Tavşanlar Üzerinde Yapılan Deneyler

'Tavşan Ralph' kısa filmi sosyal medyanın gündemine oturdu. Başta kozmetik olmak üzere insan sağlığı için deneylerde kullanılan test hayvanlarına yaşatılan eziyete dikkat çekmek isteyen kısa animasyon film tartışmaları da beraberinde getirdi.

Orijinal ismi 'Ralph'i Kurtar' olan filmde tüm ailesi test için kullanılıp öldürülen Ralph, bunu son derece normal bir durum olduğunu ve hayata geliş amacının bu olduğunu kabullenmiş olarak başına gelenleri anlatıyor.

Ricky Gervais gibi ünlü isimler tarafından seslendirilen film yayınlandıktan sonra sosyal medyada en çok tartışılan konular arasına girdi.

Konuyla ilgili euronews Türkçe'ye konuşan vegan diyetisyen Kevser Başkara tüketiciyi bilinçlendirmenin önemine dikkat çekerek şunları söyledi:

"Test konusu çok sıkıntılı. Kozmetik aslında hayvan deneylerinin yüzde olarak en az yapıldığı alan. Tıp alanında çok daha yaygın. İnsanlar bu videoya baya ilgi gösterdiler ancak bir yandan da bana gelen insanlar 'Bizim kafamız karıştı' diyorlar. Mesela bazı markalar 'Biz deney yapmıyoruz' diyor ama nasıl bileceğiz nasıl ayırt edeceğiz? gibi sorular çok var. Ben bunları 4 madde ile anlatıyorum: Bir ürün vegan ve deneysiz olduğu kadar ham maddesi üzerinde de deney yapılmamış olacak ve Çin'de satışı olmayacak. Ancak o zaman emin olabilirsiniz."

Ürün Çin'de satışa çıkmış olmayacak

Üretimi için vegan sertifikası da almış olsa eğer bir ürün Çin'de satışa çıkıyorsa onayladığı zorunlu anlaşma gereği Çin devleti o ürünü alıp Çin'de kendi hayvanlı deneylerini yapabiliyor. Ancak Çin'in de çok yakında bu uygulamalara ilişkin yeni düzenlemelere geçmesi olasılığı mevcut. Başkara Çin'den yapılacak açıklamaları beklediklerini aktarıyor.

Başkara insanlara işe yarar tavsiyeler verilmesi gerektiğini belirterek, "Hiçbir şey kullanmayın, almayın, külliyen bırakın demekle olacak şeyler değil. Bunlar çok büyük ekonomilerin döndüğü köklü sektörler" diyor.

"Teknolojik alternatifler mevcut, karar vericiler adım atmalı"

İlaç üretimi konusunda da kademe kademe gerekli adımları atmak gerektiğine inanan Başkara, hayvan testlerinin zaten insanlar için gerekli güvenilirliği sağlamadığını ve hayvan testlerinden edinilen sonuçların önemli oranda insanlar söz konusu olunca geçersiz olduğunun ortaya çıktığını kaydederek yeni teknolojilerin el verdiği alternatif dikkat çekiyor.

Organizmaları taklit edebilen mikroçipler, 3 boyutlu yazıcılarla geliştirilen organlar, kültürler ve daha birçok yeni imkanın ortaya çıktığını aktaran Başkara, tüketiciler kadar karar vericilerin de bu alanda cesur adımlar atmalarının zamanının geldiğini ileri sürüyor.

"En önemli engel şu an maliyet"

Kadın Doğum Uzmanı Operatör Doktor İlter Yenidede artık hayvanlı deneylere gerek bırakmayacak teknolojilerin oluştuğunu şu sözlerle anlatıyor:

"Eskiden bu kadar gelişmiş teknolojiler ve ölçüm yapan cihazlar bulunmadığı için hayvanlar başvurduğumuz bir yoldu ancak bugün bunun yerini alacak olan bir sürü laboratuvar yöntemi, çeşitli bilgisayar simülasyonları ve yapay zeka kullanılan yöntemler var. Ancak kalıplaşmış, kabul görmüş bilgilerle ve nispeten ucuz olması ve ciddi bir altyapı gerektirmemesi sebebiyle kullanımı devam ediyor."

Gelecekte bundan mutlaka uzaklaşılacağını anlatan Yenidede, bunun hemen olmamasının nedeninin maliyet olduğunu belirtiyor. Gelişmiş laboratuvar donanımlarının gerektiğini ve bunun her yerde bulunmadığını aktaran Yenidede, doğru çalıştığı ve doğru sonuç verdiği gösterilmiş uluslararası standartlarda bir kuruluş olması gerekeceği için bunlara sahip olan, buna başvuracak ve maliyetini kaldıracak olan çok az firma bulunduğunu kaydediyor.

"Hayvansız çalışılamaz diye bir şey yok, gayet çalışılır"

Amerikan FDA ve Avrupa'da EMA gibi dünyadaki otorite kurumların bu süreçlere onay vermesi için siyasi iradeden ziyade bilim insanları arasında genel kabul görmesi gerektiğini düşünen Yenidede, bilimsel veriler ve istatistikler ortaya konuldukça bunun ana akım olmaya başlayacağına ve yetkililerin de bu yönde o zaman adım atacağına inanıyor ve şöyle devam ediyor:

"Geçmişte iki sene bir ilaç firmasında da çalıştım. Bu ARGE çalışmalarını kısmen gözleme şansım oldu. Bu teknoloji var şu an. Hücre ve doku bazında birçok deney son 10 yıldır zaten yapılıyor. O anlamda herhangi bir geri kalmışlık yok. Yapay dokular, biyosimülatörler ve bazen laboratuvara bile gerek duymadan bilgisayarda yapılabilen örneklemeler var. O nedenle hayvansız çalışamayız diye bir şey yok gayet çalışılabilir şu an."

Hayvanların refahı açısından deneyler konusunda Türkiye'deki yasal düzenlemelerin iyi bir seviyede olduğunu ve oldukça katı etik kurul kararları bulunduğunu dile getiren Yenidede, deneylerde mümkün olan en az sayıda hayvanın kullanılması ve en az acının çektirilmesine ilişkin düzenlemelerin var olduğunu belirtiyor ancak şunu da ekliyor:

"Kurallar ve kurullar da olsa gerçekte olanlar ile yazılanlar çoğu kez bağdaşmıyor"

Hayvanlı deneyin yerini tutmaz

Hayvanların deneylerde kullanılmasının gerekliliği ve önemi hakkında lobi çalışması yürüten 'Speaking of Research' adlı organizasyonun sitesinde ise bilgisayar modellemelerinin yeterli olmadığı argümanı yer alıyor. 

lerden bu yana hayvan çalışmalarının insan çalışmaları kadar artmadığı, lu yıllarda insan çalışmalarında yılda bin kadar bilimsel makale yayınlanırken hayvanlı çalışmalara ait yayınların bin civarında olduğu aktarılıyor.

Klinik deneylerde de fizyolojik ve biyokimyasal mekanizmaların anlaşılmasında hayvan deneylerinin yerinin alınamayacağı ancak ve ancak bu deneylere destek sağlayabileceği ve tamamlayıcı bir işlevi olabileceği ileri sürülüyor.

Ayrıca biyolojik canlıların geçirdikleri evrimler, oluşturdukları proteinler ve enzimlerin karmaşıklığı nedeniyle yapay zeka yazılımlarının belki de hiç bir zaman yeterli derecede öngörü yapma kabiliyetinin olamayacağı iddia ediliyor.

Sağlıklı Markalar-Özel Haber

Tavşan Ralph’le birlikte markaların hayvanların üzerinde yaptığı deneyler gündemden düşmedi. İnsanların hayvanları deneylerde kullandıktan sonra yük olarak gördükleri için öldürdüklerinin altını çizen Deneye Hayır Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Yağmur Özgür Güven, “Tavşan Ralph’in farkındalık yaratıp yaratmayacağını zamanla göreceğiz.” dedi ve ekledi: “Kozmetik ürünlerle ilgili bir uyanış yaşandı ama bir gün, bir bulaşıcı hastalığın aşı çalışmalarında kullanılan bir hayvan ile benzer bir video aracılığıyla yüzleşildiğinde acaba nasıl bir tepki vereceğiz?”

Son günlerde Tavşan Ralph’le birlikte daha çok gündeme gelen markaların hayvanlar üzerinde yaptığı deneyler üzerine Sağlıklı Markalar&#;dan Hakan Akar Deneye Hayır Derneği Yönetim Kurulu Başkanı ve Başka Bir Hayat Diliyorum Derneği Yönetim Kurulu Üyesi Yağmur Özgür Güven’le bir özel röportaj gerçekleştirdi.

Ülkemizde deneylerde kullanılan hayvanların refahına ve hayvan deneylerine dair yasal metinler olduğunu hatırlatan Deneye Hayır Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Yağmur Özgür Güven, “Bunlardan bir tanesi yılında son halini almış olan &#;Deneysel ve Diğer Bilimsel Amaçlar için Kullanılan Hayvanların Refah ve Korunmasına Dair Yönetmelik&#;, diğeri de &#;te çıkartılan &#;Hayvan Deneyleri Etik Kurullarının Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik&#;. tarihli yönetmelik, deneylerde kullanılacak hayvanların bakımı, yetiştirilmesi ve hayvan deneylerini yapacak kuruluşların teşekkülünü ele alıyor. tarihli yönetmelik ise hayvan deneylerine izin vermeye yetkili merci olan etik kurulların işleyişini ele alıyor.” şeklinde konuştu.

Hayvanları yük olarak gördükleri için öldürüyorlar

Hayvan deneyleriyle ilgili yasal metinler oluşturmuş tüm ülkelerde durumun hemen hemen aynı olduğunu, zaten ülkelerin birbirlerinin mevzuatlarını örnek aldığını söyleyen Yağmur Özgür Güven, “Dolayısıyla tüm ülkelerde standart olan pek çok şey var, örneğin kafes boyutları, öldürme yöntemleri, yerel etik kurulların işleyişi vs. üzerinde çalışma yapılan hayvanlar ya çalışma sırasında ya da çalışmadan ötürü sonrasında ölüyor, bazen de doku toplama gibi sebeplerle bilerek öldürülüyorlar. Ama bu dediklerimin olmadığı durumda da öldürülüyorlar. Çünkü bakım ve barındırma maliyeti gibi etkenler nedeniyle bu hayvanlar bir &#;yük&#; oluyor merkezler için ki bu da en az deneylerde kullanılmaları kadar kabul edilemez.” açıklamasında bulundu.

Yağmur Özgür Güven, Tavşan Ralph’in Türkiye&#;de bir farkındalık yaratıp yaratmayacağı sorusu üzerine ise şöyle cevap verdi: “Açıkçası bunu henüz bilmiyoruz. Çünkü Tavşan Ralph’le birlikte bir ilk yaşandı. Zaten ülkemizdeki deney karşıtı hayvan hakları hareketi henüz çok yeni ve bu alanın dinamiklerinden ötürü değişim hemen değil, yıllar sonra görülüyor. Kozmetik ürünlerle ilgili bir uyanış yaşandı ama eğer bir gün, bir bulaşıcı hastalığın aşı çalışmalarında kullanılan bir hayvan ile benzer bir video aracılığıyla yüzleşildiğinde acaba nasıl bir tepki vereceğiz?”

İnsanların çoğu çıkarları için hayvanları feda edilebilir görüyor
Ülke fark etmeksizin, üzerinde yaşadığımız gezegenin her yerinde hayvanların canının ucuz olduğunun altını çizen Yağmur Özgür Güven, “İnsanlar çıkarları için hayvanları feda edebilir görüyor, eşya ile insan arasında bir canlı olarak konumlandırılıyorlar. Eğer bir insanın bakım ve sorumluluğunda ise ve zarar görüyorsa &#;sahipli&#; kabul edilerek &#;zarar verilen bir eşya&#; statüsündeler, bir laboratuvardaysa &#;laboratuvar ekipmanı&#; olarak görülüyorlar.” dedi.

Yağmur Özgür Güven son olarak hayvan deneylerinin ve deney karşıtı mücadelenin tarihi, hayvan deneylerinin etik ve bilimsel boyutu ve alternatif yöntemlerin anlatıldığı dilimizdeki tek kaynak olan &#;Hayvan Deneyleri-Hayvanlar Bizim İçin Mi Var?&#; kitabıyla sözlerini tamamladı:

“Kitabımızda hayvan deneylerinin tarihine ve deney karşıtı hayvan hakları mücadelesine dair yaşanmış pek çok olay ve hayvanın öyküsüne de yer verdik. Bu öykülerde yer alan hayvanların hepsinin yaşadıkları çok üzücü elbette. Ama insanın ne kadar gaddar olabileceğine dair en net örneklerden biri, Mabel&#;in öyküsü. Mabel bir dişi maymun, &#;de bir deney laboratuvarında doğuyor ve yaşadığı süre boyunca altı hamilelik yaşıyor. Sadece iki bebeği canlı doğabiliyor ve hamilelikleri esnasında rahmindeki fetüslere emg elektrotları takılarak daha doğmamış bebekleri üstünde de çalışmalar yapılıyor. Deneysel çalışma amaçlı tam 11 ameliyat geçiriyor ve hemen hiç birinde ameliyat sonrası ağrı kesici verilmiyor. Ameliyatlardan birinde, karnında bir metal tel unutuluyor. Mabel, ona yaşatılan fiziksel ve psikolojik şiddetten ötürü kendi parmaklarını yemeye başlıyor ve iki parmağı mecburen kesiliyor. Ve on yıllık yaşamının gününü, yani 4 yılı aşkın zamanı, bir kafesin içinde tek başına geçiriyor.”

Sosyal medyada gündeme gelen 'Save Ralph' isimli kısa film ile birlikte kozmetik sektöründe bazı şirketlerin hayvanlar üzerinde deney yapması büyük tepki topladı. Peki bu deneyler sadece kozmetik sektörünü mü kapsıyor?

Sosyal medyada gündeme gelen 'Save Ralph' isimli kısa film ile birlikte kozmetik sektöründe bazı şirketlerin hayvanlar üzerinde deney yapması büyük tepki topladı. Peki hayvanlar üzerinde deneyler yapılıyor. Bu deneyler sadece kozmetik sektörünü mü kapsıyor?

Hayvan Deneyleri Nedir?, Neden Yapılır? 

Bilimsel bir gerçeği doğrulamak, varsayımı göstermek kanıtlamak için hayvanlar üzerinde deneyler yapılır. Bu bilimsel amaçlar;

• Temel biyolojik araştırmalar,
• Adli tıp soruşturmaları, 
• Hayvan ve insan sağlığını korunması amacı ile yapılan araştırmalar, 
• Türlerin korunmasını amaçlayan çalışmalar,
• İlaçlar, gıda ve yem hammaddeleri, kozmetik ürünleri, başka maddeler ve ürünlerin kalite, etkinlik ve güvenilirliklerinin test edilmesi

olarak sıralanabilir.

Deneylerde En Çok Hangi Hayvan Türleri Kullanılır?

Yapılan araştırmanın konusuna ve amaçlarına bağlı olarak her tür hayvan kullanılabilir ancak özellikle kullanılan hayvan türleri; 

Fare, Tavşan, Sıçan, Kobay, Hamster, Köpek, Kedi, Balık, Maymun

Denek olarak kullanılan hayvanlar, önceki uygulanan deneyin şiddetine göre yani; şiddeti hafif veya orta ise genel sağlık durumu tamamen eskiye dönmüşse, yeni deney hafif-orta ya da düzelmez olarak sınıflandırılmış ise veteriner hekim tarafından uygun bulunuyorsa yeniden denek olarak kullanılabilir. 

Hayvan Deneylerine Alternatif Metotlar

Alternatif metotların bazıları: radyolojik görüntüleme teknikleri, popülasyon çalışmaları (epidemiyoloji), klinik çalışmalar, in-vitro testler, mikro-doz çalışmaları, bilgisayar modellemeleri, ileri matematik, çip organlar, maket manken ve modeller, mikroorganizmalar, 2 ve 3 boyutlu hücre kültürü. Sizler için 2 alternatif metodu açıklayacağım.

In vitro testler (Hücre kültürleri) 

Hücre Kültürü, hücrelerin kontrollü alanlarda yetiştirilmesi sürecidir. İlaçların ve kimyasalların hayvanlar üzerinde denenmesi yerine kontrollü şekilde üretilen hücre ve doku kültürleri üzerinde denenmesini sağlayan test türüdür. Hücre veya doku kültürleri hayvanlardan hücreler alınarak uygun laborayuvar koşullarında çoğaltılara elde edilir. Dünya üzerindeki bir çok ürünün hayvanlar üzerinde test edilmesini yasaklayabilmek için temel yöntem olarak kullanılabilir. 

In siliko teknikler (Bilgisayar modelleri ve simülasyonları) 

Bu tip testler bilgisayar programlarını ve bazen matematiksel denklemleri kullanarak oluşturulan vücut, organ gerçeklik simülasyonlarına dayanır. Bilgisayar programları ve matematiksel denklemler biyolojinin temel prensiplerini anlamakta yardımcıdır.

Hayvanlar üzerinde deney sadece kozmetik ürünleri için değil bir çok ürün için yapılıyor. Oturduğumuz yerde etrefımıza bir bakalım. Bir çok ürün hayvan deneylerinden geçerek barındığımız her yere ulaşıyor.  

İnsanların hakkı olmadığı halde hayvanlar üzerinde deney yapılıyor ve hayvanların özgürlük alanı kısıtlanıyor, onları doğal yaşam alanlarından uzaklaştırılıyor, asla yapmayacakları hareketler yaptırılıyor ve yemeyecekleri yemekler yediriliyor. Deneylere maruz bırakılan hayvanlar, genellikle doğal yaşama sürelerinden daha kısa süre yaşıyorlar. Strese bağlı olarak davranış bozukluğu gösteren hayvanlar, kendine ve çevresine zarar verme, kendi organlarını(uzuvlarını) yeme gibi davranışlar sergilemeye başlıyorlar. Yani aslında yaşadıkları sıkıntı davranışlarına yansıyor. Hayvanların duyguları olduğunu fiziksel acıyı onlarında hissettiği unutuyoruz. Bu yüzden toplum daha fazla bilgilendirilmeli, hayvan deneylerinin hayvanlara nasıl zararlar verdiğini, herhangi bir ürünü bizim sağlıklı bir şekilde kullanabilmemiz için hayvanların yaşamlarının ellerinden alındığını bilmeliyiz.