Sık Geğirmenin Sebepleri

Mide ve bağırsak sistemine ait şikayetler hastaneye başvurularda en önde gelen sebepler arasında yer alır. Gıda alımıyla birlikte çeşitli dış etkenlerin doğrudan maruz kalınmasına bağlı problemler yaşanabildiği gibi bazı iç hastalıkların etkisiyle de mide ve bağırsak sistemi ciddi anlamda olumsuz etkilenerek hazımsızlık ve şişkinlik gibi klinik belirtiler ortaya çıkabilir.

Karın Şişkinliği Nedir?

Karın şişkinliği genel olarak mide ve bağırsak sistemini oluşturan içi boşluklu organların hava veya gazla ile dolmasına bağlı dokuların gerginliğiyle ilişkili olarak hastaların karın bölgesinde doluluk, rahatsızlık, hazımsızlık veya şişkinlik hissetmesi halidir. Şişkinlikle beraber karın bölgesinde hassasiyet veya karın ağrısı görülebilir. Bunun yanında bağırsak hareketlerinin artmasına bağlı olarak guruldama, karında kasılma ve burkulma hissi, sık gaz çıkarma ve geğirme de görülebilir.

Karın şişkinliği mide ve bağırsak sisteminin temel görevi olan sindirimin ciddi aksaklığına dair önemli fikir veren şikayetlerin başında gelir. Mide ve bağırsak sistemini oluşturan dokuların fonksiyonel ve anatomik problemlerinin etkisiyle sindirim aksayarak bağırsak sistemi boyunca yoğun gaz birikimi ve şişkinlik gelişebilir. Şişkinlik hastalarda ciddi rahatsızlık oluşturarak hem iş ve okul performansını olumsuz etkileyebilir hem de estetik yönden kötü bir görünüme neden olabilir.

Karın Şişkinliği Neden Olur?

Karın şişkinliğinin temelinde mide ve bağırsak sisteminde sindirimin bozulması ve gaz birikmesi yer alır. Buna yol açabilen fizyolojik koşullar ya da bazı hastalıkların seyrinde hastalarda karın şişkinliği görülebilir:

• Uygunsuz beslenme: Çok miktarda, az çiğnenmiş veya sindirimi zor, hazır gıda ağırlık besinin alınması durumunda sindirim zorlaşacağından bol miktarda gaz birikimiyle birlikte şişkinlik olabilir.
• Hava yutma: Sakız çiğneme, uygunsuz ağız protezi kullanma gibi koşullara bağlı sık hava yutma sonucunda gaz birikimi ve şişkinlik gelişebilir.
• Sigara kullanımı: Sigara hem mide-bağırsak dokularına zarar vererek hem sindirimi aksatarak hem de hava yutmaya yol açarak şişkinlik yapabilir.
• İrritabl bağırsak sendromu (İBS): Bağırsak dokularının fonksiyonel olarak görevlerinde aksamaya yol açan İBS seyrinde şişkinlik sık görülür.
• İnflamatuvar bağırsak hastalığı (İBH): Bağışıklık sisteminin mide-bağırsak dokularında iltihaplanmaya yol açmasıyla seyreden Crohn hastalığı veya ülseratif kolit durumunda şişkinlik olabilir.
• Gıda alerjisi veya gıda intoleransı: Laktoz içeren besinler, glutenle ilişkili bağırsak problemleri (Çölyak hastalığı) veya belirli besin maddelerine yönelik alerjisi olanlarda gıda alımı sonrasında şişkinlik ortaya çıkabilir.
• Kilo alma: Vücut ağırlığı kısa süre içinde değişen, artan hastalarda sindirim sisteminin fonksiyonel aksamasıyla birlikte şişkinlik görülebilir.
• Hormonal değişiklikler: Özellikle adet dönemi, gebelik gibi hormon seviyelerinin değiştiği koşullarda bağırsak hareketleri etkilendiğinden şişkinlik olabilir.
• Bağırsak florasında bozulma: Bağırsak içinde yer alan faydalı bakterilerin miktarında değişme yaşanması, belirli türlerin sayısında artış yaşanması gibi durumlarda sindirim etkilenerek şişkinlik oluşabilir.
• Gastroenterit: Çeşitli mikroorganizmalara bağlı olarak mide-bağırsak iltihaplanması olması halinde gaz birikimiyle birlikte şişkinlik görülebilir.
• Kabızlık: Bağırsak hareketlerinin normalden az olması durumunda dışkı atılımının azalması ve bakteri miktarının artmasıyla ilişkili olarak yoğun gaz birikimi ve şişkinlik görülür.
• Gastroözefajial reflü hastalığı (GÖRH): Reflü hastalığında mide asidinin artışıyla birlikte mide-bağırsak dokusu tahriş olabilir ve gaz birikimiyle birlikte şişkinlik görülebilir.
• Stres ve psikolojik problemler: Yoğun stres, kaygı veya diğer psikolojik problemlerde mide-bağırsak fonksiyonları da aksayarak şişkinlik şikâyeti meydana gelebilir.
• İlaç yan etkisi: Antibiyotikler, antidepresanlar gibi bazı mide-bağırsak fonksiyonlarını etkileyebilen ilaçlar yan etki olarak hazımsızlık ve şişkinlik yapabilir.
• Kalp yetmezliği: Kalbin pompalama fonksiyonunun bozulması halinde kan dolaşımı bozulduğundan, hem bağırsak dokularına yeterli kan gitmemesi, hem de karın içine sıvı birikebilmesi nedeniyle şişkinlik gelişebilir.
• Karaciğer ve böbrek yetmezliği: Kan sıvısının damar içinde kalmasını temin eden belirli proteinlerin üretim merkezi karaciğer veya vücuttan uzaklaştırma merkezi böbreklerin yetmezliği ile sonuçlanan hastalıklarda karın içine sıvı birikmesi görülebilir ve bu durum karın şişkinliği yapabilir.
• Pankreas yetmezliği: Pankreasın sindirim için önemli görevlerde bulunan enzim üretme işlevinin aksamasıyla sonuçlanan pankreas yetmezliği durumunda şişkinlik oluşabilir.
• Kanser: Özellikle mide-bağırsak sisteminde anatomik ve fonksiyonel yönden bozukluğa yol açan kötü huylu tümör dokularının varlığında şişkinlik meydana gelebilir.

Karın Şişkinliği Tedavisinde Neler Yapılabilir?

Karın şişkinliği genellikle fizyolojik koşullar, günlük aktiviteler ya da yanlış beslenmeyle ilişkili olduğu için tedavisinde sıklıkla yaşam tarzı değişikliklerinden yararlanılır. Özellikle beslenmenin düzenlenmesi ve kişiye uygun şekilde günlük diyet hazırlanması şişkinliğin giderilmesinde etkili olabilir. Bununla birlikte altta yatan çeşitli rahatsızlıklardan kaynaklanan ve yaşam tarzı değişikliklerinden fayda görmeyen hastalarda medikal tedavi uygulanabilir.

Şişkinliğin giderilmesine yardımcı olabilecek öneriler aşağıda listelenmiştir:

• Yeterli ve dengeli beslenme alışkanlığı kazanılmalıdır. Özellikle gıda intoleransı ile sonuçlanabilen yoğun karbonhidrat, yağ, hazır gıda ve sindirimi zor gıdaların tüketiminden kaçınılmalıdır. Lif içeriği yüksek besinler tercih edilmelidir.
• Bol sıvı alınması kabızlığın önlenerek şişkinlik gelişmesini engeller.
• Gaz üretimini artıran mercimek, fasulye, lahana gibi gıdaların tüketimi azaltılmalıdır.
• Kilo verilmesi şişkinliğin ve kiloyla ilişkili mide-bağırsak problemlerinin giderilmesinde etkilidir.
• Lokmalar yavaş ve iyi çiğnendikten sonra yutulmalıdır.
• Probiyotik içeriği yüksek yoğurt, kefir gibi gıdalar faydalı olabilir.
• Egzersiz veya düzenli yürüyüş yapılması bağırsak aktivitesini artırarak şişkinliğin giderilmesinde yararlıdır.
• Yaşam tarzı değişikliklerinden fayda görmeyen hastalarda bağırsak aktivitesini düzenleyici, bağırsak hareketlerini artırıcı, kabızlık önleyici ve bağırsak florasını düzenleyici etkilere sahip ilaçların kullanılması gündeme gelebilir.

“Ah çok şiştim…” diyerek yemekten hemen sonra bir soda açanlardan mısınız? Karnını ovuştura ovuştura yediğiniz yemeği sindirmeye çalışanlardan mı? Yoksa, yemek yemesinin üzerinden saatler geçmiş olmasına rağmen geğire geğire tüm evi turlayanlardan mı? Genellikle meydana geldiğinde vücudu rahatlatan ama sürekli olarak devam ettiğinde rahatsızlık veya utanç duymaya sebep olabilen geğirme eyleminin normalden daha sık gerçekleşmesinin altında farklı sebepler yatıyor olabilir.

Gün içinde ara ara ihtiyaç duyduğumuz fizyolojik eylemlerden biri olan geğirme, yaşamsal faaliyetlerin devam ettiği vücudumuzda metabolizma faaliyetlerinin doğru şekilde işlediğini gösteren bir sağlık belirtisi olarak değerlendiriliyor. Öte yandan, bu eyleme çok sık ihtiyaç duymamız veya elimizde olmadan gün içerisinde sürekli meydana gelmesi bir şeylerin ters gittiğinin göstergesi olabiliyor.

Neden geğirme ihtiyacı duyarız?

Gün içinde konuşurken, yemek yerken, sakız çiğnerken, şarkı söylerken veya bir şeyler içerken, beraberinde bir miktar havayı da vücudumuza alırız. Midede biriken bu hava, yemek borusu yardımıyla ağızdan dışarı atılır. Bu eylem geğirme olarak adlandırılır. Zaman zaman çevresel faktörler veya değişen günlük yaşam şartları, daha fazla hava yutmamıza, dolayısıyla midede daha fazla hava birikmesine neden olabilir. Diğer yandan da yediğimiz, içtiğimiz bazı gıdalar, midede daha fazla gaz oluşumunu tetikleyerek geğirme ihtiyacını artırır. Bir rahatlama eylemi olarak da daha sık geğirmeye ihtiyaç duyabiliriz. Fakat, normal şartlar altında vücudun işleyişinin bir parçası olan geğirme, yoğun ve sık yaşandığında rahatsız edici bir soruna dönüşebilir.

Sürekli geğirmenin olası nedenleri

Çoğu zaman gerçekleştirdikten sonra rahatlama hissettiğimiz geğirme eylemi, çok sık yaşandığında rahatsız edici bir hale dönüşebiliyor. Birileriyle konuşurken, bir sunum yaparken veya sessizliğin hakim olduğu kalabalık bir ortamda zaman geçirirken arka arkaya gelen, engel olamadığımız geğirme atakları kendimizi kötü hissetmemize neden olabiliyor.  Sürekli geğirme eylemi, çevresel faktörlerle ilişkili olabileceği gibi, temelinde fiziksel rahatsızlıklar veya psikolojik etmenler de barındırabilir. İşte aşırı geğirme eylemine zemin oluşturabilecek olası nedenler:

1. Mide rahatsızlıkları

Yoğun mide gazı, aşırı geğirmenin temel nedenlerinden biri olabiliyor. Mide yapısının zarar görmesi, çevresel veya psikolojik faktörler, genetik etmenler gibi farklı sebepler ile ortaya çıkabilen ülser, reflü, gastrit ya da mide kanseri gibi rahatsızlıklar, sindirim sisteminin bozulmasına bağlı olarak mide asitini etkiliyor; mide kaslarının zayıflaması ile gıdaların sindirilmesini ve ince bağırsağa iletilmesini engelliyor. Midede meydana gelen bu değişimler asit üretimini tetikleyerek gaz oluşumunu da artırıyor. Vücutta oluşan bu gazın atılması için de daha sık geğirme ihtiyacı ortaya çıkıyor.

Not: Mide yanması, bulantı, kusma ve benzeri gastrointestinal semptomlardan şikayet ediyorsanız uygun tanı ve tedavi için mutlaka bir gastroenteroloji uzmanına danışın.

2. Çölyak

Çölyak hastalığı, gluten intoleransına sahip olan bireylerde ince bağırsağın glutene karşı hassasiyet geliştirmesi ile ortaya çıkıyor. Gluten intoleransı olan bireyler, gluten içeren besinleri tüketmeleri sonucunda mide kampları, şişkinlik veya gaz gibi problemler ile karşılaşabiliyor. Bu durum da normalden daha sık geğirmelerine neden olabiliyor. Eğer gluten hassasiyetiniz varsa veya sıklıkla geğirme problemi yaşadığınızı düşünüyorsanız emin olmak ve önlem almak için mutlaka bir uzmana danışın.

3. Huzursuz Bağırsak Sendromu

İrritabl Bağırsak Hastalığı olarak da bilinen Huzursuz Bağırsak Sendromu, mide ve bağırsak bölgesindeki çeşitli şikayetler ile kendisini belli ediyor. Uzmanlar, henüz bu rahatsızlığın ortaya çıkış sebebini kesin olarak belirleyememiş olsalar da yapılan bazı araştırmalar, Huzursuz Bağırsak Sendromu’nun beyin ile bağırsak arasındaki ilişkide meydana gelen birtakım problemlerden kaynaklandığına ışık tutuyor. Sindirim sisteminin bozulmasına neden olan bu rahatsızlığın aşırı geğirme, karın ağrısı, şişkinlik hissi, mide yanması ve bağırsak guruldamaları gibi farklı semptomları bulunuyor. Eğer aşırı geğirmenin yanı sıra benzer şikayetler de deneyimleniyorsa, teşhis için mutlaka doktora danışılması ve yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyen semptomların ortadan kaldırılarak hastalığın tedavi edilmesi için uzman kontrolünde ilerlenilmesi büyük önem taşıyor.

4. Aerofaji

Aerofaji, &#;hava yutmak&#; anlamına geliyor. Sakız çiğnemek, sigara içmek, yemek yerken konuşmak, pipet ile bir şeyler içmek veya hızlı yemek yemek gibi eylemler fazla hava yutmamıza neden olabiliyor. Yutulan fazla hava da rahatsız edici gastrointestinal semptomlar açığa çıkararak normalden daha sık geğirme ihtiyacı duymamıza zemin hazırlıyor.

5. Beslenme alışkanlıkları

Asitli içecekler, gaz yapan besinler veya sindirimi zor gıdalar (soğan, fasulye, lahana, nohut ve benzeri), işlenmiş gıdalar, fazla yağlı yiyecekler mide veya bağırsaklarda gaz oluşumunu artırarak tıkanmalara neden oluyor ve geğirme eylemini tetikliyor. Yavaş yemek yeme, yeteri kadar çiğneme, işlenmiş gıda tüketimini azaltma gibi sağlıklı alışkanlıklar ile sık ve sürekli geğirme şikayetleri azalma gösterebiliyor.

6. Diyabet

Diyabet tipleri mide kaslarının olağan hareketlerini etkileyen gastropareziye sebep olduğu için sindirim sisteminin düzenini bozabiliyor. Mide yanması, gaz krampları, bağırsak hareketi bozuklukları, mide enfeksiyonları ve benzeri birçok mide-bağırsak rahatsızlığına sebep olabilen diyabet, bu nedenlerde normalden daha sık geğirme ihtiyacı duyulmasına ortam hazırlayabiliyor.

7. Stres ve endişe

Birçok insan için stres ve mide ayrılmaz iki kavram olabilir. Zihinsel olarak kendimizi iyi hissetmediğimiz zamanlarda sıklıkla mide şikayetleri ile karşı karşıya gelebiliriz. Üzüntü, sıkıntı, yoğun stres veya endişe gibi psikolojimizi olumsuz etkileyen durumlar midenin işleyişinde çeşitli sorunlara sebep olabiliyor. Endişeli olduğumuz anlar, stresle baş etmeye çalışırken daha fazla hava yutmamıza yol açtığı için geğirme sıklığı da buna bağlı olarak artabiliyor. Öte yandan, midenin işleyişini olumsuz etkileyen stres; mide ağrısı, mide yanması veya mide asiti üretimini tetikleyen mide parçacıklarını harekete geçirdiği için mide içi gazın artması ile kişilerin daha sık geğirme ihtiyacı duymasına zemin hazırlayabiliyor. Böyle durumlarda stresi kontrol altında tutmak ve mental sağlığa iyi gelecek aktivitelere yönelmek aşırı geğirme şikayetinin önüne geçebiliyor.

Sürekli geğirme problemiyle başa çıkmanın yolları

Eğer kişi aşırı geğirme şikayetlerinden rahatsız ise öncelikle bu sürecin ne kadardır devam ettiğinin takip edilmesi gerekir. Kişinin yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilecek kadar uzun, yoğun ve sık geğirmesi durumu haftada &#;ten fazla kez tekrar ediyorsa mutlaka altında yatan sebepler için doktora danışılmalıdır. Geğirme eylemini tetikleyici besinler tüketildiyse veya gaz oluşumunu artıran sakız çiğneme, sigara içme, hızlı yemek yeme gibi alışkanlıklardan dolayı kişi geğirme eyleminin sıklaşmasından rahatsızsa iyi yaşam alışkanlıklarını benimseyerek aşırı geğirmeye sebep olan etkileri azaltabilir. Öte yandan, diyabet, huzursuz bağırsak sendromu, gastrit veya reflü gibi mide-bağırsak hareketliliğini etkileyen rahatsızlıklardan dolayı geğirme eylemi oluşuyorsa uygun tedavinin başlanması için uzman kontrolü ile beslenme şeklinde değişikliğe gidilerek gerekli ilaç veya takviyelerle aşırı geğirmeye sebep olan hastalıklar iyileştirilebilir. Eğer tıbbi bir rahatsızlıktan dolayı aşırı geğirme şikayetiniz var ise şu öneriler ile de geğirme sıklığınızın azalmasına yardımcı olabilirsiniz:

• Yemeklerinizi yeteri kadar çiğnedikten sonra yutun.
• Hızlı yemek yemekten kaçının.
• Gaz yapma etkisi olan besinleri belli sıklıklarla tüketin, eğer şikayetleriniz artıyorsa öğünlerinizden çıkarmayı deneyin.
• Gazlı içecekleri hayatınızdan çıkarmaya çalışın.
• Sigarayı bırakın.
• Yemek yedikten hemen sonra yatmayın.
• Sindirim sisteminizi desteklemek için yürüyüşe çıkın.
• Stresi yönetmeyi öğrenin. Kendinizi rahatlatmak için uygun aktivitelere, meditasyon tekniklerine yönelin.
• Uzun süren şikayetlerde doktorunuza danışmayı ihmal etmeyin.

İlginizi çekebilir: Gaz çıkarmanın fizyolojisi: Çıkardığınız gaz sağlığınız hakkında ne söylüyor?