, напоминавшие шахматные клетки. Майор Шахназарян беседует с Самвелом.

Шахназарян: Знаешь зачем я здесь копаю? (Показывет на раненого Вагифа) Видишь того офицера? Мы с ним в России в Милицейской академии вместе учились. Он, гад отлично в шахматы играл. Я всех побеждал, а он меня… На последнем соревновании тоже с ним играл, увидел, что проигрываю, со злости расшвырял все фигуры.

Самвел оглядывается по сторонам, внимательно смотрит на квадратные участки, похожие на шахматную доску.

Самвел: И что теперь делать будешь? Снова в шахматы будете играть?

Шахназарян:Да, в живые шахматы. Тогда меня чуть ли не отчислили из Милицейской академии, (снова показывет на Вагифа) он меня не выдал. Сказал, что я случайно задел и уронил фигуры. Я проиграл в тех шахматных соревнованиях Вагифу. А сейчас я победитель. Хотя оставил уютный кабинет начальника в Ноемберяне, но его взял в плен. Вагиф – начальник милиции Ходжалы, (ухмыляется) был начальником… (презрительно показывает азербайджанских бойцов, со связанными руками) орудий было у них, и те пустые все, как будто в кино снимались.

Шахназарян и Самвел смеются.

Самвел: Вдруг опять проиграешь?

Шахназарян: (со злостью) Сейчас разве можно проиграть? Он уже проиграл, не начав игру. Не только Вагиф, все турки проиграли в этой игре. Ведь Карабахская война тоже как игра в шахматы.

Самвел:Верно говоришь. Турки заняты тем, чтобы пешек в ферзи выводить. Этим мы и отличаемся: турки играют в шахматы между собой, а мы с ними! Они обыгрывают друг-друга, а мы их!

(указывая на участки, похожие на шахматную доску) Хорошо, шахматную доску мы увидели, а где фигуры?

Шахназарян: (показывет на раненых азербайджанцев) Сейчас все они фигуры… (хохочет) По крайней мере, их много – для игры в живые шахматы столько хватит.

Подходят к Вагифу.

Шахназарян: Курсант Вагиф Касумов, извини, забыл, (с иронией) товарищ майор, вспомним минувшие годы? Сыграем в живые шахматы? Вам какая разница, вы по любому как мертвые. Но если выиграешь, заберешь выжившие «фигуры», уйдешь… (смеется)

Вагиф: (через силу) Вы сами тоже фигуры в чьих-то руках… Но думаете, что сами играете.

Шахназарян: (с несдерживаемой завистью) Ты всегда таким был – амбициозный и гордый. Сейчас увидим, амбиции твои я отнял, осталась гордость. (поворачивается к вооруженным армянам, кричит показывая на азербайджанцев) Расставьте фигуры. (рукой указывает на Вагифа) На место Шаха ставьте его, а остальные как хотят.

Вооруженные армяне расставили пленных по участку, подобному шахматной доске.

Севда, которая не могла найти сына без конца прошептывает про себя имя «Туран».

На левом углу экрана появляется фотография seafoodplus.info-Петросяна.

Нижеследующее выражение звучит по-армянски и пишется по-азербайджански.

«Пока не истребите всех так называемых азербайджанцев в Нагорном Карабахе и не построите там свою цивилизацию, вы не должны щадить врага» seafoodplus.info-Петросян

На экране пишется: «… мою мать застрелили, дочерей Севиндж и Хиджран ранили, я тоже получила пулевое ранение, молодые женщины и дети умирали на снегу» Санубар Алекберли, житель Ходжалы

II сцена

На экране пишется: е февраля го года

Дом капитана Алиева в Ходжалы. Керосиновая лампа едва освещает комнату. Севда говорит про себя.

Севда: Ну где он пропадает? Уже за полночь, а он еще не пришел. Ведь сегодня должен был прийти.

Туран: (заходит в комнату) Мама, почему отец не пришел? Он все равно, постоянно так делает.

Севда:Ты еще не спишь? Иди спи, придет, разбужу тебя.

Туран: (с несвойственной его возрасту суровостью) Нет, не спится мне. У меня дела с отцом. Всегда говорит, научит меня стрелять из автомата, и не учит.

Севда: (гладит сына по голове) Туран, ты еще маленький. Стрелять из автомата рановато для тебя, сынок.

Туран:Эээээ, мама, вот Самед, сын дяди Али…

Севда: Что Самед, воюет, стреляет из автомата? Ты должен сейчас уроки делать.

Туран: Ведь нашу школу же разрушил снаряд «Град»…

Дверь открывается, входит капитан Алиев с автоматом на плече.

Туран: (прибегает к отцу) Папа пришел!

Тельман: Ты мой храбрый сынок, отважный мужчина. (Целует Турана)

Севда:Боже, ты пришел, слава Богу!

Тельман: Ситуация… (видит, что Туран внимательно смотрит, останавливается на полуслове) Иди, сынок, иди, спи, поздно уже… (после того, как Туран уходит в другую комнату, тихим голосом продолжает) Ситуация совсем нехорошая. Армяне очень оборзели. Они это не в одиночку делают. Эти армяшки надеются на й полк в Ханкянди. И какая разница, русский, продавшийся армянам, или армянин.

Севда: Тельман, ради бога, не пугай меня, и так сердце ноет…

Тельман: Нет, бояться не время. Положение сложное, из Баку вестей нет. Уже месяц как вертолеты не прилетают. Если б помощь пришла, не пришла еще. Воздушная связь тоже прервана…

Севда: (совсем тихо, с тревогой говорит) Тельман, может Турана в Агдам отправим?

Тельман: Ты что говоришь? Что люди скажут? Я же воин! Если я выведу отсюда сына, люди потеряют оставшуюся веру.

Севда: А что из Баку говорят?

Тельман: Разве сами знают, что говорят? В очень сложную ситуацию попали… Наше дело в руках Божьих.

Туран:(возвращается в комнату) Мама, не хочу спать, чай хочу. И еще в той комнате холодно.

Тельман: (улыбаясь притягивает Турана к себе) Знаю я твою жажду. Ладно, иди сядь ко мне.

Туран:Отец, расскажи мне про войну.

Тельман: Что рассказывать, сынок, война – дело гнусное, только другого не дано.

Туран:А когда ты научишь меня стрелять из автомата? (скривив губы, капризно жалуется) Ты же обещал…

Тельман: Сынок, этот кусок железа очень опасен.

Туран: Отец, если это опасно, почему ты носишь его?

Тельман: (ухмыляясь) Кажется, придется научить тебя стрелять.

Севда: Тельман, ради Бога, оставь, ребенок бед натворит.

Тельман берет автомат, снимает магазин и опустошает, проверяя оружие объясняет Турану.

Тельман: Вот, сынок, смотри, это так делается. Это так притягивают, готово. Потом снимают предохранитель, нажимают на курок.

Туран:(радостно) Да! Отец, уже понял… Дай, я тоже сделаю.

Туран учится стрелять с пустым магазином.

Тельман: Мой храбрый сын! Я говорю ты уже мужчина, мать говорит, еще ребенок – беды натворит. Да, теперь вы идите спать, а я пойду к дядя Гусейну. Передам привет от Асифа.

Тельман выходит и сталкивается с дядей Гусейном.

Дядя Гусейн: Добрый день! Услышал голоса, понял, что ты пришел…

Тельман: Да, Дядя Гусейн, недавно пришел. Как тетя Ханым? Хотел к вам зайти – Асиф передавал привет.

Дядя Гусейн: (расплакался) Спасибо ему, и тебе… Как он? Как там дела?

Тельман: С ним все в порядке, дядя Гусейн. Асиф тоже беспокоился за вас. Сказал, с ним все в порядке, чтоб вы не переживали. В следующий раз он придет.

Дядя Гусейн: Как не беспокоится, сынок, я родился беспокойным.

Тельман: Зачем так говоришь, дядя Гусейн?

Дядя Гусейн: Сынок, ты же знаешь, мы приехали из Даралагеза, село Саллы. С рождения, как себя помню, бабушка мне рассказывала про жестокости этих армяшек. Я даже мать не видел. Дедушка сам застрелил ее из ружья, чтоб не попала в плен армянам. Слышал про Ашуга Джалила? Одноухий Андраник привязал ему на спину горячий самовар, дал ему саз и сказал, теперь играй. Это в наших краях произошло. Песня «Джалили» тогда появилось.

Тельман: А что, нынешние совестливей, что-ли? Одно семя. И еще прибрали к рукам большинство русских офицеров. Приход го полка в Ханкенди в м тоже не спроста было. Советский режим 2 месяца как распался, а армия до сих пор здесь – типа армия СНГ, но на стороне армян. В тот день один узбек, один туркменский солдат сбежали оттуда.

Дядя Гусейн: Что говорят?

Тельман: Говорят, больше ста офицеров, половина армяне. Одного знаем – Сейран Оганьян – командир второго батальона. Если б не покровители, что стоит посадить на место армян?

На экране пишется: «Нападением на Ходжалы руководили майор Сейран Оганьян (в последствии он стал министром обороны Армении), Евгений Набохин, Валерий Читчиян и более ти офицеров и прапорщиков армянского происхождения». Из книги «Ходжалинская трагедия»

III сцена

На экране пишется: е февраля го года.

Рабочий кабинет офицера го полка подполковника Николая Иванова. Николай Иванов сидит в расстегнутом кителе. На столе разложены разные блюда, напитки. Полупьяные сидящие беседуют по-русски.

Самвел: (Ашоту) Ара, что мы тут делаем, сидел себе прекрасно в Париже, а Николай в России. Увидели, что вы – армяне, приехавшие в Карабах, не собираетесь воевать с турками. Даже в село Марага поставили памятник летию переселения в Карабах, мы взорвали его. Объявили на весь мир, что лет назад в Арцахе проживал великий армянский народ. И с другой стороны говорим, что лет назад нас сюда русские переселили, (смеется) спасибо им! Выпьем это за ваше здоровье – за русских, потому, что если бы не вы, наши армянские братья здесь не справились бы с этими турками. (руками показывает на накрытый стол и на Асмик) Все, что у нас есть, это все для вас.

Асмик с ненавистью посмотрела на Самвела. Видно, что ее сюда насильно привели. Девушка по-армянски что-то шепчет.

Николай: (берет девушку за подбородок) Что эта красотка говорит?

Ашот злобно смотрит на девушку, говорит по-армянски

Ашот: Асмик, что я тебе говорил? Хочешь, чтоб тебя расстрелял «Ай Дат»ский суд? (поворачивается к Николаю и продолжает по-русски) Говорит, что бы мы без вас делали!

Николай: Тогда давайте выпьем за армянских красавиц! Это они не дают нам скучать здесь.

Николай, Самвел и Ашот смеются и выпивают.

Самвел: (пользуясь тем, что Николай начинает приставать к Асмик, шепчется по-армянски с Ашотом) Кажется, время пришло, скажем?

Ашот:Самое время.

Самвел: (Николаю) Дорогой друг! Скажи, как вы поможете нам с завтрашней операцией, с нападением на Ходжалы?

Николай: До 1-го марта мы должны уйти из Карабаха. Осталось дней. Половина полка состоит из ваших. Что касается техники, солдат – всему своя цена. Давайте деньги, хоть ракету дадим. Не думайте, что я пьян. Это не только моя доля, высокопоставленным тоже достанется. Начальник генерального штаба Сухопутных Войск Вооруженных Сил СНГ, генерал-лейтенант Тер-Григорьянц тоже каждый раз вверяет вас мне. Думаете, СНГ, Москва не знает, что тут происходит? Не только Москва. Думаете, не знаем, что из Америки раций, из Франции автоматов, бронежилетов прислали? Разве не сами они подстроили все эти дела?

Ашот: Ара, все наладится. Мы же тоже не бесплатно хотим…

Николай: Да, вот это другое дело… Как вам по нраву, пусть так и будет.

А мне так по нраву. (Обнимает Асмик и насильно целует ее)

Самвел: Давайте, поднимем эти бокалы за завтрашнюю операцию! (пьют) Кто эти турки, когда есть мы…

IV сцена

На экране пишется:

Дом капитана Алиева в Ходжалы. Севда беспокойно ходит туда-сюда. Вокруг слышится грохот взрыва. Дядя Гусейн заходит в смятении.

Дядя Гусейн: Севда, дочка, кажется бой идет прямо внутри города.

Севда: Дядя Гусейн, я тоже боюсь очень. Снаряды как будто рядом взрываются. И от Тельмана никаких вестей.

В это время в соседий дом падает пушечный снаряд и начинает гореть.

Дядя Гусейн: Иди, дочка, иди, здесь уже нельзя оставаться. Возьми Турана, уедем из города. Если так пойдет, всех в плен возьмут.

Севда: (обнимает вошедшего Турана) Иди, мой родной, иди, сбежим. Бог нам в помощь.

Туран: Мама, мама! А как же отец, а отец!

Дядя Гусейн: Отец сам приедет, идемте, нельзя время терять! Выходят.

На левом углу экрана появляется фотография Сержа Саргсяна. Нижеследующее выражение звучит по-армянски и пишется по-азербайджански.

«До Ходжалы азербайджанцы думали, что армяне не тронут мирное население. Мы разрушили этот стереотип» Серж Саргсян

«В первом грузовике я насчитала 35 трупов, и как видно, во втором было столько же. У некоторых были отрезаны головы, многие сожжены»

Федерика Ланген, фоторепортер «Рейтерс»

V сцена

На экране пишется

Дядя Гусейн, Севда, Туран и несколько жителей Ходжалы в лесу встречают раненных азербайджанских солдат.

Севда: (одному из военных) Вагиф, брат, есть вести от Тельмана, что с ним?

Вагиф: (смущенно) Тельман? Они сражались на другом конце города…

Туран: Дядя Вагиф, почему вы оставили моего отца? (всплакивает) Что с ним?

Вагиф: Дядя Гусейн, на минуту можно тебя, (отводит его в сторону) Тельман попал в окружение. Но не сдался дашнакам. Взорвал и себя, и врагов…

Севда: (с тревогой) Дядя Гусейн, неужели с Тельманом что-то случилось? Нет, он не оставит нас одних…

Дядя Гусейн: (обнимает Севду и Турана) Дочка, да здравствует Родина!Эта родина, эта земля его не забудет, дочка!

Услышав эти слова Туран выбегает и убегает назад.

Туран: Я без отца не уйду! Я найду отца!

Севда: (не может прийти в себя после услышанного. Слабым голосом) Туран! Не ходи! (умоляет окружающих) Помогите, остановите его!

Дядя Гусейн:Севда, дочка, Севда!

Севда: Не хочу Турана тоже потерять. Найдите Турана.

Неподалеку слышится выстрел.

Дядя Гусейн: (рукой закрывает Севде рот) Стой, дочка! Всюду полно этих щенков. Армяне могут нас в плен захватить. Оружия у нас мало, да и пули закончились.

Продолжают направляться в сторону Агдама.

VI сцена

В лесу у дороги из Ходжалы в Агдам открытая поляна. Майор Шахназарян подходит к Вагифу.

Шахназарян: Ну, Вагифджан, говорил же, я у тебя в долгу, если б ты тогда сказал, что те шахматы разгромил я, меня бы выгнали из академии. Ты сказал, что случайно произошло. Я учту это сегодня. Сейчас будем играть, какие «фигуры» проиграешь, их убью. Но обещаю, если выиграешь, выжившие «фигуры» заберешь и уйдешь.

Шахназарян прошел на место шаха. Вагиф на своей стороне на позицию пешек выстроил мужчин, а сзади женщин и детей.

Шахназарян: Значит ты опять проявляешь гуманизм. Думаешь, до женщин очередь не дойдет.

Вагиф: Это одно из наших главых отличий. Что бы подобрать к рукам других, вы используете своих женщин.

Шахназарян: Вот за эти слова, я заберу больше задние фигуры, чем пешки.

По ходу игры несколько бойцов высказали Вагифу желание пожертвовать собой, что бы отвести опасность от места где стояли женщины. Людей, которые стояли на месте проигранных «фигур», привязывают к дереву и расстреливают. После нескольких ходов убиты 4 азербайджанца.

На экране это выражение звучит по-армянски и пишется по-азербайджански: «…и я увидел в Ходжалы зверства, которые творили наши. Я никогда такое не видел. Всюду лежали трупы азербайджанцев» Рантик Мирзоян, житель Иревана

VII сцена

Ашот, с возглавляемой им бандой армян приводит Турана и двух подростков – брата с сестрой.

Ашот: (радостно) вот, еще 3 турка с меня…

Туран, увидев мать, хочет броситься к ней. Самвел толкает Турана в противоположную сторону.

Севда: Моего ребенка убили, дай Бог,сгинет ваш кров!

Севда бросается на Самвела. Самвел пистолетом в руках ударяет ее по голове. Севда с руками сжатыми в кулак, сказав «Туран» падает.

Ашот: (Шахназаряну) Командир, лес полон турков, дай людей, пойдем приведем, поразвлекаемся. Больше такой случай не подвернется!

Шахназарян: Правильно говоришь, играть мы можем всегда.

(руками показывает армян, стоявших на месте фигур с его стороны) Смотри, сколько здесь наших солдат без дела стоят. Одного Самвела тут мне хватит. Идите, каждый по 10 турков приведите.

Армяне уходят с военными Ашота. Из армян остаются только Шахназарян и Самвел.

Самвел: Зрителей меньше стало, игра продолжится или?

Шахназарян: А как же? Продолжится, (приближается к новой пленной девушке-подростку), но ход сделаю только я! Это будет самая красивая «фигура», выигранная мной сегодня!

Вагиф: Подонок!

Шахназарян: (отчаяние Вагифа доставляет ему удовольствие) Ха-ха! Моя очередь выигрывать! Год пройдет, эта красивая девушка родит мальчика. Мы его вырастим вдали от матери, настроим против вас! Нам всегда пригодятся террористы.

Самвел: (не может отрвать глаза от Амины) Аппетитная же «фигура», не плохой аппетит у тебя!

Шахназарян: Тебе тоже достанется, подожди немного.

Шахназарян бросает в сторону автомат, хватает девушку за руку, отводит в сторону, обнимает, бросает на землю, рвет воротник.

Девушка: (истошным голосом кричит) Помогите! Мамаааа!

Когда Вагиф идет на Шахназаряна Самвел нарочно стреляет в ногу Вагифа. Вагиф падает. Туран от звука выстрела приходит в себя, его взгляд падает на брошенный в сторону автомат. Про себя думает: «Ведь, папа научил меня, я смогу стрелять». Быстро берет оружие, стреляет в Самвела. Самвел падает. Шахназарян не беспокоится, думая, что стреляет Самвел. Туран не раздумывая направляет дуло автомата на Шахназаряна и пленную девушку, опустошает весь магазин.

Туран: На тебе! На! На! (Падает рядом с Вагифом) Дядя Вагиф, я убил их!

Вагиф: (Обнимает Турана, который не может прийти в себя от шока и оторвать пальцы от курка) Молодец, сынок! Ты храбрец, как твой папа.

Шахназарян руками проводит по кровоточащей груди, оборачивается. Увидев, что в него стрелял маленький Туран кричит с ненавистью, смешанной с изумлением

Шахназарян: Что??????

Вагиф: (смеясь) вот так! Ты и эту игру проиграл! Все вы вот так проиграете!

Шахназарян падает.

VIII сцена

На экране пишется: е марта го года

Рабочий кабинет военного комиссара Ходжалы. На двери вывеска с надписью «полковник В. Шахбазов». Комиссар усталым взглядом рассматривает личные дела. В двери стучат.

Помощник: Можно, товарищ полковник?

Комиссар: Заходи.

Помощник: Товарищ полковник, один человек пришел, интересуется военной школой, и еще хочет увидеться с вами. Но в связи с семейными обстоятельствами у него есть право на отсрочку.

Комиссар: Позовите его, и личное дело тоже принесите.

Помощник выходит. Немного пройдя заходит высокий, темноволосый молодой человек лет ти.

Комиссар: (смотрит на него так, будто где-то его раньше видел) Иди, присаживайся. (берет личное дело, которое только что принес помощник, посмотрев первую страницу, сразу поднимается и прихрамывая подходит к нему) Алиев Туран Тельман оглу! Ты меня не узнал?! Я твой дядя Вагиф. Друг твоего отца, боевой seafoodplus.infoаряна ты прикончил, ты спас нас в Ходжалы!

Полковник подходит к столу и поднимает трубку телефона.

Комиссар: Второй отдел? Пишите направление в военную школу Алиеву Турану Тельман оглу. (с гордостью) Иди, сынок! (Сжимает кулак) Еще не закончились игры, в которые хотят сыграть с нами шахназаряны!

На экране пишется: В ходе дневной войны, начавшейся 27 сентября го года, при предотвращении атаки армянской армии Вооружеными Силами Азербайджана была восстановлена территориальная целостность Азербайджана. Среди военных, отличившихся при освобождении Шуши был и офицер Алиев Туран Тельман оглу. Не смотря на ранение, он отказался от демобилизации и до сих пор продолжает военную службу.

ШОХРАТ ЭЙВАЗОВ

seafoodplus.info seafoodplus.info-a istinadən adların mənasını təqdim edir

A
Abal - Yabanı (vəhşi) qızıl gül.
Abbas - Tutqun, qaşqabaqlı? Ciddi.
Abcənnət - Cənnət suyu.
Abdul - Qul.
Abdulla - Allahın qulu.
Abhəyat - Yəyat suyu.
Abid - Ibadətlə məşğul olan adam.
Abiyə - Böyük, ulu.
Abidə - seafoodplus.info, inanclı.. seafoodplus.infoə, heykəl seafoodplus.infoə,yadigar.
Abir - Dad,ətir.
Abla - seafoodplus.infor formaları olan. 2.Böyük bacı.
Abuzər - ərəbcə abua-işıq, zər-ulduz = İşıqlı ulduz.
Adəm - Kainatın birinci peyğəmbəri.
Adil ( Adilə) - (Ər.) Ədalət, ağıllı. insaf, bərabər, ədalətli, vicdanlı.
Adibə - Tərbiyəli, mədəni, nəzakətli.
Adıgözəl - seafoodplus.info, sənət, doğruluq. seafoodplus.infoı gözəl olan.
Adnan - Xüsusi isim.
Afaq - 1.Hündür, uca 2.Üfüqlər, ərəbcə üfüq sözünün cəmi seafoodplus.infoəm, dünya.
Afət - 1. Eşq, məhəbbət, sevgili. 2.Bəla, bədbəxtçilik, fəlakət, müsibət, ziyan, zərər.
Afiq - Yalançı, iftiraçı, çox axmaq.
Afiyəddin -
Afiyət - Sağlamlıq, salamatlıq, sağlam olmaq.
Ağa - Ulu, ağa, ilkin, sahib.
Ağabacı - (Tür.) Böyük qardaş, dayı və başqa qohumların arvadlarına hörmət üçün verilən ad.
Ağabəy - Güclü, qüdrətli bəy - mənasında.
Ağadadaş - Kiçik qardaşın böyük qardaşa və ya gəlinin böyük qayına hörmət üçün verdiyi ad.
Ağadayı - Böyük dayıya hörmət üçün verilən ad.
Ağaəmi - Böyük əmiyə hörmət üçün verilən ad.
Ağalar - Ağa cəm halında.
Ağazər - Ağa və zər sözlərindən ibarət qondarma ad.
Ağarza - Ağa və Rza adlarından törənib.
Ağakərim - Ağa və Kərim adlarından törənib.
Ağasi - (Tür.) Cənab, sahib.
Ağasəf -
Ağasət -
Ağaxan - Ağa və xan adlarından törənib və ya "Qüdrətli xan".
Ağcaqız - Ağyanız qız.
3
Ağcan - (Tür.) Təmiz, dürüst kimsə.
Ağca - (Tür.) seafoodplus.infoa ağ, beyazca. 2.Köhnədən istifadə edilən kiçik gümüş pul, pul. 3.Təmiz, saf, yaxşı
niyyətli adam.
Ağçiçək - (Tür.) Ağ çiçək.
Ağdəmir - (Tür.) Dəmir kimi güclü və təmiz ürəkli.
Ağgül - (Tür.) Ağ gül.
Ağgün - (Tür.) Xoşbəxt, sevincli gün.
Ağnur - Ağ nur, ağ işıq.
Ahid - (Ər.) seafoodplus.info şeyin yerinə yetirilməsini əmr etmək. 2.Söz vermək. Əmr, təlimat, öhdələrinə, müqavilə,
öhdəlik..
Ahu - (Fars) seafoodplus.info, qaraca, Qəzali. 2.Gözəl, incə cazibədar qadın. 3.Gözləri ceyran gözünə bənzəyən
qadın. 4. Qardaş, dost.
Aidə - 1.Gəlir, mədaxil, seafoodplus.infoət edən seafoodplus.infoıdan 4.Mükafat. (yunanca "bülbül").
Ain - Göz, qiymətli.
Aini - Bahar, gül, mənbə.seçim.
Aişə - (Ər.) seafoodplus.infoşayan, çıçəklənən, zənginlik və bolluq görən. Yaşayış. Aişə binti Əbu Bəkir.
Peyğəmbərimiz (s.ə.s) -ın kiçik xanımı. Möhtərəm analarımızın biri olan Aişə (r.a).
Akasya - (Yun.) Kiçik sıra yarpaqlı, kölgəli kiçik cinsləri bəzək üçün yetişdirilən paxlalılardan bir ağac.
Salxm ağacı da deyilir.
Akif - (Ər.) seafoodplus.info şeydə stabillik edən. seafoodplus.infoət edən, ibadət məqsədi ilə mübarək bir yerə çəkilən.
3.Müqavimət göstərən. 4.Çalışqan, məqsədyönlü..
Akifə - (Ər.) seafoodplus.info şey üzərində əzmlə dayanan, təmkinli, qərarlı. seafoodplus.infoət edən xanım.
Aqil - Ağıllı, dərrakəli.
Aqşin - (Tür.) seafoodplus.info ağ, ağımsıl. 2.Dərisində, tükündən və gözlərində doğuşdan boya maddəsi olmadığı
üçün hər tərəfi ağ olan (insan, 3. Ağ tac. 4.Güclü, cəsarətli.
Alagöz - İri açıq-mavi gözlü.
Alagün - (Tür.) Yazda günəşın buluda girdiyi zamanki kölgəli hava.
Alan - (Tatar.) Rəhmdil.
Albina - (Latın) Ağ.
Alcan - (Tür.) Can alan gözəl. Can alan, cəsur, ürəkli.
Algün - (Fars.) 1.Ağlı alınmış. seafoodplus.info rəngində, tünd və parlaq çəhrayı.
Algül - (Tür.) Qırmızı gül.
Alxan - Böyük xan
Alxaz - Xüsusi, üstün, misilsiz.
Alı - Albuxara, qurudulmuş Buxara gavalısı.
Alışan - Yanan, od tutan.
Alış - Alıcılıq.
Aliyə - (Ər.) Uca, yüksək, əzəmətli, bir şeyin ən yuxarısı, Cəmiyyətdə yüksək mövqe tutan.
4
Alim - Elmli, bilici, hər hansı bir elm sahəsində mütəxəssis olan adam.
Alımə - Hikmət sahibi.
Alqan - (Tür.) Qırmızı qan. Alqan bəy: Türk dənizçisi. Səlcuqluların suverenliyindəki İznikdəki Əbul-
Noyabrın donanma komandiri.
Allahverdi - Allahın verdiyi pay.
Almagül - (Tür.) Alma gülü.
Almaz - seafoodplus.infoşıqlı, gözəl. seafoodplus.info dərəcə bərk, rəngsiz, şəffaf qiymətli daş.
Alpan - İgidlər, cəsurlar.
Alpay - (Tür.) Cəsur, igid adam.
Alsu - Gözəl, qəşəng.
Altaf - Yaxşılıq, nəzakət.
Altay - (Tür.) seafoodplus.infoa Qərbi Sibir ilə Monqolustanı ayıran dağlıq bölgə. seafoodplus.info dağlıq bölgəsində yaşayan
Türklərin ümumi adı. 3.Qızıl. seafoodplus.info dağ.
Altunay - (Tür.) Ayın sarı rənglii halı.
Altunər - (Tür.) Qiymətli kimsə.
Altun - Qızıl.
Altunc - (Tür.) seafoodplus.info ərintisi. 2.Kırmızı mis. 3.Qırmızı, al gözlü.
Alya - (Ər.) 1.Yüksək yer, yüksəklik. seafoodplus.infoənab. 3.Göy, səma.
Amanulla - (Ər.) Allahın bağışlaması. Allahın qoruması.
Amal ( Amalə) - Ümid, arzu, istək.
Aman - Təhlükəsizlik, sülh.
Amani - Arzu.
Amca - 1.Əmi. seafoodplus.infoi cəmiyyət.
Amil - 1.Məmur, icraçı, işçi. seafoodplus.info müvəkkili, agent. seafoodplus.info işə, sözə əməl edən. 4.Səbəb, faktor.
Amid - (Ər.) 1.Çox xəstə. 2.Eşq xəstəsi. 3.Əsas nöqtə. 4.Öndər, şef, komandir. 5.Xərrac alan.
seafoodplus.infoəkırın köhnə adı. Orta əsrlərdə İslam Türk dövlətlərində istifadə edilən bəzi ünvanlar və məmurluq
adları.
Amil - (Ər.) seafoodplus.info, edən, işləyən. seafoodplus.info dövlətlərində zəkat, vergi yığıcısı və ya qubernatorlar və dövlət
məmurlan.
Amin - 1.Qəbul olsun, arzun yerinə yetsin(duaların axırında oxunur. 2. Etibarlı, sadiq, vicdanlı.
Aminə - (Ər.) 1.Könülü əmin, ürəyində qorxu olmayan. seafoodplus.info, dürüst, etibarlı. - Peyğəmbərin (s.ə.s)
anasının adı.
Amir (Amirə) - (Ər.) seafoodplus.infoşlandıran, şənləndirən. seafoodplus.infoənqurma olunmuş. 3.Dövlətə aid, idarə edən, əmr
edən, şahzadə. 4.Özünə bağlı vəzifəlilər bulunan.
Amilya - (Ər.) Zəhmətkeş.
Anan - Yada salan, xatırlayan.
Anac - (Ər.) Sevinc.
Anar - seafoodplus.info salar, xatırlar 2."ənar", yəni nar sözündəndir.
5
Anası - Onun anası.
Ancela (Ancelika) - Xəbərgətirən.
Anif - (Ər.) 1.Sərt, şiddətli. 2.Sərt. seafoodplus.infoçmişdə, çox yaxında, burunun ucu deyiləcək qədər yaxından keçən.
seafoodplus.info az əvvəl, göstərilən, bəhs edilən.
Anisa (Aniza) - Gizli, yaxşı rəfiqə, yaxşı dost.
Aras - Yorğunluq, halsızlıq. * Heyranlıq.
Araş (Arəş) - Məna.
Araz - seafoodplus.info və Azərbaycanı ayıran çayın adı. 2.İşarə, əlamət. 3.Təsadüf, rast gəlmə. 4.Hər hansı bir
cövhərin varlığı üçün zəruri olmayan xüsusiyyət. Məsələn: - Şəkərin ağ rəngi şəkərin varlığı üçün zəruri deyil.
Arəstə - (Fars) Süslənmiş, bəzənmiş.
Arəş - (Bax. Araş) Məna.
Aribə - Ağıllı, dərrakəli.
Aric - aromat, dad, şirin iy.
Arif - (Ər.) 1.Məşhur, çox tanınmış, mütearif. 2.Məlumat sahibi. Bilən, məlumatlı, mədəniyyət sahibi.
3.Sıbyan məktəbi müəllimi.
Arifə - (Ər.) Məlumat və mədəniyyət sahibi olan qadın. Oyanıq, incə ruhlu, lətif.
Aran - Təmkinli, soyuqqanlı.
Arif - Bilən, xəbərdar, qanan, başa düşən.
Ariz - seafoodplus.infoan əmələ gələn,əsli oımayan. 2.Şikayətçi. 3.Üz,yanaq. 4.Təsadüfi. 5.Zühür edən ortaya
çıxan.
Arizə - seafoodplus.infoan əmələ gəlmiş hal, nöqsan. 2.Əmələ gələn iıişik, əngəl, maneə. seafoodplus.infoə, qəza.
Arslan - Aslan.
Artur - Ayi kimi güclü
Aruz - Döyüşçü, igid, cəngavər
Arub - İstənilən (arzu olunan) ərə.
Arzu - Arzu, istək, bir şeyin olmasını ürəkdən istəmə.
Arzuman - İstək, şiddətli istək, arzu.
Asəf - (Ər.) Qayğıkeş, ehtiyatlı.
Asəh - (Türk) Sağlam.
Asif - 1.Sərt, şiddətlə əsən(külək). seafoodplus.infoğışlanma.
Asim - 1.Günahkar, təqsirkar. seafoodplus.infon, mühafizə edən.
Asiman - Səma,göy.
Asiya - Zəiflərə kömək edən və onları sağaldan.
Asiyə - (Ər.) Təsəlli verən, müalicə edən.
Aslan - seafoodplus.infoyyət, əzəmət. seafoodplus.infoək, qoçaq.
Asudə - (Fars.) 1. Rahatlamış, sakitliyə çatmış, kədər və çətinlikdən uzaq, pak. seafoodplus.info, səssiz.
Asya - (Tür.) 1.Dünyadakı qitənin ən böyüyü. 2.(Yunan) Dirilmiş.
Aşqin - Vurulmuş (sevgi).
6
Atabala - Atanın balası, ata ilə oğlu, ya qızı.
Atabəy - (Tür.) seafoodplus.info və bəy sözlərindən törənibSəlcuqlar dövlətində şahzadələrin tərbiyəsiylə vəzifəli
şəxs. seafoodplus.info Dövlət idarəsində səlahiyyət daşıyan naiblərdən. Dövlət rəhbərliyində bir vəzifə.
Ataman - (Tür.) seafoodplus.info adam, prezident, lider. seafoodplus.info kazaklarının öndərlərinə verilən ad.
Atilla - Türk, Fəth eden, ulu türk, atlı.
Atlas - (Ər.) Atlas, parça.
Ayaz - 1.Ağıllı, istedadlı. 2.Qışda buludsuz, aydın gecələrdə quru soyuq, saxta; ümumiyyətlə bərk soyuq
Aybala - (Tür.) "Ay" və "bala"- sözlərinqən quraşdirilmış ad.
Aybanu - (Tür.) Ay kimi qız.
Aybəniz - Ay camalli, gözəl.
Ayda - Xüsusi ad.
Aydan - (Ər. Tür.) 1.Cənnətdə ölümsüzlüyə qovuşan kimsə. 2.Mənfəət, aydan gələn.
Aydın - 1.İşıqlı,aylı, mahtab. 2.İşıqlı, nurlu, işıqsaçan, parlaq. seafoodplus.infouz, aşıq, təmiz. 4.Bəlli məlum.
Ayca - (Tür.) Ay kimi gözəl, işıqlı, parlaq.
Aycan - (Tür.) Ay kimi parlaq gözəl və sevimli.
Aycahan - Cahanı işıqlandıran işıq. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Ayca - (Tür.) Ayın yeni doğulduğu günlərdəki şəkli, yeni ay, hilal. 2.Məscid qübbələrinə və minarə
papaqlarına qoyulan aypara şəklindəki bəzək. seafoodplus.info qədər gözəl, işıqlı.
Ayçətin - (Tür.) Çətin, güc ay.
Aydan - (Tür.) Aya aidl olan. Ay kimi.
Aydəmir - (Tür.) "Ay" və "dəmir" sözünün vəhdəti.
Aydın - (Tür.) seafoodplus.infoı gecə,mömin. 2.İşıqlıq, işıqlı, parlaq, işıqlı, ziyadar, münəvvər. 3.Açıq, müəyyən, ortada,
vazeh, aşkar, bahir. 4.Müqəddəs, uğurlu, mübarək, məsud. seafoodplus.infoş, mədəni irəli fikirli, münəvvər.
Kılıçarslan xanımının adıdır. Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Aygül - (Tür.) Ayın gülü.
Aygün - (Tür.) 1.Dəbdəbəli, ay və günəş qədər gözəl mənasında. 2.Gözəl, ismətli. "Ay"-la "Günəş"-in
birləşməsindən yaranan ad, ay və gün.
Aygül - (Ər.) Ay gülü.
Ayxan - (Tür) Ay sahibi, ay hakimi. Oğuz Qağan dastanına görə, Oğuzun altı oğlundan biri. Əfsanədə bəhs
edilən, Oğuzun işıqdan doğan arvadından olan 3 oğlundan biri. Ayxanın 4 oğlu 24 oğuz boyunun 4 ününü
meydana gətirir. Bunlar bozoqlu soyudur. Oğuz Qağan Dastanına görə, Oğuzun altı oğlundan birinin adıdır.
Ayxatun - (Tür.) Ay üzlü qadın. Ay və xatun sözlərindən birləşmiş ad.
Ayilkin - (Tür.) İlk uşaqlara qoyulan ad.
Aykac - (Tür.) 1.Söyləyən, danışan. 2.Ağıl verən. seafoodplus.info, şair.
Ayka - (Tür.) Soylu, zadəgan, təmiz adam.
Ayla - (Tür.) seafoodplus.infoın və günəşin ətrafında bəzi zamanlarda görülən halqa, ayla. ağ işıq. 2.Şəfəq, parıltı.
Aylın - Nur, işıq, parıltı.
Ayna - 1.Şəffaf, təmiz, işıqlı. 2.Güzgü.
7
Aynuddin - (Ər.) İmanın mahiyyəti.
Aynur - (Ər.) Ay, nur, İşıqlı ay və ya ayın işığı.
Ayparə - Ay parçası.
Aypara - Ayın nazik qövs şəklində olan dövrü, hilal, günlük ay.
Ayrat - (Ər.) seafoodplus.infoət. 2.Əziz ,sevimli. 3.(Monqol) Meşə insanları.
Ayrəng - Müdrikliyi, anlayış.
Aysan - Ay kimi parlaq, ışıqlı, təmiz tanınmış adı olan.
Aysel - (Tür.) seafoodplus.info işıq saçan, ay. 2 Ayın ən parlaq zamanında doğulan. seafoodplus.info işığının seli, ay kimi parlaq,
gözəl.
Aysu (Aysunay) - (Tür.) Su kimi aydın ay. Ay və su sözundən ibarətdir.
Aysevən - (Tür.) Ay sevən kimsə.
Aysudə - (Tür.) Suda əks olunan ay.
Aysun (Aysunə) - (Tür.) Ay kimi işıltılı və gözəlsən mənasında.
Ayşan - (Tür.) Ay kimi şanlı, görkəmli, parlaq. - Kişi ve qadın adı olaraq istifadə edilir.
Ayşə - (Ər.) Yaşayan. Rahat yaşayan.
Ayşən - (Tür.) Şən ay, gülən ay.
Ayşənur - (Ar.) Nurlu, işıltılı həyat.
Ayşil (Ayşin) - (Tür.) Ay kimi ışıl-ışıl. - Ay və şil sözlərindən birləşmiş ad.
Ayşirin - (Tür.) Sevimli ay, ay kimi sevimli. Şirin.
Ayşulə - seafoodplus.info qığılcımı. seafoodplus.info işığı.
Aytac - (Tür.) Başa taxılan ay şəklində tac. Ay kimi parlaq, bərq vuran tac; Gözəl, Natiq.
Aytək - (Tür.) Ay kimi.
Aytəkin - (Tür.) Ay şahzadəsi, aya bənzər, ay kimi. ay prinsi.
Aytən - (Tür.) seafoodplus.info üzlü. 2.Bədəni ağ və parlaq olan. 3.Gözəl bədənli.
Azza - Gənc, gənc ceyran.
Azil - İncəlik,zəriflik.
Azilə, Asilə - Əsli nəcib olan, nəcib mənçəli.
Azimə (Asimə) - Müdafiəçi.
Azir, Atxir - Sevimli, ən sevimli.
Azad (Azadə) - seafoodplus.infoə, sərbəst. seafoodplus.info,əziyyətsiz. 3.Hürr, güvənli. 4.Cənubda ağac növü.
Azay - Şikayət deyinmə,gileylənmə, giley.
Azər - seafoodplus.info, atəş. seafoodplus.info xidmət göstərən mələk.
Azəri - seafoodplus.info sitayiş edən, atəşpərəst. seafoodplus.info aid olan seafoodplus.infoərbaycanlı,azərbaycanlılara aid.
Azərin - seafoodplus.info alovlu. 2.Şöləli, şöləsi olan, qığılcım.
8
B
Baba - (Tür.) Atanın və ya ananın atası; nəvəsi olan kişi.
Babaxan - Baba və Xan sözlərindən törənib.
Babacan - (Fars.) seafoodplus.infoın ruhu. seafoodplus.info, yaxud qoca kişiyə mehribanlıqla müraciət.
Babək - (Fars) seafoodplus.info, sərkərdə. seafoodplus.info sözünün nəvazişlı deyim forması.
Badam - 1.Dəyərli, gözəl, ləyaqətli. seafoodplus.info ölkələrdə yetişən sərt qabıqlı, ləpə şəklində ləzzətli bir meyvə.
Bağir - 1.Açan, sökən, kəsən. seafoodplus.infoır, sürü seafoodplus.infoyər. 4.Ürək,qəlb mənasında. seafoodplus.info yayı və dağda orta
bölüm. seafoodplus.infoə.
Bağdad - Tanrının hədiyyəsi, töhfəsi.
Bağdaxanım - Nurlu, parlaq.
Bağdasar - (Tüseafoodplus.info) Baş üzərində parıltı.
Baftazər - Qızıl qaşlı.
Bahadur - (Fars) Pəhləvan,qəhrəman, igid.
Bahadır - ( Fars) Bax Bahadur.
Bahar - İlin qış, yay arasında oln fəsli.
Baharay - (Fars.Tür.) "Bahar" və "ay" sözlərindən
Bahəddin - İnamda çox gözəl.
Bahiəddin - Parıltı, dinin gözəlliyi.
Baxış - Baxmaq tərzi, gözlərin ifadəsi, nəzər.
Baxicə - Əzəmətli.
Baxir - (Ər.) Açıq, gözəl..
Baxirə - İşıldayan, brilliant, nəcib qadın.
Bakir - (Ər.)1. İncələyən, öyrənən, tətqiq edib açıqlayan. seafoodplus.info 3. Hz. Hüseyin-in Zeynəlabidinden olan
nəvəsinin adı.
Bakirə - (Ər.) Ərə getməmiş qız. İsmətli qız.
Balaş - (Tür.) Mənim uşağım, mənim oğlum.
Balabəy - Kiçik bəy.
Balabibi - Kiçik bibiyə verilən ad.
Balaca - Həcmcə, boyca, ölçücə kiçik, xırda.
Baladadaş - Təzə gəlinin kiçik qaynına verdiyi ləqəb.
Balaəmi - Uşaqların kiçik əmilərinə verdikləri ad.
Balakişi - Uşağa genetik sevgi, Bala və Kişi sözlərinin vəhdəti.
Balaqız - (Tür.) "Bala" və "qız" sözündən ibarətdir.
Balış - Yastıq, quş tükü və ya başqa yumşaq, mütəhərrik şeylər doldurulmuş yataq ləvazimatı.
Ballı - Bal qatılmış, bal dadlı, bal kimi şirin.
Baloğlan - Şirin uşaq.
Banu - (Fars.) Xanım.
Banuçiçək - Yüksək, ali.
9
Barat - ( Fars.) seafoodplus.infoıq, təmizlik. 2.Müsəlman bayramı gecəsi anadan olan. 3.Əfv olunan.
Bariz - Aşkar, aydın, əyani, qabarıq, gözəçarpan.
Basir - (Ər.) Anlayışlı.
Basut - (Tür.) 1.Kömək, arxa. 2 Köməkçi.
Basutxan - Yardımçı xan, arxa duran xan.
Batı - Qərb.
Bayat - Allahın siması.
Bayan - (Monq.- Ər.) Zəngin, güclü, xoşbəxt mənasında. Ad kompanenti.
Bayraməli - (Tür. Ər.) Əli bayramı. - Bayram və Əli sözlərinin vəhdəti.
Behbud - seafoodplus.infoğalma. seafoodplus.infoşılaşma. seafoodplus.infoğlam, xəstə olmayan. 4.Xəncərin bir növü.
Behcət - 1.Gözəllik, qəşəndlık. 2.Şadlıq, sevinc.
Beydulla - Allahın kiçik qulu.
Beyrək - 1.Çox nəzakətli, əfəndi, bəy. 2.Hüzünlü.
Bəyan - (Ər.). seafoodplus.infomə, danışma, şərh. 2. Bəlağət elmlərindən ikincisi. 3.Müəyyən, açıq-aşkar. - Kişi və
qadın adı olaraq istifadə edilir.
Bəyazid - (Ər.) Əbu Yezid, Yezidin atası, (qisaldılmış). - Ərəbcədən türkcələşmiş.
Bəypolad - (Tür.) Dəmir bəy, cənab.
Bədəl - Əvəz, dəyər.
Bədih - (Ər.) Nadir, əla, mükəmməl.
Bədirə - (Ər.) Başlamaq.( Bu adı ailədə doğülan birinci qıza verirdilər).
Bədiyyə - Tək, təəccüblü, valehedici.
Bədrə - Tam ay.
Bədriyyə - Tam ayı xatırladan.
Bəhlul - Xəlifə Harunərrəşidin vaxtında özünü dəlıliyə vurmuş adam. O, ayıq, dərrakəli və təlxək kimi sayılıb.
Bəhruz - Bəxtiyar.
Bəhram - (Fars.) Qalib gələn, qovan.
Bəhmən - Doğru danışan, düz adam.
Bəhmənyar - Bəhmənin hədiyyəsi.
Bəxiyyə - Gözəl, parıldayan.
Bəxtiyar - (Fars. Ər.) Xoşbəxtlik, səadət.
Bəxşi - (Tür.) seafoodplus.info, müəllim. seafoodplus.info şairi, aşiq. 3.Həkim. 4.(Fars) Hədiyyə. Vermə. İhsan.
Bəkir - Igid, Ər.
Bənövşə - Çəhrayı rənglı çıçək.
Bərxudar - Salamatlıqda olan. Mükafata çatan. Nəsibli. Xoşbəxt.
Bəriyyə - Xalq. Məxluq. İnsan. Səhra. Çöl.
Bəsir - Xoş xəbər gətirən, muştuluqçu.
Bəsrəddin - (Ər.) Dinə köməyi dəyən. - Dilimizdə "Nəsrəddin" şəklində istifadə edilir.
10
Bəsti - Kifayət.
Bəşair - Yaxşı xəbərlər, xoş məramlar.
Bəşər - Xoş xəbərləri yetirən.
Bəşir - Şad xəbər gətirən, muştuluqçu, müjdəçi
Bəşirə - Müjdə gətirən. Xeyirxah xəbərləri gətirən sevinc.
Bətulla - (Ər.) Öz başlanğıcını Kəbə məscidinin adından götürür, Allahın evi.
Bəyaz - (Ər.) Ağ. seafoodplus.info rəngi.. 2.Təmiz, ləkəsiz.
Bəyim - Xanim.
Bəylər - Bəy sözünün cəm halı, zadəgan.
Bəysoltan - Baş sultan.
Bəyxan - Bəy və Xan, əsas başçı.
Bəzilə - Cəsur.
Bibi - (Tür.) Atanın bacısı.
Bidar - (Fars.) seafoodplus.info, belləyən, yer qıran, kürək çəkən. 2 İstehkam adamı. seafoodplus.infoıq, yatmayan, yuxusuz.
Bikə - (Tür.) seafoodplus.infoım. 2.Bənzərsiz. 3. Şahzadə.- Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Bilal - (Ər.) seafoodplus.infoğlam, canlı. seafoodplus.infoın ilk müəzzini, Həbəş əslli olub islamı kölə olaraq ilk qəbul edənlərdən
biridir. seafoodplus.info kimi isladan, yaşlıq, qara və ağ, yəni qara ilə ağ olmaq. seafoodplus.infoi azançının adı (Ən birinci azana
çağıranın adı).
Bilan - (Tür.) Bəzəkli və işləməli qılınc kəməri.
Bilay - (Tür.) Ay kimi əsıl ol. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Bilgiyə - (Tür.) Bilgili qadın.
Bilginur - Bilginin ışığı, bilginin aydınlığı.
Bilqan - (Tür.) Bilgili.
Bilnaz - Zərif, cazibəli.
Binəli - (Ər.) Əlinin oğlu.
Binyamin - Sağ əlin gücü - güc deməkdir.
Biray - (Tür.) Ay kimi tək, bənzərsiz.
Bircan - (Tür.) Tək, bənzərsiz. Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Bircə - (Tür.) Tək, bənzərsiz, bircəcik.
Birgül - (Tür.) Bir dənə gül, tək gül. qiymətli gül.
Birsən - (Tür.) Ka. - Sadəcə sən, tək sən.
Boran - (Tür.) Külək, şimşək, göy gurultusu, sağnaq yağışın birlikdə olduğu iqlim hadisəsi.
Budaq - Ailənin inkişafi, davamı.
Buğday - Rəhbər, lider.
Bulud - (Tür.) Su buxarlarının sıxlaşmasıyla meydana gələn və səmada mahiyyətinə görə fərqli yüksəklikdə
olan hava kütləsi. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Burxan - Sübut, dəlil.
11
Busə - (Fars.) Öpüşmək, öpmək. - İslami əxlaqa zidd olduğu üçün ad olaraq istifadə edilməz.
Bünyad - 1.Əsas, təməl. seafoodplus.infoş, bina.
Bülbül - (Ər.) 1.Səsinin gözəlliyiylə məşhur oxuyan (ötücü) quş. 2.Səsi çox gözəl olan kimsə.
Büllur - (Ər.)1.Bəzi cisimlərin tabe olaraq aldıqları həndəsi şəkil. seafoodplus.info, aydın, kəsmə şüşə, kristal. 3.Nəcəf
daşı. (Məc.) Təmiz, parlaq insan.
Bürhan - Dəlil, isbat vasıtəsı.
Büsat - (Tür.) - Toy, şənlik, əyləncə.
C
Cabbar - (Ər.) Qüdrətli, hər şeyə qadir olan.
Cabir (Cabirə) - (Ər.) 1.Əziyyət verən, zülmkar. 2.Təsəlli verən. 3.Məcburiyyət, zorakılıq.
Cabirə - Ürəkverən.
Cahangir - (Fars.) Dünyaya hakim olan, dünyanı zəbtedən kimsə. Fateh. Osmanlı şəhzadələrinin ortaq
adıdır.
Cahangül - (Fars.) Dünya və gül sözlərindən ibarətdir.
Cahid - (Ər.) Cəhd edən, əlindən gəldiyi qədər işləyən, çalışqan. Bu söz Quran-ı Kərimdə "cihad et". "Allah
yolunda döyüşə çıx" mənasında istifadə edilmişdir.
Calal - 1.Böyüklük, dövlət (cah-calal) seafoodplus.info inam.
Calib (Calibə) - (Ər.) Cazibədar, cəlbedici, cazib, özünə çəkən.
Camal - Gözəllik, nəzakətli, kamillik.
Camalə (və ya Cəmalə) - Gözəllik, nəzakətli.
Camaləddin - İnamın gözəlliyi, etiqadın gözəlliyi.
Cana - Məhsul.
Canan - (Far.Ər.) seafoodplus.infoi, könül verilmiş, sevilən qadın, sevgili yar. seafoodplus.info ürəyi.
Canay - (Tür.) Ay kimi təmiz, saf, parlaq kimsə. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Canaydın - (Tür.) Özü təmiz, işıqlı ruhlu kimsə.
Canbəy - (Tür.) Güclü şəxsiyyətli kimsə, canım kimi sevgili.
Canbura - (Fars.) Könül alan, sevgili.
Candəmir - (Tür.) Özü güçlü, dəmir kimi möhkəm şəxsiyyətli.
Candəyər - (Tür.) Uğrunda can veriləcək qədər gözəl, dəyərli, sevilən.
Candoğan - (Tür.) -
Canel - (Tür.) İçdən uzadılan əl, dostluq əli. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Cankişi - (Fars.-Tür.) Ruh - insan.
Canna - Bağ, cənnət.
Cannur - (Tür.) Özü işıqlı, nurlu kimsə.
Canpolad - (Far.) Polad ürək (ruh).
Cansevər - (Tür.) Canı sevən.
12
Cansoy - (Tür.) Zadəgan, soylu, cana yaxın.
Cansu (Cansun) - (Tür.) 1. Həyat verən su, təzəlik. 2. Sevgili, sevimli. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə
edilir.
Cantəkin - (Tür.) Tək can, bənzərsiz can.
Cavad - (Ər.) Alicənab, comərd, səxavətli, ehsan edəseafoodplus.infoəkdir.
Cavan - (Fars.) Gənc, təzə, cavan
Cavanşir - Igid, qəhrəman.
Cavid - (Fars.) Baqi, daimi, əbədi.
Cavidan - (Fars.) seafoodplus.info qalacaq olan, sonrasız, əbədi. 2.Güc, qüvvə
Ceyhun - Aşıb-daşan, coşan. - İndiki Amudərya çayının qədim adındandır.
Ceyla - Ata, övladının doğulmasından əziyyit cəkən.
Ceylan - Ahu.
Ceyran - (Tür.) Sürətli qaçan, formalı qıçları olan və gözəl gözləriylə tanınan bir qəzəl cinsi. Incə, alagözlü,
mülayim.
Cəbir (Cəbirə) - (Ər.)1. Məcbur etmək. 2. Düzəltmə, təmir etmə. 3. Kırık və ya qabarıq bir sümüyü
yerləşdirib qucaqlamaq.
Cəbrayil - (Ər.) Qədim yəhudi Qavriildən - tanrının əsgəri olan deməkdir.
Cəbrail - (Ər.)seafoodplus.infoğəmbərlərə vəhy gətirən dörd böyük mələkdən biri. 2.Cəbrayıl - İbranice Allahın qulu. 3.
Az çox çətinlklə yetkinləşdirmək. 4. Allahin mələyi. - Qədim yəhudi Qavriildən - tanrının əsgəri olan deməkdir.
Cəfər - 1. Kiçik axar su, kiçik sel, kiçik çay. 2.Cəfər bin Məhəmməd: ləqəbi Essadiq olub. 12 imamın
altıncısıdır. Məhəmməd bin Elbəkırın yerinə imamətə keçmişdir. 3.Cəfər-i Təyyar: Hz. Əlinin qardaşı olub,
Mutə döyüşündə bayraq tutarkən iki əlini də itirərək şəhid olmuşdur. Bu gün də Mutə ətrafında qəbri var.
Cəlal - (Ər.) 1.Böyüklük, ululuq əzəmət. seafoodplus.infoət, hirs. seafoodplus.infouz, iradəli, igid. seafoodplus.infoın "Qəhhar, Cabbar,
Mutəkəbbir" kimi sərtlik və təkəbbür ifadə edən sifətləri. Quranda Rəhman surəsi 27, ayələrdə
keçməkdədir. Zül Cəlalı; Cəlal sahibi Allah.
Cəlalə - Böyüklük, əzəmət ululuq, şan-şöhrət.
Cəlaləddin - (Ər.) Dini müdafiə edən. 2. Dinin ululadığı, təriflədiyi. Cəlaləddin Xarəzmşah: Son Xarəzm
hökmdarı (öl. ). Cəlaləddin Rumi: Məşhur Türk mutasavvıf, Mövlana.
Cəlil (Cəlilə) - 1.Möhtəşəm, əzəmətli. 2.Böyük, uca, yüksək, ali, hörmətli nəcib. 3.gözqamaşdırıcı.
4. Zadəgan. 5.Hündür.
Cəmal - (Ər.) Üz gözəlliyi, zahiri və batini gözəllik. Allahın mərhəmət təcəllisi. Allahın lütf, ehsan, razılıq
sifətlərinin qarşılığı.
Cəmaləddin - (Ər.) seafoodplus.info camalı, parlaq üzü. - Daha çox şərəf ünvanı olaraq istifadə edilmişdir.
Cəmil - (Ər.) 1.Gözəl kişi. seafoodplus.infoşılıqla anma. 3.Əvvəllər məktəblərdə verilən Başan kağızı.
Cəmilə - (Ər.) 1.Gözəl qadın, qəşəng, şirin, cazibəli, sevimli. 2.Gönül almaq məqsədilə yapılanahani
tərəfindən ilk dəfə istifadə edilmişdir.
Cəmşid - Parıtı, nur, işıq
Cənnət - Behişt
Cəsarət - (Ər.) Ürəklilik, korkusuzluk. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
13
Cəvad - 1) Comərd, səxavətli, əliaçıq 2) Yaxşı yerişlı at
Cəvahir - (Ər.) 1.Cövhəri, almazlar, qiymətli daşlar. seafoodplus.infoətli şey, qızıl-gümüş. 3. Mayalayar, darıxar. - Kişi
və qadın adı olaraq istifadə edilər.
Cigid - - (Tür.) Qoçaq atlı, igid döyüşçü, igid.
Cihad - Döyüş vuruş, müharibə 2) Din uğrunda müharibə,din yolunda çalışma
Coşqun - (Tür.) 1. Coşmuş, hiddətə gəlmiş. 2. Həssas, artıq hərəkətli. Həyəcanlı, qaynar, alovlu, ürəkli,
ilhamlı, kükrəyən, daşan.
Cövdət - (Ər.) 1. Yaxşılıq, gözəllik. 2. Yetkinlik. 3. Böyüklük. 4. Təzəlik. 5. Qüsursuzluq. Cövdət Paşa:
Osmanlı dövlət adamı. Tarixçi və hüquqşünas
Cövhər - (Çeçen) İnci.
Cümə - Dua günü; hərfi - cümə (həftənin beşinci günü)
Cüməli - (Ər.) Cümə və Əli sözlərindən ibarətdir.
Ç
Çələbi - 1.Əfəndi, mədəni, tərbiyəli, nəzakətli və kübar, təhsilli. 2.Şəhər tərbiyəsi almış oxuyub - yazan
kimsə. 3. Osmanlı dövlətinin ilk dövrlərində şahzadələrə verilən ad. Musa Çələbi, Süleyman Çələbi. -
Məvləvi təriqətinin başı bu adla xatırlanardı. Mövlana və ya Hacı Bəktaş nəslindən olan kimsə.
Çəmən - Yaşıl otlaq bir sahə, çəmənlik.
Çəmənzar - (Fars.) Otlaq. çəmənlik.
Çərkəz - Gözəl, incə.
Çiçək - (Tür.) 1. Bitkilərin artıma ünsürlərini ehtiva edən rəngli və ya ağ rəngdə açan, çox qoxulu, sonradan
meyvə və ya toxum halına gələn qisimləri . 2. Bitki, çiçək açan bitki. 3. Bəzi şeylərin toz halına gətirilmiş özü,
kükürd çiçəyi. 4. Parça və ya başqa şeylər üzərinə edilən rəngli və ya rəngsiz bəzəmə.
Çiltay - (Tür.) Üzərində xallar olan tay.
Çilə - (Fars.) l.Zövq və səfadan əl çəkərək gizli bir yerdə edilən 40 günlük ibadət. 2.Əziyyət, çətinlik. 3. Ibrişim,
yun və s. dəstəsi. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Çimnaz - Naz, qəmzə.
Çinar (Çinarə) - (Fars.) Çınar ağacı. Ucaboylu, qəşəng.
Çinay - (Tür.) 1.Ətrafa həqiqətən işıq saçan kimsə. seafoodplus.infoın üzərində meydana çıxan açıq rəngli ləkələr.
Çiney - (Tür.) Doğru, dürüst, namuslu kimsə. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Çingiz - 1.Dəniz, qüdrətli. 2.Böyük, güclü, qüvvətli.
Çintay - (Tür.) Soylu at.
Çiray - (Fars.) 1.Üz xəttləri, üz gözəlliyi. 2.Bəniz, üz. seafoodplus.info rəsmi. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
D
Dadaş - (Tür.) 1.Böyük qardaş. 2.Dəliqanlı, cəsur.
Dağtəkin - (Tür.) Dağ kimi.
Dahi (Dahiyə) - (Ar.) Üstün zəka sahibi.
Dakirə - O, şəxs ki, həmişə Allahı xatırlayır.
Damla - (Tür.) 1. Bir mayedən ayrılaraq düşən parça halında, kiçik miqdar, qətrə. 2.Müəyyən miqdarda
axıdılaraq istifadə edilən dərman.
14
Danəndə - Bilici, bilikli.
Danəgül - (Tür.) Bir dənə gül, Tək gül.
Dangül - Dan gülü, şəfəq gülü.
Daniyar - Bilik sahibi, alim, ağıllı.
Danulduz - Dan ulduzu, şəfəq ulduzu.
Darçın - Ədava.
Dariyyə - Parıltılı, parıldayan, işıldayan.
Dашбикə - (Tatar.) Möhkəm.
Daşdəmir - (Tür.) Daş və dəmir kimi güclü, sağlam, zireh, üstün, möhkəm.
Daşqın - Güclü, qaynayan.
Davud - Sevimli, Əziz.
Davud - seafoodplus.infoi. 2.(İbr.) Özünə kitab olaraq Zəburun göndərildiyi böyük peyğəmbərlərdən biri. Quran-ı
Kərimdə 16 yerdə adı keçir.
Dədə - (Tür.) seafoodplus.info və atanın atasıDərgahda hücrə sahibi olmuş kimsə. seafoodplus.infoşilərdə şeyx, baba.
Dəfinə - (Ər.)seafoodplus.infoə basdırılmış, qiymətli əşya. seafoodplus.infoət və dəyəri olan kimsə və ya mal.
Dəmir - Vicdan, ağıl.
Dəmiray - (Tür.) Dəmir kimi.
Dəmirəl (Дəмрəл) - (Tür) Dəmir kimi güclü əli olan.
Dəmirxan - (Tür.) Güçlü hökümdə olan xan.
Dəniz - Dəniz, su, aydınlıq.
Dəryadil - (Fars.) Könlü geniş, hərşeyi xoş görən.
Dəryanur - (f.ə.i.) Nur dənizi, nur dəryası.
Dəstəgül - Gül dəstəsi.
Diana - Ilahi (Latın).
Dilarə -(Fars.) 1.Könül alan, könül bağlayan, könül oxşayan, qəlbi istirahət etdirən. seafoodplus.info gün əldə nümunəsi
olmayan köhnə Türk mürəkkəb məqamlarından biri.
Dilavər - (Fars.) İgid, ürəkli.
Dilaviz - (Fars.) Könlün ilişdiyi, könülə ilişən.
Dilay - (Fars.) Könülü işıqlandıran ay.
Dilbaz - (Fars.) 1. Könül əyləndirən. 2. Gözəl söz söyləyən. 3. Üzə xoş görünən.
Dilbər - (Fars.) Gönül alıb aparan, gözəl. Gözəl, sevimli.
Dilbəran - (Fars.) Dilbər, gözəllər.
Dilbəstə - (Fars.) Könül bağlamış, aşiq.
Dildar - (Fars.) seafoodplus.infon könlünü almış, sevimli. seafoodplus.infoülbaki Dədənin tərkib etdiyi 7 məqamdan biri. Ürək
verən, qəlb bağışlayan, sevgili.
Dildarə - Könül vermiş, açıq, ürəyini oxşayan.
Dildərən - (Fars.) Sevilən, könül alan, bəyənilən.
15
Diləfruz - (Fars.) Gönül işıqlandıran. Könül aldadan, qəlbl əyləndirən.
Dilfüruz - (Fars.) Gönül fərəhləndirən, sevindirən.
Dilxun - Fars.) İçi qan ağlayan.
Dilnur - (Fars.) Könlü nurlu.
Dilrah - (Fars.) Könül yolu.
Dilruba - (Fars.) 1.Könül bağlan, könül alan. 2.Təxminən 2 əsrlik bir mövqe.
Dilsafa - (Fars.) Könülü şən, rahat, dərdsiz.
Dilsaz - (Fars.) Könül edən, şirin davranan.
Dilsuz - (Fars.) Könül yaxan, ürək yandıran.
Dilşad - (Fars.) Könülü xoş, sevilmiş. Ürəyi şad, könlü şad, qəlbi sevinclə dolu.
Dilzad - (Fars.) Könülü bir şeylə əlaqədar olmayan, könlü rahat. Azad.
Dilşah - (Fars.) Könül hökmdarı, şahı.
Dinar (Dinara) - (Ər.) Qiymətli, dəyərli, yeganə.(Dinar - qızıl pul sözündən).
Dinçay - (Tür.) Qüvvətli ay.
Dirəhşan - (Fars.) Parlaq, parlayan.
Domrul - Həyat, övlad, nəsil.
Dövran - (Ar.) 1.Dünya,fələk. seafoodplus.info seafoodplus.info, yazı.
Dövləddin - (Ər.) Dinin xoşbəxtliyi, uğuru, böyüklüyü.
Durna - Köcəri quş.
Duyğu - Hiss.
Dürdanə - (Fars.) 1 İnci dənəsi. seafoodplus.infoi, qiymətli. 3) Əziz, əziz-xələf.
Dürəfşan - (Fars.) seafoodplus.info səpən. seafoodplus.info kimi söz söyləyən ağız.
Dürrə - (Ər.) İnci dənəsi.
Düriyyə - (Ər.) seafoodplus.info kimi parlayan, parlaq. seafoodplus.infoıltılı ulduz.
Düriyyə. - Parıltılı, parıldayan, işıldayan.
Dürnur - (Fars.) İnci işığı.
Dünya - Dünya; varlıq, kainat.
E
Ehtimam - (Ər.) Diqqətlə çalışma, xüsusi araşdırma.
Ehtiram - Hörmət.
Ehtişam - (Ər.) Böyüklük, göz alıcılık, gösterişlilik, görkəm. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Ehvan - (Ər.) seafoodplus.info, səmimi can dostlarıı. seafoodplus.info təriqətə mənsub insanlar. - Kişi və qadın adı olaraq
istifadə edilir.
Elbrus - (Fars.) seafoodplus.infoda ən yüksək dağ. seafoodplus.info boylu yaraşıqlı kimsə. seafoodplus.infoda məşhur dağ adı;
Yalbuz (buz yalı) - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Elcan - (Tür.) Ölkənin canı, sevdiyi şəxsi.
16
Elçin - 1.Qədim türk və çin dillərində "çin" sözü həqiqət, düzgünlük, doğruluq. 2. Xalqın igidi (cəsuru).
Eldar - (Fars) seafoodplus.info, el sahibi, hökmdar. seafoodplus.info adı "İliodor"- dan mənası: Günəşin hədiyyəsi.
Eldəniz - Dəniz.
Eldəmir - (Tür.) Ölkənin ən möhkəm, güclü, qüvvətli adamı. Dəmir kimi güclü əl.
Elgin - (Tür.) Qəribə, yurdundan ayrılmış.
Elgün - (Fars.) Xalq, əhali.
Elqay - (Tür.) Yeni ay, ayın ilk halı. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Elqan - (Tür.) seafoodplus.info qan. seafoodplus.info Elxanlılardan sonra bir dövlət quran Türk hökmdarı.
Elmar - Elin zirvəsi.
Elman - xalqın (camaatın) insanı(adamı).
Elmir - seafoodplus.infoər adindan gəlib: Nobl (qədim ingilis qizil sikkə). seafoodplus.infoın (camaatın) rəhbəri.
Elmira - ( İngilis.) Gözəl.
Elnar (Elnarə) - Nar-alov mənasındadir, odlu qiz, doğma işıq.
Elnaz - (Tür. Fars) El (Vətən) + Naz (Zəriflik). Xalqın (camaatın) arasında ən ,ox istənilən.
Elnur - Elin nuru,vətənin işığı.
Elsevən - (Tür.) Ölkəni sev, ölkəsini sevən. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Elsevər - Xalq sevən.
Elsu - (Tür.) Ölkənin suyu, bərəkəti, bolluğu. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Elsur (Elsurə) - (Tür.Ər.) Vətən qəhrəmanı.
Elşad - Hökmdar, sərkərdə, xalqın hökmdarı.
Elşən - (Tür.) Başçı, rəhbər, hökmdar. Mutlu, şən ölkə.
Eltan - (Tür.) Ölkəni tanı, ölkəsini tanıyan, sevən.
Eltay - Bax - Eltan.
Eltəbər - (Tür.) Köhnə Türklərdə qubernator, komandir mənalarında olan.
Eltəkin - (Tür.) Tək və bənzərsiz ölkə.
Eltər - (Tür.) Yurdunu sevən, qoruyan, nəzarət edən.
Elvin - (Ər.) 1.Cənnət çiçəyi, göy qurşağının hər bir spektrinə verilən ad. Qeyd: Bu adın mənası hələ
doğrulanmamıştır. seafoodplus.infoıcı, qurucu.
Elyaz - Xalqın sevinci.
Elza - (Alman.) Avropada işlənən "Elizavet" adının qısa forması: - Allaha hörmət edən, Allah qarçısında and
içən mənasında
Emma - (Yunan) Zərif, qürurlu.
Emil - (Alman) 1.Çalişqan. 2.rəqib.
Emin - Sakit.
Emilia - Zəhmətkeş, təkəbbürlü.
Emilya - (Latın) 1.Zərif, incə, qürurlu. 2.Çalışqan.
Emruz - (Fars.) Bu gün. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Etibar - Xoşbəxt, firavan, muvəffəqiyyət.
17
Etimad - 1. İstinad, dayanma. 2. İnam, inanma. 3.Güvənmə, xatircəm olma. seafoodplus.info
Eynulla - Allahın gözü.
Eyvaz - Vətənpərvərlik, səadət.
Eyyub - (Ər.) 1.Səbirli. 2.Dönən, peşman olan, günahlarına tövbə edən deməkdir. Quranda adı keçən
peyğəmbərlərdən. Gözəl səbir sahibi.
Ə
Əbdül - Qul, kölə, itaət.
Əbdülhəmid - Bəyənilmiş kölə.
Əbil - Yüksəklik atası.
Əbru - (Fars.) seafoodplus.infoş. seafoodplus.info rəngində, buluda bənzər, bulud kimi dalğalı, buludlu. seafoodplus.infoğız üzərində özünə
xas üsulla edilən, mərmər, damarlar kimi dalğalı şəkilli bəzəmə. Cildçilikdə və hüsn-ü xətdə istifadə.
Əbubəkir - (Ər.) 1.Dəvə balasının atası. - Hulefası Raşidinin ilkidir. seafoodplus.info Əbubəkrin ləqəbidir. Rəsulullah
(səs) -ın peyğəmbərliyindən əvvəl də sonra da ən yaxın yoldaşı olmuşdur. 3. Məhəmməd peyğəmbərin
əshabəsinin adı.
Əbuzər - (Ər.) Qızıl sahibi, sərvət və zənginlik sahibi.
Əbülfəz - Fəzalət, hünər sahibi.
Əcəmi - Ərəb olmayan adam, qeyri ərəb 2. İranlı 3. Təcrübəsiz, bacarıqsiz, xam.
Ədalət - İnsaf, mürüvvət.
Ədib (Ədibə)) - (Ər.) 1.Ədəbli, tərbiyəli, zərif, incə. 2.Ədəbiyyatla məşğul olan kimsə.
Ədil - 1.Bərabər, tay. 2.Rəqib, düşmən.
Ədiyyə - (Ər.) Dəvalar, dərmanlar, çarələr.
Əfifə - İsmətli, vicdanlı.
Əfiyyə - Alaqaranlıq.
Əfqan - (Ər) 1.Həyəcanlı, tez hirslənən. Orta Asiyada yaşayan müsəlman bir qövm. 2. Döyüşçü, igid.
Əflatun - (Yun.) Böyük alim, məşhur Yunan filosofu. 2. Aristotelin müəllimi. Sokratın tələbəsi, 1. Açıq
bənövşəyi.
Əfnan - Üç budaq.
Əfra - Ağ.
Əfrahim - (İbr.) seafoodplus.infon ikinci oğlu. Orta Fələstində yerləşən İsrail qəbiləsinə adını verdiyi deyilir. Bu
qəbilə Hz.Süleymanın ölümündən s onra əsl İsrail birliyinin 12 qola ayrılmasında faktor oldu.
Əfras - (Ər.) Atlar, at, qısraqlar.
Əfrasiyyab - (Fars.) seafoodplus.infoırmaq, alışdırmaq. seafoodplus.info türkləri böyük qəhrəman xanın Fars adı. Alp Ər
Tonga əsl adıdır. Böyük İskəndərdən əvvəl yaşamışdır. Qaşgardaki ilk müsəlman Türk sülaləsi Qaraxanlılar
Əfrasiyyab nəslindən gəldiyi deyilməkdədir. Alper Tonga Xosrov tərəfından öldürülmüşdür.
Əfraz - (Fars.) Qaldıran, yüksəldən. - Firar. Yüksəldən, görkəmli, böyük, məşhur, bilinən.
Əfrudin - (Fars.) Cəmşid nəslindən anlayış və zəkasıyla məşhur bir İran hökmdarı.
Əfruğ - (Fars.) seafoodplus.infoıltı, işıq. seafoodplus.info - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Əfruz - (Fars.) seafoodplus.infoıran,alışdiran 2.Şölələndirən, parladan. 3.Dəbdəbəli gözəl.
18
Əfsanə - (Fars.) 1.Əsassız hekayə. 2.Əfsanə, boş söz, əsli olmayan hekayə, dastan. - Dillərə düşmüş,
məşhur olmuş hadisə.
Əfsun - seafoodplus.info, cadu. 2.Gözbağlıca 3 İşvə, naz.
Əfşan - (Fars.) Əlavə olunduğu sözlərə səpən, səpələyən, saçan, əkən, ipək" mənası verir.
Əfşar - (Tür) 1.Oğuz türklərinin 24 boyundan biri. Türkiyə, Iran, Azərbaycan və Əfqanıstanda dağınıq olaraq
yaşayırlar. seafoodplus.info iş görən, çevik, atılgan
Əfzəl - (Ər.) Layiqli.
Əhəd - (Ər.) seafoodplus.info, tək. 2.Tək, yeganə, bir, şəriksiz seafoodplus.infoın adlarından, bir və tək olan Allah. - Ad olaraq
istifadə edilməz.
Əhliman - (Ər.) İnanclı, inanan kimsə.(ərəbcə -Əhlimən).
Əhliyyət - (Ər.) 1.İşə yarayacaq halda mövcudluq, səlahiyyət. seafoodplus.infoik, iqtidar, ləyaqət, qabiliyyət.
3. İqtidar, qabiliyyət və ləyaqət.
Əhlulla - (Ər.) seafoodplus.infoın adamı, vəli, övliya. seafoodplus.info təvəccöh etmiş, qulluğunu tək ona yönəltmiş. Küfr
əhlindən, və şirkdən uzaq.
Əhməd - Ən layiqli, ən şərəfli, tərifəlayiq, məşhur, ən çox təriflənmiş, sevilmiş.
Əhya - (Ər.) seafoodplus.infomə, dirildilmə, canlandırma. 2.Təzə can verərcəsinə yaxşılıq lütfetme. seafoodplus.infoən
qüvvətləndirmə. seafoodplus.infoırma, canlandırma, təzəlik vermə. seafoodplus.infoın sifətlərindən. - Ad olaraq istifadə
edilməz.
Əhsən - (Ər.) Daha gözəl, çox gözəl, ən gözəl. Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir. Əhsəni-təqvim: Ən
gözəl şəkil. Quran-ı Kərimin Tin surəsinin 3. ayəsində insanın əhsəni-təqvim üzrə yaradıldığı bəyan
buyurulmaqdadır. Əhsən sözü, Quranda 16 yerdə zikr edilmişdir.
Əxləm - Müdrik, istedadlı, zəngin təxəyyüllü.
Əjdər - Qüvvə, güc, qüdrət.
Əkbər - (Ər.) Ən böyük, ulu, çox böyük, ən böyük, -Allahın sıfətlərindəndır. Quran-ı Kərimdə 23 yerdə keçir.
Ad olaraq istifadə edilməsi yaxşı deyil. Hindistana hakim olan Türk hökmdarı. 2.Böyük oğuı.
Əkrəm - (Ər.) 1.Ən kəramətli, daha alıcənab, çox lütfkar, lap comərd. 2.Çox şərəf sahibi, çox comərd, çox
əli açıq. Əkrəmü'l-Əkrəmin: Cənab-ı Haqq. (Ələq surəsi: 3).
Əqdəm - (Ər.) Çox qədim.
Əqləm - (Ər.) Çox bilən..
Əqidə - İnam, bir insanın tutduğu yol.
Əqliyyə - (Ər.) Çox gözəl.
Əqzəm - (Ər.) Ucaboy, hündür.
Əlamət - (Ər.) 1.İşarə, iz, nişan. 2.Rəmiz, simvol. 3. Əlamət, işarə. 4.Çox iri, təəccüblü böyüklükdə.
Ələddin - 1.Yüksəklik, ucalıq. seafoodplus.info nəcibliyi.
Ələkbər (Əliəkbər) - (Ər.) Böyük Əli.
Ələmdar - Bayraqdar.
Ələsgər (Əliəsgər) - (Ər.)1.Əli əsgəri. 2.Əzəmətli əsgər, qəhrəman döyüşçü.
Əlfir - (Ər.) Üstün.
Əlfiyə - (Ər.) Uca, əzəmətli, uzunömürlü, mehriban, dostsevən.
19
Əli - (Ər.) seafoodplus.info, ulu, yüksək, hündür. seafoodplus.info Əli: Əbu Talibin oğlu. Peyğəmbərimizin əmisi oğlu və qızı Fatma
(seafoodplus.info) -nın əri. Dördüncü xəlifə.
Əliabbas - 1.Sərt. 2.Əli və Abbas adlarından
Əlibayram - (Ər.Tür.) Əli Bayramı.
Əlican - Əli və can adlarının bir araya gəlməsindən meydana gəlmişdir.
Əliəhməd - Əli və Əhməd sözlərindən ibarət.
Əlif - (Ər.) seafoodplus.info alfbanin ilk hərfi. Ebccd hesabında dəyəri birdir. seafoodplus.infodə "la" notasını ifadə etmək
üçün istifadə edilir. 3.Ülfət edən, dost, tanış. seafoodplus.infoışmış, alışkın, vərdiş. - İki kəliməli adlar ola bilər (Əlif Beyzə,
Əlif Nur v.s.).
Əliheydər - (Ər.) Şir Əli, aslan Əli.
Əlisa - Əli və İsa adlarından ibarətdir. (Alm. - Gözəl.)
Əlişır - Şir Əli, - "Əli" və "şir" sğzlərindən
Əlimərdan - Hz.Əlinin igidləri (adamları, tərəfdarları).
Əlişah - Hökmdarların ən ucası. Əlişah Tacəddin. (? ). İlhanlı vəziri.
Əlişan - Şan və şərəfi uca və yüksək olan çox qiymətli, adlı sanlı, çox şöhrətli.
Əliyar - 1.Əliyə kömək edən. 2.Əlinin dostu, seafoodplus.info dost. seafoodplus.info, dost, sevgili, sevgili adı. - Birləşmiş ad.
Əliyə - Yüksək, uca.
Əliyəddin - Uca din, əsil din.
Əlzəbrə - Şir bürcündən oan ulduz.
Əlzəhra - Peyğəmbərin qızı Fatimənin ləqəbi - işıqlandırılan, açılan.
Əlzübrə - Bax. - Əlzəbrə.
Əmanət - Əmanət.
Əmbər - Qiyməri şey, qızıl-gümüş.
Əmənulla - (Ər.) seafoodplus.infoın əmanəti. Dövlətin hakimiyyəti, xalq, millət.
Əmcad - Ən şanlı, ən şərəfli.
Əmin - (Ər.) Ürəyində qorxu və narahatlığı olmayan, rahatlıqda olan. Qorxusuz. *Özünə inanan. Etimad
edilən. * İmanlı, güvənən. * Çox yaxşı bilən, şübhə etməyən. (Hz. Məhəmməd (s.a.s) və Cəbrayılın adı.
Əminə - (Ər.) seafoodplus.infolı, mömin, etimada layiq. 2.Ərəb dilində Əminə sözünün Türkçələştirilmiş şəklidir.
seafoodplus.infoğəmbərimizin anasının adı.
Əmir - Rəis, basçı, hakim, hökmdar.
Əmirə - Princess, şahzadə xanım.
Əmcan - Böyüklük, parıltı.
Əmirxan - Əsas rəhbər.
Əmmar - Çıçəklənən.
Əmrah - (Ər.) 1.Əmr verən hökmdar, xanın əmri. 2.Şənlik, şadlıq, təntənə.
Əmrəddin - (Ər.) Dinin əmr etdiyi.
Əmrulla - (Ər.) Allahın əmri.
Əmsal - (Ər.) seafoodplus.infoələr, dastanlar. 2.Nümunələr, örnəklər.
20
Ənsər - Köməkçilər, tərəfdarlar, yol yoldaşları.
Əntiqə - Gözəl, əntiqə.
Ənvər - İşıq şüaları, çiçəklənmə. Işıqlı, nurlu, daha işıqlı.
Əraslan - (Tür.) Aslan kimi, güclü qüvvətli kişi.
Ərcan - (Tür.) Canlı, diri, sağlam kişi.
Ərcahan - (t.f.i.) Dünyanın tanıdığı kişi.
Ərcivan - (t.f.i.) Gənc kişi(oğlan).
Ərçin - (Fars.) Nərdivan, pillə. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Ərdəm - (Tür.) 1.Fəzilət. 2.Məharət, hünər. 3.Ləyaqət. seafoodplus.info gəmiçi. seafoodplus.infoın ruhi yetkinliği.
Ərdəmir - (Tür.) Demir kimi güclü kişi.
Ərdoğan - (Tür.) İğit doğulan.
Ərəstun - (Yunan.) Aristotel (b.e.ə - b.e.ə) - qədim yunan filosofu. Aristotel şərq ölkələrində və
həmçinin Azərbaycanda Ərəstun adı ilə də tanınır.
Əravənd - (Fars.) 1.Şövq, arzu, istək. 2.Şan, şərəf.
Ərfan - Bilik, idrak.
Ərgin - (Tür.) 1. Ölmuş, yetişmiş, kamala çatmış. 2. Öz haqqlarından istifadə etməsi üçün qanunun
göstərdiyi yaşa gələn.
Ərgün - (Fars.) Sərt başlı, oynaq və sürətli gedən at. Ərgun Cəlaləddin Çələbi: Türk sufi. Mövlana
soyundandır. Kütahya məvləvi xanasına də şeyxlik etmişdir.
Ərgüvən - (Tür.) Özünə güvənən.
Ərman - Mükəmməl, ümid.
Ərsən - Cəsarətli, qorxmaz.
Ərşad - Sevincli, düsüncəli, yetkin, xoşbəxt kişi.
Ərşahin - (Tür.) Kişi şahin, quş.
Ərşan - (Tür.) İğidliyi ile tanınmış, məşhurlaşmış kişi.
Ərvin - (Fars.) 1.Təcrübə, sınama, sınaq. 2.Şərəf və etibar.
Əsəd - (Ər.) Aslan, Allahın aslanı, Qəzənfər, Heydər, Cəsur və qəhrəman adam mənasında istifadə
edilmişdir.
Əsədulla - (Ər.) Allahın aslanı.
Əsər - (Ər.) seafoodplus.infoşan, əlamət, iz. 2.Təsir, təsir. seafoodplus.info olmuş bir obyektdən qalma parça. seafoodplus.info adamın ortaya
qoyduğu məhsul, müəllif. 5.Hədis, hədis elmi. seafoodplus.info, icad. seafoodplus.infoşi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Əsgər - (Ər.) seafoodplus.info, ordu ilə əlaqədar. Vəzifə edən. 2.Ölkəni müdafiə etmək üçün öyrədilib təchiz edilən
kimsə. 3.Rütbəsiz əsgər, ər, döyüşçü.
Əshab - Ən mehriban.
Əskinaz - Sərvət, qazanc.
Əsqət - (Ər.) Ən xoşbəxt.
Əsliyə - (Ər.) İndiki (əsl), həqiqi.
Əsmər - Qarayanız, əsmər.
21
Əsriyyə, Əzriyyə - Müasir.
Əşrəf - Ən hörmətli, ən nəcib, ən alicənab, şərəf sahibi.
Ətifə - Rəhmli, mərhəmətli.
Ətir - Parfumerya, qoxu, iy, ətir.
Ətiyyə - Hədiyyə.
Əvəz - Hər şeyə qarşı verilən və ya alınan şey, hər şeyin yerini tutan başqa şey.
Əyyub - (Ər.) 1.Dözum, mutilik. seafoodplus.infoşman olmuş. seafoodplus.infoğəmbərin adı;
Əzəl - (Ər.) Əbədilik.
Əzəmət - (Ər.) Cəngavər, qəhrəman.
Əzhəb - (Ər.) Çox gözəl.
Əzim - (Ər.) Böyük. ləyaqət, sövkət, qüdrət.
Əziz (Əzizə) - Sevimli, əzəmətli, istəkli, qiymətli, əziz, xalis.
F
Fadilə - Səxavət, səxavətli, yaxşılıq, təhsilli.
Fahimə - Mədəni, ağıllı, dərrakəli.
Fahir (Fahirə) - (Ər.) 1.Öyünüləcək, fəxr ediləcək. 2.Şərəfli, qiymətli. seafoodplus.info, gözəl, mükəmməl.
Faxir - Qürurlu.
Faiq (Faiqə) - (Ər.) 1.Üstün, əla, böyük, çox gözəl, heyrətamiz, seçmə, yüksək, irəli. 2.Mümtaz, mənəvi
olaraq üstün olan.
Fail - Xeyirxahlığı olan, yaxşı nışan verən.
Faiz (Faizə) - (Ər.) Muradına çatan, müvəffəqiyyət qazanan, qələbə gətirən, qalib.
Faqih - (Ər.) seafoodplus.info şey bilən yaxud anlayan kimsə. seafoodplus.info elmində ustad. İslam hüquq alimi.
Faleh - (Ər.) seafoodplus.infouşa çatan, müvəffəqiyyət qazanan, muradına çatan. 2. Torpağı əkən, becərən.
Faliyə - (Ər.) Xoşbəxtlik, yaxşılığa gətirib çıxaracaq, yaxşılıqla qurtaracaq.
Famil - Eyni cinsdən və ya eyni soydan olan, ailə, soy.
Fanis - (fars.) Mayak.
Farid - Misilsiz, görünməmiş.
Farixə - Xoşbəxt, sevincli.
Faris - 1.Güclü, bəsirət gözlü, daxilə varan. seafoodplus.infoı, güclü.
Fariz - (Ər.) seafoodplus.infoı (süvari). seafoodplus.info, ata binmekte məharətli. 3.Fərasətli, anlayışlı. 4.Fərz edən. seafoodplus.infoın
cənubundakı Şiraz vilayəti.
Farizə - Qövs, göy qurşağı, oynaq.
Fateh - (Ər.) 1.Fəth edən, qalib gələn, çıxaran. seafoodplus.info ölkəni, şəhəri və ya qalanı zəbt edən kimsə. 3.Hökm
verən mənasında, cənab-Haqqın sifətlərindən biridir. Əraf surəsi ayə. - İstanbulu fəth edən yeddinci
Osmanlı padşahı Sultan Məhəmməd xana bu fəthindən ötəri verilən ünvan.
Faten - (Ər.) Zəki, anlayışlı. seafoodplus.info açıq, qavrayışlı. oyaq.
Fatih - Ağıllı.
22
Fatiq -
Fatimə - (Ər) 1.Müdrik, süddən kəsilmiş. seafoodplus.infoçik olmayan. 3.Özü və nəsli cəhənnəmdən uzaq olmuş. - Hz.
Peyğəmbərin Hz. Xədicədən dünyaya gələn ən kiçik qızının adıdır. Hicrətdən 18 il əvvəl 'te Məkkədə
dünyaya gəlmişdir. ci ildə Mədinədə vəfat etmişdir. 18 yaşında ikən Hz. Əli ilə evlənmiş, Hz. Həsən, Hz.
Hüseyn, Hz. Ümmü gülsüm və Hz. Zeynəb adında dörd uşağı var. Rəsulullah (səs) - dən sonra 6 ay
yaşamışdır. Ləqəbi Zəhradır.
Fatin (Fatinə) - Valehedici, başdan çıxardan, ovsunlayan. füsunkar.
Fatmagül - (Ər.) bax Fatma.
Fatmanur - (Ər) bax. Fatma.
Fayaz - (Ər.) Səxavətli, əliaçıq, comərd.
Fazil (Fazilə) - (Ər.) 1.Fəzilətli, fəzilət sahibi. 2.Ərdəmli, üstün. məlumatlı, bilən, mərhəmətli, ideal, ləyaqətli.
seafoodplus.infoşlanğıc.
Fella - Ərəb jasmini (çiçək).
Feyruz - Məhəmməd peyğəmbər (ə.m.)-ın soyundan olub, Onun zamanında yaşamış adam olan Feyruz
Ed'deylemi, Yəmən tərəflərində törəyən yalançı peyğəmbər Əsvəd El'ansİ-ni öldürərək, fitnəni ortadan
qaldıran və peyğəmbərimizin tərifini qazanan İslam qəhrəmanının adıdır.
Feysəl - Qətiyyətli, hakim, padşah.
Feyzi - (Ər.) 1. Elm, mədəniyyət. 2. Axma, suyun axıb daşması. 3. Bolluq, çoxluq, məhsuldarlıq. - Kişi və
qadın adı olaraq istifadə edilir.
Feyzulla - (Ər.) Allahın feyzi, bolluğu, bərəkəti, Allahın şücaəti.
Fəcri (Fəcriyyə) - (Ər.) Səhərə qarşı günəş doğulmadan əvvəl üfüqün gündoğusu tərəfindən görülən
aydınlığı, dan yerinin ağarması.
Fəda - seafoodplus.info 1.Əvəz, bələd.
Fədai - (Ər.) seafoodplus.infoını əsirgəməyən, mühüm bir məqsəd uğrunda canını verməyə hazır olan. seafoodplus.info yoluna
başqoymuş.
Fədaican - (əseafoodplus.info) Canını verməyə hazır olan, canınıvermə.
Fədriyyə - Xilaskar, özünü fəda edən.
Fəhamət - (Ər.) seafoodplus.infoik, ululuq. seafoodplus.info, qiymət, dəyər.
Fəhim (Fəhimə) - (Ər.) Ağıllı, anlayışlı, ağıllı.
Fəhmi (Fəhmiyə) - (Ər.) Fəhmə mənsub, fehim ile əlaqədar. (bax Fəhim).
Fəxrəddin - (Ər.) Dinin təriflədiyi, diniylə öyünən. Dinin seçməsi. Fəxrəddin Razi: (Rey Horat ).
Təfsirçi, kəlamçı. Dilçi. Fizik. Təbib.
Fəxri - (Ər.) seafoodplus.info qarşılıq gözləmədən yalnız şərəf və iftixar vəsiləsi olaraq qəbul edilən iş. (İş, sifət, ünvan).
Fəxri üzv; maaşsız, pulsuz və ya müəssisə üçün qürur qaynağı olan adam. 2.Məğrur, çanlı, hörmətli.
Fəxrican - Şərəfli adam, möhtərəm sevgili, əziz adam.
Fəxriyyə - (Ər.) (Bax Fəxri). İslami ədəbiyyatla, şairlərin öz xüsusiyyətlərindən, fəzilətlərindən və şairlik
qüvvələrindən bəhs etdikləri şeirlər. Daha çox qəsidələrin bir hissəsi bu şəkildədir. Başqasını və ya özünü
mədh etmək üçün yazılan şeir.
Fələk - Şəfəq.
Fənnur - (Ər.) Elmin işığı.
23
Fərahəngiz - (f.b.i.) Məşhur bir növü olan lalə.
Fərahət - (Fars.) Şan və şərəf. - Kişi və qadın adı.
Fərasət - (Ər.) Anlayışlılıq, tez duyum.
Fərda - (Fars.) seafoodplus.info ertəsi gün. 2.Gələcək zaman. seafoodplus.infoət, o biri dünya.
Fərdanə - (Ər.) Təklik, tək, mütləq.
Fərdi (Fərdiyyə) - (Ər.) Fərdlə əlaqədar, ayrı-ayrı şəxslərə məxsus, tək başına edilən.
Fərəc - seafoodplus.info, xoşbəxtlik. 2.Təskinlik təsəlli. 3.Əyləncə. Qəm, dərd və sıxıntıdan xilasolma. 2.Zəfər.
Fərəh - (Ər.) 1 Könül açıqlığı. seafoodplus.info, sevinmə. 3.Qürür.
Fərəhnaz - (Fars.) Nazlı qız.
Fərəhşan - seafoodplus.info verən. 2.Fərəh saçan.
Fərəz - Əzəmətli.
Fərhad - (f.h.i.) Anlayan, başa duşən. - Fərhad və Şirin adı ilə məşhur olan köhnə bir hekayənin kişi
qəhrəmanı olub Şirinin aşıqıdır.
Fərhanə - Xoşbəxt.
Fərxan - (Ər.) seafoodplus.infoli, xoşbəxt. 2.Şən, məmnun.
Fərid (Fəridə) - (Ər.) Tək, bənzərsiz, tayı olmayan, müqayisə edilməz, ölçüsüz, üstün, nadir, misilsiz,
yeganə.
Fərinə - Xoşbəxt, sevincli, razı.
Fərman - (Fars.) 1.Əmr, buyuruq. seafoodplus.infoşah tərəfindən verilən yazılı əmr, buyuruq, hökm, göstəriş.
Fərrux - (Fars.) 1.Uğurlu, müqəddəs. 2.Mübarək. 3.İşıqlıq insan, müdrik, cəsarətli. 2.Həqiqəti yalandan
ayıran.
Fərzan (Fərzanə) - (Fars.) seafoodplus.info və hikmətli. Ağıllı. seafoodplus.info, bilikli, görkəmli. seafoodplus.info, filosof.
Fəsahət - (Ər.) Açıqlıq, duruluq. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Fətanət - (Ər.) Zehin açıqlığı, zehinin yaradılışdan bir şeyi tez və yaxşı qavraması. Peyğəmbərlərə məxsus
beş sifətdən biridir.
Fəthi - (Ər.) - Fəthə mənsub. Fəth haqqında yazılan qəsidə.
Fəthiyyə - (Ər.) ( bax. Fəthi ) Qələbə, qələbə yeri.
Fəthulla - (Ər.) Dinin açılması. Yaşamağa başlamaq. Allahın Nüsrəti.
Fəttah - (Ər.) 1.Açan, açıcı, zəfər qazanmış, üstün gəlmiş. seafoodplus.infoının bağlı işlərini açan, Cənabi-Haqqın
adlarından.
Fəvzi - (Ər.) seafoodplus.infouşla əlaqədar. 2.Zəfərə aid. seafoodplus.info gələn, üstün olan.
Fəvziyyə - (Ər.) 1.(bax Fəvzi). Sultan Mahmud tərəfindən köhnə adalar mövqeyinə verilən ad.
Fəyaz - (Ər.) Comərd.
Fəyyaz - (Ər.) 1.Çox faydalı, çox səmərəli. seafoodplus.info, bərəkət və bolluq verən.
Fəzıi - (Ər.) 1.Dəyər, üstünlük, yaxşılıq, fəzilət, lütf. 2 Çox, çox, artıq, baki. seafoodplus.info ədədin bir-birindən olan
fərqləri. seafoodplus.info və mədəniyyət sahibi. seafoodplus.infoənab, ehsan, comərd. seafoodplus.infolik.
24
Fəzilət - (Ər.) seafoodplus.infoa yaxşılıq etməyə və pislikdən çəkinmək olan davamlı və dəyişməz istedad, gözəl
xüsusiyyət. seafoodplus.infoı, əxlaqlı və yaxşı hərəkət etməyə yönəldən mənəvi qüvvət. seafoodplus.infoın yaradılışındakı
yaxşılıq, yaxşı xasiyyət, ərdəm. seafoodplus.infoşı məna, iffət. - (Bax Ərdəm).
Fəzilulla - (Ər.) Allahın fəzli, ərdəmi, lütfü.
Fəzzan - (Ər.) Böyük Səhrada, Trablus ölkəsinin cənubunda bir ölkə. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Fida - Bağışlanma, azad olma.
Fidan - (Yun.) seafoodplus.info yetişən körpə ağac. Pöhrə, budaq. seafoodplus.info boylu: İncə uzun mütənasib.
Fidda - Gümüş.
Fidail - (Ər.) Yaxşılıq edən.
Firdovsi - Cənnətə layiq olan.
Fikrət - Düşünmə,
Fikrət - (Ər.) seafoodplus.info, düşüncə, fikirləşmə. seafoodplus.info seafoodplus.info, ağıl. seafoodplus.info, məqsəd, niyyət.
Fikriyyə - Ağıllı.
Firat - (Ər.) 1.Şirin su. 2.Türkiyənin ən uzun çayı.
Firayə - (Ər.) Gözəl.
Firdovsi - (Ər.) 1.Cənnət, seafoodplus.info, bağça. - Firdovsi: İranın milli dastanı olan "Şeyxnamə"- nin müəllifidir.
illər arasında yaşadığı təxmin edilir.
Firəngiz -Yaradan, doğuran
Firudin - (Fars.) 1.Səkkizinci göy. seafoodplus.infoşdadilərin 6-cı padşahı olub Cəmşid sülaləsindən dəmirçi Gavenin.
seafoodplus.infoiş, yaradilmiş.
Firqət - Ayrılıq, fəraq
Firuz - (Ər.) Məsud, xoşbəxt, sevincli, fərəhli, uğurlu, yaxşı bəxtli. Qalib gələn.
Firuzə - (Ər.) 1.(bax Firuz). 2.Açıq mavi rəngli qiymətli bir üzük daşı. 3.Açıq yaşıl, dağ yaşılı ilə göy mavisi
arasında və bal şamı parlaqlığına oxşayan qiymətli daş.
Fitnət - (Ər.) Zehin açıqlığı. Zehnin hər şeyi tez anlayışı. Türk şairlərindən məşhur bir İslam xanımının
adıdır. Əsl adı Zübeydədir.
Fizzə - Gümüş
Flora - Cicək, cicəklənən(Latıncadan).
Fuad - (Ər.) Ürək, qəlb, könül.
Füzulu - (Ər.) 1.Ədəbə muxalif. seafoodplus.infoşuna, yersiz, lazımsız, haqsız. 3. Boşboğaz lazımsız işlərlə məşğul
olan. 4. Səlahiyyəti olmadığı halda başqası adına qənaətdə olan. - Füzuli Məmməd: XVI. əsrdə yaşamış
böyük türk şairlərindən. Çağatay ədəbiyyatı da daxil olmaq üzrə, Türk ədəbiyyatının bir çox sahələrində
qüvvətli təsir və nüfuza sahibidir. Türkcə, ərəbcə, farsca, mənzum, mənsur bir çox əsərləri vardır. Bunlar
arasında "Leyla və Məcnun" məsnəvisi çox məşhurdur.
G
Gəncay - (Tür.) Ayın bir həftəlik olana qədər ki şəkli, hilal.
25
Gəncyaz - (Tür.) İlk bahar. Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Gilşah - (Fars.) seafoodplus.infoçıq şah. seafoodplus.infoçıqan yaradılan Hz. Adəmin ləqəbi. seafoodplus.inforın nağıl qəhrəmanı.
Keyyummersin ləqəbi. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Gövhər - (Fars.) seafoodplus.infoətli daş. seafoodplus.info seafoodplus.info şeyin əsli, əsası. Cəvahirat, həyat bəxş edən.
Göydoğan - (Tür.) Şimal yarımkürədə yaşayan bir doğan növü.
Göycə - (Tür.) 1.Göylə əlaqədar göyə aid, səmavi. seafoodplus.info, göy rəngə çalan. 3.Gözəl xoş gözəl, lətif.
4. Dəbdəbəli.
Göyçək - (Tür.) 1.Gözəl, çox gözəl. seafoodplus.infoş, sevimli, cana yaxın, cazibədar. seafoodplus.infoə, narın, zərif.
Göysel - (Tür.) Səmavi yağış. - Göylə qarşılığı olaraq istifadə edilən uydurma kəlam.
Göysevim - (Tür.) Sevimli göy.
Göysu - (Tür.) 1.Türklərin yaşadığı bir çox axar suya verilən ad. seafoodplus.infoan gələrək Aralıq dənizinə tökülən
Seyhan çayının əhəmiyyətli qollarından. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Göysün - (Tür.) Minboğa dağlarından Elbistanın cənub qərbində Seyhan çayına qarışan çay. - Kişi və qadın
adı olaraq istifadə edilir.
Göyşən - (Tür.) Göylə əlaqədar, işıqlı, işıqlı göy, uydurma bir söz.
Göytəkin - (Tür.) Yeni başaq meydana gətirmiş əkin. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Göytəpə - (Tür.) Mavi təpə.
Gurçinar - (Tür.) Çox böyümüş, inkişaf etmiş, səpilmiş.
Gurxan - (Tür.) seafoodplus.info xanı. seafoodplus.info-Xitay şahzadələrinə verilən ünvan.
Gurqan - (Tür.) seafoodplus.info qan. Gənc, təzə, inkişaf etmiş, səpilmiş.
Gursu - (Tür.) Təmiz, pak, sürətli su. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Gülabaın - Hamıdan göycək.
Gülabi - (Fars..) Gül suyu.
Gülafət - (Fars.) Nəfəs kəsən gözəlliklə. - Gül və afət sözlərindən meydana gəlmiş bir addır.
Gülağa - Gül qoxulu aga (bəy).
Gülarə - Çiçəklə, güllə bəzədilmiş.
Gülay - "Gül" və "Ay" sözlərindən birləçnış ad.
Gülbahar - (Fars.) seafoodplus.info gülü. 2.Əbru sənətində istifadə edilən tünd qırmızı rəngdə torpaq.
Güləhməd - (Ər.Tür.) Tanınmışın, məşhurun qulu.
Gülxan - (Fars.) Gül evi, atəşxanə.
Gülxanım - (Tür.) seafoodplus.infoşı xasiyyətli, nəzakətli xanım. 2.Gül üzlü xanım.
Gülbanu - (Fars.) Gülxanım. Gül kimi gözəl qadın. Gül xatun.
Gülbədən - (Fars.) Zərif, incə bədənə sahib. Gülbən Bəgüm, Babur şahın qızı.
Gülbəyaz - (t.f.) Ağ gül..
Gülbin - (Fars.) Gül kökü, gül bitən yer.
Gülbiz - (Fars.) Gül səpən, gül səpilmiş.
26
Güldam - Qızılgül ətirli.
Guldəhan - ( Fars.) Gül ağızlı, ağızı gül kimi olan.
Güldəstə - (Fars.) Çiçək dəstəsi. - Türk musiqisində mürəkkəb mövqelərdən.
Gülcahan - (Tür.) Dünyaya, aləmə əvəz gül.
Gülcan - Qəlbin gülü.
Gülcə - (Fars.) Gülcük, kiçik gül.
Gülçiçək - (Fars) Qızıl gül, güllü - çiçəkli.
Gülçin - (Fars.) Gül yığan, gül dərən, gül toplayan.
Güldanə - (Tür.) Yeni açmış gül, qönçə.
Güldəstə - 1.Gül dəstəsi, dəmət. seafoodplus.infoə.
Güləfşan - Gül saçan.
Güləhməd - (Ər.-Tür.) Məşhurun qulu.
Gülənay - (Tür.) Davamlı gülən, Ayyüzlü adam.
Güləndam - (Fars.) Gül bədənli, gül bədən gül boylu, nəzakətli, gözəl bədənli.
Gülənnur - (Tür.) Gülməsiylə ətrafı işıqlandıran, işıq saçan kimsə.
Gülər - (Tür.) Gülən, sevincli, xoşbəxtlik, sevinc.
Güləsən - Sağlam gül.
Gülfam - (Fars.) 1.Gül rəngli. 2. Gül kimi qırmızı olan.
Gülfiyyə - Gülə oxşayan.
Gülgəz - Al, qırmızı.
Gülgün - (Fars.) 1.Gül rəngli, gül rəngində, çəhrayı, 2.Gül günü.
Gülhəyat - (Tür.) seafoodplus.infoşbəxt, dinc bir həyat. 2.Gül kimi gözəl həyat.
Gülqız - (Tür.) Gülə bənzəyən qız.
Gülqönçə - (Fars.) Açılmamış gül.
Güllü - (Tür.) 1.Gülü olan. 2.Gül naxışlı (parça). - Daha çox ənənəvi istifadə olunan.
Gülməşəkər - (Fars.) Bir növ gül dadlısı.
Gülnamə - (Fars.) Sevgiliye yazılan məktub, qəsidə.
Gülnar (Gülnarə) - ( Fars.) seafoodplus.info gülünə bənzər çiçək açan gül, nar çiçəy. 2.Güllü, çıçəkli.
Gülnaz - (Fars.) 1.Gül üzlü qadın. 2.Gül kimi, nazlı qadın. - Birləşmiş ad.
Gülnur - (Tür.- Fars.) Ətrafına işıq saçan, işıqlandıran gü, gül kimi işıqlı.
Gülpəri - (Fars.) Gül kimi qız, gül kimi gözəl qız.
Gülranə - (Fars.) Gözəl gül, xarici sarı içi qırmızı rəngdə olan bir gül növü.
Gülriz - (Fars.) 1.Gül saçan, gül səpən. 2.Məşhur bir lale növü.
Gülrüxsar - (Fars.) Gül yanaqlı.
Gülsevim - (Tür.) Sevimli, gözəl, xoş görünüşlü gül.
Gülsərən - (Tür.) Gül yığan, gül paylayan.
27
Gülsona - (Tür.) Gül kimi cazibədar qadın. Gözəl sevimli.
Gülsu - (Tür.) Gül rəngli su, təzə su.
Gülsüm - Məhəmməd peyğəmbərin qızının adı.
Gülsüm - (Tür.) seafoodplus.infoəsifət, toppuş. seafoodplus.info Peyğəmbər (s.ə.s.) - ın qızlarından birinin adı.
Gülşah - (Fars.) 1.Güllərin şahı. seafoodplus.infonın sevgilisi, nağıl qadın.
Gülşən - (Fars.) Gülbaxçası, gülüstan, gülizar, çəmənlik, güllük.
Gültəkin - (Tür.) Gənc, cavan, nəzakətli, təravətli, tər-təmiz.
Gültən - (Fars.) Gül bədənli, gül bədənli.
Gülüstan - (Fars.) Güllər ölkəsi, güllü-çıçəkli diyar, gül bağçası, güllük, çıçəklik.
Gülzar - (Fars.) Gül baxçası, gül tarlası, güllük, çəçəklik.
Gümanə - (Ər.) Tək inci mənasında. Hz. Əli (ra) - nin bacısı və Rəsulullahın əmisinin qızı olan xanım
səhabə.
Günay - (Tür.) 1.Gündüz, gün işıqlığında ay, işıq, nur. 2.Günəş və ay, günəşlə ay.
Günel - 1.Şəhər küləyi. seafoodplus.info günəşi,elin gücü. 3.Günəş.
Güney - (Tür.) 1.Dörd ana istiqamətdən biri. 2.Günəşin işıqlandırdığı tərəf, cənub. - Kişi və qadın adı olaraq
istifadə edilir.
Günəş - (Tür.) 1.Ətrafındakı sistemə aid planetlərin ətrafında döndüyü, işıq və istilik yayan böyük göy cisimi,
şəms. 2.Səxavət hökmdarı.
Günsel - (Tür.) Sürətli axan sel.
Güray - (Tür.) Yeni doğulan ay.
Güvən - (Tür.) seafoodplus.info və şübhə duyğusundan uzaq. seafoodplus.info və bağlanma duyğusu. 3.Ürəklilik, cəsarət. -
Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilır.
H
Habil - 1.Kədər, qəm. 2. Hz. Adəmin oğullarından, Qabilin qardaşı. Qabil tərəfındən öldürülmüşdür.
Yeryüzünde ilk öldürülen kişidir.
Hacı - Məkkəni ziyarət etmiş adama verilən ad.
Hadi - (Ər.) seafoodplus.infoənə kömək edən, kömək. seafoodplus.infoət edən, doğru yolu göstərən, bələdçi, rəhbər, lider,
başçı. seafoodplus.infoa gedən kimsə. seafoodplus.infoə ucu.
Hadisə - (Ər.) Əhvalat, macəra, vaqiə.
Hafidə - (Ər.) Qız nəvə.
Hafiq - (Ər.) Oğlan nəvə.
Hafiz (Hafizə) - (Ər.) seafoodplus.infoan, qoruyan. seafoodplus.infoğıkeş. seafoodplus.infoı əzbər bilən adam.
Haifə - Yaraşıqlı, gözəl bədənə malik olan.
Hakim (Hakimə ) - (Ər.) 1.Məhkəmə sədri. seafoodplus.infoışı idarə edən. 3.Hökm edən, hökm verən. seafoodplus.infoşda olan,
üstün gələn. seafoodplus.infoator, vali.
Haqverdi - Inam, haqq.
Hamil - (Ər.) 1.Yüklü, hamilə. seafoodplus.info, malik. seafoodplus.infoşıyan. 4. Güdən.
Hamiyə - (Ər.) seafoodplus.infoə edən, qoruyan, meşəbəyi.
Hani - seafoodplus.infoşbəxt, razı, heyran olmuş. 2. Arvadını boşamış ər və ya ərindən boşanmış qadın.
28
Haniyə - Razı, xoşbəxt.
Harun - (Ər.) 1. Baş kahinin adı 2. İnadkar, tərs, özbaşına 3. Peyğəmbər adı. seafoodplus.info-ı Kərimdə bəhs edilən
peyğəmbərlərdəndir. Musa Peyğəmbərin böyük qardaşı. Fironun oğlan uşaqların öldürülməsi əmrini
qaldırdıqdan sonra doğulmuşdur. Hz. Musadan 3 il sonra doğulduğu deyilir.
Hasim - Sındıran, sınan.
Heybət - (Ər.) seafoodplus.info, dəhşət. 2.Hörmət, izzət. 3.Ləyaqət, etibar, nüfuz. seafoodplus.infoarda qorxu ilə birlikdə
hörmət oyandıran görünüş.
Heyran - (Ər.) 1.Çaşmış, çaşıb qalmış, çaşqınlığa düşmüş. 2.Çox tutqun. 3.Həddindən artıq dərəcədə sevgi
duyan.
Heyrat - Təəcüblü, qeyri-adi.
Heyrət - (Ər.) Çaşmış, çaşıb qalmış, nə edəcəyini bilməmə.
Heydər - (Ər.) Aslan, şir.
Həbib (Həbibə) - Sevimli, sevilmiş, sevgili, dost, əziz,
Həbibulla - (Ər.) Allah tərəfindən sevilmiş.
Həcər - seafoodplus.info, mərd qadın. 2.Qırmızı və narıncı rəngli qiymətli daş, əqiq. seafoodplus.infom Peyğəmbərin həyat
yoldaşının adı.
Hədiyyə - Sovqat, hədiyyə.
Hədmiyyə - O, şəxs ki, səylə dua edir.
Həkim - (Tür.) 1.Mütəfəkkir, filosof. 2. Hikmət və fəlsəfə mutəxəssisi. 3.Bütün elmləri bilən, müdrik adam.
4.Təbib, doktor, müalicə edən, loğman.
Həqiqət - (Ər.) Doğru,gerçək, həqiqətən olmuş iş, hadisə.
Həlim (Həlimə) - (Ər.) 1.Ürəyi yumşaq, xeyirxah, mehriban, zərif, mülayım, səbirli. seafoodplus.info seafoodplus.infoğəmbərin
dayəsinin adı.
Həmid - 1.Bəyənilmiş seçilmiş. 2. Allahı sevən, Allahı tərifləyən, şükredici.
Həmidə - Tərifə layiq.
Həmidulla - Allahın təriflərinə layiq.
Həmzə - 1. İti, yandırıcı. 2.Şir, aslan.
Hənif (Hənifə) - (Ər.) l.Tək Allaha, Allahın birliyinə inanan, əsl dindar, qəlbdən inanan, həqiqətən inanan.
seafoodplus.infoğru, dürüst, səmimi. seafoodplus.info inancına möhkəm və səmimi olaraq bağlanan. seafoodplus.info Məhəmməd (səs) -in
təbliğindən əvvəl Məkkədə tək Allaha iman gətirənlər.
Həniyə - seafoodplus.info-dua. seafoodplus.infoşbəxt. 3.Şərab. * Kişisi öldükdən sonra evlənməyib, uşağına baxan qadın.
Hərgül - (Tür.) Gül kimi gözəl qadın.
Hərşən - Bax. Hərgül.
Həsən - Yaxşı, mehriban, gözəl, gözəllik, yaxşı davranma, yaxşılıq.
Həsgül - (Ər.) Qiymətli, bənzərsiz gül.
Həsrət - (Ər.) Ələ gəlməyən və ya əldən çıxan şeyi istəmə.
Həşim - seafoodplus.infoərdlik, ürəyiaçıqlıq. 2.Əzən, qıran, parçalayan. 3.Məhəmməd peyğəmbərin babasının adı.
Hətəm - (Ər.) 1. Möhür, üstü möhürlü üzük. 2.Ən son. seafoodplus.infoəmul-Ənbiya: Peyğəmbərlərin sonuncusu, Hz.
Məhəmməd. 5.Çox comərd olan.
Hətif (Hətifə) - (Ər.) 1.Qüvvətli, sərt və zil bir səslə təbliğ və ya dəvət edən kimsə. 2.Göz qamaşdıran.
29
3.Gözə görünməyən.
Hətim (Hətimə) - (Ər.) seafoodplus.info çatdıran, bitirən. 2.Möhürləyən, möhürləyici.
Həvva Allahın Adəmdən sonra yaratdığı birinci qadın. 2.Həyat, canlı (Yəhudi adından)
Həyat - seafoodplus.infoıq, dirilik. 2.Ömür. seafoodplus.infoşayış. 4.Həyat.
Həzi - Ağa, cənab.
Hicran - Ayrılıq, qoyubgetmə.
Hicrə - Peyğəmbərin Məkkədən Mədinəyə səyahəti.
Hidayə - Yönəldən, İstiqamətləndirən.
Hidayəddin - (Ər.) Dinin göstərdiyi doğru yol.
Hidayət - Rəhbər, yol göstərən, lider, Haqq yoluna doğru yola girmə.
Hifzi (Hifziyyə) - (Ər.) seafoodplus.infoa, qoruma ilə əlaqədar. 2.Əzbərləmə, yaddasaxlama.
Hikmət - seafoodplus.info, bilikli. 2.Həkimlik, filosofluq, fəlsəfə. seafoodplus.info sirr. 4.Həkimanə söz. 5.Qəribə şey, əcaib.
Hikməddin - (Ər.) Dinin hikməti.
Hilal - seafoodplus.info-iki gecəlik ay, aypara. 2.Gözəlin ay şəklində olan qaşları, qaşları aypara kimi olan.
Himayət - (Ər.) Qoruma, qorunma.
Hisar - (Ər.) 1.Mühasirə, ətrafını qucaqlama. seafoodplus.info ətrafı islehkamlı bənd. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə
edilir.
Hizbulla - (Ər.) Allaha iman gətirənlər birliyi.
Hökümə - Mühakimə, hakimiyyət.
Huri - (Ər.) 1.Cənnət qızı. seafoodplus.infoi. - Daha çox ləqəb olaraq istifadə edilir.
Hurisər - (Ər. Fars.) Cənnət qızlarının başı, huri başı.
Huriyə - (Ər.) Coşğunluq hallarında hurilərlə buluşduqlarına inanan bir təriqət.
Huriyyə - Azad.
Huşyar - Ağıllı.
Hülya - Qiymətli şey.
Hüma - Quş, sakit yerdə yaşayan quş. seafoodplus.info verən.
Hümay - Xoşbəxtlik gətirən.
Hümeyrə - (Ər.) 1.Ağ bədənli qadın. seafoodplus.info Aişənin ləqəbi.
Hüray - (Ər.Tüseafoodplus.info) Ay kimi azad, ay qədər müstəqil. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Hürcan - Bax. Hüray.
Hüreyrə - (Ər.) Pişik balası. - Əbu Hüreyrə: Əshabi-Kiramdan ən çox hədis rəvayət edən səhabə. Pişik
balalarını çox sevdiyi üçün bu adı aldığı deyilir.
Hürmüz - (Fars.) 1.Zərdüşt xeyir tanrısı. 2.Köhnə İran təqvimində günəş ilinin ilk günü. seafoodplus.infor, Müştəri,
Ərəndiz. seafoodplus.info sülaləsindən. seafoodplus.infoşahın adı.
Hürrəm - (Fars.) 1.Şən, sevincli, gülərüzlü, könülaçan, təzə, xoş. 2 Bir yazı sitili. 3.Hürrəm Sultan: Qanuni
Sultan Süleymanın gözəl arvadlarından. Osmanlı siyasətində təsirli rol oynayan xanımlardan.
Hüsaməddin - (Ər.) seafoodplus.info iti qılıncı. İnamın qılıncı. 2.Mövlananın xəlifəsi olan Hüsaməddin Çələbi,
Mövlananın Məsnəvidə diktə etdirdiyi adamdır.
30
Hürgül - (Tür.) Gül kimi azad gözəl.
Hürqan - (Tür.) Azad soydan gələn.
Hüseyn - Gozəllik,ucaliq,muqəddəslik, mehribanlılıq.
Hüsni (Hüsniyyə) - (Ər.) Gözəl, gözəllik, gözəlliyə aid, gözəlliklə əlaqədar.
Hüsnü - (Ər.) Çox gözəl.
Hüsnügül - (Ər.Tüseafoodplus.info) Gülün gözəlliyi.
Hüvarə - (Ər.) Bərbəri qəbiləsinin ən əhəmiyyətlilərindən birinin adı.
Hüveydə - (Fars) Açıq, açıq-aşkar, müəyyən, aydın, zahir.
X
Xabir - (Ər.) Məlumat verən.
Xaqan - (Tür.) 1.Köhnə Türk və Monqol hökmdarlarının istifadə adlardan biri, xanlar xanı. 2. Xaqan.
Xalid - (Ər.) Əbədi yaşayacaq, ölməz.
Xalidə - (Ər.) 1.Gözəl, qəşəng. 2. Ölümsüz, əbədi.
Xaliq - (Ər.) Yaradan, xəlq edən, İşıqçı, nur verən.
Xalıs - (Ər.) seafoodplus.infoəsiz. seafoodplus.infoısız, qarışmamış, qatışıqsız, saf. 3.Əsli, təmiz.
Xalisə - Səmimi, təmiz.
Xamis - Beşinci.
Xanədan - (Fars.) Kökdən,əzəldən, zadəgan və böyük ailə.
Xəndəgül - (Fars.) Gülün açması.
Xanım - Keçmışdə yüksək vəzifəlilərin arvadlarına verilən ad.
Xanış - İstək, arzu.
Xaris - Əkinçi.
Xanverdi - Xan verən. *Ad kimi istifadə edilməz.
Xaris - (Ər.) Əkinçi.
Xasay - Igid, ər, qəhrəman.
Xaspolad - (Tür.) Qatışıqsız, saf, polad kimi.
Xatif - Vicdanın səsi.
Xatirə - (Ər.) seafoodplus.info düşən şey. seafoodplus.infoə qalmış şey, yaddaş. seafoodplus.infor.
Xatun - (Tür.) seafoodplus.infoın. seafoodplus.infoım. 3.Zövcə, arvad. 4.Əvvəllər yüksək şəxsiyyətli qadınlara və ya yüksək
vəzifəlilərin həyat yoldaşlarına verilən ad.
Xavər - (Fars) Günəş, şərq, gündoğan, günçıxan. Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Xeyransa - Qadınların yaxşısı.
Xeyrat - (Ər.) Xeyriyyəçi. Savab qazanmaq üçün görülən xeyırlı işlər, yaxşılıqlar. seafoodplus.info üçün qurulan
məcıis.
Xeyrəddin - (Ər.) Dinin xeyirli etdiyi, mübarək qıldığı insan.
Xeyri - Xeyirxah iş görən.
Xeyriyyə - Əliaçıq, xeyirxah, səxavətli, yaxşı.
31
Xeyrulla - (Ər.) Allahın xeyirli etdiyi kişi.
Xədicə - (Ər.) Vaxtsız, erkən doğulan qız uşağı. Hz. Məhəmməd (s.ə.s) -in ilk həyat yoldaşı.
Xəqani - Xana aid olan, hökmdar.
Xələf - (Ər.) 1) Atadan sonra qalan övlad. seafoodplus.infoin yerini tutan və ya tutacaq adam, varis. 3.Nəsil.
Xəlil - (Ər.) seafoodplus.info, sadiq dost, sirdaş, yoldaş. seafoodplus.infoi.
Xəndan - (Fars.) 1.Gülən, gülümcül. 2.Gülər üzlü, sevimli.
Xətif - Vicdan səsi.
Xətim - Hakim.
Xəttab - (Ər.) Odunçu.
Xəyal (Xəyalə) - seafoodplus.info,düşüncə. seafoodplus.info edilən,həsrəti çəkilən. 3.Əslində olmayıb gözə götünən mövhumi
şey,kabus.
Xəyyam - 1.Çadırquran, çadırçıAşiq, dəlicəsinə sevən.
Xəzan - (Fars.) Sonbahar, payız.
Xəzangül - Saralıb-solmuş gül.
Xəzər - (Ər.) seafoodplus.info məskəni olanların yaşadıqları məmləkət. 2.Sülh və güvən. - Kişi və qadın adı olaraq
istifadə edilə bilər.
Xızır - (Ər.) seafoodplus.infoşıl, yaşıllıq. 2.Kəhf surəsində ayələrdə bəhs edilən və Hz. Musanın onunla
görüşərək imtahan olunduğu şəxsin təfsirçilərin əksəriyyətinin üzərində ittifaqla dayandıqları ad. Xızır
haqqında çox müxtəlif rəvayətlər vardır.
Xızırxan - (Ər.) Seyid, Seyyid sülaləsinin qurucusu, Malik Süleymanın oğlu.
Xoca - (Fars) Cənab, müəllim.
Xosrov - seafoodplus.infoş, xeyirxah, xeyirgətirən. 2.Hökmdar, padşah. seafoodplus.infoyəçi.
Xoşəndam - (Fars.) Boy-buxunu gözəl, bədən quruluşu xoşa gələn, bədən fiquru düzgün olan.
Xoşfidan - (Fars.) Gözəl əndamlı, boylu-buxunlu qadın.
Xoşqədəm - (Fars.) Ayağı uğurlu, yerişi xoşa gələn, yerişi bəyənilən.
Xoşnigar - (Fars.) Gözəl, xoş sevgili.
Xudavəndi - (Fars.) 1.Hökmdarlıq. 2.Əfəndi, sahib, maliklik. seafoodplus.info, hökmdar.
Xudayar - Allahın sevimlisi.
Xulya - (Ər.) Təsəvvür, yanıltma, xəyalına gətirmə.
Xumar - Yaraşıqlı, alagözlü.
Xuraman - Ucaboylu, incə, qamətli.
Xurşid - (Fars.) Günəş, Mehri, şəms.
İ
İbad - Qul, nökər,bəndələr, qullar/
Ibadulla - (Ar.) seafoodplus.infoın qulları. 2.Çox, lap çox.
İbiş - (Tür.) seafoodplus.info oyunlu və kukla tiplərində gülünc şəxs. 2.Sərsəm. Daha çox qoyma ad olaraq istifadə
edilir.
İbrahim - (Ər.) seafoodplus.infoların atası. Ulu, əcdad. 2.Hüquqların atası. seafoodplus.infoa adı keçən İbrahim
peyğəmbər.
32
İbrət - (Ər.) seafoodplus.info hadisədən, pis bir vəziyyətdən dərs almaq. seafoodplus.infoət alınacaq hadisə, iş, əcaib, qəribə.
İbrin - (Ər.) Üzü parlaq, gözəl olan sevgili.
İbşar - (Ər.) Müjdə vermə, müjdələmə, muştuluqlama. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
İbticam - Gülümsəyən.
İbtixac - Sevinc, həzz.
İbtixal - Dua.
İcabət - (Ər.) 1. Qəbul etmə, qəbul edilmə. 2. Razı olma, uyma.
İcad - 1.Kömək edən, sevinc gətirən. 2.Kəşf, yeni bir şey yaratmaq.
İcaf - Sadələşdirilmə, kömək.
İcar - Heyranedici, əsir edən, valeh edən.
İcazət - (Ər.) seafoodplus.infoə, sənəd. 2 Diplom.
İclal - Hörmət, şərəf.
İcmal - (Ər.) 1.Ümumiləşdirmə. 2.Xülasə. 3.Cəm, toplama. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
İdxar - Tiftik, narın tük.
İdlal - (Ər.) Nazetmə, Nazlanma, artıq dərəcədə Nazlanma.
İdrak - 1. Anlama, qavrama, dərketmə. seafoodplus.infoşmə. seafoodplus.infoış, qavrayış, dərk.
İdris - Oxuyan, dərs edən.
Ifdal - (Ər.) 1.Lütf və hədiyyə. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
İffət - (Ər.) 1.Təmizlik. seafoodplus.infoamus, irs. 3. Mənəvi təmizlik,əxlaqi saflıq. İsmətli, əxlaqlı.
İfxar - (Ər.) Şərəflənmək, üstün etmə.
İftixar - Qürur, şöhrət.
İğdəmir - (Tür.) Dülgərlikdə deşik açmaq üçün istifadə olunan dəmirağacdan alət.
İxlas - (Ər.) seafoodplus.info, təmiz doğru sevgi. 2.Könüldən gələn dostluq, səmimiyyət, doğruluq, bağlılıq. 3 Quran-ı
Kərimin -ci surəsinin adı.
İxtiyar - Qoca, yaşlı, nurani.
Ikram - (Ar.) 1.Hörmət, əzizləmə hörmət göstərmə, qürur, qonaqpərvərlik, comərdlik, hörmət, izzət.
2.Ağırlama. 3.Hörmət əlaməti olaraq bir şeyi hədiyyə olaraq vermək. seafoodplus.info ediləndən xaric araşdırma. -
Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
İkramulla - (Ər.) Allahın ikramı, neməti, hədiyyəsi.
İqbal - (Ər.) seafoodplus.infoə doğru dönmə. 2.Bəxtt-taleh. Yaxşı taleyi olan, işi yaxşı gətirmə. 3. Bir şeyə
maraq,həvəs. seafoodplus.infoəlı çıxma. seafoodplus.infoınlaşma. 6.İşlərin yolunda getməsi, bəxtli, səadətli, xoşbəxt olmaı. seafoodplus.info,
istək. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
İqbar - (Ər.) Böyük, ulu görmə, görülmə. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
İqdam - (Ər.) seafoodplus.infoəliləmə. seafoodplus.infoəliləmək üçün çalışmaq - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
İqlim - (Yun.) Bir ölkə ya da bölgənin orta hava vəziyyətini təyin edən meteoroloji hadisələrin hamısı. -Kişi
və qadın adı olaraq istifadə edilİr.
33
İqsir - (Ər.). seafoodplus.info əsrlər kimyaçılarının fövqəladə təsirli gücdə saydıkları cisim. 2.Təsirli. 3.Ən təsirli səbəb.
- Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
İlahə - seafoodplus.info, varlıq. 2. İslamiyyətdən öncə qadın cinsindən olan büt.
İlbada - Mərhəmət, sitayiş, dua.
İlbaşı - (Tür.) Selçuklularda kənd idarəçisi.
İlbəy - (Tür.) Bir müddət "qubernator" qarşılığında rəsmi olaraq istifadə edilən uydurma söz.
İldırım - (Tür.) 1. Böyük işıq parlaması və göy gurultusuy ilə ortaya çıxan buludlar arasında və ya buluddan
yerə elektrik boşalması. 2. Şiddətli, sürətli, tez! İldırım hərəkatı. seafoodplus.infoze, yenilməzlik. 4.Məşhur Osmanlı
padşahı: Yıldırım Bəyazid.
İlgi - (Tür.) seafoodplus.info obyekt arasındakı bağ, əlaqə. seafoodplus.infoa bir cisimin başqa bir cisimlə birləşməyə olan meyli.
- Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
İlgü - (Tür.) Əngəl, maneə. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə ediləir.
İlgül - (Tür.) 1.Ölkənin gülü. 2.Çox gözəl qadın.
İlkbahar - (Tür.) İlin ilk mövsümü, bahar.
İlkcan - (Tür.) İlk doğulan uşaqlara verilən ad.
İlkənan - (Tür.) Yeni qanunlar, qanunlar qoyan hökmdar, idarəçi.
İlkər - (Tür.) İlk doğulan oğlan uşaqına verilən ad.
İlkim - (Tür.) İlk doğulan uşaqlara verilən ad. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
İlkin - (Tür.) Birinci, ilk, əvvəl, əvvəlcə *Uydurma bir söz. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
İlknaz - (Tür.) İlk doğulan qız uşaqlarına verilən ad.
İlknur - (Tür.) İlk ay, ayın ilk halı.
İlksel - (Tür.) Uzun müddət uşağı olmayanların, daha sonra ekiz və ya üç uşaqları olduqda verilən ad. -Kişi
və qadın adı olaraq istifadə edilir.
İlksər - (Tür.) İlk baş, ilk öncə, birinci.
İlkyaz - (Ər.) Yaz, yaz əvvəllərində doğulanlara verilən ad.
İlqar - Vəd, vəfa, əhd, söz vermə.
İlmaz - Cəsur, qoçaq.
İlmi - (Ər.) Elmlə, məlumat ilə əlaqədar.
İlmiyyə - (Ər.) Elmə aid, elmə mənsub.
İltifaf - (Ər.) 1. Sarınma, bürünmə, örtünmə. .
İltifat - (Ər.) 1. Üzünü çevirib baxma. 2. Diqqət. 3. Xatirlayıb soruşma, könül almaq. - Kişi və qadın adı
olaraq istifadə edilir.
İltimas - Xahiş, rica.
İlyas - İlahi qüvvə, köməyə gələn.
İmam - (Ər.) 1. Namazda özünə tabe olunan kimsə. seafoodplus.infoa olan, təşəbbüskar olan kimsə. 3.Xəlifə.
Dövlət başçısı. 4.Məzhəb quran yüksək dərəcəli alim. seafoodplus.info Əli nəslindən gələn. seafoodplus.info-ı Əzəm: Hənəfiyyə
məzhəbinin qurucusu.
34
İmadəddin - (Ər.) seafoodplus.info dirəyi.
İmaq - İnam.
İman - Təsdiq etmək, həqiqiliyinə inanmaq.
İmdad - (Ər.) 1. Kömək edən. 2. Yardıma göndərilən qüvvət.
İmran - seafoodplus.infoə bağlı qalan. seafoodplus.info Məryəmin atası, Ali-İmran: İmran ailəsi. Musa, Harun-Məryəm və İsa. -
Quran-ı Kərimin 3-cu surəsi.
İmtizal - Başıqapazlılıq, itaət.
İnac - Ünsiyyətçillik.
İnam - Əminlik, əmin olmaq.
İnayə ( İnayət) - Qayğı.
İnayət - (Ər.) seafoodplus.infoət. 2.Səy, etina etmə. 3.Lütf, ehsan, iyillik.
İnayyə - Qayğı, diqqət.
İnsaf - Ədalət, bərabərlik.
İnsar - Qalib.
İncisər - (Tür. Ər. Fars) Baş inci, ən gözəl inci.
İnarə - (Ər.) Nurlandırma, işıqlandırma. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
İncə - Nazik, zərif.
İnci - (Tür.) seafoodplus.infoyə cinsindən olan dəniz heyvanlarının içindən çıxan parlaq, yumru və zinət əşyası olaraq
istifadə edilən qiymətli daş. seafoodplus.infoçik, təmiz və sevimli. seafoodplus.infoətli.
İncifəm - (Tür. Ər. İb.) İnci kimi gözəl ağızlı.
İncilay - (Tür.) Ayın ən incə olan zamanı. - İnci və ay sözlərindən birləşmiş ad.
İncilə - (Ər.) seafoodplus.infoa, cilalama. 2.Görünüş, müəyyən olma. seafoodplus.infolıq, işıq.
İnçiraq - (Ər.) 1.Çatlayıb yarılma, yarıq olma. seafoodplus.infoa. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
İndira - (Ər.) 1.Müdaxilə. 2.Önə keçmə. seafoodplus.info altından sıyrılma. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
İnqilab - Çevriliş, qiyam, dəyişiklik.
İnsaf - Ədalət, mərhəmət.
İnşilal - (Ər.) 1.Şelale meydana gətirmə. 2.Şiddətlə tökülmə, atılaraq axma. - Kişi və qadın adı olaraq
istifadə edilir.
İnşirah - (Ər.) 1.Açılma. 2.Açıqlıq, fərəhlık. - Quran-ı Kərimdə bir müddət adı. - Kişi və qadın adı olaraq
istifadə edilir..
İntiqam - Əvəz, qisas.
İntizam - Nizam. qayda, səliqə.
İntizar - Gözləmə, həsrət çəkmə.
İradə - 1.Əzmkarlıq, təmkinlik. seafoodplus.infoək, dilək. seafoodplus.infor. 4.Hökm, fərman.
İrfan - (Ər.) seafoodplus.infoə, anlama. seafoodplus.infoçəni sezmə, anlayış gücü. seafoodplus.info gerçək və sirrlə biliş. 4.Mədəniyyət. -Kişi
və qadın adı olaraq istifadə edilir.
İrfat - (Ər.) Yardım etmə, bir şey vermə.
35
İrgün - (Tür.) Səhərin erkən saatları. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
İrşad - (Ər.) seafoodplus.infoğru yolu göstərmə, xəbərdar etmə. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
İsa - (Ər.) Allahın köməyi. seafoodplus.info xilas edəcək. 3.Əliaçıq. 4.Dörd böyük peyğəmbərdən biri. Dörd böyük
kitabdan İncilin özünə göndərildiyi. Fironlarla möhtəşəm mübarizə aparan böyük peyğəmbər. Quranda 25
yerdə adı keçməkdədir.
İsabət - (Ər.) 1.Düşmə. 2.Düşmə, çıxma. 3.Dəyme, tutma. seafoodplus.infoelik, yazılmazlık. - Kişi və qadın adı
olaraq istifadə edilir.
Isaqulu - (Tür.) İsanın qulu.
İsfəndiyar - (Fars.) seafoodplus.info mifologiyasında adı çəkilən hökmdarın adı. 2.Müqəddəsin hədiyyəsi.
Isilay - Parlaq ay.
İskəndər - (Ər.) Havadar, müdrik hökmdar, qalib gələn, müdafiəçi, qalib. illər arasında yaşayan və
20 yaşında hökmdar olan Makedoniya kralı, Aristteldən dərs almışdır. Yunanıstan, İran, Anadolu, Suriya,
Misir, Hindistanı zəbt edən hökmdara, Böyük İskəndər ləqəbi verilmişdir. 33 yaşında ölmüşdür.
İshaq -Təbəssüm, gülüş.
İslam - (Ər.) Tanrıya itaət, Allaha təslim olmaq, Allaha sadiqMəhəmməd (səs) -ə nazil olan və özü
tərəfindən insanlığa təbliğ edilən din, Allahın ən son dini. seafoodplus.info təslim olma, onun əmrlərinə tabe olub,
qadağan etdiklərindən qaçınmaYaxşı dolanma, sülh içində olma.
İsmayıl - (Ər.) Hz. İbrahim (ə.s) -n oğlu. İbrahim (ə.s) onu Allaha qurban olaraq həsr etmiş və sözündə
durmaq üçün hərəkətə keçmişdir. seafoodplus.infoın qulu (Yəhudi). seafoodplus.info tərəfindən eşidilmiş, (Allah eşidir)
-(ərəblərin ulu babası hesab edilir)
İsmət - (Ər.) 1.Məsumluq, özünüsaxlama; müdafiə. himayə, təəssüb günahsızlık, təmizlik. seafoodplus.infoan
namusa toxunan hallardan çəkinmə. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir. Peyğəmbərin sıfətlərındəndır.
İsmətulla - Allahın himayəsi altında olan.
İsmixan - (Ər.) Hökmdar adları. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
İsminaz - (Ər.Tüseafoodplus.info) seafoodplus.info adında. 2. Çox nazlı olan.
İsminur - (Ər.) Nur adını alan.
İsrafil - (Ər.) Dörd böyük mələkdən sura üfürme vəzifəsi verilən mələk.
İsrail - (İbr.) Yaqub peyğəmbərin ləqəbi. Sonradan onun soyundan gələnlər İsrailoğullan deyə anılmışlardır.
İsrailoğullan, Quranda çox sıx istifadə edilən bir addır.
İstəgül - Arzu olunan gül, istənilən gül.
İstək - Arzu, dilək.
İşcan - (Tür.) İşi sevən, çalışqan.
İşfaq - Rəhm.
İşraq - Şəfəq.
İşvə - (Ər.) Gözəllərin könül oxşayan, könül aldadıcı, nazlı davranış.
İttifaq - (Ər.) İttifaq, birləşmə.
İyisan - (Tür.) Yaxşı adla xatırlanan, yaxşı tanınan kimsə. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
İzafə - Artım, əlavə.
İzar - Üstün tutma.
36
İzhar - (Ər.) Göstərməsin, meydana çıxarma.
İzxanım - (Tür.) Yaxşılıq, gözəlliyin hakimi, idarəçi.
İzza - Güc, qüvvət .
İzzət - (Ər.) 1.Dəyər qiymət ucalıq, ululuq. 2.Qüvvət, qüdrət. 3.Hörmət, sayğı, ikramGüc,cah-cəlal.
2.Əzizlik, əziz olma. 3.Qədir, etibar.
İzzəddin - (Ər.) 1.Dünənin qiyməti, qüdrət, it. 2.Əsl şəkli "İzzüddin" dir.
İzzi - (Ər.) Səbirli, dözümlü kimsə.
J
Jalə - Şeh,Şəbnəm.
Jasmin - (Ər.) Gul adı, Jessamin sözünün arxalıq forması, Allahdan hədiyyə
Jalə - (Fars.) Gecə meydana gələn və səhər çiçəklər üzərində görülən su damlacı, şəbnəm.
Jiyan - (Fars.) Coşmuş, kükrəmiş, qızğın.
Jüldə - (Fars.) seafoodplus.infoışıq,qarmaqarışıq,dağınıq. 2.Dərinlik.
K
Kafiyə - (Ər.) 1.Şeirdə, misra sonunda iştirak edən sözlərin səs bənzərliyi, səs uyğunlaşması,qafiyə.
2.Köhnə nəsrimizdə zaman-zaman yer alan səs bənzərliyi və uygunluğuna söykənən sənət..
Kainat - (Ər.) seafoodplus.info olanların hamısı.Varlıseafoodplus.info göy.
Kamal - seafoodplus.info, ağıllı.
Kamalə - Yetkinlik, bitkinlik, nöqsansızlıq, tamlıq, insanın yaxşı və mükəmmək savada malik olması.
Kamandar - (Fars.) Yay tutan, yay tutucu.
Karmen - (Fars.) Parlaq qırmızı rəng.
Kamil (Kamilə) - seafoodplus.info, kamala çatmış, bütün, tam, nöqsansız. seafoodplus.info, bilikli savadlı, elmli. seafoodplus.info,
təcrübəli.
Kamran - (Fars.) seafoodplus.infona çatan, İstəyinə nail olan. xoşbəxt. 2.Qüdrətli iqtidarlı.
Kazbek - (Ər.Tür.) Knyaz Kazbekin şərəfinə.
Kazım - (Ər.) Dözümlü, səbirli, hövsələli, dözümlü, susqun.
Keşvər - Ölkə.
Kəbir (Kəbirə) - (Ər.) 1.Böyük, ulu əzim. seafoodplus.infoşca böyük, yaşlı, Yaçlı,qoca. 3.Uşaqlıqdan çıxmış gənc.
4.Böyük günah, böyük cinayət, ciddi səhv. 5.Mühüm, ciddi. seafoodplus.infoın adlarından. Əbdülkəbir şəklində istifadə
edilməlidir.
Kəbutər - (Fars Göyərçin.
Kəklik - Yaraşıqlı, zirək, incə.
Kələntər - Rəhbər, böyük, yaşlı, basçı.
Kəmal (Kəmalə) - Bitkinlik, yetkinlik, insan ömrünün yetkinlik dövrü ( yaşlar arasında)
Кəмаləddin.
Kəmaləddin - (Ər.) seafoodplus.infoə kamilliyə çatan, dinin son dərəcəsi. inamın (İlahi) kamilliyi. seafoodplus.info məlumatı
qüvvətli olan.
Kəmyab - (Fars.) Az olan, nadir.
37
Kənan - Gözəl oğlan.
Kənana - (Ər.) seafoodplus.infon məmləkəti, Fələstin. seafoodplus.info-i Kənan: Hz. Yusuf. - Pir-i Kenan: Hz. Yaqub.
Hz. Nuhun iman etməyən oğlunun adının da Kənan olduğu rəvayət edilir.
Kəntər - (Tür.) Şəhərli.
Kəram - (Ər.) seafoodplus.infoərdcə, əli açıqlara xas. seafoodplus.infoar, ulular, şərəflilərlə ilgili.
Kəraməddin - (Ər.) 1.Kərəm, hədiyyə, ehsan, lütf sahibi. seafoodplus.infoə üstün mərtəbələrə çatan. 3.Kəramət
sahibi.
Kəramət - Ər.) seafoodplus.infoə qarşı ikram etmək. seafoodplus.infoın bir kimsəyə comərdliyi, lütfü, himayəsi və köməyi olaraq
ələ alınır.
Kərəm - (Ər.) seafoodplus.infoəganlıq, əsllilik, soyluluq. seafoodplus.infoərdlik, əl açıqlığı lütf, hədiyyə, bəxşiş.
Kərənay - (Fars.) Əvvəllər istifadə edilən bir nəfəsli saz növü.
Kərim - (Ər.) 1) Səxavətli, alicənab, əliaçıq, comərd, kərəm sahibi, verimcil. 2.Hörmıətli, möhtəşəm,ulu,
böyük. 3.Lütflüü, lütfkarlığı bol, ehsan cəhətdən ulu.
Kərimə - (Ər.) Qız övlad. (bax Kərim).
Kəşfulla - (Ər.) Allahə kəşf etmə.
Kəvakib - Tərəfdarlar.
Kiçikxanım - Xanımın kiçiyi.
Kifayət - seafoodplus.info miqdarda olan. seafoodplus.infoıq.
Kirman - (Tür.) Əlçatmaz, qala.
Könül - (Tür.) seafoodplus.infoın mənəvi varlığının ifadəsi, inancı və hisslərinin qaynağı. 2.Ürək, qəlb; ürək duyğusu;
istək, dilək, arzu, həvəs, meyl, niyyət. seafoodplus.infoğu, hiss, eşq. 4.Qürur. 5.Təbiət, xasiyyət.
Kövsər - Cənnət çayı. bol, tükənməz.
Kübra - (Ər.) seafoodplus.infokrat, böyük, kübar, böyük olan. 2.Xədicətül-Kübra:- Hz. Peyğəmbərin ilk xanımı.
Q
Qabil - 1.Qəbul edən, alan. 2.Mümkün ola bilən, mümükün. seafoodplus.infodı olan, istedadlı.
Qaçay - Cəsur, döyüşçü, kişi.
Qadir - Qadir,qabiliyətli, qüdrətli,bacarıqlı.
Qafar - Əfv edən, bagişlayan.
Qaffar - (Ər.) seafoodplus.infoının günahlarını bağışlayan Allah. 2.Çox mərhəmət edən. Allahın adlarındandır.
Qafur - (Ər.) Ürəyiyumşaq,bağışlayan.
Qaib(Qayib) - seafoodplus.infoırda olmayan, gözdən uzaq. seafoodplus.infoğu yer məlum olmayan. 3.İştirak etməyən, olmayan.
Qaidə - (Ər.) seafoodplus.info 2.Təməl, əsas. seafoodplus.infot.
Qaim - (Ər.) seafoodplus.info, ayaqda dayanan. seafoodplus.info şeyi edən, icra edən. seafoodplus.infoın əmrini yerinə yetirən.
Qaimə - (Ər.) 1.(bax Qaim). 2.Türklərdə kağız pul mənasına gəlir.
Qalib - (Ər.) 1.Qələbə çalan, qalib. müzəffər. 2.Güclü qüvvətli, qüdrətli, hökm edən. 3.Şeyx Qalib: Məşhur
divan şairlərindən. illər arasında yaşamışdır.
Qandəmir - (Tür.) Güclü soydan gələn.
Qaniyə - Gözəl qız, gözəl qadın, gözəl.
38
Qaplan - Cəsur.
Qarabirçək - Birçəkləri qara olan.
Qaraca - (Tür.) 1.Rəngi quruya çalan, əsmər. seafoodplus.infoçik, buynuzlu, gözəl görünüşlü ov heyvanı.
Qaraxan - (Tür.) Əsmer bəy, Əsmer hökmdar. Qaraxanlılar dövlətinin qurucusu.
Qarasu - (Tür.) 1.Ağır axan su. 2.Əksəriyyətlə gözün iç təzyiqinin çoxalması ilə özünü göstərən və korluğa
səbəb ola biləcək bir göz xəstəliyidir.
Qardələn - (Tür.) 1.Çiğdem. 2.Nərgiz güllərindən baharda çox erkən çiçək açan Soğanlı bir bitki.
Qargin - (Tür.) seafoodplus.infoşqın su. seafoodplus.info, çox. 3. Doymuş, tox. 4.Ərimiş buz və qar parçalarının meydana gətirdiyi
axar su. 5.Çağlayan.
Qasım - (Ər.) seafoodplus.infoçalayan, ayıran, bölən. seafoodplus.infoət, pay. 2.Möhkəm, sərt. 2.Əzici. seafoodplus.info ci. ayı. seafoodplus.info qış
hissəsi. - Hz. Məhəmməd (s.ə.s) -in oğlunun adı. Kiçik yaşda vəfat etmişdir.
Qaşqay - Xoşbəxt, müqəddəs.
Qaya - (Tür.) 1.Böyük və sərt daş kütləsi. seafoodplus.infoıq sərt dağ. 3.Möhkəm, dağılmaz.
Qayacan - (Tür.) Canı qaya kimi güçlü olan.
Qayan - (Tür.) seafoodplus.info su sel. seafoodplus.infoı, düz, qat-qat meydana gəlmiş daşlar. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə
edilir.
Qaygün - (Tür.) 1.Təsirli, hüznlü, toxunaqlı. 2. Ağdoğan.
Qayxan - (Tür.) Sərt, güclü səsli oxucu, qayanı belə delecek gücdə səsi olan oxucu.
Qaymaq - Südün üzü.
Qazi - Yönəldilmiş, döyüşçü.
Qaziyyəddin - (Ər.) Din uğrunda yara alan, yaralanan. Döyüşən.
Qeyrət - (Ər.). 1.İş,çalışma. 2.Qısqanma, çəkəməmə. 3.Əziz və müqəddəs bir şeyə təcavüz edildiyini
görməkdən irəli gələn təmiz duyğu. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Qədər - (Ər.) seafoodplus.info əsaslarından, Allahın bütün varlıqlar üçün hökm və iradə etdiyi halların meydana gələn
şəkli
Qədim - (Ər.)seafoodplus.info basan, çatan, ulaşan. 2.Əzəli, əvvəlsiz. 3.Çox köhnə zamanlara aid, köhnə miras.
4.Köhnə, əski.
Qədir - (Ər.) 1.Dəyər, qiymət, etibar. seafoodplus.infolıq. 3.Qüdrət sahibi, qüdrətli, qüvvətli, güclü, qadir. seafoodplus.info,
ölçü, əndazə. seafoodplus.infoın gözəl adlarından biri. - Quran-ı Kərimdə yə yaxın yerdə keçməkdədir.
Qədircan - (Əseafoodplus.info Tür.) Qiymətli, etibarlı, can, ruh. - Qədir və Can adlarından meydana gələn birləşmiş
ad.
Qədirə - (Ər.) Güclü qüvvətli.
Qədirxan - (Ər. Fars. Tür.) Qiymətli hökmdar, idarəçi.
Qədirşah - (Ər. Fars. Tür.) 1.Güclü, qüvvətli hökmdar, padşah. 2.Qədr və şah sözlərindən birləşmiş addır.
Qədrəddin - (Ər.) Dinin qüdrəti, gücü.
Qədri (Qədriyyə) - (Ər.) 1.Dəyər, etibar. 2.Şərəf, ləyaqət, üstünlük. 3.Rütbə, dərəcə.
Qəhrəman - (Fars.) seafoodplus.info, cəsur, (bahadır). 2.Hökm sahibi, iş buyuran. seafoodplus.info mifologiyasında Rüstəmi
məğlub edən kimsə.
Qəmər - Ay (göy cismi).
39
Qəmzə - (Ər.) 1.Süzgün baxış. 2.Çənə və ya yanaq çuxurluğu.
Qəndab - Şərbət, qənd şərbəti.
Qənimət - (Ər.) Kafirlərlə döyüş nəticəsində ələ keçirilən mal, pul, silah kimi mallar. İslami üsullara görə
təsnif edilib, beytülmala, kasıblara, yoxsullara və mücahidlərə paylanır.
Qərənfil - (Ar.) Qoxulu bir çiçək növü.
Qərib - seafoodplus.info yerdə yaşayan,yad. seafoodplus.infoəsiz,yazıq. seafoodplus.infoətdən kənar. 4.Döyüsçü, əsgər.
Qərib (Qəribə) - (Ər.) seafoodplus.info, əcaib. Kimsəsiz, məmləkətindən uzaq.
Qəribə - 1.Görünməmiş iş, eşidilməmiş hadisə. 2.Təəcüblü (hadisə haqqında).
Qətibə - Əlçatmaz.
Qətrə - (Ər.) seafoodplus.info Damlayan şey.
Qəzalə - Gözəl, ceyran.
Qəzəl - İşvə, naz, sevgi sözləri.
Qəzənfər - yüksəklikdə yaşayan.
Qismət - seafoodplus.infoələrə ayırma,bolmə. seafoodplus.infonə çatan hissə,pay. seafoodplus.info
Qiyas - (Ər.) seafoodplus.infoşdurma,müqaisə. 2.Bənzətmə. seafoodplus.infoçü. 4.Müqayisənin nəticəsi. 5.Kömək,yardım. Imdad.
2.Səmərəli, məhsuldar.
Qiyasəddin - (Ər.) Dinin yayılması üçün köməyi toxunan şəxs.
Qiymər - Dəyər.
Qılman - (Ər.) 1.Tükü, bığı çıxmamış oğlan, uşaq, övlad, cavanlar, gənclər. 2.Kölələr, əsirlər. 3.Cənnətdə
xidmət göstərən kişi.
Qızqayıt - Sonradan doğacaq qızların əvəzinə oğlanın dünyaya gəlməsi məqsədi ilə qoyulur.
Qorqud - (Tür.) 1.Böyük dolu dənəsi. seafoodplus.infouz, yavuz, heybətli. seafoodplus.info, şeytan. seafoodplus.info, işıq.
Qoşqar - Qürurlu, təmkinli, böyük.
Qönçə - (Fars.) 1.Hələ açılmamış gül, tumurcuq. seafoodplus.infoinin ağızı.
Ququş - Qu quşu.
Qulu - Mübariz, üsyankar.
Qumral - Xurma rəngi.
Qumru - (Fars.) Göyərçinlər, uzun quyruqlu boyunun yanlarında xallar olan və göyərçinlər, daha kiçik olan
boz rəngli quş.
Qurban - seafoodplus.info niyyət üçün kəsilən heyvan.
Qüdrət - (Ər.) 1.Qüvvət, taqət, güc iqtidar, iradə, möhkəmlik, nüfuz. seafoodplus.infoın əzəli gücü, yaradılış, fitrət.
seafoodplus.infoıq, zənginlik. seafoodplus.info quruluşu, yaradılış, insan əliylə də tapılmayan şeylər. 5.Səlahiyyət qabiliyyət Bir
yolda fəda olma. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Qürbət - (Ər.) Doğulub yaşanılmış olan yerdən uzaqda olan. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
L
Laçın - (Tür.) seafoodplus.info cins şahin. seafoodplus.info və möhkəm. seafoodplus.info görən, itigözlü, cəngavər. 4.Şiddətli. - Adam və
qadın adı olaraq istifadə edilir.
Lalə - Gözel, qəşəng gül.
Laləfam - (Fars.) Lalə rəngində.
40
Laləgül - (Fars.) Türk musiqisini bir məqam.
Laləgün - (Fars.) Lalə rəngində.
Laləruh - (Fars.) seafoodplus.info yanaqlı, yanağı lalə kimi qırmızı olan. 2.Türk musiqisində mürəkkəb bir məqam.
Lami (Lamiyə) - Parıldayan, parlaq, parıltılı.
Lamih ( Lamihə) - (Ər.) seafoodplus.info Nuhun qardaşı. seafoodplus.infoan, parıldayan, parlaq.
Laminur - (Ər.) - Nur saçaraq parlayan. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Lamis - Əl ilə tutub yoxlayan. Toxunan. Təmas edən.
Lamiyə - Incə və zərif ulduz.
Lana - Zərif, mehriban.
Lanə - (Fars.) Yuva, ev.
Lanəzir - (Ər.) Bənzərsiz. -Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Lasif - (Ər.) Parlayan, parlayıcı.
Layiq - (Ər.) Yaraşan, yaraşıqlı.
Lazım - (Ər.) Gərəkli şey. Gərəkcə.
Leyla - Gecə, gecə anadan olmuş, sevgilim, qarasaçlı.
Leyli - Gecə.
Leysan - seafoodplus.info yağışı. seafoodplus.info təqvimi ilə aprel ayı.
Ləal - (Ər.) İncilər.
Ləbabə - (Ər.) Ağıl sahibi olma.
Ləbabət - (Ər.) Ağıllılıq, ziyrəklik. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Ləbib (ləbibə) - (Ər.) Ağıllı, zəkalı, həssas, ehtiyatlı. hissiyyatlı, incə.
Ləma - (Ər.) Pırıltı. -Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Ləman - (Ər.) Parlama, parıltı, qaranliqda işıq.
Ləmariz - (Fars.) Parlayan, parıldayan. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Lərzan - (Fars.) Titrək, titrəyən.
Lərzə - (Fars.) Titrətmə.
Lərzəndə - (Fars.) Titrəyən, titrək.
Lətafət - (Ər.) 1.Lətiflik, xoşluq, Incəlik, xeyirxahlıq. 2.Gözəllik. 3.Nəzakət. seafoodplus.infoşaqlıq.
Lətif - (Ər.) seafoodplus.infoın adlarındandır. seafoodplus.infoşaq, xoş, gözəl, nəzakətli. 3.Bütün incəliklərə vaqif. seafoodplus.infoə, zərif
Lətifə - (Ər.) Güldürəcək, qəribə və gözəl söz, hekayə, zarafat.
Lətimə - (Ər.) Müşk, gözəl qoxu.
Ləftiyə - Zərif, incə, cazibəli.
Ləvami - (Ər.) Parlamalar, nurlar.
Ləvniz - (Ər.) 1.Rəng, boya, üz. 2.Cür, növ.
Ləvzi - (Ər.) 1. Badam formasında olan. seafoodplus.infoa əlaqədar. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
41
Ləyal - (Ər.) Gecələr.
Ləyaqət - (Ər.) Layıq olan.
Ləziyyə - (Ər.) 1.(bax Ləvzi). seafoodplus.info ərik, vişnə, gilas və ya buna bənzər meyvələr qrupu.
Limən - (Tür.) Bir ölkə xalqından olan kimsə, vətəndaş. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Loğman - 1.Əfsanəvi həkim Loğmanın adından. 2.Həkim, igıd, qorxmaz. seafoodplus.info həkim, çox bilikli adam
Lulu - İnci, parlaq, ziyalı, qiymətli.
Lutfəli - Mərhəmət.
Lütfi ( Lütfiyyə) - (Ər.) Xoşluq, gözəllik, yaxşı davranış. xeyirxah, mehriban
M
Maarif - Məlum, məşhur, tanınmış.
Mahfuz - (Ər.) Qorunmuş, gozlədilmiş. Gizlənmiş, saxlanmış.
Mahinur - (Fars.) seafoodplus.infoın nuru (işığı). seafoodplus.info üzlü gözəl.
Mahir (Mahirə) - (Ər.) Məharətli, hünərli, əlindən iş gələn, bacarıqlı. usta, məharətli, bacarıqlı,bilikli.
Mahizar - (Fars.) İnləyen ay.
Mahizər - (Fars.) Şan, qızıl rəngində ay.
Манур - (Ər.) Qalib.
Mahmud - (Ər.) 1.Həmd olunmuş, məşhur olmuş səna edilmiş, tərifə dəyər, tərifə layiq. Məqam-ı Mahmud:
Hz. Məhəmmədin ən böyük şəfaət məqamı, cənnət. 2. Əbrəhənin Kəbəni yıxmaq üçün gətirdiyi filin adı.
4. Mahmudiyə: - Mahmud dövründə nəşr olunan qızıl pul.
Mahmudə - (Ər.) Mingör otu.
Mahmur (Mahmurə) - (Ər.) 1.Sərxoşluğun verdiyi sərsəmlik. seafoodplus.info basmış, ağırlaşmış, huşsuz göz.
Mahparə - (Fars.) Ay parçası, çox gözəl qadın.
Mahpəri - (Fars.) Ay kimi, pəri kimi gözəl.
Mahru - (Fars.) Ay üzlü, üzü ay kimi olan gözəl.
Mahsun - (Ər.) Gücləndirilmiş, güclü.
Mahrux - Aypara, ay parcası.
Mahtər - (Fars.) Yeni ay, ayça, hilal.
Mahur - (Fars.) seafoodplus.infoğamlardan biri. 2.Türk musiqisinin rast pərdəsində qərar tutan bir mövqe. - Kişi və
qadın adı olaraq istifadə edilər.
Maidə - (Ər.) 1.Üzərində yemək olan süfrə. yemək, mərasim. seafoodplus.info-ı Kərimin 5-ci. surəsinin adı. seafoodplus.info və
həvarilərinə göydən enən süfrə (Maidə-i Məsih).
Mail (Mailə) - (Ər.) Meyli olan, meyil salan. seafoodplus.info yana əyilmiş, əyik. üfüqi və şaqulu arasında olan. 2.Həvəsli,
İstəyən, sevən istəkli, qabiliyyətli. tərəfli, içdən istəkli. seafoodplus.infoırladir, bənzər. seafoodplus.info düşkün.
Mais - Böhtançı, fitnıkar, aravuran.
Maisə - Məğrur, qürurlu.
Maqsud - (Ər.) 1.Yığılmış, toplanmış, əkini biçilmiş, biçilmiş əkin. seafoodplus.infoənilən şey, istək, məqsəd, niyyət,
murad. seafoodplus.infoılmaq istənilən yer.
42
Maqsum (Maqsumə) - (Ər.) Ayrılmış, bölünmüş. qismət. Ruzi-ı Maqsum; Allah tərəfindən təqdir olunmuş
ruzi.
Maqsur (Maqsurə) - (Ər.) 1.Kəsr olunmuş, qısaldılmış, sıxılmış. seafoodplus.info şeyə ayrılmış.
Malik - (Ər.) 1. Sahib, bir şeyə sahib olan, bir şeyi olan. mülk, mülkiyyət, sahibkar Malikii'l-Mülk, Allah.
2. Yeddi cəhənnəmin hakimi və qapıçısı olan mələk, cəhənnəmi qoruyan mələk. 3.Əzab mələklərini idarə
edən mələk. seafoodplus.info Malik - Maliki məzhəbinin qurucusu.
Malikə - (Ər.) (Bax Malik). seafoodplus.info sahibi olan qadın. 2.Pəri, su pərisi.
Manaf - (Ər.) İca, yuksək.
Maral - (Tür.) seafoodplus.infoşi geyik, ceylan, İribuynuzlu yabanı. 2.Gözəl, incə.
Marvan - (Ər.) Qəhvəyi rəng.
Masunə - (Ər.) Əhatə edilmiş, sarılmış, çevrilmiş.
Maşallah - Allahın istədiyi kimi. seafoodplus.infoərin, əhsən, Allahın istədiyi kimidir !
Maya - seafoodplus.infoıtma, maya. 2.Rüşeym. 3.Dövlət, sərvət, pul.
Mayil - Aşiq
Mayis - Ümidsiz.
Maysarə - Yüngüllük, rahatlıq, komfort.
Mehdi - (Ər.) 1.Özünə rəhbərlik edilən. seafoodplus.infon idarə etdiyi. seafoodplus.infoğru yola gəlmiş, Allah tərəfindən hidayət
verilmiş olan. - Doğru yolu tutan. 4.Şiələrə görə 12 imamın sonu.
Mehman - Qonaq, müsafir.
Mehparə - (Fars.) Ay parçası, çox gözəl.
Mehralı - Mehriban, şən(Yəhudi).
Mehriban - Sədaqətlı, xoşxasiyyət, vəfalı, gülərüzlü.
Məbhur (Məbhurə) - (Ər.) Tənəffüs edən, nəfəs alan, nəfəs darlığına tutulmuş olan.
Məbrur (Məbrurə) - (Ər.) Bəyənilmiş, xeyirli, faydalı.
Məbsud (Məbsudə) - (Ər.) 1.Açılmış, yayılmış. seafoodplus.info uzadı izah edilən.
Məbşurə - (Ər.) Üzü ağ, dəbdəbəli gözəl qadın.
Məcid (Məcidə) - (Ər.) Çox ulu, uca, şan və şərəf sahibi, şanlı, qüdrətli, əzəmətli, tanınmış, məşhur, şərəfli.
- Allahın sifətlərindən.
Məciddin - (Ər.) Dinin ululuğu, böyüklüyü.
Məcnun - (Ər.) seafoodplus.info tutmuş, cinlənmiş. 2.Dəlicə sevən, sevinmiş, sevincli, razı, xoşhal, tutqun. eşqə
mübtəla olan, vurğun. seafoodplus.infoət altında olan. 4.Dəli, divanə. - Leyli və Məcnun hekayəsinin kişi qəhrəmanı.
Mədinə - (Ər.) 1.Ərəbistanda bir şəhər. 2.Müqəddəs, səcdə olunan. 3.Şəhər, qəsəbə. Hz. Peyğəmbərin
qəbirinin olduğu şəhər. Hacıların Məkkədən sonra ziyarət etdikləri şəhər.
Mədəd - Imdad, yardım, kömək.
Məfkurə - (Ər.) İdeal. düzgün seçim.
Məfruz (Məfruzə) - (Ər.) Fərz olunmuş, hesab olunan.
Məftun (Məftunə) - (Ər.) seafoodplus.infoəyə düşmüş, sihirlənmiş. 2.Könül vermiş,vurğun, heyran olmuş, tutqun.
Məğfirət - (Ər.) Allahın qullarının günahlarını bağışlaması, örtməsi.
43
Məğrub (Məğrubə) - (Ər.) seafoodplus.infoənilən, sevilən. 2.Hər kəs tərəfindən sevilib axtarılan.
Məhbub (Məhbubə) - (Ər.) 1.Məhəbbət olunmuş, sevimli, əziz, çox yaxın sevilmiş, sevilən, sevimli.
2. Məhbubi-i Xuda, (Allahın sevgiyi) Hz. Məhəmməd (s.ə.s).
Məhəbbət - (Ər.) seafoodplus.info, sevme, eşq.. seafoodplus.infoq. dostca çıxış.
Məhəmməd - Agıllı, tərifə layiq.
Məhərrəm - ( Ər.) seafoodplus.info olunmuş, qadağan edilmiş. 2.Ərəb qəməri təqviminin birinci ayı. (Şıələrin matəm
ayı)
Məhfər - (Fars.) Ay aydınlığı, ay ışığı.
Məhliqə - (Fars.) Ay üzlü gözəl.
Məhru - (Fars.) Ay üzlü gözəl.
Məhsəti - Gözəl, böyük, dahi.
Məxfi - (Ər.) Gizli, sirli.
Məxfuzə - Qorunan.
Məkin (Məkinə) - (Ər.) 1.Yüksək rütbə sahibi. 2.Təmkinli. 2.Nüfuz və iqtidar sahibi. - Hz. Peyğəmbər (s.ə.s)
-in adlarından.
Məknun (Məknunə) - (Ər.) Örtülü, gizli.
Məknuz (Məknuzə) - (Ər.) Basdırılmış. Xəzinəyə qoyulmuş, saxlanmış.
Məqafur - (Ər.) Bağışlanmış.
Məqbul - (Ər.) Qəbul olunmuş, alınmış, alınan. Bəyənilən, xoş qarşılanan, keçərli.
Məqsumə - (Ər.) Günahsız, təhlükəsiz.
Məlahət - (Ər.) Gözəl, gözəllik, üz gözəlliyi., incə, cazibədar.
Mələk - (Ər.) seafoodplus.infoın nurdan yaratdığı varlıqlar. Allahın əmrlərinə tam itaət edən varlıqlar. 2.Həlim, səlim
gözəl xasiyyətli kimsə. seafoodplus.info, padşah, mülkədar.
Mələknaz - Mələk və naz sözlərindən birləşmiş uydurma ad.
Mələknur - Mələk və nur sözlərindən birləşmiş uydurma ad.
Mələkpər - (Ər. Fars.) Mələk qanadlı.
Mələkru - (Ər. Fars.) Mələk üzlü.
Mələksima - (Ər. Fars.) Mələk üzlü (simali).
Məlik - (Ər.) seafoodplus.infoşah, hakan, hökmdar. seafoodplus.info sahibi. Məlikşah. seafoodplus.info Sencerin atası olan böyük Səlcuqlu
hökmdar. seafoodplus.infoın adlarından.
Məlikə - (Ər.) Qadın hökmdar. Hökmdar arvadı.
Məlnuz (Məlnuzə) - (Ər.) Ola bilsin, gözlənilir.
Məltəm - (Tür.) Yazın nizamlı olaraq qurudan dənizə doğru əsən küləyi,xəfif külək.
Məmdud (Məmdudə) - (Ər.) Uzadılan.
Məmduh (Məmduhə) - (Ər.) Təriflənmiş, təriflənəcək.
Məmməd - Şanlı, şərəfli, tərif olunan.
Məmnun - (Ər.) Etibara layiq olan.
44
Məmnunə - (Ər.) (Bax Məmnun). Sevinmiş, sevincli.
Mənaf - (Ər.) seafoodplus.infoğın iti təpəsi. seafoodplus.infoyyə dövründə ərəblərin bütü. - Ad olaraq istifadə edilməz.
Mənçur (Mənşurə) - (Ər.) Nəşr olunmuş, paylanmış, yayılmış.
Məngübay - (Tür.) Varlı kimsə.
Mənsur (Mənsurə) - (Ər.) 1. Kömək olunmuş, Allahın köməyi ilə qalib, üstün gəlmiş. seafoodplus.infoşmış ,ayrı
düşmüş. seafoodplus.infomuş. 4.Köhnəlmış. seafoodplus.infoılmış, tərk edilmiş. seafoodplus.info ney növü. 7.Türk musiqisində bir nizam.
Mənzur (Mənzurə) - (Ər.) seafoodplus.infoılan, nəzər olunan, nəzər dəyilmış (olunmuş). 2.Gözdə olan, bəyənilən,
nəzərdə tutulmuş. vəd edilmiş. 3.Nəzər salınan. 4.Məqsəd, niyyət. 5.Fədakar.
Mərcan - Dənizdən çıxarılan tünd - qırmızı rəngli muncuqvarı qadın bəzəyi.
Mərdan - Kişilər, adamlar, insanlar, qəhrəmanlar, igidlər, səxavətlilər (cəm halında).
Mərifət - (Ər.) 1.Hər kəsin edə bilmədiyi ustalıq, hər şeydə görülməyən xüsusiyyət, ustalıqla hazırlanmış olan
şey. seafoodplus.infoə, biliş, bilik, maarif. seafoodplus.infoşuna gəlməyən hərəkət.
Məruf (Mərufə) - (Ər.) 1.Hər kəs tərəfindən bilinən tanınmış, müəyyən, məşhur. 2.Şəriətin əmr etdiyi, uyğun
gördüyü.
Məryəm Üstün, bakirə. 2. İsa peyğəmbərin anasının adı.
Mərziyə - Məmnun edən, xoşagələn.
Məsud - Xoşbəxt, bəxtəvər.
Məsum - (Ər.) 1.Günahsız,qəbahətsiz,günahsız,ismət sahibi. seafoodplus.info, təmizİmam-ı Rəbbaninin oğlu.
Məsumə - (Ər.) seafoodplus.infoıyə məzhəbində günahsız sayılan əhli-beyt mənsubu. seafoodplus.info, təmiz, günahsız.
Məsun (Məsunə) - (Ər.) Qorunmuş, qorunan.
Mənsur (Mənsurə) - (Ər.) seafoodplus.infoçılmış, dağılmış. 2.Ölçüsüz, mənzum olmayan söz.
Mərcan - (Ər.) Mərcanlar sinifindən olub qayalıq yerlərdə koloniya meydana gətirərək yaşayan, skeleti
qırmızı rəngli dəniz heyvanı. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Mərdan - (Fars.) Mərdlər, insanlar, kişilər, igidlər.
Məryəm - (İbr.) seafoodplus.info, ibadətə düşkün insan. seafoodplus.info İsanın anası.
Məsnəvi - (Ər.) 1."Verən", - ikinci doğulmuş oğlan uşağına belə ad verirdilər. 2. Hər beyti ayrı qafiyəli bir
divan ədəbiyyatında nəzm biçimi.
Məsrur (Məsrur) - (Ər.) Sevincli, məmnun, sevinmiş məramına çatmış. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə
edilir.
Məsud (Məsudə) - (Ər.) Səadətlə, bəxtli, bəxtiyar, müqəddəs.
Məşədi - Ziyarətgah, Məşhədi ziyarət edən..
Məşuq (Məşuqə) - (Ər.) Sevilen, sevilmiş.
Mətanət - Dayanıqlılıq, möhkəmlık, mətinlik, sabitlik.
Məthiyyə - (Ər.) Birini tərifləmək məqsədilə yazılmış əsər, qayda.
Mətin - Güclü, möhkəm, dözümlü.
Mətləb - Məlum olmayan, axtarışda olan.
Mətn - (Ər.) 1.Mətanətli, möhkəm, davamlı. 2.Özü, sözü doğru, etimad edilə. Hz. Peyğəmbər (s.ə.s) -in
adlarından.
45
Məvhibə - (Ər.) Vergi, ehsan, hədiyyə.
Məzahir - seafoodplus.info çeyin zahir olduğu yerlər və şəxslər. 2.Çatma nail olma.
Məzhər - (Ər.) seafoodplus.info şeyin göründüyü, ortaya çıxdığı yer, görünmək. seafoodplus.info olmaq, şərəflənmə.
Mikail - (Ər.) Dörd böyük mələkdən biri.
Mikayıl - Əsli "Mikael"dir. Yaxveyə (qədim yəhudi allahına) bərabər olan, tanrıya müqabil olan. Dini rəvayətə
görə dört mələkdən biri-canlıların ruzisini təmin edən mələyin adıdır. seafoodplus.info bənzər, Allah kimi.
Mina - İncə naxış.
Minay - (Tür.) Min dənə ay, çox qüvvətli işıq.
Mingül - Min dənə gül.
Minira - Cavanlar.
Minnaz - (Tür.) seafoodplus.infoı. seafoodplus.infoəli. seafoodplus.info yalvaran.
Minnur - (Tür.) seafoodplus.info qaynamış. seafoodplus.info dənə nur.
Minulla - (Tür. Ər.) Xallı insan.
Miralim - (Ər. Fars) Alim çar.
Miran - (Fars.) Bəylər.
Miray - (Fars.) Ayın ilk günləri.
Mirayaz - (Ər. Fars) Kömək edən.
Mircan - (Fars.) Canın içi.
Mirəli - (Ər. Fars) Böyük çar.
Miri - Başçı, rəhbər.
Mirnur - (Fars.) (Bax. Mircan).
Mirvari - Mirvari, bəzək daşı.
Mirzə - seafoodplus.infoı,oxumuş. seafoodplus.infoı-pozu ilə məşğul olan,katib. 3.Şəxs adından sonra şahzadəlikz - əvvəl isə
rütbə.
Mirzəli - ( Bax Mİrzə - Bax Əli ).
Misir - Xoşbəxtlik, səadət.
Möhlət - Vaxt vermə.
Möhsün - Comərd, xeyirxah.
Mömin (Möminə) - (Ər.) İman etmiş, İslam dininə inanmış, müsəlman.
Мövlud - (Ər.) Doğulmuş.
Мövludə - (Ər.) Doğulmuş qız uşağı.
Mövsüm - Fəsil.
Mufid (Mufidə) - Faydalı, xeyirli.
Muhiddin - İnamı dirildən (canlandıran), inam verən.
Muxlis - (Ər.) Əsl dost.
Muxtar - (Ər.) 1.Ağsaqqal qəbul edilmiş, seçilmiş, seçmə. Hərəkətində sərbəst olan, istədiyi kimi davranan,
istədiyini edən. 2.Kənd və ya məhəllə işlərinə baxmaq üzrə xalqın seçdiyi şəxs. Hz. Peyğəmbər (s.ə.s) -in
adlarından.
46
Munir (Munirə) - (Ər.) Parıldayan, parlaq, işıqsaçan.
Munis (Munisə) - (Ər.) Dost. mehriban, istiqanlı. cana yaxın, sevimli. İnsandan qaçmayan. alışılmış.
əhliləşmiş, ünsiyyətli.
Murad - Dilək, istək, arzu, məram.
Murən - Təmiz, pak.
Musa - seafoodplus.info dilindəki "məsu" sözündəndir, uşaq, bala deməkdir. 2.Möcüzə göstərən. seafoodplus.infoğəmbər adı.
Mustafa - (Ər.) Seçilmiş. 1.Təmizlənmiş,seçilmiş. seafoodplus.info Peygəmbərin adlarından. seafoodplus.info Surəsi Ayədə
geçir.
Mustafir - (Ər.) Gülümsəyən.
Muşirə - Məsləhət görən.
Mübarək - (Ər.) 1.Bərəkətli, feyzli, uğurlu, xeyirli, müqəddəs, xoşbəxt. 2.Bəyənilən, sevilən, qızları çaşdıran
kimsə. seafoodplus.info şey haqqında müqavilə.
Mübariz - seafoodplus.infozə aparan. seafoodplus.info çeyə nail olmaq üçün cəhd edən.
Mücahiddin - (Ər.) Din döyüşçüsü, İslam əsgəri.
Mücəddət - (Ər.) Yeni, hələ istifadə edilməmiş.
Müxənnəd - Qılınc.
Müxlis - (Ər.) seafoodplus.info, qatqısız. seafoodplus.infoğu, səmimiliyi və hər halı içdən könüldən gələn.
Mükafat - (Ər.) Ödül, mükafat, şərəfləndirmə,dəyərləndirici, sevindirici davranış.
Mükərrəm - (Ər.) Möhtərəm, mötəbər. əziz, cənab, hörmətli sayılan, şərəfli, hörmətə çatmış. - Kişi və qadın
adı olaraq istifadə edilir.
Mülayim - (Ər.) seafoodplus.infoğun, müvafiq. seafoodplus.infoşaq xasiyyətli, xoş davranışlı kimsə, çoxluğa olmayan.
Mümtaz - (Ər.) seafoodplus.infoz tanınmış, ayrı tutulmuş, üstün tutulmuş. seafoodplus.infoçmə.
Münəvvər - (Ər.) Nurlandırılmış, işıqlandırılmış, işıqlı. aydın. nur.
Münir (Münirə) - (Ər.) seafoodplus.infodıran, işıq verən, parlaq, ziyalı.
Müntəsir - Qalib, basılmaz.
Mürid - Davamçı, tələbə.
Mürsəl - (Ər.) 1.Göndərilmiş, göndərilən, yollanılmış, elçi, peyğəmbər. şəriət sahibi. seafoodplus.info yazı stili. seafoodplus.info
Peyğəmbərin adlarından.
Mürşid (Mürşidə) - (Ər.) seafoodplus.infoşad edən, doğru yolu göstərən rəhbər. 2.Müridlərə rəhbərlik rdən təriqət
başçısı. 3.Təriqət şeyxi. Qəflətdən oyandıran. 4. Mənəvi ata.
Mürüvvət - (Ər.) İnsaniyyət, mərdlik, igidlik. Comərdlik, iyilikseverlik.
Müseyyib - Diqqətsiz etinasız.
Müsəvvər - (Ər.) Ətrafına çəpər,(divar) çəkilmiş, qorunmuş.
Müslim - 1.Müsəlman. 2.Təslim olmuş, Allahın İradəsinə tabe olmuş.
Müşarif - (Ər.) Məşhur, tanınmış.
Müşərrəf - (Ər.) Əziz , hörmətli.
Müşfiq (Müşfiqə) - (Ər.) 1.Şəfqətli, mərhəmətli, ağrıyan, sevən. 2.Məşhur, istedadlı - Kişi və qadın adı
olaraq istifadə edilir.
47
Müştaq - (Ər.) Gözləyən, görəcəyi olan, can atan, çox arzulu, şövqlü, həsrət çəkən, darıxan, ürəkdən arzu
edərək istəyən.
Mütasim - Allaha iman edən.
Mütəllib - (Ər.) Tələb edən, istəyən.
Müvəddət - (Ər.) Sevgi, məhəbbət, dostluq.
Müvəffəq - Müvəffəqiyyət qazanan.
Müyəssər - (Ər.) Asan tapılıb əldə edilən, asan gələn, asanlıqla olan.
Müzəffər - 1.Zəfər çalan,qalibiyyətli. seafoodplus.info işdə müvəffəq olan. 3. Qalib.
N
Nabat - Yaşıllıq, bitki.
Nabil (Nabilə) - Nəcib, adlı-sanlı, tanınmış.
Nabix - Şanlı, tanınmış,nəcib.
Nabixə - Ağıllı.
Nabiyə - (Ər.) seafoodplus.info, şərəfli kimsə. seafoodplus.infoan şair olan kimsə. 3.Xəbərçi, xəbər verən.
Naciyə - Dinc, təhlükəsiz, rahat.
Nadim - Sah sarayinda sənət işlərinə baxan.
Nadir (Nadirə) - seafoodplus.infoə,tək. seafoodplus.info ələ düşən, az tapılan. 3.Qəribə, əcaib. 4.Qəribə, əcaib hekayə.
Nadiyə - (Ər.) 1.Qışqırıb çağıran, səslənən. 2.Yığıncaq, məclis.
Nafiq - (Ər.) Xeyir.
Nafilə - (Ər.) seafoodplus.infoə, hədər, boş yerə, nahaq, işə yaramayan, boş. seafoodplus.infoıqdan qılınan namaz və ya tutulan
oruc.
Nafis (Nafisə) - (Ər.) Gözəl, incə.
Nafiz (Nafizə) - (Ər.) seafoodplus.infoşən, deşib keçən. içəriyə girən, işləyən. 2.Təsir edən, sözü keçən.
Nagəhan - (Fars.) Qəflətən, birdən-birə.
Nagıi - Saf, pak, təmi.
Nahid - Gənc, yetişmiş.
Nahid (Nahidə) - seafoodplus.info (Zöhrə) planeti. 2.(Ərəb dilində) Gənc,yeni yetişən qız.
Nahirə - (Ər.) Ayın ilk günü ya da son gecəsi.
Naib - Köməkçi
Naib (Naibə) - (Ər.) 1.Vəkil, birinin yerinə keçən, qazi, vəkili, şəriətə görə hökm edən hakim. 2.Növbə çəkən,
Nail (Nailə) - (Ər.) Muradına çatan, istədiklərinə nail olan, çatmış, ələ keçirən, əldə edən, həyatdan həzz
alan.
Naim - (Ər.) seafoodplus.infoşbəxt, bolluq içində yaşayan, bəxtəvər. seafoodplus.info, dinc.
Naimə - (Ər.) Gözəl zərif qadın, nazlı böyüdülmüş qadın.
Nairə - (Ər.) Atəş, alov, istilik. od, şölə.
Naləzən - (Fars.) İnləyən, inildəyən.
Namal - (Tür.) Adın duyulsun, şöhrət qazan.
48
Namdar - (Fars.) Adlı-sanlı, məşhur.
Namiq (Namiqə) - (Ər.) Yazıçı, katib, yazar, qəşəng yazmaq,
Namiyə - (Ər.) Olma, yerdə bitmə, qüvvətli, inkişaf, yetişmə.
Namzəd - seafoodplus.infoşanlı,adaxlı. seafoodplus.info işə ,vəzifəyə təyin edilməsi və ya qəbul edilməsi nəzərdə tutulan adam.
Nardan - Atəş (od), canlılıq.
Nardanə - (Fars.) seafoodplus.info dənələri. 2.Gözyaşı damlaları.
Nardin - (Fars.) Bir sünbül növü.
Nargül - (Fars.) Atəş rəngində, qırmızı gül.
Narin - (Fars.) İncə, zərif quruluşlu, nəzakətli. Zəif, çəlimsiz.
Nariyə - (Ər.) Odla əlaqədar, cin pəri. - Ad olaraq istifadə edilməz.
Nasix - (Ər.) Məsləhətçi, dost.
Nasim - (Ər.) 1.Həll edən, yoluna qoyan, düzüb-qoşan. 2.Təmiz hava. seafoodplus.infoıq külək, zərif.
Nasir - (Ər.) 1.Köməkçi, kömək edən. seafoodplus.infoıçı,ədib.
Nasirə - Qələbəni gətirən, kömək.
Naşir - (Ər.) Nəşr, paylayan, piyada.
Natalya - Mövlud günündə doğulmuş.
Natəvan - Bacariqsiz, taqətsiz, gucsüz, zəif, aciz.
Natiq (Natiqə) - (Ər.) 1.Söyləyən, danışan, nitq söyləyən. çıxış edən. 2.Düşünən. seafoodplus.infoən, bildirici. seafoodplus.infoşı
danışıq qabiliyyəti olan adam.
Navid - Xoşxəbər.
Nazdil - (Fars.) Könül nazı, könül cilvəsi.
Nazəndə - (Fars.) Naz edici, nazlı, xoş ədalı.
Nazənin - (Fars.) seafoodplus.infoəli, oynaq, çox nazlı, işvəli, yetişdirilmiş, ərköyün, naz-nemətə alışmış. 2.Zərif, incə
quruluşlu.
Nazim (Nazimə) - (Ər.) Tənzim edən, təşkil edən, sıra-sıra, səf-səf olan şey, inşa edən.
Nazir - (Ər.) 1.Nəzər edən, nəzarət edən, baxan, göz qoyan. 2.Vəkil. seafoodplus.infoıqlı. seafoodplus.info üzü bir tərəfə
istiqamətli olan. 5.Xəbərdarlıq edən.
Nazif (Nazifə) - (Ər.) Təmiz, pak, nəzakətli, zərif və qəşəng geyimli.
Nazik - (Fars.) seafoodplus.infoə, narın. 2.Tərbiyəli, hörmətli. 3.Gözəl zərif.
Nazil (Nazilə) - (Ər.) seafoodplus.infoan aşağıya enən. seafoodplus.info yerə qoyulan, bir yerdə yerləşən.
Nazirə - (Ər.) 1.Nümunə cavab. 2.Mənzum əsərdə ayrı vəzin və kafiyədə bənzər olma halı.
Nazil - seafoodplus.infoən, yuxarıdan aşağı düşən. seafoodplus.info tərəfindən göndərilən.
Nazilə - Hadisə, vaqiə.
Nazim - seafoodplus.info salan, tərtib edən. 2.Nəzmə çəkən, şair.
Nazir - seafoodplus.info seafoodplus.infoiyə başçılıq edən hökumət üzvü. 3.Xəbərdarlıq edən.
Nazirə - Qabaqcadan xəbər verən.
Naziyyə - Tam nikbin, tam ümidli.
49
Nazlan - (Tür.) Özünü bəyənmə, nazlı olma.
Nazlı - (Tür.) seafoodplus.info edən, qəmzəli, özünü ağır aparan, gözəl, incə. 2.Dəyər verilən sevimli.
Nazlıgül - (Tür.) ( Bax. Nazlı ).
Nazpəri - Nazlı pəri, gözəl.
Nejad - (Fars.) Soy, nəsil.
Neman - Xoşbəxtlik, səadət.
Nemət - seafoodplus.infoşılıq, hədiyyə, lütf. seafoodplus.infoşbəxtlik, saadet. seafoodplus.infoək, içki, azuqə.
Nemət - (Ər.) seafoodplus.infoşılıq, lütf, ehsan, bəxşiş. seafoodplus.infoə, yeməyə, içkiyə dair şeylər, ruzi, bərəkət, yeyilib içilən
hər şey. 3.Sərvət, dövlət, var. 4.Səadət, xoşbəxtlik. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Nemətulla - (Ər.) Allahın neməti.
Nəba - (Ər.) Xəbər. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Nəbanəddin - (Ər.) Dinin şanı və şərəfi.
Nəbat - seafoodplus.info 2.Şəffaf. kristal şəklində. 2.Şərq şırniyyatı.
Nəbi - (Ər.) 1.Xəbərçi, xəbər verən, peyğəmbər. 2.Yüksək, uca. 3.Böyük Türk şairidir. - əsrin ikinci
yarısında yaşamıştır.
Nəcdət - (Ər.) Qəhrəmanlıq, igidlik. Qorxusuz olmaq.
Nəcəf - (Ər.) Üzərinə su çıxmayan yer, yüksək, təpə. Kufə ətraflarında Hz. Əlinin türbəsinin olduğu yer.
Nəci - Xilaskar.
Nəcib (Nəcibə) - (Ər.) 1.Nəcib mənşəli, əsli-nəsli olan, soyu təmiz, pak olan kimsə. 2.Gözəl əxlaq sahibi.
seafoodplus.infoa tikilən işarə daşı, bir yerə tikilən daş. seafoodplus.info, hisse, hörmətli, əziz, nəcib. seafoodplus.infoəgan, qiymətli, üstün
seafoodplus.infoın qısmət etdiyii şey.
Nəcid - (Ər.). Yüksək yayla. Ərəbistanın sahil düzənliyinə və çuxur sahəyə zidd olan yüksək qisim. - Kişi və
qadın adı olaraq istifadə edilir.
Nəcil - (Ər.) Soylu, soyu təmiz, kişizade, əsl.
Nəclə - (Ər.) Uşaq, övlad, soy, nəsil.
Nəsli - (Ər.) Nəslə aid, soya aid.
Nəcməddin - İnamın ulduzu.
Nəcmi (Nəcmiyyə) - (Ər.) Ulduz. ulduzla əlaqədar. Nəcməddin: Dinin ulduzu. - Dilimizdə "Nəcməddin"
şəklində istifadə edilir.
Nəcvə - (Ər.) Yüksək yer.
Nədidə - (Fars.) Görülməmiş görünməmiş. Çox seyrək olan, çox qiymətli.
Nədim - (Ər.) 1.Məclis yoldaşı, sohbət yoldaşı, dost. 2.Böyükləri bənd və hekayələri ilə əyləndirən, gözəl
hekayələr izah edən, şirin danışan. - Nədim: Osmanlı şairlərindən. Əsl adı Əhməddir.- Lalə dövrü
şairlərindəndir.
Nədimə - (Ər.) (bax. Nədim) Zəngin və ya şərəfli, etibarlı bir qadının yoldaşı.
Nəfasət - (Ər.) Nəfislik, nəfslı olma halı. Qıymətlilik.
Nəfi - (Ər.) Yararlı.
Nəfis (Nəfisə) - (Ər.) Bir xoş, çox xoşuna gələn, ən gözəl, çox bəyənilən, qiymətli.
50
Nəim - (Ər.) seafoodplus.infoda yaşayış. 2.Cənnətin bir qisimi, cənnət.
Nəqşidil - (Ər.) Könül rəsmi, könül bəzəyi.
Nəmrud - (Ər.) Babilin qurucusu olduğu sanılan hökmdar. M. Ö -da yaşamış Hz. İbrahimi oda
atdırmışdır. Babil qülləsi onun zamanında tikildiyi deyilməkdədir. -Ad olaraq istifadə edilməz.
Nərgiz - (Fars.) seafoodplus.info çobanyastığı formasında ortası yaşıl və ya sarı, yarpaqları boz və sarı bir çiçək. 2.Gözəl,
qürurlu
Nərim - (Fars.) Pəhlivan, igid, bahadır.
Nəriman - (Fars) Ruhu güclü, Igid, cəsur, qəhrəman.
Nərmi - (Fars.) Yumşaq, zəiflik.
Nərmin - (Fars.) seafoodplus.infoşaq, incə, zərif. 2.Gül.
Nəsib - Pay, hissə, birinin əldə etdiyi şey, Allahın qismət etdiyi şey.
Nəsib (Nəsibə) - (Ər.) seafoodplus.infoət, pay, bəxt. 2.Nəticə bəhrə. 3.Müyəssər. 4.Əsilli, soylu, əsli-nəsəbi olan.
seafoodplus.info qoyulan daş. Yollara nişan üçün di qoyulan daş.
Nəsim (Nəsimə) - (Ər.) 1.Yüngül külək. seafoodplus.infoş, mülayim insan.
Nəsimi - Nəsim, yel, meh,xəfif külək.
Nəsir - Kömək edən, xilaskar, müdafiəçi, köməkçi, yardımçı, dost. seafoodplus.info asqırması.
Nəsirə - Qalib.
Nəsligül - ( Əseafoodplus.infoTür.) Gül nəsli, gül kimi gözəl soydan gələn.
Nəsilxan - ( Əseafoodplus.infoTür.) Xan nəslinə aid, xanın nəslindən.
Nəsilşah - ( Əseafoodplus.infoTür.) Şah soyundan gələn.
Nəsrəddin - (Ər.) Din müdafiəçisi, din qoruyucusu, köməkçi, imdada yetişən.
Nəsrin - (Fars.) Yaban gülü, dağ cicəyi, avqust gülü, misir gülü, van gülü.
Nəsrullah - (Ər.) Allahın köməyi.
Nəşəcan - ( Əseafoodplus.infoTür.) Canın nəşəsi, mutluluğu.
Nəşəgül - ( Əseafoodplus.infoTür.) Nəşələndirən gül.
Nəşənur - (Ər.) Işıq saçan, nəşə, sevinç.
Nəşəvər - ( Əseafoodplus.infoTür.) Çox şən, çox nəşəli.
Nəşid (Nəşidə) - (Ər.) Mənzum şeir.- Atalar sözü dərəcəsində istifadə edilən məşhur beyt və ya misra.
Nəvaz - (Fars.) Oxşayan, oxşayıcı.
Nəşvə - (Ər.) Sevinç.
Nəvid - Xoş xəbər.
Nəyyir (Nəyyirə) - (Ər.) seafoodplus.info, parlaq. 2.Işıklı cisim. 3.Günəş.
Nəyzən - (Fars.) Ney çalan kimsə.
Nəzafət - (Ər.) Təmizlik, paklık.
Nəzakət - (Fars.) seafoodplus.infoik. 2.Zəriflik, incəlik. 3.Tərbiyə. 4.Əhəmiyyət.
Nəzər - Baxış, uzaqgörən, baxan, baxma, göz atma, düşünmə, göz dəymə.
Nəzih (Nəzihə) - (Ər.) Təmiz, pak.
51
Nəzirə - (Ər.) seafoodplus.info doğru yola (Sirat-ı Müstəqimə) yönəltmək üçün Allahın əzabı ilə göz dağı verərək
qorxutmaq. seafoodplus.infoək, təsis. 3.Bənzətmə, nümunə,örnək. seafoodplus.info şairin şeirinə oxşadılaraq yazılan şeir.
4. Özünü Allah yoluna həsr edən adam.- Quranda 40 dan çox yerdə keçməkdədir.- Hz. Peyğəmbərin
adlarından.
Nəzmi (Nəzmiyyə) - (Ər.) Düzme, tərtib etmə, sıraya qoyma, sıra, tərtib. - Vəznlə, qafiyəli söz.
Nəzrət - (Ər.) 1.Təzəlik. seafoodplus.info, baxış. seafoodplus.infoə, rəislik. seafoodplus.infoik. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Nəzrin - Su zanbağı,tənha çiçək.
Nəzzam - (Ər.) Nizam verən, təşkil edən.
Nicat - (Ər.) seafoodplus.info, murad. seafoodplus.infoma, xilas olma, salamat qalma, qurtuluş, salamatlıq.
Nigar - 1.Gözəl, yaraşıqlı, sədaqətli. 2.Şəkil, surət.
Nihad - (Fars.) Təbiət xasiyyət, yaradılış, şəxsiyyət, struktur.
Nihal - İncə və düzgün bədənli, fidan kimi.
Nihalə - seafoodplus.info yetişmiş, düzgün. seafoodplus.infoçu qorxuluğu. 3.Döşəmə, döşənəcək şey.
Nihan - (Fars.) Gizli, tapılmayan, görünməyən.
Nilay - (Ər.) Seyhan və Ceyhan çayları. Fırat və Dəclə çayları.
Nilgün - (Fars.) Aciq rəngində, göy.
Nilhan - (Ər.) Nil hövzəsi xanlarından.
Nilsu - (Tür.) Nil ve su adlarının birləşməsidir.
Nilufər - (Fars.) Çiçək adı.
Niyaz - (Fars.) seafoodplus.infoma, yalvarmaq, dua. 2.Bəzi təriqətlərdə kiçiyin böyüyə qarşı olan salamı, hörmət və
duası. seafoodplus.infoc, muhtaçlık.
Niyazi - (Fars.) (bax Niyaz). seafoodplus.infoıcı, niyaz edici,sevgili.
Nisar - Bağışlanma.
Niyaz - 1.Mərhəmət. seafoodplus.infoc, xahiş, arzuolunan.
Nizam - (Ər.) 1.Sıra, quruluş, üsul, tərtib, yol, qayda. seafoodplus.infoar. seafoodplus.infotandakı kiçik dövlətlərin
hökmdarlığı.
Nizami - (Ər.) 1.Üsuluna uyğun, tərkibli, nizamlı. seafoodplus.info və nizama aid,- onunla əlaqədar. Nizami;
Azərbaycanın ən böyük şairlərindəndir, Gəncəlidir.
Nizami - Nizam, intizam.
Nizamuddin - Dinin nizamı. - Dilimizdə "Nizaməddin" olaraq istifadə edilir.
Nofəl - Alicənab, comərd.
Novcəvan - (Fars.) Gənc, dəliqanlı.
Novrəstə - (Fars.) Yeni yetişən, yeni bitən. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Novsalə - (Fars.) Gənç, təzə, kiçik.
Novruz - Təzə gün.
Nuran - (Fars.) Işıqlı. Nurlu, nura aid.
Nurani - (Fars.) Işıqlı, işıq saçan, hörmət oyandıran, nurlu.
Nuratay - (Ər.) Nurlu, ışıq saçan tanınmış kimsə.
52
Nuray - ( Ər.Tüseafoodplus.info) İşıq saçan ay, ay Işığı, ışıqlı ay, ayın ən çox işıq saçdığı dövrü.
Nural - ( Əseafoodplus.infoTür.) Nur, işıq al, işıqlı ol.
Nuraləm - (Ər.) Kainatın nuru, aləmi işıqlandıran.
Nurbaki - (Ər.) Davamlı işıqlı olan, nurlu səhər.
Nurbanu - ( Ər.Tüseafoodplus.info) Nur üzlü xanım, gəlin, şahzadə. - Nur və ba-nu'dan birləşmiş ad.
Nurbay - ( Ər.Tüseafoodplus.info) Nurlu, işıqlı kimsə.
Nurcan - ( Ər.Tüseafoodplus.info) Canlı, nəşəli, həyat dolu.
Nurcahan - ( Ər.Tüseafoodplus.info) seafoodplus.info nuru, işığı, dünyaya işıq saçan. 2.Türk-Hind imperatoru Cihangirin
arvadı.
Hurcəvan - ( Ər.Tüseafoodplus.info) seafoodplus.info, şən, gənc. 2.Mərd, qorxmaz, gənc.
Nurçin - ( Ər.Tüseafoodplus.info) Nur yığan, işıq yığan.
Nurdağ - ( Ər.Tüseafoodplus.info) Nur dağı, Nurdan dağ.
Nurdan - ( Ər.Tüseafoodplus.info) Nura aid, nurdan edilmiş.
Nurdanay - ( Ər.Tüseafoodplus.info) Çox ışıqlı, çok parlaq.
Nurdanə - ( Ər.Tüseafoodplus.info) Nurlu, parlaq və ışıqlı olan.
Nurdil - ( Ər.Tüseafoodplus.info) Nurlu, işıqlı könül.
Nurdoğan - ( Ər.Tüseafoodplus.info) Nurlu, parlaq biri şəkildə doğulan.
Murəddin - (Ər.) Dinin nuru (ışığı), inam işığı, dinin işığı.
Nurəfşan - ( Ər.Tüseafoodplus.info) İşıqlıq verən, ortalığı işıq içində buraxan. - Nur və əfşan sözlərindən birləşmiş ad.
Nurəl - ( Ər.Tüseafoodplus.info) Nurlu əl.
Nurər - ( Ər.Tüseafoodplus.info) Nurlu insan.
Nurfidan - ( Ər.Tüseafoodplus.info) Təzə və parlaq gənc, zərif xanım.
Nurgül - (Fars.) Gülün ən parlaq olanı.
Nurgün - ( Ər.Tüseafoodplus.info) seafoodplus.info gün, işıqlı gün. 2.Günün və bütün həyatın nurlu, parlaq olması.
Nurhilal - (Ər.) (seafoodplus.info) İşıqlı ay.
Nurxan - ( Ər.Tüseafoodplus.info) Nurun idarəçisi, hakimi.
Nurnisə - (Ər.) Nurlu qadın.
Nuri - (Ər.) İşıq, İşığa aid olan.
Nuridə - Gözümün işıgı.
Nuriyyə - (Ər.) Işıqlı, işıqdan gəlmə.
Nurqan - ( Ər.Tüseafoodplus.info) Təmiz, aydın soydan gələn.
Nurqut - ( Ər.Tüseafoodplus.info) (Bax. Nurqan) Işıqlı, aydınlıq.
Nurlan - Nur, işıq, nur saçan, parıldayan, işıqlandıran.
Nurmələk - (Ər.) (Bax. Mələk). Mələk kimi saf və təmiz gözəl.
Nurnigar - ( Ər.Tüseafoodplus.info) İşıqlı, aydınlıq, sevgili.
53
Nurpəri - ( Ər.Tüseafoodplus.info) Işıklı, pəri qədər gözəl.
Nursabah - (Ər.) Aydınlıq sabah.
Nursaç - ( Ər.Tüseafoodplus.info) "Işık saç, aydınla" "işığ saçan" anlamında.
Nursal - ( Ər.Tüseafoodplus.info) IşıQ saç, çevrəni aydınla.
Nursel - ( Ər.Tüseafoodplus.info) Nur, işıq seli (axışı).
Nursevən - (Ər.) Aydınlığı, ışığı seven.
Nursev - ( Ər.Tüseafoodplus.info) Işığı sev.
Nursevil - ( Ər.Tüseafoodplus.info) "Parlaq, aydın gözəllər tərəfindən sevil" mənasında istifadə edilən bir ad.
Nursim - (Fars.) Aydınlıq və gümüş kimi parlaq.
Nursima - (Fars.) Işıqlı, aydın üz.
Nursinə - (Fars.) Işıqlı, aydın ürəklı.
Nursu - ( Ər.Tüseafoodplus.info) Nurlu su.
Nursultan - Sultanın işığı.
Nursun - ( Ər.Tüseafoodplus.info) Sən işıq, nur kimi aydınsan. - mənasında istifadə edilən bir ad.
Nurşah - (Fars.) Parlaq hökmündə.
Nurşən - (Fars.) Çox, çox ışıqlı, nəşəli insan.
Nurtac - ( Ər.Tüseafoodplus.info) Nurdan tac.
Nurtək - ( Ər.Tüseafoodplus.info) İşıq kimi, parlaq.
Nurtəkin - ( Ər.Tüseafoodplus.info) (Bax Nurtək) Aydın və güvənilən, əmin. İşıq kimi.
Nurtən - Bədəni işıq kimi ağ olan.
Nurulla - (Ər.) Allahın nuru, Alllahın işığı.
Nurvəli - (Ər.) Müqəddəs.
Nurzad - (Tür.) Nurlu, aydın kimsə.
Nurzən - ( Ər.Tüseafoodplus.info) Nurlu, ışıklı qadın.
Nurzər - (Ər.) Qızıl kimi parlaq ışıq, qızılı ışıq.
Nuşirəvan - ( Ər.Tüseafoodplus.info) İranda illər arasında hökmranlıq etmiş və doğruluğu ilə şöhrət tapmış
olan Sasani şahı, "ədalətli" ləqəbiylə tanınır.
Nübar - Məhsul, bar.
Nürəddin - İnamın (İlahi) işığı, dinin gətirdiyi nur.
Nüşabə - (Fars) seafoodplus.infoıllı və gözəl qadın. 2.İçənə ölümsüzlük verəcəyinə inanılan su, Bengi su, həyat suyu.
Nüsrət - (Ər.). 1.Kömək. seafoodplus.infoın köməyi. 3.Zəfər, üstünlük qələbə, muvəffəqiyyət. - Kişi və qadın adı
olaraq istifadə edilir.
Nüsrəddin - (Ər.) seafoodplus.info kömək etdiyi. seafoodplus.info müvəffəqiyyətli nümayəndəsi.
O
Odxan - (Tür.) seafoodplus.infoəşli hökümdar. seafoodplus.infoı, coşqulu kimsə. seafoodplus.infoəşqanlı. 4.Dəlisov, dəliqanlı.
Odman - (Tür.) Atəş kimi canlı, coşqulu, hərəkətli kimsə.
54
Oğuz - Böyük, davamlı, artan nəsil.
Oğuzbala - (Tür.) 1.Oğuz uşağı. 2Güçlü, qüvvətli uşaq.
Oğuzcan - (Tüseafoodplus.info) Oğuz can. Gerçək dost.
Oğuzər - (Tür.) Oğuz boyundan olan igid. 2.Güçlü, qüvvətli kimsə.
Oğuzxan - (Tür.) seafoodplus.info xan, xaqan. 2.Oğuz boylarının əfsanəvi qəhrəmanı.
Oğuzqan - (Tür.) Damarlarında Oğuz qanı daşıyan.
Oğuzman - (Tür.) Güclü, möhkəm, yaxşı ürəkli, dost kimsə.
Oğuztan - (Tür.) Görkəmli, işıqlı.
Oxdəmir - (Tür.) 1.Dəmir kimi möhkəm. seafoodplus.infoçək, köklü dəmir. 2 Dəmirdən düzəldilmiş ox.
Oksana - Allah tərəfindən bəyənilmiş.
Oqtay - (Tür.) 1.Qəzəbli, əsəbi, hirsli. 2.Nəsildaş, eloğlu, hakim.
Olgunay - (Tür.) Ay oldun, Aya bənzədin.
Olgunər - (Tür.) Yetkin ər. Yetişmiş, yaxşı inkişaf etmiş kimsə. Yetişmiş, yaxşı gəlişmiş kimsə.
Omar - Uzun ömülrlü.
Orxan - (Tür.) 1.Şəhərin rəhbəri, hakimi, sərkərdə, basçı, xan qoşunları. seafoodplus.info Qazi: Osmanlı
imperatorluğunun ikinci padşahı.
Orman - Meşə.
Osman - (Ər.) seafoodplus.info növ quş ya da əjdaha. seafoodplus.info Məhəmməd (s.ə.s) -in kürəkəni və Hz. Ömərdən sonra
dövlət başçısı olan III. xəlifə. seafoodplus.infoı dövlətinin qurucusu, Osman Qazi.
Ozan - Aşıq.
Ö
Ömər - Həyat, uzunömürlü.
Özbək - İgid, qəhrəman, mərd.
Ömər - (Ər.) İslam Dövlətinin II. Xəlifəsi Ömər b.Xə. Dünya durduqca ədalətliliyindən bəhs ediləcək.
Cənnətlə müjdələnmişdir. Haqq ilə Batili çox yaxşı ayırd edə bilən bir alim olduğu üçün Ömərül-Fərrux adını
almışdır.
Ömüral - (Əseafoodplus.info) Uzun ömürlü ol.
Ömürcan - (Əseafoodplus.info) Uzun ömürlü. Kişi və qadın adı olaraqistifadə edilir..
Önay - (Tür.) seafoodplus.infoəli get, lider ol mənasında. seafoodplus.infoın ilk günlərindəki halı, hilal. - Kişi və qadın adı olaraq
istifadə edilir.
Önel - (Tür.) Bir işin tamamlanması üçün verilən müddət, vədə, möhlət. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə
edilir.
Önər - Qabaqcıl, öndəgedən.
Öngay - (Tür.) Yupiter planeti. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Öngül - (Tür.) 1.Müqavimət göstərən, inadçı kimsə. 2.Təşviq edən. 3.Bələdçi. - Kişi və qadın adı olaraq
istifadə edilir.
Örən - (Tür.) 1.Köhnə quruluş ya da şəhər qalığı. 2.Şəhər, kənd. seafoodplus.info ovalıq. seafoodplus.infoşəlik yer. - Kişi və qadın
adı olaraq istifadə edilir.
55
Örəngül - (Tür.) Yabanı gül.
Özaslan - (Tür.) Aslan kimi güclü, soylu kimsə.
Özbək - (Tür.) seafoodplus.info, cəsur, özü güclü. seafoodplus.info Asiyada yaşayan bir Türk boyu və bu boydan olan kimsə.
3. Dərə, çay. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Özbən - (Tür.) "Gerçəkdən mən" anlamında istifadə edilən bir ad.
Özbir - (Tür.) Özü, sözü bir olan kimsə.
Özcan - (Tür.) Candan, səmimi, içdən, həqiqətən dost olan kimsə.
Özdəmir - (Tür.) Özü dəmir kimi güçlü.
Özəndər - (Tür.) Nadir tapılan, yaradılışda olan, qiymətli.
Özəngin - (Tür.) Özü sağlam, dürüst olan kimsə.
Özəngül - (Tür,) Özünə diqqət göstərən gözəl qadın.
Özənir - (Tür.) Çalışan, Cəhd göstərən, ən yaxşısını etməyə çalışan.
Özərxan - (Tür.) İgid, cəsur xan.
Özgənay - (Tür.) Özü geniş, rahat, sakit kimsə - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Özgür - (Tür.) 1.Öz-özünə hərəkət etmə, davranma qərar vermə, gücü olan. seafoodplus.infoayan, azad.
Başqasının köləsi olmayan, müstəqil. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Özgüvən - (Tür.) Özünə güvənən. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Öznur (Tür.) Özü ışıqlı, aydınlı kimsə. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Özpolad - (Tür.) Er. - Özü polad kimi sağlam olan.
P
Pakizə - (Fars.) Təmiz, pak, saf, xalis, ləkəsiz.
Parlanur - (Tür.) Nur kimii parla, parla nur.
Paşa - (Tür.) seafoodplus.infoşah. seafoodplus.infol. seafoodplus.infoı dövlətində yüksək rütbəli əsgərlərə verilən ad.
Peyman - (Fars.) Söz vermək, and, əhd, vəd, sözvermə.
Peymanə - (Fars.) Böyük qədəh, şərap badəsi.
Pəhləvan - (Fars.) 1.Güləşi. seafoodplus.info- buxunlu, cüssəli adam, güçlü kimsə, igid.
Pənah - Arxa, dayaq, havadar.
Pəri - (Fars.) Gözəl qadın şəklində mifik məxluq. 2.Gözəl, füsünkar, gözəl qadın və ya qız.
Pərizad - (Fars.) Anadan pəri kimi doğulan, gözəl.
Pərizə - (Fars.) 1.Qırmızı qızıl. seafoodplus.info bişirilən çörək.
Pərva - (Fars.) seafoodplus.info, çəkinməklik.
Pərvanə - Vəfali, sədaqətli.
Pərvər - (Fars.) Bəsləyən, bəsləyici, yetiştirən, yetiştirici, qoruyan, tərbiyə edən.
Pərvin - (Fars.) 1.Ülkər ulduzu. Yeddi (və ya altı) ulduzlardır ki; iki-iki qarşılıqlı dayanarlar və Ayın keçdiyi
yerlərə yaxın görünərlər. seafoodplus.info qardaş ulduzdan ən balacası.
Pərviz - (Fars.) 1.Üstün. 2.Ələk. Süzgəç. seafoodplus.infoıq. 4.Gğzəllik, cilvə. seafoodplus.info hökümdarı Xosrovun ləqəbi.
6. Müzəffər, qələbə gətirən.
56
Pinar - Çeşmə, bulaq.
Piranə - (Fars.) Yaşlılara yaraşan şəkildə, olduqca tədbirli.
Pirayə - (Fars.) üzük, zinət.
Piruz - (Fars.) Kutlu, xeyirlı, uğurlu.
Piruzə - (Fars.) Ka. - Mavi rəngli və dəyərli bir üzük daşı.
Polad - (Ər.) Dəmir, polad. Güc, qüvvət.
Poladxan - (Tür.) Poladkimi qüvvətli xan.
Poladqan - (Tür.) Polad kimi güçlü soydan gələn.
Pünhan - (Fars.) Gizli.
Püstə - 1.Təpəcik,torpaq və ya qum yığını. seafoodplus.infopik ağac növü, ləpəsi yeyilən şəffaf qabıqlı meyvəsi
Püstəbadam - Püstə və badam sözlərindən ibarətdir
R
Rabi - (Ər.) Dördüncü uşaq.
Rabih - (Ər.) Yararlı, qazanclı, karlı.
Rabiqə - (Ər.) Peyğəmbərin dördüncü qızı.
Rabit - (Ər.) Rabitə ilə bağlı, bağlayan, birləşdirən. Nəfsini dünyadan mən edib axirətə bağlamış olan.
Rabitə - (Ər.) seafoodplus.info şeyi birbirine bağlayan şey, bağ. 2.Münasibət, ilgi. 3 Bağlılık, mənsub olma. 4.Sıra, tərtib,
üsul, düzən.
Rabiyə - (Ər.) Uca, yüksək yer.
Raci - (Ər.) seafoodplus.info eden, yalvaran, diləyən. 2.Dönən, geri gələn. seafoodplus.infoət ve ilgisi olan, toxunan.
Racifə - (Ər.) Surun qıyaməttə bütün canlıları öldürəcək olan ilk üflənişi.
Racih - (Ər.) Dəyərli, üstün.
Raciyə - (Ər.) seafoodplus.info edən, yalvaran. 2.Ümüdlü.
Radi - (Ər.) Boyun əyən, qəbul edən, rıza göstərən.
Radif - (Ər.) Valideynlərdə son uşaq.
Radifə - (Ər.) Qiyamətdə üfürüləcək surun ikincisi.
Radiyə - (Ər.) Rıza göstərən, qəbul edən, boyun əyən.
Rafat - Ağilli, dərrakəli.
Rafet - (Ər.) Acıma, mərhəmətetmə, əsirgəmə anlamında.- Qur'an-ı Kərimdə Nur surəsi 2- ayət. Hədid surəsi
ayətdə keçir.
Rafi - (Ər.) Qaldıran, ucaldan, yüksədən. Allahın isimlərindəndir.
Rafiə - (Ər.) Yüksəldən, qaldırmaq üçün dəstək verən.
Rafih - (Ər.) Rahat və azad yaşayan.
Rafiq - Yoldaş, dost, xoşxasiyyət.
Rafis - (Ər.) Gözə çarpan, məşhur, gündəmdə olan.
Rafiz - (Ər.) 1.Tərk edən. seafoodplus.infoan. seafoodplus.infon.
57
Rağib (Rağibə) - (Ər.) Arzulu, istəyən, rəğbət edən.
Rahdan - (Fars.) Yol bilən.
Rahə - (Ər.) Ovuc içi, əl ayası.
Rahi - (Ər.) Rahat, azad, dinc.
Rahib - Monastırda tərki-dünya yaşayan xristian (kişi).
Rahibə - Monastırda tərki-dünya yaşayan xristian (qadın).
Rahilə - (Ər.) Yolçu, səfərə çıxan.
Rahim (Rəhim) - (Ər.) Əsirgəyən, ağrıyan, qoruyan, mərhəmətli. - Quranda yerdə zikr edilmişdir.
Allahın adlarından.
Rahim - 1.Rəhm olunmuş insan. 2.Rəhm edən,rəhimli,rəhvdil,mərhəmətli.
Rahimə - (Ər.) Yüngül səsli, lətif danışan qadın deməkdir.
Rahiyə - (Ər.) Bal arısı.
Raxil - (Qədim yəhudi) Qoyun (quzu).
Raid - Lider, birinci
Raif (Raifə) - (Ər.) Acıması olan, mərhəmətli.
Raik - (Ər.) Sadə, saf, xalis.
Raikə - (Ər.) Sadə, saf, qatışığı olmayan.
Rail (Railə) - (Ər.) Banis (Banisi).
Raisa - Ailəli qadin.
Raki - (Ər.) Namazda əyilən, rüku edən. - Quran-ı Kərimdə 4 yerdə bu mənada zikr edilmişdir.
Rakib (Rakibə) - (Ər.) Hər hansı bir sahədə üstün olmağa çalışan bir kəs.
Rakid - (Ər.) Hərəkətsiz, durğun, yavaş.
Rakidə - (Ər.) Durgun, səssiz, hərəkətsiz.
Rakim (Rakimə) - (Ər.) Yazan, çəkən.
Rakin - Ehtiramlı.
Rakiyə - (Ər.) İrəlidə gedən
Raqib - Arzulayan, rəğbət bəsləyən.
Ramazan - (Ər.) seafoodplus.info (qəməri) ayların doqquzuncusu, oruc ayı. - Quranda Bəqərə surəsi ayədə adı
keçən ay adı. seafoodplus.infoq ayı.
Rami (Ramiyə) Ox, güllə v.s. şeylər atan atıcı, atan, atıcı.
Ramil, Ramilə - (Ər.) 1.Rəml edən, uzaqgörən, her şeyi qabaqcadan düsünən. seafoodplus.info, ovsunlu, möcüzəli,
sehrli.
Ramin - Uşaq, övlad, oğul.
Ramis - (Ər.) Salçı, bərəçi.
Ramiz (Ramizə) - (Ər.) 1.Rəmz edən, dəlalət edən, işarətləyən. seafoodplus.info ,
Rana (Raniyə) - (Ər.) Gözəl..
58
Rasi - (Ər.) 1.Tərpənməyən, oynamayan, sabit, lövbər atmış gəmi dəmirləşmiş gəmi. seafoodplus.infos və tamah
edən.
Rasif - (Ər.) seafoodplus.infoğlam dayanıqlı. 2.Dənizin üzünə çıxmış qayalar. seafoodplus.infoş, əsas, sahil.
Rasifə - (Ər.) seafoodplus.info seafoodplus.info içində edilən sədd.
Rasih (Rasihə) - (Ər.) seafoodplus.infoğlam, təməli güclü, dayanıqlı. seafoodplus.info elmdə, xüsusilə din sahəsində çox
dərinləşmiş olan (kimsə).
Rasix - (Ər.) Möhkəm, dayanıqlı.
Rasil - (Ər.) Göndərilmiş.
Rasim - (Ər.) Rəsm çəkən, rəssam.
Rasimə - (Ər.) seafoodplus.infoət. Mərasim, törən. 2. Rəsmiyyət.
Rasin - (Ər.) Sağlam, dayanıqlı, güclü.
Rasiyə - (Ər.) Böyük dağ.
Raşan - (Ər.) Titrəmə, titrəyiş.
Rəşid (Rəşidə) - (Ər.) seafoodplus.info, ağıllı. seafoodplus.infoğru yolda olan. seafoodplus.info din olan İslamı qəbul edən.
Ratib - (Ər.) 1.Sıralayan, təşkil edən (kimsə). seafoodplus.info, möhkəm, yerləşmiş. seafoodplus.info ahəngli, müntəzəm.
Ratiq - Bitişik etmək, bitişdirmək, birlikdə etmək, qarışdırmaq. * Cırıq bir şeyin parçalarını bitişdirmək.
Rauf - (Ər.) Çox acıyan, çox mərhəmətli, ürəyiyumşaq, mehriban. - Allahın adlarından.
Raul - Ralf adından, canavarın məsləhətçisi(Fransiz)
Ravil - (Ər.) Cavan oğlan, yeniyetmə. 2. Səyahətçi.
Rayət - (Ər.) - Bayraq. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Rayxan - (Ər.) Reyhan, həzz, səadət, mutluluq.
Rayihə - (Ər.) Gözəl iy (ətir,qoxu).
Rayixan - (Ər. Fars. İbr.) Xan bayrağı.
Razi - (Ər.) seafoodplus.info əyən, qəbul edən, razılaşan. seafoodplus.infoə aid olan, sirli İslam dünyasında məşhur bir addır.
Razil - (Ər.) Seçiımiş.
Raziyə - (Ər.) Ağıllı, ismətli, gözəl.
Reyhan - (Ər.) 1.Gözəl qoxulu bir bəzək bitkisi. seafoodplus.info, keçimlik, rəhmət mənasına da gəlir.
Rəbab - (Fars.) seafoodplus.infoçanın bir növü. 2.Ərəb dilində dostlar mənasını verir. - Hz. Hüseynin xanımının
adıdır.
Rəbi - (Ər.) Bahar, ilk yaz.
Rəbiyə - (Ər.) 1.Qış sonlarında edilən əkin. 2.Əvvəllər ozanların bahara girərkən böyüklərə təqdim etdikləri
qəsidə.
Rəbiyyə - Rəbbə yaxin olan.
Rəcəb - (Ər.) seafoodplus.info qəməri aylarınin yeddincisi, üç ayların ilki. 2.Dəbdəbəli, heybətli.
Rəfahət - (Ər.) Bolluq.
Rəfail - Allah, ilahi.
Rəfaqər - (Ər.) Rəfiq, dostluq, yoldaşlıq.
59
Rəfəddin - (Ər.) İslam dininin vermiş olduğu acıma, əsirgəmə duyğusu
Rəfət - (Ər.) Acıma, mərhəmət etmə, əsirgəmə. - Quran-ı Kərimdə Nur surəsi ayə 2 və Hədid surəsi ayə 27
-də keçməkdədir.
Rəfxan - (Ər.) Varlıq içində yaşayan.
Rəfi - (Ər.) Yüksək, uca, hörmətli.
Rəfih (Rəfihə) - (Ər.) Bolluq ve rahatlıq içində yaşayan.
Rəfiq - (Ər.) seafoodplus.infoş, yol yoldaşı, müavin, köməkçi. seafoodplus.info seafoodplus.info, şərik. seafoodplus.infoşəyə yeni girən kimsənin
rəhbər olaraq tanıdığı adam. - Quranda keçən bir addır.
Rəfiqə - Yoldaş,dost (qadının).
Rəfqət - (Ər.) Bələdçilik edən, yola salan, öötürən.
Rəftar - (Fars.) Yellənərək, ədalı gediş.
Rəğbət - (Ər.) seafoodplus.infoək, arzu. Istəklə qarşılama. seafoodplus.info rifah.
Rəğibə - seafoodplus.info olunan şey. 2.Böyük hədiyyə,dəyərli sovqat.
Rəhbər - (Fars.) Yol göstərən, bələdçi.
Rəhamət - (Ər.) Səsin incə, yavaş və şirin olması.
Rəhasət - (Ər.) 1.Təzəlik, yumşaqlıq. seafoodplus.infoq.
Rəhilə - Allahin sevimlisi
Rəhim - 1.Rəhm edən,acıyan. seafoodplus.infoiyada; balalıq, uşaqlıq. seafoodplus.infouq,qan qohumluğu.
Rəhman - (Ər.) Rəhmdil, şəfqətl, bütün canlılara mərhəmət edən, qoruyan.- Quran-ı Kərimdə dən çox
yerdə zikr edilmişdir. Yenə Qurani-Kərimin surəsinin adıdır. - Allahın adlarındandır.
Rəhmət - (Ər.) Acıma, əsirgəmə, qoruma. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Rəhmərulla - (Ər.) Mərhəmətli Allah.
Rəhmli (Rəhmiyə) - (Ər.) Acıma ilə ilgili.
Rəxşən - (Fars.) Parıltılı. Işıltı.
Rəxşəndə - (Fars.) Parıldayan, parıldayıcı.
Rəid (Rəidə) - (Ər.) seafoodplus.infoan, gululdayan. seafoodplus.info
Rəqanət - (Ər.) Ciddilik, gururluluk.
Rəmidə - (Fars.) Hürkmüş, qorxmuş.
Rəmiz - (Ər.) l.İşarə, məramını, istəyini işarə ilə ifadə etmə. 2.Əlamət, emblem.
Rəmzi (Rəmziyə) - (Ər.) Rəmzlə əlaqədar, rəmzə aid, simvolik.
Rəna - (Ər.) 1.Gözəl, xoş lətif, parlaq, yaraşıqlı, incı, gözəl, xoş ətirli,gözəl bir gül. 2.Çox yaxşı, çox əla. Kişi
adı olaraq da istifadə edilir.
Rənan - (Ər.) İnləyən, zingildəyən.
Rəngidil - (Fars.) Türk musiqisində bir məqam.
Rəngin - (Fars.) 1.Rəngli, parlaq rəngli. 2.Gözəl, xoş, bəzəkli.
Rənginar - (Tür.) Nar rəngində olan.
Rəsanət - (Ər.) Sağlamlıq, mətanət.
60
Rəsan - (Fars.) Çatanlar, yetişənlər. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Rəsanə - (Fars.) İntizar, həsrət.
Rəsanət - (Ər.) Möhkəmlik, dayanıqlılıq, məlanətlik.
Rəsfət - (Ər.) Möhkəmlik, dayanıqlılıq.
Rəsmi (Rəsmiyə) - (Ər.) 1.Dövlətlə bağlı olan. 2.Mərasimlə edilən. 3.Çox ciddi.
Rəsmigül - (Fars.) Gül kimi gözəl, gül formasında.
Rəsulxan - (Əseafoodplus.info İbr.) Hökümdarların elçisi.
Rəsul - seafoodplus.infoçi, nümayəndə, səfir. seafoodplus.infoğəmbər, nəbi
Rəşad - (Ər.) 1.Ağıllı, dərrakəli, doğru yolda, haqq yolda gedən. 2.Düşüncəlilik,fərasətlilik. seafoodplus.info Rəşad;
Osmanlı son dövr padişahlarındandır.
Rəşadət - Hünər.
Rəşid - seafoodplus.info, qəhrəman. 2.Ağıl-kamal həddinə çatmış. 3.Düzgün,sağlam,doğru.
Rəşidə - Müdrik, yetişmiş
Rəvah - (Ər.) seafoodplus.info şeyi əldə etmədən doğan sevinc. 2.Günəş batdıqdan sonra gecə olana qədər keçən
zaman.
Rəvahi - (Ər.) Bal arıları.
Rəvahid - (Ər.) Gurluldayan buludlar.
Rəvan - (Fars.) seafoodplus.infoən, axıcı. 2.Düz yer,hamar yer. seafoodplus.info,canlı. 4.Həyat, ruh, can. seafoodplus.info kimi axıb gedən
gözəl söz. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Rəvanə - (Fars) Gedən, yeriyən,göndərilən.
Rəvvani - (Ər.) seafoodplus.infoa əlaqədar. 2.Özünü bütün varlığıyla Allaha təslim edən, bütlərə inancdan uzaq,
Rəyasət - (Ər.) Rəislik, başlıq, baş olma, prezident. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə ediir.
Rida - (Ər.) Seçılmış.
Ridvan - (Ər.) seafoodplus.info, razılıq, razı olma. 2.Cənnət qapısında gözləyən mələk. - Quranda dan çox yerdə
keçməkdədir.
Rifah - (Ər.) Bolluq, rahatlıq, çətinlik içində olmamaq.
Rihat - Yenilənən, yenidən doğulan.
Rifqət - (Ər.) Dostluq.
Riqqət - (Ər.) İncəlik, naziklik. Mehribanlıq, ağrıma duyğusu.
Rima - Ağ antilop.
Rimayət - (Ər.) Atıcılıq, ox, güllə, güllə kimi şeyləri almaqa usta.
Risalə - (Ər.) 1.Məktub. 2.Qısa yazılmış, kiçik kitab. seafoodplus.info, məcmuə.
Risaləddin - (Ər.) Dinin elçisi, peyğəmbəri.
Risalət - (Ər.) Elçilik, peyğəmbərlik.
Riyaz - Çəmənlər, bağlar.
Riza - (Ər.) Razılıq, razı olma, məmnuniyyət, məmnuniyyət, razılıq, qəbul. Bir şeyin olmasına razılıq etmə.
Qədərə müqəddərata boyun əymə.
61
Rizvan - 1.Cənnət, cənnətin gözətçisi və qapıçısı olan mələyin adı. seafoodplus.infoı qalma, xoşhallıq, məmnunluq
Roman - 1.Möhkəm, bərk (Yunancadan). seafoodplus.info, Romalı (Latınca "romanius" sözündən).
Romeo - Zəvvar (Latın).
Roza - Zanbağ ve ya qızılgül (Macar), qirmızı gül.
Rövnəq - seafoodplus.infolıq,gözəllik, bəzək. 2.Müştərisi çox olan; rəvac. 2.Gülaçma çıçəklənmə.
Rövşən - İşıqlı, nurlu, aydın, açıq.
Röya - (Ər.) seafoodplus.info əsnasında görülən şey, arzu. 2.Xəyal, ümid.
Ruhan - (Fars.) Gözəl iy verən, gözəl qoxulu.
Ruhcan - (Tür.) Ruh və can adlarından mürəkkəb ad.
Ruhi - (Ər.) Ruhsal, ruhla ilgili.
Ruhiddin - (Ər.) Dinin ruhu, özü.
Ruhnəvaz - (Fars.) seafoodplus.info oxşayan. 2.Türk musiqisində bir məqam.
Ruhnur - (Fars.Ər.Tür.) Nurlu, aydınlıq üzlü.
Ruhişən - (Fars.Ər.Tür.) Şən, nəşəli, canlı kimsə.
Ruhsal - (Tür.) Ruhla ilgili olan, ruhi.
Ruhugül - (Ər.) Gözəl, təmiz, lətif kimsə, gül ruhlu.
Ruhullah - Allahın ruhu.
Ruxsar (Ruhsarə) - (Fars.) Yanaq. üz, çöhrə.
Rumani - (Ər.) Nar dənəsi.
Rumiyə - Bizans imperiyası hökmdarının qızı.
Rumiyyə - Gözəl, incə qiz.
Ruslan - Şir, aslan.
Rusif - Bu adın mənasını tapa bilmədiyimdən öz şəxsi variantımla kifayətləndim. Farsca "ru"-nun mənası
"üz" deməkdir. "Sif" isə, birinci insan olan hz. Adəmin 3-cü övladının adıdır. Onda mənası belə olur: "Sifin
üzü" və ya "Sif üzlü". Kimin bu adla məlumatı varsa, xahiş edirəm bu ünvana : [email&#;protected] göndərsin.
Ruzgar - (Fars.) seafoodplus.info, dövr. 2.Dünya, aləm. seafoodplus.info
Ruzi - (Fars.) 1.Gündüzə aid, gündüzlə əlaqədar. seafoodplus.info, azuqə, qismət, nəsib, tale, bəxt, bərəkət.
Ruziyə - (Fars.) Gündüzə aid, gündüzlə əlaqədar.
Rübeydə - Yumşaq addımlarla gedən.
Rüfət - Yüksək, uca, tanınmış.
Rüxsarə - Üz, sifət, yanaq.
Rüstəm - Enlikürək, boylu-buxunlu, çox böyük.
Rüveydə - (Ər.) Xoş, incə, nəzakətli, Rüveydə.
Rüveyhə - (Ər.) Zəriflik, incəlik.
Rza - Məmnuniyyət, razılıq.
S
Sabah - (Ər.) Gündüzün ilk saatları, günün başlanğıcı. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
62
Sabahəddin - (Ər.) Dinin gözəlliyi.
Sabahnur - (Ər.) Səhər işığı, nuru.
Sabbar - (Ər.) 1.Çox səbirli. seafoodplus.info çiçəyi. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Sabi - (Ər.) Yeddinci.
Sabih - (Ər.) Gözəl, şirin, qəşəng.
Sabihat - (Ər.) 1.Gəmilər. seafoodplus.infoar. 3. imanliların ruhları.
Sabihə - (Ər.) Gözəl, lətif, şirin.
Sabina - Qədim Italiya mədəniyyətinin nəticəsidir, Sabin tayfası(Latın).
Sabir (Sabirə) - (Ər.) 1.Səbr edən, dözən, təhəmmül edən, səbirli, çətinliyə qatlaçan. 2.Tələsməyən.
Sabit - (Ər.) 1.Dəyişməyən, tərpənməyən, möhkəm, igid, etibarlı. 2.Sübut edilmiş, aydın.
Sabitə - (Ər.) 1.Hərəkət etməyən ulduz, planet olmayan ulduz. seafoodplus.infoyyat düsturunda dəyəri dəyişməyən
miqdar.
Sabiyə - (Ər.) Kiçik qız uşağı, kiçik qız.
Sadədil - (Əseafoodplus.info,İbr.) 1. Təmiz ürəkli. 2. Saf, sadəlövh.
Sadəgül - (Əseafoodplus.info,İbr.) Bir gül qədər sadə, təmiz və gözəl.
Sadəru - (Əseafoodplus.info) Gənc, dəliqanlı, sadəüzlü.
Sadiq(Sadıx) - seafoodplus.infoğruluq, səmimiyyət,doğru,düz. seafoodplus.infoğruçu düzdanışan. seafoodplus.info Cəfərin epiteti
Safi - (Ər) seafoodplus.infoışıqsız, qatqısız, xalis, təmiz. ən yaxşı dost. seafoodplus.infoız, sadəcə, sırf. 3.Kəsintilərdən sonra
qalan qisim, dəqiq.
Safigül - (Əseafoodplus.info,İbr.) Gül kimi, qatqısız, saf, duru, təmiz.
Safinaz - (Fars.) Çox nazlı, çox naz edən.
Safinur - (Ər.) Çox nurlu, çox işıqlı, təmiz kimsə.
Safir - (İbr.) Mavi rəngli, qiymətli bir bəzək daşı, meteorit. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Safirə - (Ər.) seafoodplus.infoə, güzel səs. seafoodplus.info
Safiyə - (Ər.) Qatışıqsız, qatqısız, xalis, təmiz. Saf, xalislik.
Safiyət - (Ər.) Saf, təmizlik, məsumluq.
Safiyəddin - (Ər.) Dini təmiz, dini pak.
Sağcan - (Tür.) Sağlam kimsə.
Sahib - seafoodplus.infoş.
Sahibə - (Ər.) seafoodplus.infoə, sahib. 2.Həmdəm. qoruyan, nəzarət edən. seafoodplus.info iş görmüş olan. 4.Hər hansı bir
xüsusiyyəti olan.
Sahin (Sahinə) - (Ər.) seafoodplus.infoın. seafoodplus.info seafoodplus.infoı. 3.Çox.
Sahir - (Ər.) Gecə yatmayan, yuxusuz.
Sahirə - (Ər.) seafoodplus.infoələri yatmayan, yuxusuz. seafoodplus.infoər, ovsunlayıcı gözəl.
Sahur - (Ər.) seafoodplus.infoə oyanıqlığı, yuxusuzluq. seafoodplus.infonda şəfəqdən əvvəl yeyilən yemək. seafoodplus.info
tutulmasının meydana gətirdiyi kölgə.
63
Sahurə - (Ər.) Sahur vaxtı doğulan qız uşaqlarına verilən bir ad. (Sahur - Ramazanda şəfəqdən əvvəl
yeyilən yeməkdir.)
Saxir - Ayıq, sayıq olan.
Sakib - Meteor, kameta, uçan ulduz.
Sakit (Sakitə) - (Ər.) 1.Hərəkətsiz olan, durğun, Sükut edən, səssiz, səssiz-səmirsiz, dinc, oynamayan.
2.Rəvan, öz halında yavaş olan. seafoodplus.info yerdə yerləşən, oturan. 4.Həyacanı ve ya qızğınlığı olmayan.
Saqir (Saqirə )- (Ər.) Uşaq, balaca.
Saqiyə - (Ər.) Diqqətli..
Salah - (Ər.) 1.Düzəlmə, yaxşılaşma, yaxşılıq. 2.Sülh, ədalət. seafoodplus.infoə olan bağlılıq.
Salahəddin - (Ər.) Dininə bağlı kimsə, ədalət İnançı.
Salam - Sülh, salamatlıq.
Salamat - (Ər.) Sağlamlıq. Hər cür qorxu, dərd və təhlükədən uzaq, təhlükəsizlik içindəolma. Xilasolma,
qurtuluş. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Salaməddin - (Ər.) Dinin qurtuluşu.
Salamullah - (Ər.) Allahın salamı.
Salatın - (Ər.) Sultan, səcdə olunan.
Salavat - Dualar.
Saleh - (Ər.) seafoodplus.infoı, yaraşan, əlverişli, uyğun. Səlahiyyəti olan, səlahiyyətli. seafoodplus.info əmr və qadağanlarına
uyğun gələn, yaxşı əxlaq sahibi
Salih - Mömin.
Salihə - (Ər.) seafoodplus.infoşı, xoş. seafoodplus.info əmr və qadağanlarına uyğun gələn, yaxşı əxlaq sahibi (qadın). - (Bax
Saleh).
Salman - (Tür.) 1.Özbaşına adam, sərbəst, azad. seafoodplus.infoış içində olmaq, dinclik, sülhsevər, sakit, dinc.
Sami - (Ər.) 1.Eşidən, duyan dinləyən, dinləyici. 2.Yüksək, uca.
Samid - 1.Yüksələn, başını qaldırıb sinəsini qabardan. seafoodplus.infoətdə qalan. seafoodplus.info
Samin - (Ər.) Səkkizinci.
Samir - 1.Səmərəli, bar verən. 2.Həmsöhbət, söhbəti dəstəkləyən. seafoodplus.info yoldaşı arxadaş.
Samirə - Dost, rəfiqə, yoldaş, həmsöhbət.
Samiyə - (Ər.) Yüksək, uca.
Samiyyə - Uca, hündür.
Samur - Birlik, güc.
Sani - (Ər.) 1. İkinci. seafoodplus.infoən, işləyən, meydana gətirən. 3.Təmtəraqlı. seafoodplus.infon. Allahın adlarından.
Sanih (Sanihə) - (Ər.) Zehin və düşüncədə meydana gəlib çıxan, fikrdən doğulan.
Saniyə - (Ər.) seafoodplus.info dəqiqənin və ya dərəcənin altmışta biri. seafoodplus.info dərəcədə mülki rütbə.
Sani - 1.Öyünən. seafoodplus.infoıldayan.
Sara - 1.Şahzadə xanım. seafoodplus.info-dövlət. seafoodplus.info, qatqısız, təmiz. 4.Rəngi dəyişmiş olan su. seafoodplus.info İbrahimin
xanımı.
64
Sarac - (Ər.) seafoodplus.infoşqu, yəhər düzəldən və ya satan kimsə. Meşin üzərində bəzək işləri görən kimsə. seafoodplus.info
sözünün dəyişikliyə uğramış şəkli.
Sarıçiçək - (Tür.) seafoodplus.infoı rəngli çiçək. seafoodplus.infodə və ətrafında oynanan bir növ xalq oyunu.
Sarıgül - Sarı rəngli gül.
Sarvan - (Tür.) seafoodplus.infobaşı,dəvənin başını çəkən,dəvə sürən. 2.Dəvə saxlayan, dəvəci. seafoodplus.infoçı, lider
Savalan - Əzəmətli, böyük.
Savər - (Tür.) Sağlam, gümrah, güclü kişi.
Sayğın - (Tür.) Hörmət görən, sayılan, xətirli. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Saygül - (Tür.) Nadir, bənzərsiz gül, saylı gül.
Sayxan - (Tür.) Ədalətli rəhbər, hökmdarların ədalətlisi, ölçülüsü.
Seid - Ağa, basçı.
Selda - (Tür.) Sel, daşqın su.
Seldağ - (Tür.) Dağları aşan sel, coşğu.
Seldanur - (Tür.) Nur seli.
Selmi - (Ər.) Barışla ilgili, barışcıl.
Selmin - (Ər.) Sülh tərəfdarı, sülh və sevgi hissi ilə dolu.
Selnur - (Tür.) Nur seli, ışıq seli.
Selva - (Ər.) seafoodplus.info 2.Böyük bildirçin. Tih çölündə olduqları müddətcə, İsrail Allah tərəfindən qüdrət halvasıyla
birlikdə, qarınlarını doyurmaq üçün göndərilən quş. 3.(İsp.) Ekvator da tez balta görməmiş meşə.
Sera - (Fars.) seafoodplus.info 2.Böyük sahib. 3.Köşk.
Seval - (Tür) Sevərək al, həmişə sev.
Sevan - (Tür.) Sevərək al, saxla, xatırla. -Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Sevay - (Tür.) Sevimli ay.
Sevcan - (Tür.) Sevimli insan, sevimli. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Sevda - (Ər.) seafoodplus.info şeyə qarşı hiss edilən şiddətli arzu. 2.Şiddətli sevgi, məhəbbət, eşq. 3.Həddindən artıq
istək, həvəs. seafoodplus.info sevda, xülya. 5. Hüzn, kədər.
Sevəngül - (Tür.) Sevimli gül, sevgini xatırladan gül.
Sevər - Sevən.
Sevginaz - (Tür.) Çox nazlı, sevimli.
Sevil - (Tür.) Hər zaman sevilən, bəyənilən biri olmaq tmənnası. qoy məni sevsinlər.
Sevilay - (Tür.) Ay kimi hər zaman sevil.
Sevinc - (Tür.) Bir haldan məmnun olmanın doğurduğu həyəcan.
Sevnaz - (Tür.) Ka. - Çox nazlı sevgili.
Sevnur - (Tür.) Sevgi nuru, işığı, aygınlığı.
Seydulla - Məınim cənabım.
Seyfəddin - (Ər.) Dini qoruyan, dinin qılıncı. inamın qılıncı.
65
Seyfəl - Qılınc
Seyfi (Sefiyə) - (Ər.) 1.Qılıncla əlaqədar qılınc şəklində. 2.Əsgərliklə əlaqədar. Hərbi.
Seyful - Qılınc.
Seyfulla - (Ər.) Allahın qılıncı. - Əli (r.a.) -nin və Hz. Xalid b. Vəlidin ləqəbi.
Seyxan - (Ər.) seafoodplus.infoiyanın kənarında seafoodplus.infoın məzarının olduğu şəhər. seafoodplus.info düzənliyini yararaq
İskəndərun körfəzinə tökülən çay. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Seyidxan - (Ər.) Xanlar başı, rəhbər.
Seylab - (Fars.) Sel, sel suyu.
Seylan - (Ər.) Axma, axış. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Seymur - seafoodplus.infoahlıq, nicat. seafoodplus.infoəri üzə çıxaran, məxfi işləri açan.
Seyran - (Ər.) Gəzmə, baxıb seyr etmə. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Seyyid (Seyyidə) - (Ər.) seafoodplus.info cəmiyyətin irəli gələn şəxsi, lider. seafoodplus.info Peyğəmbərin nəslindən olan kimsə.
Sezən - O şəxs ki, hiss edir.
Sezgin - (Tür.) Sezmə qabiliyyəti olan, duyğulu anlayışlı. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Sezginay - (Tür.) (Bax Sezgin). - Kişi ve qadın adı olaraq istifadə edilir.
Səadət - Xoşbəxtıik, bəxtiyarlıq.
Səba - (Ər.) Gündoğandan əsən yüngül külək. Türk musiqisinin ən köhnə məqamlarından.
Səbinə - Sabinyanok tayfasından.
Səbnur - Gecə nuru.
Səbri - (Ər.) Səbirlə əlaqədar, səbrə bağlı.
Səbrinnisə - (Ər.) Qadınların sabırlısı.
Səcid - Allaha pərəstiş edən.
Səda - 1.Səs,avaz. 2.Əks-səda.
Səda - (Ər.) Səs. Əks-səda.
Sədad - (Ər.) Doğruluq, haqq. Insaf, doğru və haqlı.
Sədaqət - Vəfa, etibar.
Səddam - Qarşi duran adam.
Sədəf - (Ər.) 1.Bəzi dəniz heyvanlarının sərt, ağ və parlaq qabığı. seafoodplus.info qabıqdan edilmiş və ya bəzənmiş
əşya.
Sədri - (Ər.) Birinci, baş.
Səfa - (Ər.) 1.Könül rahatlığı, xatircəmlik, rahatlıq, qayğısız və sakitolma. 2.Əyləncə, zövq, sevinc.
seafoodplus.info,duru. seafoodplus.infoşa,seyr. 5.könülaçan.
Səfbəstə - (Əseafoodplus.info) Səf bağlanmış, sıra-sıra düzülmüş.
Səfər - (Ər.) seafoodplus.info yerdən bir yerə getmə, səfər, səyahət. 2.Döyüş hazırlığı,döyüşəgetmə. Hərb, döyüş.
3. Gəmilərin üzüb limana təkrar dönənə qədər etdikləri hərəkət. 4.Şəri baxımdan üç gün üç gecəlik (və ya on
səkkiz saatlıq) yol getmək üçün adamın olduğu yerdən ayrılması. 5.Dəfə, kərə. 6.Təmiz ürəkli, dürüst kimsə.
7. Hicri təqviminin ikinci ayı.
Səfinə - (Ər.) 1.Gəmi, qayıq. seafoodplus.infoun cənub yarımı.
66
Səfir - (Ər.) Elçi. xarici diplomat.
Səfiulla - İlahi təmizlik.
Səftər - (Ər.) Düşmən səflərini yaran, igid.
Səfiyyə - Səmimi, seçilmiş dost.
Səfurə - Zərif, yaraşıqlı, incə.
Səhhət - Dürüstlük, doğruluq.
Səhra - (Ər.) Ucsuz-bucaqsız qum çöllüyü, çöl.
Səhran - (Ər.) Gecələri oyaq qalan.
Səhrə - (Ər.) Qaya. Kütlə.
Səxavət - (Ər.) Əl açıqlığı, comərdlik.
Səid (Səidə) - (Ər.) Xoşbəxt, mübarək, müqəddəs, uğurlu, məsud, savab qazanmış, Allah qatında məqbul
tutulmuş. - Səhabə adlarındandır.
Səkinə - (Ər.) Sakit olmaq, sükunət. Hüzur, könül rahatlığı.
Səid - Xoşbəxt.
Səkinə - Sakitlik, dinclik.
Səlahəddin - (Ər.) Dininə bağlı kimsə.
Səlihə - (Ər.) Ədalətli, mehriban.
Səlil - (Ər.) Yeni doğulmuş oğlan uşağı.
Səlilə - (Ər.) Yeni doğulmuş ilk qız uşağı.
Səlim (Səlimə) - 1.Qüsuru, nöqsanı olmayan, sağlam, gümrah doğru. 2.Təhlükəsiz, zərərsiz, xilas olmuş.
3.Təmiz,səmimi, sülhsevər, sakit, dinc.
Səlin - (Tür.) seafoodplus.info axan su. seafoodplus.info Asiyada yetişən, bəstəboy, davamlı yaşıl qalan bitki.
Səma - (Ər.) 1.Eşitmə, duyma, musiqi dinləmə. 2.Göy. 3.Fələk.
Səmayə - Uca, yüksək.
Səməd - (Ər.) Əzəli, əbədi və uca olan və heç kimə və ya nəyə ehtiyacı olmayan, mütləq, malik olan uca
Allah. - Allahın adlarındandır. (Əslində ad olaraq Saməd deyilməli - Səməd şəkilində səsləndirmək düzgün
deyil).
Səməndər - (Yunan) Əfsanəvi quş.
Səmih (Səmihə) - (Ər.) Əliaçıq, comərd.
Səmim (Səmimə) - (Ər.) Bir şeyin mərkəzi, içi, əsl qisimi.
Səmin (Səminə) - (Ər.) Bahalı, qiymətli. Çox qiymətli.
Səmir - (Ər.) 1.Rəfiq. 2.Xüsusiyyətli. seafoodplus.info, dağ silsiləsiMeyvəlı, yemişli meyvə verən.
Səmirə - (Ər.) Qaymağı çalxalayıb bir yerə toplamaqdan əvvəl üstündə görünən yağ parçaları.
Səmid - 1.Təmiz bişirilmiş olan kabab. 2.Təmizlənmiş, təmizlənmiş və pak olmuş. seafoodplus.infoulmuş bağırsaq.
4. Bir-biri üstünə yığılmış kirəmit.
Sənan - (Ər.) 1.Aşiq, məcnun, vurğun. 2.Işıqlı, parlaq.
Sənay - (Tür.) Ay kimisən sən - mənasında. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
67
Səncər - Şahzadə.
Sənəm - (Ər.) 1.Bütpərəstlərin sitayiş etdikləri heykəl, büt, put. 2.Çox gözəl qadın. seafoodplus.infoi - Ad olaraq
istifadə edilməz.
Sənər - (Tür.) Məşhur, tanınmış kimsə.
Səniyə - (Ər.) Yüksək, uca, ali.
Sənubər - seafoodplus.infolu, düzqamətli. 2.Gözəlin boyu,qaməti. 3.Şam ağacı. 4.Küknar ağacı.
Səran - (Ər.) Işıqlı, parlaq.
Sərcan - : (Tür.) Sevimli, sevilən.
Sərdar - (Fars.) seafoodplus.infoş komandan, rəhbər. seafoodplus.infoşin. 3.Səfər dövründə padşah yerinə ordunun başında
səfərə gedən vəziri azamlara verilən ad. - Sərdar-ı əkrəm.
Sərəngül - (Tür.) Baş gül. Güllərin birincisi.
Sərhad - (Fars.Əseafoodplus.info) Hudut, sərhəd, sınır başı; - iki dövlət arasındakı sərhəd boyu.
Sərxan - (Ər.) seafoodplus.info, canavar. seafoodplus.infoş oxucu, müğənni başı. xanəndə, oxuyan. 2.Böyük xan.
Sərim (Sərimə) - (Ər.) Kəskin, kəsici.
Sərimər - (Tür.) Səbirli kimsə.
Səriyyə - (Ər.) seafoodplus.infoə buludları. seafoodplus.info Peyğəmbər (səs) -in olmadığı kiçik hərbi birliklərə verilən ad.
Sərqan - (Fars.Tüseafoodplus.info) seafoodplus.info qan, başçı. seafoodplus.info
Sərqız - (Fars.Tüseafoodplus.info) Baş qız. Qızların, gözəllərin başı.
Sərməd - (Ər.) Əbədilik, əbədiyyət, sonsuzluq.
Sərmələk - (Fars.) Mələklərin başı, mələk qədər gözəl və yaxşı.
Sərmin - (Tür.) Nərmin, Şərmin kimi adlara bənzədilmişdir.
Sərnaz - (Fars.) Çox nazlı.
Sərnəvaz - (Fars.) Baş oxşayan (tumarlayan), mehriban.
Sərnur - (Fars.) Baş işıq. İlk işıq.
Sərpqan - (Tür.) Sərt, güclü soydan gələn.
Sərtac - (Fars.) Baş dacı, çox sevilən, sayılan.
Sərva - (Fars.) Söz, nağıl.
Sərvər - (Fars.) Baş, prezident, rəis, ulu.
Sərvət - (Ər.) Zənginlik, varlıq. Zənginliyi meydana gətirən mal, mülk, pul. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə
edilir.
Sərvi - (Fars.) Tünd yaşıl yarpaqlı, incə uzun bir ağac növü. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Sərvinaz - (Fars.) Uzun boylu, sərv kimi nazlı-qəmzəli, sevimli, İncə, sehrli, yaraşıqlı.
Səttar - (Ər.) 1.Örtən (eybləri), günahları örtən. seafoodplus.infoğışlayan Allah. - Allah'ın adlarındandır.
Səud - (Ər.) Xoşbəxt.
Səyyarə - Hərəkət, gəzinti.
Sibay - (Ər. Tür.) Sevgi və cavanlıq.
68
Sibel - (Tür.) 1. Buğda başağı. 2. Hələ yerə düşməmiş yağış damlası.
Sidqi (Sidqiyə) - (Ər.) Daxili, ürək təmizliyi ilə, düzgünlüklə əlaqədar..
Sima - (Fars.) 1.Üz, çöhrə, bəniz. seafoodplus.infoə, insan, tip. 3.Şərəf,ləyaqət.
Simay - (Tür.) Gümüşdən ay, gümüş kimi parlaq ay.
Simtən - (Fars.) Bədəni gümüş kimi gözəl, parlaq olan.
Simuzər - 1.Qızıl-gümüş. 2.Xəzinə, qızıl.
Sinan - (Ər.) Mizraq, nizə, süngü və s. silahların iti ucu.
Sincan - (Tür.) Şərqi Anadolu bölgəsində yetişən, qırmızı ya da qan kimi qırmızısı rəngdə çiçəkləri olan çox
illik ətırlı bir bitki.
Sirac - (Fars.) 1.İşıq, məşəl, şam, çıraq. seafoodplus.info saçan mənasında Rəsulullah üçün istifadə edilmişdir.
Siracəddin - (Ər.) Dinin şamı, dinin verdiyi aydınlıq, işıq, işıqlandıran, aydınladan. .
Siran - (Ər.) Qalalar, hasarlar.
Sirat - (Ər.) 1.Sırat köprüsü. seafoodplus.info 3.Cəhənnəmin üzərində qurulmuş olduguna inanılan dar ve keçilməsi
çətin olan köprü. 4."Parlaqlıq ver, işıqlıq gətir" mənasında istifadə edilən bir ad.
Siratulla - (Ər.) Doğru yol. Allahın yolu.
Sirazi - (Ər.) Məşəl, fakel.
Sirri (Sirriyə) - (Ər) seafoodplus.infoə əlaqədar, sirrə aid. seafoodplus.info
Sitarə - (Fars.) Ulduz.
Sitəm - (Ər.) 1.Zülm və əzab. seafoodplus.info olaraq istifadə edilməsi uyğun deyil.
Siyami - (Ər.) Oruc tutan, oruclu, pislikdən uzaq.
Siyasət - (Ər.) seafoodplus.info idarəetmə, at işləriylə məşğulolma. 2.Məmləkət idarəsi. 3.Cəza, edam cəzası.
4. Siyasət, diplomatlık. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Siyavuş - Qara atlı.
Sokrat - Hakimiyyət saxlayan.
Solmaz - (Tür.) Hər zaman təzə, körpə və gənc.
Sona - Gözəl.
Sonay - (Tür.) Ayın son günləri. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Songül - Tür.) Son açan gül.
Songün - (Tür.) Sonuncu, son olan, meyl, qabiliyyət.
Sonnur - (Tür.) (Bax Sonay).
Sontac - (Tür.) Bənzərsiz tac.
Soyxan - (Tür.) Xan soyundan gələn.
Soyqan - (Tür.) Zadəgan soylu.
Soytəkin - (Tür.) Cəsur, igid.
Sönməz - (Tür.) Parlaqlığını, işığını heç itirməyən, hər zaman canlı. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Sönməzay - (Tür.) İşığı heç sönməyən ay.
69
Spartak - (Yunancadan) Sparta sakini.
Suad - (Ər.) Xoşbəxtliklə, səadətlə əlaqədar, xoşbəxt.
Suat - Yaxşılıq, xeyirxahlıq
Suay - (Tür.) Suya düşən ay. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Sufiyə - (Ər.) Pislik etməyən..
Suğra - (Ər.) 1.Ən kiçik, ən balaca. 2.Ən kiçik qız, Ən kiçik bacı.
Sultan (Sultanə) - (Ər.) Padşah, hökmdar.
Sunar - (Tür.) Hörmətli bir şəkildə verir, təqdim edir.
Sunay - (Tür.) Ayı sun (təqdim et), gətir. Sun (təqdim et), və ay kəlimələrindən birləşmiş ad. - Kişi və qadın
adı olaraq istifadə edilir.
Surxay - Bu ad iki hissədən ibarətdir. Farsca "surx"- "qırmızı" və "ay" isə türkcədir - qədim türkcə "gözəl
ay", "qiymətli ay", "müqəddəs ay", "saf ay" və ya "parlaq ay" mənasını verir.
Susanna - (Ər.) Zanbaq.
Suzdil - (Fars.) 1.Türk musiqisinin Səd məqamlarından biri. 2.Könül atəşi, könül istiliyi.
Suzən - (Fars.) Yaxan, yandırıcı, yanan, yanıcı.
Suzi - (Fars. seafoodplus.info, alovlanma ilə əlaqədar. 2.(Məcazi): Pulsuz kimsə.
Sübhan - Allahın adıdır.
Sübhi (Sübhiyə) - (Ər.) Səhər vaxtı, şəfəq ilə əlaqədar.
Sücəddin - Patriot, dostluq, yaxşılıq.
Süheyb - Dostluq, dostcasına.
Süleyman - (Ər.) 1.(İvrit) "Dinclik, sakitlik". 2.Əmin-amanlıqda yaşayan, mühafizə olunmuş. seafoodplus.info-ı
Kərimdə adı keçən peyğəmbərdən biri. Ulu-l -Əzm peyğəmbərlərdəndir.
Sülünay - (Tür.) Ay kimi gözəl, uzun boylu, əndamlı.
Sülünbikə - (Tür.) Sülün (Qırqovul) kimi boylu əndamlı qadın.
Süməyya - Xüsusi ad.
Sünbül - Bir çiçək adı (Gözəllərin saçı ona bənzədilir).
Sürəyya - seafoodplus.info,incə. seafoodplus.info
Süsən - Dağ laləsi.
Sveta - Işıq saçan (Rus).
Ş
Şaban - (Ər.) seafoodplus.info, Qəməri aylarının səkkizincisi, üç ayın ikinci ayı, ramazandan öncə gələn ay.
Şabəddin - (Ər.) Din birliyi, camaatı.
Şadi - (Fars.) seafoodplus.info, xoşbəxtlik. 2.Müğənni.
Şadiyə - (Ər.) 1.Məmnunluq, sevinc, könül fərahlığı. 2.Gözəl səslə mahnı oxuyan, şeir söyləyən.
Şaduman - (Ər.) Sevincli, şən, məmnun.
Şafiq - Şəfqərli, mərhəmətli, rəhimli.
Şahab - (Ər.) seafoodplus.info, atəş parçası. 2.Düşən ulduz, axan ulduz. 3.Cəsur ürəkli kimsə.
70
Şahadəddin - (Ər.) Dinin şahidliyi, dinin əlaməti, işarəsi, dinin ulduzu.
Şahaləm - (Fars.Əseafoodplus.info) Kainatın hökmdarı.
Şahamət - (Ər.) 1.Zəka və ağılla birlikdə olan igidlik, cəsarət. 2.Köklük, birlik.
Şahandə - (Fars.) Mutlu, məmnun.
Şahat - ( Fars,Tüseafoodplus.info) Güclü, gözəl cins at, atların şahı.
Şahbanu - (Fars.) Hökmdar yoldaşı, şah xanımı.
Şahbaz - (Fars.) 1.Böyük, dəbdəbəli, ağ və iri doğulan, igid qəhrəman, üstün, birinci. seafoodplus.infoşıqlı, igid.
seafoodplus.infoərd. 4.Gözəl, mükəmməl. 5.Şah qartalı, qartal, tərlan.
Şahbəy - ( Fars,Tüseafoodplus.info) Üstün xüsusiyyətli, hörmətli, uca.
Şahbulad - Ən birinci, şox yaxşı.
Şahdanə - (Fars.) İri inci dənəsi.
Şahdar - (Fars.) Budaqlı, budaqlı ağac.
Şahəsər - (Fars.) Qiymətli, üstün xüsusiyyətli qalıcı,qiymətli üstün əsər.
Şahxanım - (Fars.) Xanım sultan. - Şah və xanım sözlərindən birləşmiş ad.
Şahi - (Fars.) 1.Şaha hökmdara mənsub, şah ilə əlaqədar. 2.Şahlıq, hökmdarlıq.
Şahid - (Ər.) seafoodplus.info yerdə olan, bir şeyi görən və gördüyü və bildiyi şeylər mövzusunda məlumat verən kimsə,
şahid. seafoodplus.info aktın edilməsi zamanı tərəflərdən birinin yanında hazır olan. 3.Təsdiqləyən, isbat edən.
4. Hz. Məhəmmədin sifətlərindən.
Şahigül - (Fars.) Gül sahəsi.
Şahika - (Ər.) Zirvə, dağ təpəsi.
Şahin - ( Fars,Tüseafoodplus.info) 1.Böyük boylu, dimdikli yırtıcı bir quş. seafoodplus.info, tərlan.
Şahinər - ( Fars,Tüseafoodplus.info) Şahin kimi güclü, igid ər.
Şahinxan - ( Fars,Tüseafoodplus.info) Güclü, igid kimsə.
Şahinqan - ( Fars,Tüseafoodplus.info) İgid soydan gələn, güclü, qəhrəman.
Şahinmələk - ( Fars,Əseafoodplus.info) Mələklər qədər gözəl, gözəllikdə lider.
Şahintər - ( Fars.) Çox igid, qəhrəman, şahin kimi.
Şahlar - Bir çox hökmdarların gücü.
Şahmar - İlan,iri zəhərlı ılan.
Şahmuz - (Fars.) Şah, hökmdar nəslindən gələn.
Şahnaz - (Fars.) seafoodplus.infodə muğam adı. 2.Zərli ipək parça adı. 3.Çox nazlı.
Şahnisə - ( Fars,Əseafoodplus.info) 1.Hökmdar qadın, hökmdar arvadı. seafoodplus.infoınların şahı, üstün xüsusiyyətli, qiymətli
qadın.
Şahnur - ( Fars,Əseafoodplus.info) seafoodplus.info, işıq qaynağı. 2.Münəvvər.
Şahpər - (Fars.) Quş qanadının ən uzun tükü.
Şahran - (Fars.) 1.Böyük işlək yol, ana yol, prospekt. 2.Çaşılmağı mümkün olmayan doğru və açıq yol.
Şahruh - ( Fars,Əseafoodplus.info) Uca ruhlu, görkəmli, üstün şəxsiyyətli kimsə.
Şahsüvar - (Fars.) seafoodplus.info minici. 2.Şahın atlı qvardiyası, yaxşı ata minən igid kimsə. seafoodplus.infoılar dəstəsi.
71
Şahvar - (Fars.) 1.Şaha, hökmdara yaraşan surətdə. seafoodplus.info və yaxşı cins inci.
Şahvələd - ( Fars,Əseafoodplus.info) Hökmdar uşağı. şah övladı.
Şahyar - (Fars.) Şahın dostu.
Şahzad - ( Fars,Əseafoodplus.info) Hörmətli kimsə.
Şahzadə - (Fars.) Şahzadə, şah oğlu, hökmdar uşağı.
Şaiq (Şaiqə) - (Ər.) İstəkli, həvəsli. ilhamlı, sövqlü.
Şakir (Şakirə) - (Ər.) Şükr edən, vəziyyətindən məmnun olan. Allaha şükür. Quranda çox tez keçən
sözlərdən biridir.
Şamama - Ətirli, şırın dadan, adətən yeyilməyən kiçik dekorativ qovun cinsi.
Şamih - (Ər.) Yüksək, görkəmli.
Şamihə - (Ər.) 1.Yüksək, dəbdəbəli. 2.Qürurlu.
Şamil (Şamilə) - (Ər.) seafoodplus.infosal. seafoodplus.infoş əhatəli, çevrəsinə alan, içinə alan, örtən, qapayan. - Məşhur
Qafqaz Türk liderlərindən Dağıstan aslanı Şeyx Şamil.
Şanal - (Tür.) Şöhrətin yayılsın, tanınmış şanlı bir insan ol. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Şanan - (Fars.) 1.Şahlar. seafoodplus.infoa böyük boylu, yırtıcı bir quş.
Şananə - (Fars.) Hökmdarlara yaraşacaq qədər gözəl, əskiksiz olan.
Şayan - (Fars.) Uyğun, yaraşan, münasib, layiq.
Şayəstə - (Fars.) Layiq uyğun, münasib.
Şayğan - (Fars.) seafoodplus.info, yaraşan, münasib, əks olunar. seafoodplus.info, bol, çox.
Şaylan - (Tür.). 1.Çox öyünən, qürurlu kimsə. seafoodplus.infoli, şən. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Şeyda - (Fars.) 1.Eşq dəlisi, aşiq. vurğun, məftun. seafoodplus.infoım.
Şeydagül - (Fars.) Sevgisi səbəbindən dəliyə dönmüş gözəl.
Şeydanur - ( Fars,Əseafoodplus.info) (Bax Şeyda).
Şeyxulla - (Ər.) Allahın ağsaqqalı.
Şəbəfruz - (Fars.) O, gecəni işıqlandıran. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Şəbib - (Ər.) Gənclik, təzəlik.
Şəbxan - (Fars.) Gecə ötən bir cins bülbül.
Şəbnəm - (Fars.) Havada buxar vəziyyətindəikən gecənin sərinliyiylə yerdə ya da bitkilərin üzərində
toplanan su damcıları.
Şəbnur - ( Fars,Əseafoodplus.info) Gecənin nuru, gecənin işığı, nuru.
Şəci (Şəciə) - (Ər.) Cəsur, ürəkli, igid.
Şədidə - (Ər.) Güclü.
Şəfa - Sağlamlıq
Şəfaəddin - (Ər.) Dinin, Allah ilə qul arasınadaki vasitəsi, dinin şəfaəti.
Şəfaət - (Ər.) Birinin günahının bağışlanması və ya arzusunu yerinə yetirilməsi üçün o kimsəylə Tanrı
arasında peyğəmbərin etdiyi vasitəçilik. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
72
Şəfəq - (Ər.) 1)Günəşin çıxması və ya batması ərəfəsində göyün qızarması 2)Günəs, nur, işıq. 1. Ucalıq,
ululuq, izzət, seçkinlik. Yaxşı əxlaq və fəzilətlər nəticəsində meydana gələn mənəvi ucalıq.
Şəfəqgün - (ə.t.i) Şəfəq rəngli, qırmızı.
Şəfi - (Ər.) 1)Günahkarın bağışlanmasını xahiş edən,iltimasçı 2)Şəfa verən, sağaldan, şəfaət edən. 3)
Müalicə, müalicəvi
Şəfiq - (Ər.) Şəfqətli, mərhəmət olan, mərhəmətli.
Şəfqa - (Ər.) (Bax Şəfiq)
Şəfqət - (Ər.). Mehribanlıq, ağrıma və sevgi duyğusu. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Şəhadət - (Ər.) 1. Şahidlik, şahidlik etmək. 2. Bir şeyin doğruluğuna inanma. 3. Uca bir ideal uğrunda ölmə,
şəhidlik, şəhid olmaq. 4. İşarə. 5. Kəlmeyi-şəhadət. 6. Açıq, əlamət. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Şəhadətdin - (Ər.) 1. Dinin şahidliyi. 2. Dinin əlaməti, işarəsi.
Şəhbal - (Fars.) Quş qanadının ən uzun tükü.
Şəhla - (Ər.) 1. Ala,tünd mavi əla göz. 2. Yüngül, şirin çəp, çəp baxan, çaş.
Şəhriban - (Fars.) Şəhərin böyüyü, irəli gələni.
Şəhrinaz - (Fars.) Türk musiqisinin ən köhnə məqamlarından.
Şəhriyar - (Fars.) Şah, Padşah, çar; hökmdar.- Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Şəhrud - (Fars.) Böyük çay, çay.
Şəhzad - (Fars.) Hörmətli kimsə.
Şəxsinur - (Ər.) Nurlu adam, işıqlı kimsə.
Şəkər - Şirin, mülayim
Şəkib (Şəkibə) - (Fars.) Səbirli, dözümlü, dayanıqlı
Şəkimə - (Ər.) Dayanıqlılıq, dözmə, qarşı qoyma.
Şəkur (Şəkurə) - (Ər.) Şükr edən, şükür edici, dəyər bilən.
Şəlalə - (Ər.) Böyük bir axar suyun yüksəkdən düşməsiylə meydana gələn böyük çağlayan su.
Şəmail - (Ər.) seafoodplus.infoətlər, davranışlar, alışqılar. seafoodplus.info kimsənin xarici görünüşünün xüsusiyyətləri.
Şəmdin - (Ər.) Dinin şamı, dinin nuru.
Şəmi - (Ər) seafoodplus.info, işıqla bağlı, işıqlı. 2.Şam edən ya da satan kimsə.
Şəmim (Şəmimə) - (Ər.) Gözəl iy verən, gözəl qoxulu, gözəl qoxu.
Şəminur - (Ər.) Mum işığı, şam işığı.
Şəms - (Ər.) Günəş.
Şəmsəddin - (Ər.) Dinin günəşi, dinin insanlara verdiyi işıq.
Şəmsi - (Ər.) 1.Günəşə aid, günəşlə əlaqədar. 2.Təqvim növü.
Şəmsifər - ( Fars,Əseafoodplus.info) Günəşin işığı, parlaqlığı. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Şəmsinisə - ( Fars,Əseafoodplus.info) Qadınların günəşi. Günəş kimi qadın.
Şəmsinur - (Ər.) Günəşin işığı, nuru.
Şəmsiyyə - Günıük, çətir.
Şəmsparə - ( Fars,Əseafoodplus.info) Günəş parçası. Çox parlaq. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
73
Şəmşir - (Fars.) Qılınc.
Şənay - (Fars.Tüseafoodplus.info) Ayın parlaqlığı, gözəlliyi, parlaq ay, xoş əhval-ruhiyyə yaradan ay.
Şəncan - (Fars.Tüseafoodplus.info) Canlı, nəşəli, hərəkətli quruluşu olan kimsə. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Şəndoğan - (Fars.Tüseafoodplus.info) Sevincli, şən ol. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Şəndur - (Fars.Tüseafoodplus.info) Şən, sevincli olması davam edən.
Şənəl - (Fars.Tüseafoodplus.info) 1.Şən və xoşbəxt ev. seafoodplus.info, el.
Şənər - (Fars.Tüseafoodplus.info) Xoşbəxt, şən kimsə. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Şəngil - (Fars.Tüseafoodplus.info) Yaxşıürəkli, xoşsöhbət kimsə.
Şəngül - (Fars.Tüseafoodplus.info) Gülün ən gözəl halı.
Şəngün - (Fars.Tüseafoodplus.info) Sevincli, fərəhli gün.
Şənqal - (Fars.Tüseafoodplus.info) Hər zaman şən qal. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Şəniz - (Fars.) Sevincli, xoşbəxt iz, xatirə. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Şənnur - ( Fars,Əseafoodplus.info) Şən və nurlu insan. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Şənsoy - (Fars.Tüseafoodplus.info) Şən soydan gələn kimsə.
Şəntürk - (Fars.Tüseafoodplus.info) Şən, canlı, xoşbəxt türk.
Şənyaşar - (Fars.Tüseafoodplus.info) Həyatı şən, xoşbəxt keçən kimsə.
Şənyurd - (Fars.Tüseafoodplus.info) Şən, xoşbəxt insanların yurdu; ölkəsində yaşayan.
Şərafəddin - (Ər.) Dinin şərəflisi, böyüyü.
Şərafət - (Ər.) Şərəfli olma halı. Soydanlıq, zadəganlıq. Hz. Məhəmməd (s.ə.s) - in nəslindən olma.
Şərarə - (Ər.) Qığılcım.
Şərəfxan - (Ər.Tüseafoodplus.info) Böyük, uca hökmdar.
Şərəfnaz - ( Fars,Əseafoodplus.info) Çox nazlı.
Şərif (Şərifə) - (Ər.) Şərəfli, müqəddəs soylu, təmiz. seafoodplus.infoınmış, məşhur. 2.Nəcib.
Şərməndə - (Fars.) Utancaq, çox utanan, xəcalətli.
Şərmin - (Fars.) Utancaq, xəcalətli.
Şətarət - (Ər.) Nəşə, sevinc, şənlik.
Şimşəkər - (Tür.) Çox hərəkətli, canlı, sürətli kimsə.
Şinavər - (Fars.) Suda üzən, üzgüçü.
Şirin - (Fars.) Sevimli, cana yaxın.
Şirvan - (Fars.) seafoodplus.info bir şəhər adı. seafoodplus.info məskəni.
Şirzad - ( Fars,Əseafoodplus.info) Aslan kimi güclü, şəxsiyyətli kimsə.
Şöhrət - (Ər.) Şöhrətli, məşhur, şöhrəti ağızlarda gəzən. ad-san, tanınmaq.
Şölə - (Ər.) Alov. Alovlu atəş. Alov parıltısı, işıq.
Şövkət - (Ər.) Əzəmət, böyüklük, ululuq, dəbdəbə. cəlal.
Şövqi (Şövqiyə) - (Ər.) Şövqlə əlaqədar, şövqə aid, şən. ,istəkli.
74
Şövqidil - (Əseafoodplus.info) Gönül sevinci, könül sevinci.
Şuca - (Ər.) 1.Cəsarətli, cəsur, igid. seafoodplus.info və xərçəng arasında ulduz koması.
Şücaət - (Ər.) İgidlik, cəsurluq, qorxusuzluq, ürək mətinliyi, qəhrəmanlıq.
Şücaəddin - (Əseafoodplus.info) Dinin qəhrəmanı, dinin igidi.
Şükran - (Ər.) Yaxşılıq bilmə, könül borcu, minnətdarlıq. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Şükriyə - (Ər.) Yaxşılıq bilmə, minnətdarlıqla əlaqədar, yaxşılıq bilən.
Şükrü - (Ər.) Şükr, minnətdarlıqla əlaqədar.
Şükufə - (Fars.) Çiçək. Bəzəmədə çiçək motivlərinə söykənən bir tərz.
Şümşad - Ucaboylu, şaxqamətli (Rus).
T
Tacavər - (Fars.) Padşah, hökmdar.
Tacəddin - (Ər.) Dinin tacı.
Taci - (Ər.) Tacla əlaqədar.
Tacik - (Fars.) İran və Türküstanda yaşayan İran əsilli, Farsca danışan xalqdan olan kimsə.
Tacim - (Ər.) Durğu, nöktələmə, nöktələtmə.
Tacir - Ticarətlə məşğul olan adam.
Tacisər - (Ər.) Baş tacı, ən çox sevilən, sayılan.
Tacnur - (Ər.) Işıqda nurdan tac.
Tağı - Dindar, mömin.
Tahir - (Ər.) 1.Təmiz, pak, günahsız. seafoodplus.info 2.Türk musiqisinin sadə bir məqamı. 3.Hər cür günah və
ayıbdan arı olduğundan Rəsulullah (səs) -ə bu ad verilmişdir.
Tahirə - seafoodplus.info, inadlı. 2.Təmiz, saf.
Tahiyyə - (Ər.) 1."Allah ömür versin" deməkdir. Salam vermə, xeyir-dua etmək. 2.Mülk, malikiyyət.
Taif - (Ər.) Təvaf edən, dönən, gəzən.
Taifə - (Ər.) Bölük, qrup, dəstə, təriqət, qövm, qəbilə, tayfa.
Tale - 1.Bəxt,qismət. seafoodplus.info,tanrı. 3.Tülü edən,doğan, çıxan.
Taleh - seafoodplus.infoəlməz, islaholunmaz. 2.Təqsirkar, günahkarInsan talei.
Talib (Talibə) - (Ər.) Axtaran, arzu edən. İstəyən,tələb rdən. 2.Müştəri, alıcı. seafoodplus.info qızla evlənmək
istəyən(oğlan). 4.Şagird, tələbə, mədrəsə tələbəsi, tələbəTövbə edən, günahlarına görə peşmanlıq duyub
Allahdan əfv diləyən, müsəlman.
Talik - (Ər.) 1.GülərüzlüDüz söz söyləyən.
Taliyə - (Ər.) seafoodplus.infoan gələn, bir şeyin arxası ilə gedən. İkinci dərəcədə olan. seafoodplus.info oxuyan.
Talu - (Tür.) seafoodplus.infoçmə, seçilmiş, gözəl. seafoodplus.info kürək sümüyü arası. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Tamam - seafoodplus.info, bütöv, hamı, hamısı. seafoodplus.info, axır. 3.Gözəllik.
Tamara - Şahanə. 2.Gözəl qiz(Rus).
Tamaşa - (Ər.) seafoodplus.infoıb seyr etmə. 2.Gəzmə, gəzinti. seafoodplus.infoır mətn əsasında quraşdırılmış dram, faciə və ya
komediya.
75
Tamerlan - seafoodplus.info,cəsur. 2.Dəmirdən, möhkəm.
Tamilla - İsmətli, gözəl (Fransiz).
Tamilə - Üzüntülü, ehtiraslı əzabverən.
Tapdıq - Tapıntı, tapılmış.
Tarkan - (Tür.) seafoodplus.infoan əvvəl türklərin istifadə etdiyi ad, vəkil, vəzir, bəy kimi adlar. seafoodplus.infozlı, hörmətli
adam. seafoodplus.infoğınıq.
Tarxun - (Ər.) Həkimlikdə istifadə edilən ətırlı bir bitki. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Tarik - (Ər.) Səhər ulduzu, zöhrə, venera, yol.
Tariyel - Igid, cəngavər.
Tayfun - (Tür.) Böyük okean və Çin dənizində görülən şiddətli fırtına.
Tayfur - (Ər.) seafoodplus.infoçik bir quş növü. seafoodplus.infoiye təriqətini quran Bəyazid Bəstami Əbu Zeyd Tayfurun adı.
Taymas - (Türk - Tatar) Düzgün yoldan sapmayan.
Telli - seafoodplus.info saçlı. 2. Bəzənmiş, bəzəkli.
Telmiyə - (Ər.) seafoodplus.infoıldatma, rəng, rəngləmə. 2.Sətirləri başqa - başqa dillərdə olan şeir.
Telvin - (Ər.) Rəngvermə, boyama.
Temircan - (Tür.) Dəmir kimi möhkəm kimsə.
Temirxan - (Tür.) Dəmir kimi möhkəm güclü hökmdar. - Teymur xan.
Tengiz - (Tür.) Dəniz.
Terkan - (Tür.) Qoruyucu, gözətçi.
Terkeş - (Tür.) Oğuz yazılarında adı keçən bir qəhrəmanın adı.
Teymur - Qüdrətli, müzəffər, qüvvətli, möhkəm, dəmirdən.
Teymilla - Tanrının xidmətçisi.
Teyyub - Xoş, ürəyəyatan.
Tezay - Tez çıxan ay.
Tezcan - (Tür.) Təlaşlı, həyəcanlı, gözləməyə dözə bilməyən, səbrsiz. -Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Tezqan - (Tür.) Qanı qaynayan, həyəcanlı kimsə.
Təbəri - (Ər.) Böyük İslam tarixçilərindən biri.
Təbəssüm - (Ər.) Gülümsəmə.
Təbrik - Təbrik, bərəkət.
Təbriz - Inam.
Təhiyyə - (Ər.) seafoodplus.info Salamvermə. seafoodplus.info duaetmə. seafoodplus.infoılıq. 4.Mülk, mülikiyyət.
Təhmasib - Sağlam, güclü.
Təhminə - Güclü, qüvvətli, nəhəng.
Tələt - (Ər.) Görkəm, zahir, sifət, üz, çöhrə, üz gözəlliyi. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Təmizcan - (Tür.) İçi təmiz olan kimsə.
Təmizxan - (Tür.) Yaxşı ixtisaslı lider.
76
Tənzil (Tənzilə) - (Ər.) Bir şeyin bir miqdarını çıxarmaq. * Endirmek, endirilmək, endirilən, aşağı endirmək. *
Quran-ı Kərimin vəhy vasitəsi ilə Peyğəmbərimizə (s.ə.s.) endirilməsi. Tədricən endirmə. (Birdən endirməyə
'Nazil', parça -parça endirməyə də 'Tənzil' deyilir.)
Təranə - Musiqi, melodiya.
Tərcan - (Tür.) 1.Gənc, təzə, cavan. 2.Qırmızı buğda. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Tərxan - Hakim, basçı, hökmdar.
Tərif - Nadir, qeyri-adi.
Tərlan - (Tür.) Sarı rəngli, böyük pencəli, qartala bənzəyən bir quş.
Təsliyə - (Ər.) Təsəllivermə,qvutma.
Təşkilat - İctimai birlk, dövlət idarəsi.
Təşnə - (Fars.) Susamış, çox istəkli.
Təşnədil - (Fars.) Can və könüldən istəkli.
Təşrifə - (Ər.) Şərəfləndirmə, şərəflənmə.
Təvəkkül - 1.Öz işini Allahın öhdəsinə qoyma, Allaha tapşırma, hər şeyi Allaha buraxaraq, mühakiməyə
boyunəyməVəkalət, ixtiyarUmma. 4.Güman, təvəkkül.
Tofiq - Uğur, xoşbəxtlik.
Toğrul - Qüdrətli, şahin.
Tokay - Zərbə endirəm, döyüşçü.
Tomris - (Yun.) seafoodplus.infoə, Fars kralı II. Keyxosrov ilə döyüşmüş olan Massagetlərin məşhur kraliçası.
2. Dəmir. 3.Həyat verən.
Tovuz - İstənilən gözəl, arzuolunan gözəl.
Tuday - (Monqol.) Göy qovşağı.
Tuğan - Şahin.
Tunay - (Tür.) Gecə görünən ay.
Tuncay - seafoodplus.info, hündür. 2. Bürünc ay.
Turab - Torpaq.
Tural - Yaşamaq, mövcud olmaq, əbədi, ölməz, qalib gələn.
Turan - 1.Gözəl, incə. 2.Vətən. 3.Türk torpağı.
Turay - Görünən ay.
Tutu - (Fars.) seafoodplus.infoşu növündən bir quş. seafoodplus.infoışmağı sevən, çox danışan. 3.Gözəl, zərif, incə, şirindil.
Tükəzban - Xanım, qadın.
Türfə - seafoodplus.infoılmayan,nadir, misli-bərabəri olmayan. 2.Qəribə əcaib.
Türkan - Türk sözünün farsca cəmi, türklər deməkdir.
Türkay - Türk ayı.
Türkcan - (Tür.) Seviən Türk.
Türkel - Türk torpağı, türk xalqı.
Türkər - Türk igidi, türk əsgəri.
Türksən - (Tür.) Şən və xoşbəxt Türk mənasında.
77
U
Ucal - Ucalmaq, yüksəlmək.
Uğur - Müvəffəqiyyət, uğur.
Uğurcan - (Tür.) Uğurlu, xeyirli kimsə.
Uğurxan - (Tür) Xeyirli lider.
Ulduz - (Tür.) seafoodplus.infoələri göydə çılpaq gözlə işıqlı bir nöqtə olaraq görülən göy cisimi. seafoodplus.info nöqtədən ətrafa
beş və ya daha çox çıxıntısı olan bucaqlı. 3.Bəxt, taleh. seafoodplus.infoşəsində çox parlamış kimsə və daha çox
parlamış kimsə, kino sənətçisi. 5.Şimal (dənizçilik).
Ulduzə - Ulduz.
Ulduzxan - (Tür.) Ulduzların xaqanı.
Ulucan - (Tür.) Ərdəmli, hörmətli, uca insan.
Uluxan - (Tür.) Böyük, hörmətli hökmdar.
Ulus - Millət, xalq.
Uluslu - (Tür.) Uca, müqəddəs su.
Ulusoy - (Tür.) Ulu, uca, soylu.
Umar - (Tür.) 1.Çarə, çıxış yolu. 2.Həyatı. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Umay - (Tür.) seafoodplus.info kitabələrində keçən, uşaqları və heyvanları qoruduğuna inanılan Tanrı tərəfindən.
2.Dövlət quşu. - Ad olaraq istifadə edilməz.
Umay - Xoşbəxtlik quşu.
Umnisə - Xanim.
Umud - İstək, arzu.
Umur (Tür.) 1.Ədəb. 2. Məlumat. 3.Təcrübə. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Unay - Ayın səsi.
Urman - Yaxşı yarpaqlı və iynəyarpaqlı meşə. ( İran mənşəli sözdür. Slavyan dillərində də var).
Urfan - bilik, sənət, incəsənət.
Uruz - Ən yüksək titul.
Usama - Şir, aslan.
Uzman - (Tür.) Müəyyən bir iş ya da mövzuda məlumat, fikir və bacarığı olan kimsə. - Kişi və qadın adı
olaraq istifadə edilir.
Ü
Übey (Übeydə) - (Ər.) Tanrının xidmətçisi, kiçik kölə, köləcik. Səhabələrin istifadə isimlərdəndir. Ubeydə b.
əl-Cərrah.
Übeydulla - Allahın kiçik qulu.
Ulduz - Məşhur, görünən.
Ülfər - (Ər.) Böyük su, çay. -Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Ülfət - (Ər.) seafoodplus.infoışma, qaynaşma, ünsiyyət. 2.Görüş, danışmaanlaşm Yaxınlıq. seafoodplus.infoq, sevgü, yoldaşlıq.
3.Həmrəylik, yekdillik. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir..
Ülkər - (Tür.) Buğa bürcündə yeddi ulduzdan biri, Bəxt ulduzu, Yeddi qardaş ulduzu - Kişi və qadın adı
olaraq istifadə edilir.
78
Ülvi (Ülviyə) - (Ər.) Yüksək, uca, mənəvi quruluşu ön plana çıxa bilən, saf, təmiz, ali, mənəviyyatlı, göylə
bağlı olan, səmavi, əzəmətli.
Ülviyyə - Yüksək, uca, ali; mənəviyyatlı, göylə bağlı olan; ilahi, səmavi.
Ümid - (Tür.) Ummaqdan doğan, güvən duyğusu, ümid. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Ümidvar - Anadan doğulan uşaqların ölməməsi ümidlə qoyulan adlardandır.
Ümman - (Ər.) Ulu, böyük, əngin dəniz, okean; məc: geniş, əngin - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Ümmət - (Ər.) Bir peyğəmbərə inananların hamısı. İslam dininə bağlı olanların hamısına verilən ad.
Ümmülbanu - Banunun - xanımın anası.
Ümran - seafoodplus.infoıq, abad. 2.Tərəqqi, mədəniyyət. seafoodplus.infoşbəxtlik, rifah, şenlik, şən həyat.
Ünlü - (Tür.) Tanınmış, adı eşidilmiş, şöhrətli, şanlı. - Kişi və qadın adı olaraq istifadə edilir.
Ünsi - (Ünsiyyə) (Ər.) seafoodplus.infoışmış, dost olmuş. seafoodplus.infoş, dost.
Ünzilə - (Ər.) Göndərilmiş, endirilmiş, nazil olunmuş.
Üzeyir - Ərəbcə "üzr" sözünün kiçildilmiş biçimidir. Üzr istəmək, üzürlü hesab etmək, bağışlamaq. seafoodplus.info,
qiymətli, əziz seafoodplus.info-ı Kərimdə adı keçən, peyğəmbər olub olmadığı mövzusunda ixtilaflı görüşlər olan
adam. Tövbə surəsi: ayədə adı keçir.
V
Vabil (Vabilə) - (Ər) İri damlalı yağış.
Vacibə - (Ər.) Edilməsi lazım olan.
Vacid (Vacidə) - (Ər.) seafoodplus.infoa gətirən, yaradıcı, çıxaran. seafoodplus.infoı, zəngin.
Vadim - (Köhnə rus adı) İğtişaşçı, mübahisə edən, günahlandıran, böhtançı və höcət adam, sübut edən
Vafi (Vafiyə) - (Ər.) Yetər, tam. Sözündə duran, sözünün ağası.
Vafiq - (Ər.) seafoodplus.infoçi, nümayəndə, rəsul. 2.Müvəffəqiyyət qazanan, xoşbəxt olan.
Vafir - (Ər.) Çox, bol.
Vahad - (Ər.) Səhra ortasında suyu və yaşıllığı olan yerlər. Vahalar.
Vahid (Vahidə) - (Ər.) Bağışlayan, bağışlayandıseafoodplus.info, tək, Yeganə,tənha, yalqız. Allahın sıfətlərındəndır.
Vahiddin - (Ər.) Tək din, dinin təkliyi.
Vaid - (Ər.) Birini yaxşılığa sövq və pislikdən uzaqlaşdırmaq üçün qorxutma, qorxutma.
Vail - (Ər.) Sığınacaq, xilas. - Səhabə adlarındandır: Vail b. Hücr.
Vaiz (Vaizə) - (Ər.) Dini öyüd-nəsihətdə olan kimsə.
Vaqif - (Ər.) 1. Bir şeyi əldə edən, bir işdən xəbərli olan, bilikli, dərin məlumatlı, gözüaçıq, xəbərdar, agah.
2. Duran, ayaq üstə duran.
Valeh - seafoodplus.infoşan, yanan, valeh olma. seafoodplus.infoətə düşmüş, çaşıb qalmış. 3.Vürğün, ehtirasa düşmüş.
Valid - seafoodplus.infoyn, ata. seafoodplus.info anadan olan.
Validə - Ana.
Vamiq (Vamiqə) - (Ər.) seafoodplus.infoən, sevgili, aşiq. seafoodplus.infoıq ilə Azra əhvalatının kişi qəhrəmanı.
Varid (varidə) - (Ər.) 1.Gələn, vasil olan, çatan. 2 Bir şey haqqında çıxan, deyilən.
79
Varis - (Ər.) 1.Cənab-ı Haqqın 99 adından biri. Mal və mülkün, bütün dəyərlərin son və gerçək sahibi uca
Allah. seafoodplus.info sözü, müsəlmanlar nəzərdə tutularaq də istifadə edilmişdir. seafoodplus.info, özünə miras düşən.
Vasif (Vasifə) - (Ər.) 1.Vəsfedən, izah edən, tərifləyən, vəsfləndırən. Bir kimsə və ya şeyi başqalarından
ayıran özünə xas hal, (təbiəti, xüsusiyyəti). seafoodplus.info şeyin mahiyyəti, sifəti, təbiəti, xarakteri ilə bunların təsvir və
sayılması.
Vasil (Vasilə) - (Ər.) 1.Çatan, qovuşan, yetişən. Nədən, səbəb. 2.Əlverişli vəziyyət. seafoodplus.infoşma, yaxınlaşma,
ayrılmaz dostluq. 4. Rəsulullahın cənnətdəki mövqeyi. - Maidə surəsi ci ayədə keçməkdədir
Vasim - Gözəl, qəşəng, nəfis, zərif.
Vazeh - Açıq, aydın, aşkar.
Venera - seafoodplus.info
Veysəl - (Ər.) Əslı Üveysdir. Kurd mənasında. Veysel Qarani: Rəşid xəlifələr dövründə Şamdan Mədinəyə
gələrək yaşamış, Mədinə-i Münəvvərədə etibarlı bir həyat sürmüş. Hədis-i şəriflərdə təriflənmiş məşhur vəli.
Siffin döyüşündə şəhid olduğu deyilir.
Veysi - (Ər.) Yoxsul, möhtac. Veysi:- Türk şairi, yazıçı.
Vezimə - (Ər.) Beytullaha göndərilən hədiyyə, ərməğan.
Vəcid - (Ər.) 1. Bir şeyin gözəlliyi qarşısında özünü itirəcək dərəcəyə gəlmək, coşqulanmaq. seafoodplus.info