Önce Kahramanmaraş merkezli 10 ili doğrudan etkileyen depremler, ardından Hatay’daki müstakil sarsıntılar… Asrın felaketini yaşayan Türkiye bir yandan depremle ilgili hasar tespit çalışmalarına devam ederken diğer yanda da benzer felaketlerin yaşanmaması için ne tür adımlar atılabileceği meselesini yüksek sesle tartışıyor.
Enkaza dönen binaların ardından en önemli gündem maddelerinden biri de deprem izolatörleri… Herkesin aklında benzer sorular var. Bu sistemin kurulması çok mu pahalı, mevcut bir binaya sonradan izolatör eklenebiliyor mu, belli bir süreden sonra değiştirilmesi zorunlu mu, bakım ve onarımı nasıl oluyor gibi hususlar akla ilk gelenler.
Tüm bu soruların yanıtını Türkiye’de yerli imkanlarla deprem izolatörü üreten ilk ve tek firma olan Teknolojik İzolatör Sistemleri (TİS) Genel Müdürü Uğurcan Özçamur ile inşa süreci devam eden İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Çapa Yerleşkesi Hastanesi’nin inşaatında konuştuk.
Sismik izolatör nasıl çalışıyor?
Özçamur, kamuoyunda deprem izolatörü ya da sismik izolatör olarak adlandırılan deprem yalıtımıyla ilgili önce genel bir çerçeve çiziyor. Sistemin çalışma mantığının aslında çok basit olduğundan bahsedip yapının temeliyle kendisi arasına bir takım özel cihazlar yerleştirdiklerini anlatıyor.
Cihazlar yapıyı temelinden tamamen ayıracak şekilde yani düşey taşıyıcı kolonların her birine 1 adet olacak şekilde uygulanıyor. Bu cihazlar yapının kendi ağırlığını taşıyabiliyor ve yatay yönde de oldukça esnek davranabiliyor.
“Bir sarsıntıda deprem hareketini bu cihazlar kendi içerisinde karşılıyor ve yapının bir nevi ‘deprem savunmasını’ yapıyor. Sadece kiriş, kolon gibi yapısal elemanları değil içerdeki tüm bileşenleri korunuyor” cümleleriyle süreci özetliyor Özçamur.
Dünyada üretebilen firma sayısı oldukça az
Dünyada deprem izolatörü üretebilen 12 ya da 13 firma olduğunu söylüyor Özçamur. Anlattığına göre Türkiye’de yerli imkanlarla deprem izolatörü üretilmeden önce ithal edilen ürünlerin fiyatları oldukça yüksekmiş. TİS’in yerli üretim hamlesinden sonra yabancı firmalar Türkiye’ye satmak istedikleri ürünlerin fiyatın yüzde arasında indirime gitmiş.
“Ülkemizde biz üretime geçmeden de bu sistem kullanılıyordu ancak çok nadirdi” diyor Özçamur ve “Biz yerli olarak bu sistemi üretip maliyetleri düşürünce süreç farklı ilerlemeye başladı. Daha ulaşılabilir bir teknoloji oldu sistem. Haliyle kullanım sayısı da arttı” bilgisini paylaşıyor.
Deprem bölgesindeki izolatörler tam not aldı
Kahramanmaraş merkezli olan ve 10 ili etkileyen deprem çok büyük bir alana yayıldı. O bölgede sismik izolatöre sahip yapıların durumunu soruyoruz. Bilindiği üzere başta hastaneler olmak üzere kimi kamu kurumlarında bu sistem zorunlu tutuluyor.
Maraş, Malatya ve Hatay Dörtyol’daki devlet hastaneleri örneğini anlatıyor Özçamur:
“Malatya’da depremlerin ardından bölge halkı hastaneye akın etmiş. ‘En güvenli yer burası’ algısı vardı. Bizim deprem bölgesinde izolatör sistemini kurduğumuz 8 hastane bulunuyor. Hepsini tek tek inceledik. Sistem görevini başarıyla yerine getirdi ve hepsi tam not aldı.
Deprem bölgesindeki hastanelerde kurulu sismik izolatörlerin verilerini de inceledik. Kiminde santimetre hareket olmuş kiminde 25 santimetre. Sistem güçlü sarsıntıya rağmen üzerine düşeni yaptı ve kimsenin burnu bile kanamadı.”
Eski yapılara deprem izolatörü koymak mümkün mü?
Deprem bölgesinde kimi yeni kimi eski kimi müstakil kimi site fark etmeksizin çok farklı yapıların yıkılması korkuyu da artırdı. Özellikle İstanbul’da ortak soruların başında ‘Mevcut apartmanımıza deprem izolatörü yaptırabilir miyiz?’ geliyor.
Uğurcan Özçamur’a göre eski yapıların bu sistemle güçlendirilmesi teoride mümkün ancak gerçekte uygulaması çok zor. Bu sistemin kurulması için ciddi mühendislik hesaplamaları gerekiyor. “Bir binada var olan kusurları deprem izolatörüyle örtemezsiniz. Mecbur kalınırsa yapılabilir mi? Evet yapılır. Ancak beklediğiniz performansı sağlayamama ihtimali bir hayli yüksek” diyor.
Deprem izolatörü kurulması planlanan yapılarla ilgili bir diğer önemli nokta da bu binaların bitişik nizam olamayacağı gerçeği. Bitişik nizam apartmanlarda hareket alanı olmadığı için izolatör sisteminin kullanımı mümkün değil.
Deprem izolatörünün maliyeti ne kadar?
Sistemle ilgili genel çerçevenin ardından en kritik sorulardan birine geliyoruz… Bir binaya deprem izolatörü koymanın maliyeti ne? Bu sistemin olduğu yapılar çok pahalı olmak zorunda mı?
Uğurcan Özçamur’a göre günümüz koşullarında fiyatlar düşünüldüğünde deprem izolatörüne sahip bir binada oturmanın maliyeti oldukça makul:
“Bu sistem projeye özel tasarlandığı için birim fiyatı çok değişken olabiliyor. Ama biz kaba bir hesapla şunu söylüyoruz. Arsa payını hariç tutarsak bir binanın yapım maliyetinin yüzde 10’unu aşmıyor bu sistemin kurulması. Arsa payını da eklerseniz zaten bu oradan daha da aşağı düşüyor.
Maliyet meselesinin yanında en önemli hususlardan biri de zaman. Zemin etüdü bittikten sonra proje süresine ortalama 4 ay eklenmesi gerek.
Şu anda deprem yalıtımlı bir bina projesi yaptırmak istediğinizde tecrübeli proje firma sayısı yok denecek kadar az. Bu işi yapabilecek tecrübeli mühendis sayısı da çok sınırlı. Bu tür yeni teknolojilerin üniversite eğitiminden başlanarak verilmesi şart.”
Deprem izolatörü zorunlu olabilir mi?
Bu sistemle ilgili en çok merak edilen konulardan biri de depremin ardından ne olduğu sorusu. Anlatılanlara göre sistem depremin ardından da normal çalışmaya devam ediyor. Tek kullanımlık ya da depremle birlikte kullanılamaz hale gelecek diye bir durum yok. Uğurcan Özçamur, izolatörlerin ömrünün bina ömrüyle eşdeğer olduğunu söylüyor.
“Deprem izolatörü zorunlu olmalı mı?” sorumuza “Kriz anında görev üstlenecek kamu binaları için evet ama bütün yapıları kapsayan bir zorunluluk ne kadar makul bu tartışılır. Bunun yerine yurtdışında gördüğümüz gibi teşvik örnekleri ya da KDV’nin düşürülmesi gibi adımlar atılabilir” diyerek sözlerini tamamlıyor.
Kamera: İlyas Umut Özacar
Kurgu: Muhammed Enes Ertaş
Kahramanmaraş ve 10 ilde binlerce insanın ölümüne neden olan depremlerin ardından "sismik izolatör" gündemin başlıca konularından biri haline geldi. Depremin yıkıcı etkisini ve kuvvetini en aza düşürerek oluşabilecek hasarların önüne geçen sismik izolatör, hayati açıdan büyük bir önem taşımaktadır. Peki sismik izolatör nedir? Sismik izolatör sonradan yaptırılabilir mi? Deprem izolatörü hakkında tüm detaylar
Kahramanmaraş merkezli ve şiddetindeki yıkıcı depremler, tüm Türkiye'yi yasa boğdu. Binlerce kişinin yaşam mücadelesi verdiği deprem bölgesinde yardımlar tüm hızıyla devam ederken 'sismik izolatör' kullanımın önemi bir kez daha gündeme geldi. Büyük bir yıkım ve enkazın oluştuğu bölgede deprem izolatörünün kullanıldığı binaların 2 büyük depremde de hasar almadığı gözlemlendi. 10 ili yerle bir eden depremlerde önlem alınan binaların zarar almaması üzerine vatandaşlar "Sismik izolatör sonradan yaptırılır mı? Sismik izolatör fiyatları ne kadar?" şeklindeki sorulara yanıt aramaya başladı. İşte sismik izolatör hakkında bilinmesi gerekenleri sizler için tek tek açıkladık.
İLİŞKİLİ HABERDepremde evin güvenli odası hangisi? Depremde evin en güvenli yeri neresidir?
SİSMİK İZOLATÖR NEDİR? SİSMİK İZOLATÖR NE İŞE YARAR?
Depremin şiddetini minimum seviyeye indiren sismik ya da deprem izolatörü, yapının taşıyıcı sistemleri arasına yerleştirilerek deprem ile yapı arasındaki direkt temasın kesilmesini sağlamaktadır.
Sismik İzolatör
Yapının salınım periyodunu artırarak yıkıcı özellik taşıyan kritik bölgeden uzaklaşmasını ve yatay deprem kuvvetlerinden minimum şekilde etkilenmesini sağlayan sismik izolatör sarsıntının yoğunluğunu yüzde 80'e kadar azaltabilmektedir.
Sismik İzolatör olan binanın farkı
Deprem esnasında alt yapı ve üst yapı arasında süspansiyon rolünü oynayan sismik izolatör, zeminden üst yapıya ulaşacak olan kuvvet aktarımını engellemektir.
SİSMİK İZOLATÖR KAÇ YIL KULLANILABİLİR?
Kimyasallar, pas, nem ya da güneş ışınları gibi yıpratıcı durumlara karşı dayanıklı olan sismik izolatör, ortalama 60 yıl kadar kullanılabilmektedir.
SİSMİK İZOLATÖR NE KADAR? DEPREM İZOLATÖRÜ FİYATI NEDİR?
Yurt dışından ithal edilen sismik izolatörün tanesi ortalama 6 bin dolardan satılmaktadır. Yapıdaki kolon sayısı, kat, zemin özellikleri ve binanın deprem bölgesinde olup olmadığı gibi faktörler sismik izolatörün fiyatında değişkenlik gösterebilir. 5 katlı bir bina göz önüne alındığında sismik izolatör için yaklaşık 5 milyon TL gibi bir ücret tablosu karşımıza çıkmaktadır.
Deprem İzolatörü
SİSMİK İZOLATÖR SONRADAN YAPTIRILIR MI? DEPREM İZOLATÖRÜ BİNAYA SONRADAN TAKTIRILABİLİR Mİ?
Deprem esnasında oluşabilecek tehlikeyi minimum seviyeye düşüren sismik izolatör, binaya sonradan yaptırılabilir. Ancak sismik izolatör yapılırken bazı şartları gözden geçirmek gerekiyor. Binanın yapım aşamasındaki şeması incelenerek uygun olabilecek yerlere yerleştirilmesi gerekiyor. Burada öncelikle yapının kolonlarının hidrolik krikolar yardımıyla askıya alınması zorunludur.
Deprem İzolatörü sonradan yaptırılır mı?
DEPREMDE HAYAT KURTARAN DAVRANIŞLAR
Depremde hayat kurtaran davranışlar
Kahramanmaraş merkezli 10 ilde meydana gelen 'asrın felaketi' olarak nitelendirilen depremde birçok hastane sismik izolatör sayesinde hasar almadı. Depremin gücünü ve kuvvetini düşüren sismik izolatör, deprem yüklerinin binaya etkisini azaltıyor. Kahramanmaraş depremi sonrası gündeme sismik deprem izolatörü geldi. Peki, Sismik izolatör nedir, ne işe yarar? Sismik izolatör sonradan yapılır mı, kaç şiddetinde depreme kadar dayanır?
, enerjiyi emecek ve bina üzerinde sönümleme tesiri oluşturacak formda icat edilmiştir. Bu sistem yapıya esneklik ve hareketin bir kısmını azaltır. Sismik izolatör ’lerde kullanılmaya başlandı fakat ’lerde sıkı kullanıma geçti.
Deprem sismik izolatörü ne işe yarar, nasıl çalışır?
Yapının taşıyıcı sistemleri arasına yerleştirilen sismik izolatörler, yapının salınım periyodunu artırarak yıkıcı özellik taşıyan kritik bölgeden uzaklaşmasını ve yatay deprem kuvvetlerinden minimum şekilde etkilenmesini temin ediyor. İzolatörler yapıda uygun görülen kata, kolonların ve betonarme perdelerin altlarına yerleştirilerek, yapının zemin ile olan direkt etkileşiminin önüne geçiliyor. Yatay kuvvetlerin etkisiyle hareket edebilen bu izolatörler, deprem anında çok yumuşak ama büyük salınımlar yaparak deprem enerjisini sönümlüyor ve böylece depremin yıkıcı etkisi üstteki taşıyıcı sistem elemanlarını etkilemiyor.
Sismik izolatör kullanmanın avantajları ve özellikleri neler?
İzolasyon sağlanması ve depreme karşı güçlü bir bina elde etmenin bir yöntemidir.
Bina içinde ki eşyaların zarar görmesini engeller.
Yapıya stabilizasyon sağlar.
Sismik enerjiyi dağıtmanın yoludur.
Deprem anında yapıdaki malzemelerin deformasyonunu engeller.
Deprem izolatörü sonradan binalara yapılır mı?
Deprem izolatörü yaşadığınız binaya takılabilir. Ülkemizde de birçok binada sismik izolatör mevcuttur. Ancak deprem izolatörü takarken şartlar önemlidir. Öncelikle kolonlar hidrolik krikolar yardımıyla askıya alınmalıdır.
Sismik izolatör fiyatları ne kadar?
Sismik izolatör sisteminin fiyatları değişkenlik göstermektedir. Yurt dışındaki fiyatlar ortalama 6 bin dolar civarlarındadır. Yurt dışında izolatörün tanesi ortalama 6 bin dolar seviyelerindedir. Ek olarak bir bina için en az 40 adet sismik izolatör gerekebilir. Bu da fiyat olarak bir bina için bin dolar yani güncel kurla milyon TL'ye denk gelmektedir.
Sismik izolatör özellikleri neler, depremde nasıl çalışır?
Sismik izolasyon sistemi, olmayan yapılar kendi ağırlıklarının 1/10'u kadar yük taşıyabiliyor. Bundan daha fazla yük gelmesi durumunda ise yapıda kalıcı deformasyonlar oluşuyor ve kolon-kiriş birleşim yerlerinde kırılmalar meydana geliyor. Fakat sismik izolasyona sahip olan yapılar bu değerin üstüne çıkabiliyor. Bunun nedeni de sismik izolatörlerin gelen yatay yükü azaltması oluyor.
Bu sistem, deprem anında üzerinde yer alan yapının sarkaç gibi küçük salınım yapmasını sağlar. Betonarme perdelerin ve taşıyıcı kolonların altına yerleştirilen sismik izolatörler, deprem anında sağa ve sola kayarak deprem etkisini azaltıyor. Bununla birlikte üst katların hissedeceği sarsıntıyı yüzde 80'e kadar azaltıyor.
Tüm bunların yanı sıra sahip olduğu kauçuk tabakalar sayesinde kimyasallar, pas, nem ve zararlı ultraviyole ışınlara karşı da dayanıklılığa sahip. Bu sayede de malzeme bozulmalarının önüne geçiyor ve 60 yıla yakın bir dayanıklılık gösteriyor.
Kahramanmaraş merkezli 2 büyük deprem nedeniyle Hatay, Adıyaman, Gaziantep, Malatya, Osmaniye, Adana, Diyarbakır, Kilis ve Şanlıurfa'da yıkım ağır oldu. 10 ili enkaza çeviren depremlerde can kaybı artmaya devam ederken bölgede arama kurtarma çalışmalarında zamanla yarışılıyor. Depremin 9. günde de mucizeler peş peşe geldi. Peki, depremde enkaz altında ne kadar, kaç gün sağ kalınabilir? İşte uzman görüşleri ve enkaz altında kalma süreleri.
Kahramanmara merkezli depremlerin ardndan deprem izolatörü aramalarnn Google'da hzla trmana geçtii görülüyor. Peki, bu sistem nedir ve ne vaadediyor? Hakknda neler biliniyor? Birlikte bakalm
Yüksek katl binalarda sismik kuvvetlerden kaynaklanan hasarlar önlemek için deprem izolasyonu (temel izolasyonu) sistemi kullanlabiliyor. Deprem izolasyonu sisteminde, alt yap ile üst yap arasna süspansiyon veya bir dizi tayc yatak yerletiriliyor. Sismik kuvvetler nedeniyle yer sallandnda süspansiyon, zeminden üst yapya kuvvet aktarmn engelliyor ya da azaltabiliyor.
Deprem izolatörleri, enerjiyi emecek ve bina üzerinde sönümleme etkisi yaratacak ekilde tasarlanmtr. Bu sistem ile elde edilen yapya esneklik kazandrld için binalar deprem kaynakl hareketlere maruz kalmaz. Bu yöntem 'lerde kullanlmaya baland ama 'lerde sismik dayankl bina tasarmnda pratik bir aamaya ulat.
Salk Bakanl Salk Yatrmlar Genel Müdürlüü'nün bir açklamasnda sismik izolasyon için u tanmlama vard: "Sismik izolasyon, yapnn dayanm kapasitesini artrmak yerine binaya gelen sismik enerjiyi sönümleyerek ya da binalarn periyodunu uzatarak deprem yüklerini azaltma esasna dayanan bir tasarm yaklam olarak tanmlanabilir. Deprem srasnda ve sonrasnda verilmesi gereken salk hizmeti göz önünde bulundurulduunda, salk tesisleri için deprem izolatörleri hayati rol oynuyor"
tarihli yazda u bilgiler de var:
Deprem izolatörü yerletirilen hastane binalar o kentin en güvenilir yaplar arasnda yer alyor. ylnn Ocak aynda Elaz’da yaanan depremde zemininde adet sismik izolatör bulunan Elaz Fethi Sekin ehir Hastanesi, deprem annda tüm operasyonel faaliyetlerine devam etti, hasar almad. Yine geçtiimiz yl Ekim aynda, Seferihisar merkezli zmir’i etkileyen, can kayplarnn yaand 6,6 büyüklüündeki depremde adet sismik izolatör yerletirilen inaat devam eden Bayrakl ehir Hastanesi de bir hasar görmedi.
Geleneksel yüksek yaplarda temel, rijit olarak ina edilir. Yani bir deprem annda zeminden yapya yük aktarm nedeniyle üst yap da temel ve toprakla birlikte hareket eder. Yer deitirme, binann üst ksmlarnda daha fazla olacaktr ve bu binann yüksekliinin 2/3'üne kadar ular. Yap rijit olduundan dolay, deprem kaynakl yanal kuvvetler hasarlara neden olabilir ve hatta binalarn çökmesine (rezonans) neden olabilir.
Deprem kuvvetleri kontrol edilemeyecei için, yapy esnek hale getirmek, binalar sismik kuvvetlerden korumann daha iyi bir yoludur. Bu, yapnn temeline deprem izolatörleri yerletirilerek gerçekletirilir. Bu izolatörler, yer hareketinden dolay yap üzerinde oluan yanal kuvvetler üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Zemin ve alt yap sismik kuvvetlerle hareket eder ve izolatör alt yap ile üst yap arasnda esneme salar.
Bu sayede üst yap depremden daha az etkilenir. Temel izolasyonu, yapnn rijitliini etkili bir ekilde azaltr ve yapnn üzerindeki atalet kuvvetlerini azaltr. Ayrca deprem kuvvetinin doal frekansn da düürür ve rezonans oluumunu engeller.
Rijit bir temele sahip olan yap sfr doal periyoda sahip olacaktr. Yer hareket ettiinde, yap üzerinde yer ivmesine eit olan ivme oluur. Burada zemin ile yap arasndaki göreli yer deitirme sfr olacaktr. Ancak esnek yapda (deprem izolatörleri kullanlan yaplar) doal periyod sonsuzdur. Bu nedenle, yer hareket ettiinde yap üzerinde herhangi bir ivme olumaz ve göreli yer deitirme, zemin yer deitirmesine eit olacaktr.
Deprem izolatörü kullanmann u olas faydalar sralanyor. Tabi ki bu konuyu mutlaka bir uzmana danmak önemli:
Bu içerikler de ilginizi çekebilir
İlgili GaleriChatGPT işimi elimden alacak mı? Bir uzmana göre yapay zekanın en çok tehdit ettiği 5 meslek Galeriye Gözat