Suda Eritilen Ağrı Kesici
Suyla temas ettikleri zaman kabarcıklar çıkararak çözünen ilaçlar efervesan tablet olarak adlandırılır. Efervesan tablet denildiğinde genellikle vitamin ve mineralleri içeren takviyeler akla gelse de çeşitli sağlık sorunlarında kullanılan etken maddeleri içeren efervesan formunda ilaçlar da vardır. Efervesan tabletler; ilaçların, vitamin veya minerallerin sıvı formda alınarak vücut tarafından daha kolay emilimini sağlamak, yüksek miktarda etken madde içeren ilaçları üretmek gibi farklı amaçlar için tasarlanırlar (1). Efervesan ne demek? Efervesan tablet nedir? Efervesan tabletin faydaları nelerdir? Bunlar gibi efervesan tablet hakkında merak edilenler için yazının devamını inceleyebilirsiniz.
İçerikler (Gizle-)Efervesan Nedir?
Efervesan Tablet Ne İşe Yarar?
Emilimi Daha Kolaydır
Sindirimi Daha Zor Olan İlaçların Kullanılmasına Yardımcı Olur
Daha Fazla Sıvı Alınmasına Yardımcı Olur
Tadının Güzel Olması Daha Kolay Kullanılmasına Yardımcı Olabilir
Tek Seferde Daha Fazla Vitamin ve Mineral Alınmasına Yardımcı Olabilir
Kullanımı Daha Kolaydır
Efervesan Tablet Nasıl Kullanılır?
Efervesan Tablet Ne İçin Kullanılır?
Efervesan Nedir?
Efervesan tabletler yaygın olarak kullanılan ilaç veya vitaminlerin bir formudur. Peki efervesan nedir? Efervesan kelime anlamı olarak köpüren anlamına gelir (2). Bir başka ifadeyle çeşitli kimyasal tepkimeler sonucunda bir sıvı içerisinde gaz kabarcıklarının oluşması olarak tanımlanabilir (3). Günümüzde vitamin veya soğuk algınlığı, sindirim sistemi rahatsızlıkları gibi çeşitli sağlık sorunlarının tedavisinde kullanılan ilaçlar farklı yöntemler kullanılarak üretilir. Hammaddelerin işlenip kullanılabilir hale getirilmesi sürecinde kullanılan ekipman ve yöntemler ilaç veya vitaminlerin formunu belirler. İlaçlar temel olarak tablet gibi katı, merhem gibi yarı katı ve şurup gibi sıvı formda üretilirler (4). Tabletler; hammadde ve yardımcı maddelerden elde edilen karışıma özel makineler yardımıyla basınç uygulanması yoluyla elde edilir. Peki efervesan tablet ne demek? Efervesan tablet; suyla temas ettiğinde asit-baz reaksiyonu sonucunda karbondioksit açığa çıkaran tabletlerdir. Üretim bağıl nemi yaklaşık olarak %10 olan bir ortamda gerçekleştirilir. Ortamın bağıl nemi efervesan tablet üretiminde oldukça önemlidir (1). Çıkan karbondioksit gazı sayesinde taşıdığı etken madde kolaylıkla parçalanır ve çözeltiye karışır (1, 5). Efervesan tabletin formülasyonunun başlıca özelliği asit-baz reaksiyonudur. Tabletlerin üretiminde asit madde olarak sitrik asit, adipik asit, malik asit, tartarik asit, askorbik asit, fumarik asit, maleik asit gibi farklı asit türleri kullanılabilir. Baz madde olarak ise; sodyum karbonat ve sodyum bikarbonat tercih edilebilir (1). Ancak efervesan tabletlerin üretiminde en çok tercih edilen maddeler sitrik asit ve sodyum bikarbonattır (3). Efervesan tabletler yaklaşık olarak 17 ila 20°C suda çözünürler. Efervesan tabletler, tablet formu içerisinde boyut olarak en büyük tabletler arasında sayılabilir.
Efervesan Tablet Ne İşe Yarar?
Oral yolla alınan klasik tabletlerden bazılarının vücut tarafından emilimi biraz zor olabilir. Klasik tabletlerin aksine efervesan tabletlerdeki etken maddeler ise asit-baz tepkimesinin sonucunda suda çözündükleri için etken maddenin vücut tarafından emilimi daha kolay olabilir. Günümüzde efervesan tabletler içerisinde en çok bilinenlerden bir tanesi; askorbik asit yani C vitaminidir. C vitamini suda çözünen vitaminler içerisinde yer alır. Bu özelliği sayesinde efervesan formda olan C vitamini faydaları vücuda daha kolay etki edebilir. Peki efervesan tabletin faydaları nelerdir? Efervesan tabletin başlıca faydaları aşağıdaki gibi sıralanabilir:
Emilimi Daha Kolaydır
Klasik tabletlerin çözünmesi bazen kademeli olabilir. Efervesan tabletler ise su içerisinde çözündüklerinde formülasyonda yer alan güçlü bazların etkisiyle alkali bir ortam meydana gelir. Böylelikle ilaç veya vitamin belirli bir pH seviyesine sahip olarak mideye iletilir. Bu durum midenin pH değerinin geçici süreliğine yükselmesine ve efervesan tabletin, emilimin ilk basamağı olan ince bağırsağa daha hızlı bir biçimde geçmesine yardımcı olur. Bu durum tabletin etkisinin daha kısa sürede başlamasına yardımcı olabilir (1).
Sindirimi Daha Zor Olan İlaçların Kullanılmasına Yardımcı Olur
Efervesan tabletler; halihazırda suda çözünmüş oldukları ve belirli bir pH seviyesine sahip olarak mideye geldikleri için sindirim sisteminden daha kolay geçerler. Bu özelliği sindirimi zor olan veya sindirim sistemi sorunlarına neden olabilecek ilaç veya vitaminlerin kullanımına imkan tanıyabilir (1). Aynı zamanda sindirim sistemi sorunları bulunan kişiler ilaçların sindirim sorunlarını etkilemesinden çekindikleri için bazı preparatları kullanmaktan uzak durabilirler. Efervesan tabletlerin sindiriminin daha kolay olması mide ve bağırsak sorunları gibi sindirim sistemi sorunları bulunan kişiler için efervesan tabletleri iyi bir alternatif haline getirebilir.
Daha Fazla Sıvı Alınmasına Yardımcı Olur
Efervesan tabletler suda çözündürülerek kullanıldığından çeşitli sebeplerle sıvı kaybı yani dehidrasyon yaşayan kişilerde kullanımı vücudun ihtiyacı olan sıvıyı almasına yardımcı olabilir (6).
Tadının Güzel Olması Daha Kolay Kullanılmasına Yardımcı Olabilir
Çocukların büyük çoğunluğu ilaç kullanmaktan hoşlanmazlar. Efervesan tabletler limon, portakal, çilek gibi meyvelerin aromalarını içerecek şekilde üretilebilirler. Aynı zamanda bu tabletler meyve suyu gibi sıvıların içerisine karıştırılarak da kullanılabilir. Bu durum çocuklarda olduğu kadar yetişkinlerde de efervesan tabletlerin daha kolay kullanılmasına yardımcı olabilir (6).
Tek Seferde Daha Fazla Vitamin ve Mineral Alınmasına Yardımcı Olabilir
Efervesan tabletlerin içerisinde vitamin ve minerallerin her ikisini de bir arada bulunduran tabletler de vardır. Bu sayede birden fazla etken maddeyi aynı anda almaya yardımcı olabilir. Efervesan tabletler boyut olarak normal tabletlere göre daha az kısıt gerektirdiğinden etken madde taşınması açısından da daha avantajlı olabilir (1).
Kullanımı Daha Kolaydır
Çeşitli sebeplerle klasik tabletleri yutarken güçlük yaşayan özellikle yaşlılar ve çocuklar için efervesan tabletler iyi bir alternatif olabilir (1).
Efervesan Tablet Nasıl Kullanılır?
Efervesan tabletler kullanılırken paketin üzerinde yazan kullanma talimatlarına uygun olarak tüketilmesi önerilir. Bunun yanında efervesan tabletler kullanılırken mutlaka alanında uzman bir doktora danışılması ve doktorun önerdiği şekilde tabletin kullanılması önemlidir. Bu tabletlerin üretiminde kullanılan sodyum veya potasyum içeren maddeler kullanılır. Bu maddeler kalp ve damar sistemi ile ilgili sağlık sorunları bulunan kişilerde olumsuz sonuçlara neden olabilir. Bu nedenle efervesan tabletler kullanılırken bir uzmana danışmak oldukça önemlidir (7,8).
Efervesan Tablet Ne İçin Kullanılır?
Efervesan teknolojisinin gelişmesi ile birlikte günümüzde efervesan tablet kullanımı oldukça yaygındır. Bu tabletlerin etken maddeleri değişiklik gösterebilir. En yaygın kullanılan efervesan tablet formu, içerisinde vitamin ve mineralleri bulunduran takviye edici gıda çeşitleridir. C vitamini, D vitamini gibi vitaminleri, çinko, magnezyum gibi mineralleri içeren efervesan tabletler mevcuttur. Bazı efervesan tabletlerin içerisinde birden fazla vitamin ve mineral bulunabilir. Bunlara ek olarak çeşitli bitkilerin özlerini içerisinde bulunduran efervesan tabletler de bulunmaktadır (9). Bunun yanı sıra bağırsak florası için oldukça önemli olan probiyotikleri içeren efervesan tabletler de literatürde yer almaktadır (10). Bunlara ek olarak; ağrı kesici ve/veya ateş düşürücü özelliği olan efervesan tabletler de mevcuttur (11), (13). Efervesan tabletler diğer tabletlere oranla daha kısa sürede kana karıştığı için soğuk algınlığı gibi sağlık sorunlarına daha kısa sürede etki edebilir. Aynı zamanda günümüzde efervesan teknolojisi ile üretilen antibiyotikler de mevcuttur (12), (13). Doktorlar antibiyotiklerden kısa sürede sonuç alınması gereken acil durumlarda hastalara bu tabletlerin kullanımını önerebilir.
Efervesan tablet teknolojisinde her geçen gün önemli gelişmeler yaşanır. Efervesan tabletlerin kolay yutulması, birden fazla etken maddenin içerisine sıkıştırılabilmesi, emiliminin klasik tabletlere kıyasla daha kolay olması efervesan tabletlerin avantajları arasında sayılabilir. Bunun yanı sıra bazı kişilerin efervesan tablet üretiminde kullanılan maddelerden bazılarına karşı hassasiyeti olabilir. Bu nedenle efervesan tabletlerin alanında uzman bir doktor kontrolünde kullanılması oldukça önemlidir.
Efervesan tablet formundaki takviyelerin ve vitaminlerin yanı sıra balık yağı da en bilinen takviyelerden biridir. Balık yağı faydaları hakkında bilgi almak isterseniz ilgili içeriğimize göz atabilirsiniz.
Uyarı: Bu metin tüketicileri konu özelinde objektif bir şekilde bilgilendirme amaçlı yazılmıştır.
"İlacın, ana etken maddesinin ilacın mideden ince bağırsağa geçene kadar kapsül ya da mide asidinden koruyan kaplama maddesi ile korunması gerekir. Kapsül ağza ya da suya boşaltılıp içildiğinde ilacın etkinliği azalabilir."
“İlacın etken maddesinin özelliğine göre ilaç şekli oluşturulur. Örneğin asidik ortamda yıkılacak bazik ilaçlar kapsülle sarılarak mideden etkilenmeden geçmesi sağlanır ya da mide asidinden etkilenip ön metabolitten emilecek hale gelmesi gereken ilaçlar tablet şeklinde hazırlanır” diyen Pata da, bu nedenle ilaçlarımızı olduğu şekli ile içmemiz gerektiğini belirtti.
Bazı hapları çiğneyerek yutmak zehirlenmelere yol açabiliyor. Hangi hapları özellikle çiğnememek ya da ezerek toz haline getirmemek gerekir?
Yutulduktan sonra sadece ince bağırsakta çözülmesi hedeflenmiş ilaçların olduğunu bu ilaçların ancak ince bağırsak sıvıları ile ancak eriyebildiğini belirten Ersoy, bu ilaçların kırılıp, ezilip ya da bütünlüğü bozularak içildiğinde, ilaç fayda vereceğine zarar verebileceğini çünkü ezilerek ya da kırılarak bu tip ilaçlar içildiğinde, ince bağırsağa ulaşmadan etken madde öncesinden yayılıp etkinliğini azaltacağını, dolayısıyla ilacın boşa içilmiş olacağını söyledi.
Ersoy, özetle ilaçların prospektüslerinde eritilerek ya da kırılarak içilebilir şeklinde bir ibare taşımadığı sürece kesinlikle ezilerek, kırılarak, toz haline getirilerek içilmemesi ya da emilmemesi gerektiğini önemle vurguluyor.
Gastroenteroloji Uzmanı Dr. Şule Namlı Koç da bazı ilaçların mide asidiyle çok hızlı bir şekilde parçalandığı için üzerleri draje ile kaplandığını ya da kapsül ve film tabletler şeklinde olduklarını, bu ilaçların çiğnenmeden ve bol suyla alınması gerektiğini belirtti.
Koç, ayrıca mide asidine maruz kalınmak için ilaçların bölünmeden yutulması gerektiğini, çünkü alınan bölünmüş ilacın mide asidini de artırarak kişiye zarar verebileceğini ifade etti. Koç, bu nedenle ilaçların parçalanarak yutulması ya da kapsülünden çıkarılarak yutulmasının doğru olmadığını ifade etti.
İlaçların emilmesinde bütünlüğün son derece önemli olduğunu, ilk geçiş etkisinin emilmeden önce, emilirken veya sistemik dolaşıma katılmadan önce ilacın etkisini kaybetmesi olduğunu belirten Pata, en önemli şeyin, ilacın mide asidi ve enzimleri tarafından yıkılması olduğunu, ilaçların kırılarak ya da bütünlüğü bozularak toz halinde alınmasının ilacın emilimini azaltacağını, bunun da kaçınılmaz olarak yetersiz tedaviye yol açabileceğini sözlerine ekledi.
SU HARİCİNDEKİ DİĞER İÇECEKLER İLACIN ETKİSİNİ AZALTIR
Hapı yutmak için suyun haricinde gazlı içecekler ya da kahve, çay gibi sıcak içecekleri tercih edenler de oluyor. Bu şekilde tüketimin zararları nelerdir?
Ersoy bu sorumuza şu sözlerle yanıt verdi:
“İlaçlar, asiditesi nötr olan su ile içilmelidir. Kahve, çay, gazlı içeceklerin hem asit dereceleri hem de ısıları sudan farklı olduğu için ilaçların farmakodinamiklerini bozabilirler. Su dışındaki sıcak ya da soğuk gazlı ya da gazsız içeceklerle ilaçları içmek ilacın etkinliğini azaltabilir, sindirim sistemi mukozalarına yapışarak lokal yan etkilere de (ülser ve kanama gibi) yol açabilirler.”
- İlaçlar mümkünse prospektüslerinde belirtildiği şekilde içilmelidir.
- Bol su ile içmek ilacın özellikle yemek borusu ve mide duvarına yapışmasına ve zarar vermesine engel olur.
- Özellikle ilaçlar susuz yutulduğuna boğaz ya da yemek borusunda takılma riskleri gelişir.
- Özellikle bazı antibiyotikler, kemik erimesi için kullanılan kalsiyum ve türevlerini içeren ilaçlar, ya da potasyum içeren ilaçlar susuz içilmemelidir.Mümkünse ilaçlar yutulduktan sonra bir süre yatılmaması önerilir.
Doktor, Öğretim Üyesi Özdal Ersoy
- İlaçlar mümkünse prospektüslerinde belirtildiği şekilde içilmelidir.
- Bol su ile içmek ilacın özellikle yemek borusu ve mide duvarına yapışmasına ve zarar vermesine engel olur.
- Özellikle ilaçlar susuz yutulduğuna boğaz ya da yemek borusunda takılma riskleri gelişir.
- Özellikle bazı antibiyotikler, kemik erimesi için kullanılan kalsiyum ve türevlerini içeren ilaçlar, ya da potasyum içeren ilaçlar susuz içilmemelidir.Mümkünse ilaçlar yutulduktan sonra bir süre yatılmaması önerilir.
Doktor, Öğretim Üyesi Özdal Ersoy
İLACI NASIL YUTALIM?"Midede gıdaların, ilaç emiliminin olmadığını, ince bağırsaklarda bulunan villus denilen çıkıntıların ve üzerinde bulunan hücrelerin emilimi sağladığını ve bu alanın yaklaşık iki futbol sahası büyüklüğünde (200 m² kadar) olduğunu belirten Pata, bu genellemeye uymayan nadir ilaçların da olduğunu, mide içeriğinin vücudun en asidik olduğu ortam olduğunu ve bu ortamda asit karakterli ilaçların eriyip emilebildiklerini ifade etti. Pata, bu tip ilaçların aç karnına alınmasının son derece hasar yaratıcı etkiye sahip olduğunu söyledi ve bu konuda herkesin dikkatli olması gerektiğini vurguladı.
SUSUZ İÇERSENİZ YEMEK BORUSUNA YAPIŞABİLİR
Bazı ilaçların susuz içildiğinde yemek borusuna yapışabileceğini ve o alanda yaralara yol açarak ciddi ağrı ve kanamaya yol açabileceğini belirten Koç, hapı yutmak için suyun haricinde gazlı içecekler ya da kahve, çay gibi sıcak içecekleri tercih edenler de olduğunu söyledi. Bu şekilde tüketimin zararlarını ise şu sözlerle aktardı:
“Süt ve süt ürünleri genel olarak ilaçların ve antibiyotiklerin emilimini azaltır. Alkol, çay ve kahvede bulunan kafein de bu ilaçları etkisiz hale getirir. Bu nedenle ilaçların genel olarak bol su ile alınması önerilir. Bu kurallara dikkat edilmezse tetrasiklin grubu bazı antibiyotikler ve diğer ilaçlar yemek borusuna takılabilir. Bu nedenle Hap alırken içeceklere dikkat edilmesi gerekir.”
Pata da bazı antibiyotiklerin sütle beraber alındığında süt proteinlerine bağlanıp emilemediğini, suyun nötr ve proteinsiz bir sıvı olduğu için ilaç yutarken kullanılacak en ideal içecek olduğunu belirtti. İlaçları bol su ile içilmesinin ve doktorunuzun ilacın nasıl alınacağı yönündeki uyarılarının son derece önemli olduğunu hatırlattı ve ekledi:
“İlacı bol su ile almak aynı zamanda böbrek hasarını da önleyici olacaktır. Daha önemlisi biliyoruz ki bazı ilaçlar gastrointestinal sistemde yapışarak ülserlere ve mukozal hasarlara neden olur.. Bu tip ilaçların yemek borusuna yapışmamaları için bol su ile alınmalıdır. Mide etkisini azaltmak içinse aç alınmalıdır.”