Siroz, karaciğerin sağlıklı dokusunun skar dokusu ile yer değiştirdiği ve geri dönüşümsüz hasar aldığı karaciğer hastalıklarının son evresinde görülen bir hastalıktır. Sağlıklı karaciğer dokusunun yerini skar dokusu aldığından karaciğer fonksiyonları azalır. Görevlerini uygun bir şekilde gerçekleştiremez. Birçok karaciğer hastalığı tipi; sağlıklı karaciğer hücrelerine hasar verir, hücrede inflamasyona ve hücre ölümüne sebebiyet verirler. Kalan karaciğer dokusu hücre onarımı yapmaya çalışır. Onarım sürecinde karaciğer, skar dokusu ve fibröz yapılarla iyileşmeye çalışır. Ancak skar dokusu karaciğere gelen kan akımını kısıtlar. Siroz evreleri ilerledikçe karaciğerdeki skar dokusu oranı artar. Karaciğer; besinleri işleme, hormon üretme, ilaç ve toksinleri vücuttan uzaklaştırma gibi becerilerini kaybeder. Ayrıca karaciğer tarafından salgılanan protein ve enzimlerin üretimi de azalır. Sirozun geri dönüşü yoktur, skar dokular iyileştirilemez. Eğer siroz erken teşhis edilirse karaciğere verilen hasar kısıtlanabilir. Son evre siroz hayatı tehdit edici bir durumdur. Karaciğer nakli gerektirir.
Siroz tek bir nedene ve patofizyolojiye sahip bir hastalık değildir. Karaciğer hücrelerine hasar veren her hastalığın son aşaması olarak kabul edilir. Sirozun en yaygın nedenleri sırasıyla şunlardır:
Daha az yaygın olan siroz sebepleri ise:
- Alfaantitripsin eksikliği: Karaciğerde anormal proteinlerin birikmesine sebep olur.
- Hemokromatozis: Karaciğerde aşırı demir birikimi anlamına gelen bir hastalıktır.
- Wilson hastalığı: Karaciğerde aşırı bakır birikimi ile kendini gösteren bir hastalıktır.
- Kistik Fibroz: Yapışkan ve kıvamlı mukusun karaciğerde birikmesidir.
- Glikojen depo hastalıkları: Karaciğerin karbonhidratların depo formu olan glikojeni yıkamadığı veya depolayamadığı hastalıklardır.
- Alagille Sendromu: Normalden daha az miktarda safra kanalı bulunmasıdır. Safranın akımında problem vardır. Sarılığa sebep olur.
Karaciğer hastalıklarından siroza hastalığına ilerleme aşama aşama gerçekleşir. Karaciğer hasarı devam ederse hücreler ölmeye başlar. Çok nadir olarak bazı şiddetli vakalarda siroza çok hızlı bir ilerleyiş söz konusu olabilir.
Yaygın bir karaciğer hasarı söz konusu olmadığı sürece siroz hastası, hastalığının farkında olmayabilir ve hiç şikayeti olmayabilir. Ancak karaciğer hasarı vücut tarafından kompanse edilemeyecek büyüklükte ise belirti ve bulgular görülür. Bu belirtiler aşağıdaki gibidir:
- Çabuk yorulma
- Kolay morarma ve kanama
- İştah kaybı
- Bulantı
- Bacaklarda, ayak bileğinde ve ayaklarda şişkinlik (ödem)
- Kilo kaybı
- Kaşıntı
- Sarılık
- Karında sıvı birikmesi (assit)
- Ciltte örümceğimsi damar yapıları
- Avuçlarda kızarıklık
- Erkeklerde meme büyümesi (jinekomasti)
- Hepatik ensefalopati geliştiğinde bilinç bozukluğu
Hasta yukarıda sıralanan şikayetlerle doktora başvurduğunda hastadan sirozun sebebine yönelik tıbbi hikaye alınır ve fizik muayenesi tamamlanır. Hastanın öyküsünde özellikle alkol kullanımı, yasa dışı ilaç kullanımı, hepatit ve sarılık sorgulanır. Tıbbi hikayeye yönelik kan testleri istenir. Karaciğer enzim seviyeleri, hepatit markerları, bilirubin seviyesi, otoantikor varlığı ve alfa fetoprotein hormonuna bakılır.
Görüntüleme yöntemleriyle karaciğerin büyüklüğü, şekli ve dokusu incelenir. Karaciğeri görüntülemek için bilgisayarlı tomografi, manyetik rezonans görüntüleme ve ultrasonografi istenebileceği gibi safra patolojilerinden şüphe ediliyorsa safra kanallarını daha detaylı görüntülemek için endoskopik retrograd kolanjiopankreatografi istenebilir. Transient elastografi adı verilen özel ultrasonografi yöntemiyle karaciğer dokusundaki skar oranı ile ilgili bilgi edinebilir.
Karaciğerden biyopsi (örnek parça) alınarak siroz tanısı konfirme edilir. Ayrıca biyopsi, sirozun sebebini ortaya koyabilir ve kansere ilerleyip ilerlemediğini belirtebilir.
Siroz semptomlarının varlığına göre kompanse ve dekompanse siroz olmak üzere iki evrede incelenir. Eğer yeteri kadar erken teşhis edilirse dekompanse sirozun kompanse siroza dönüşü mümkündür. Bu iki evre şu şekildedir:
- Kompanse siroz evresi: Siroza dair semptomların görülmediği ve hastanın şikayetinin omadığı evredir. Karaciğerde skar dokusu vardır ancak semptoma yol açacak kadar ilerlememiştir.
- Dekompanse siroz evresi: Sarılık ve karında sıvı birikmesi (assit) gibi semptomlar bu evrede kendini gösterir. Çok ciddi bir evredir. Erken tanı ve teşhiste geri dönüşü mümkündür ancak geç kalınmışsa tek seçenek karaciğer naklidir. Hayatı ciddi oranda tehdit eder.
Sirozu tamamen geri döndüren kesin bir tedavi yoktur. Karaciğerin aldığı kalıcı hasarı azaltmak, sirozun ilerlemesini engellemek ve hastayı rahatlatmak amacıyla bazı tedaviler verilebilir. Sirozun sebebine ve evresine göre tedavi doktor tarafından belirlenir.
Alkol tüketimine bağlı sirozda ilk yapılması gereken alkol kullanmayı bırakmaktır. Obezite ve diyabet hastalığında doktor tarafından kilo verilmesi önerilebilir. Siroza bağlı olarak karında sıvı biriktiğinde ve ödem oluştuğunda düşük sodyum diyeti yapılmalıdır.
Karaciğer kanlanmasında önemli bir yeri olan portal vende basınç artışı (portal hipertansiyon) durumunda basıncı düşüren beta bloker ve nitrat grubu ilaçlar tercih edilirken hepatit gibi enfeksiyon durumlarında antiviral tedaviler tercih edilir.
Yaşam tarzı değişikliklerinin ve ilaç tedavisinin işe yaramadığı noktada hasta için tek tedavi karaciğer naklidir. Canlı donörden veya kadavradan nakil gerçekleştirilebilir.
yılında yapılan bir meta analiz çalışması; kadınların miktardan bağımsız olarak alkol kullanımının siroz riskini artırdığını, erkeklerin ise günde bir içkiden fazla içmesinin siroz riskini topluma göre artırdığını belirtmektedir. Bunun nedeni erkek vücudunun alkolü kadın vücuduna göre alkolü daha iyi metabolize etmesidir. Alkol için güvenli bir doz yoktur.
Karaciğer hücrelerinin hasar görmesi ve inflame olmasına hepatit denir. Hepatit, karaciğer hücresinin inflamasyonu anlamına gelir ve karaciğer hücresinde inflamasyon başlatan her şey hepatite sebep olabilir. Bu hasar; ilaçlar, toksinler, alkol, kalıtsal hastalıklar, metabolik hastalıklar ve viral enfeksiyonlar tarafından verilebilir. Hepatite yol açan birçok mikroorganizma vardır ancak başlıca sorumlusu hepatit A, B, C, D ve E virüsleridir. Bunlardan sadece hepatit B ve C virüsleri kronik hepatite sebep olur.
Sirozun en ciddi komplikasyonu portal hipertansiyondur. Karaciğer kanlanmasında çok önemli rolü olan portal venin basıncının yükselmesidir. Kan dolaşımı engellendiği için özofagusta, midede ve bağırsaklarda varisler oluşur. Özellikle özofagus varislerinin kanama olasılığı çok yüksektir. Hasta kaybedilebilir. Diğer siroz komplikasyonları; malnütrisyon, karaciğer kanseri, karaciğer yetmezliği ve hipersplenizmdir.
Siroz bir kanser çeşidi değildir ancak karaciğer kanseri olan hastaların çoğunda siroz da vardır. Siroz, karaciğer kanser riskini 20 kat artırır.
Siroz, hepatit ve kronik alkolizm gibi çok sayıda karaciğer hastalığı ve probleminin neden olabildiği bir karaciğer hastalığıdır. Karaciğer üzerinde nedbe olarak da bilinen skarlaşmanın son evresi olarak da tanımlanabilir.
Peki, siroz hastalığı nedir? Karaciğer, hastalık, aşırı alkol kullanımı veya farklı bir nedenle her zarar gördüğünde, kendi kendisini iyileştirmeye çalışır. Bu süreçte skar denilen yara dokusu oluşmaktadır. Siroz ilerledikçe, daha fazla skar dokusu oluşur ve karaciğerin görevlerini yerine getirmesi zorlaşmaya başlar. İlerleyen siroz, insan yaşamını tehdit altına almaktadır. Primer biliyer siroz ise, bağışıklık sisteminin karaciğere ve karaciğer içerisindeki safra yollarına saldırmasıyla oluşmaktadır.
Sirozun doğurduğu karaciğer hasarı genellikle geri alınamaz olur. Fakat, karaciğerdeki siroz erken teşhis edilebilirse, siroza neden olan etken tedavi edilip ortadan kaldırılabilir ve sirozun ilerlemesi sınırlandırılabilir.
Siroza bağlı karaciğer hasarı, belli bir seviyeye gelene kadar herhangi bir siroz belirtisi veya semptom göstermeyebilir. Ortaya çıkmaya başlamasından itibaren görülen sirozun belirtileri şunlardır:
Yukarıda ye alan belirtilerden birisini ya da birden fazlasını görüyorsanız, bir doktora görünmeniz gerekmektedir.
Çok sayıda farklı hastalık ve durum, siroza neden olabilmektedir. Genel olarak siroz nedenleri şunlardır:
Siroz hastalığına yakalanmak için belli başlı risk faktörleri vardır. Araştırmalar, bu risk faktörlerinden bir ya da birkaçını taşıyan insanların daha fazla siroz olduğunu ortaya koymaktadır. Bu risk faktörleri şunlardır:
Siroz hastalarının başına gelebilecek belli başlı komplikasyonlar vardır. Bu komplikasyonlar şöyle sıralanabilir:
Sağlıklı bir karaciğer için aşağıda yer alan adımları uygulayabilirsiniz:
Eğer siroz olma korkusu yaşıyorsanız, riskleriniz ve bu riskleri nasıl azaltabileceğiniz konusunda doktorunuza danışın.
Erken evrede olan hastalarda genellikle sendrom görülmez. Genellikle siroz hastalarında ilk teşhis rutin bir kan testi esnasında yapılır. Teşhisi doğrulamak adına bir takım laboratuvar ve görüntüleme testleri istenir.
Doktorunuz, karaciğerinizde bir problem olduğun şüphe duyarsa, aşağıda yer alan testleri isteyecektir:
Sirozunuz varsa, doktorunuz sizden bazı rutin testler yaptırmanızı isteyecektir. Bu testleri belli aralıklarla tekrar tekrar yaptırmanız gerekecektir. Çünkü boğazda ya da midede çıkabilecek varisler ya da karaciğer kanseri açısından risk altındasınızdır ve bunların erkenden teşhis edilmesi çok önemlidir.
Siroz tedavisi, sirozun nedenine odaklanır. Bu nedenin ortadan kaldırılması, karaciğerdeki hasarın ilerlemesinin durmasını sağlar. Öte yandan, sirozdan kaynaklı olarak ortaya çıkan semptomlar ve komplikasyonlar da tedavi edilerek önlenmeye çalışılır.
Hastalığın erken evresinde altta yatan sebeplerin tedavi edilmesiyle birlikte, karaciğerin gördüğü hasar en aza indirilebilir. Tedavide uygulanabilecek seçenekler şunlardır:
Doktorunuz, vücudunuzda aşırı sıvı birikmesi, yüksek tansiyon, enfeksiyon ve kanda toksin birikimi gibi komplikasyonlara karşı iyileştirici ya da kontrol edici tedaviler uygulayabilir. Öte yandan, artan karaciğer kanseri riskine karşı düzenli testler yaparak, riski en alt seviyede tutar.
İlerleyen siroz vakalarında karaciğer nakli bir seçenek haline gelir. Sirozun son evresinde karaciğer çalışmayı bırakır. Böyle durumlarda karaciğer nakli tek çare olur. Karaciğer nakli, genellikle öldükten sonra organ bağışına izin veren kişilerden alınarak yapılır. Karaciğer nakli öncesinde oldukça kapsamlı testler yapılır. Burada amaç, hastanın bedenini yeni karaciğeri kabul edip etmeyeceğini belirlemektir. Avicenna Ataşehir Hastanesi uzman hekimleri, bu hastalığın teşhisi ve tedavisi için hastalarına sağlık hizmeti sunmaktadırlar.
Siroz hastalığı, zehirli ve toksik atıkların karaciğerden temizlenememesi ya da zor temizlenmesi nedenli ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Siroz nedir ve neden olur sorusu pek çok kişi tarafından oldukça merak edilen ve araştırılan konular arasında yer alıyor. Peki, siroz nedir, neden olur? İşte, Siroz hastalığı belirtileri ve tedavisi ile ilgili bilgiler
Siroz nedir?
Siroz, hepatit gibi karaciğeri etkileyen durumlardan kaynaklanan diğer hasar aşamalarından sonra ortaya çıktığı için bazen son dönem karaciğer hastalığı olarak adlandırılır.
Sirozunuz olduğunda bile karaciğeriniz çalışmaya devam edebilir. Bununla birlikte, siroz sonunda karaciğer yetmezliğine yol açabilir ve yaşamı tehdit edebilecek ciddi komplikasyonlar yaşayabilirsiniz. Tedavi sirozun kötüleşmesini durdurabilir.
Siroz neden olur?
Sirozun en yaygın nedenleri şunlardır:
Siroz belirtileri nelerdir?
Sirozun erken evrelerinde herhangi bir semptomunuz olmayabilir.
Karaciğeriniz daha fazla hasar gördükçe şu belirtiler ortaya çıkar:
Siroz kötüleşirse, semptomlardan ve komplikasyonlardan bazıları şunlardır:
NOT: Sirozunuz olabileceğini düşünüyorsanız, mutlaka bir hekime görünün.
Siroz tedavisi
Şu anda sirozun tedavisi olmamakla birlikte, semptomları ve herhangi bir komplikasyonu yönetmenin ve ilerlemesini yavaşlatmanın yolları bulunuyor.
Siroza yol açan sorunu tedavi etmek (örneğin, hepatit C'yi tedavi etmek için anti-viral ilaçlar kullanmak ) sirozun kötüleşmesini durdurabilir.
Alkolü azaltmanız veya bırakmanız ya da fazla kilonuz varsa kilo vermeniz önerilebilir.
Alkolü bırakmak veya kilo vermek için yardıma ihtiyacınız varsa, bir doktor destek almanıza yardımcı olabilir .
Karaciğeriniz ciddi şekilde hasar görmüşse, tek tedavi seçeneği karaciğer nakli olabilir.