Tc Ezberleme Şekli

y a t m a yastan- яҫтан- Başın altına bir şeyler koy­ mak, başını bir yere yaslamak, yastar яҫтар Baş altına konulan şey, yas­ tık.

yastık яҫтыҡ Yastık, büyük minder, yasus ясус (<Ar.) Casus, ajan, yaşık яшыҡ I. Çok zayıf, çok sıska, kuru kemikli. 2. Eğlenip kudurmayı çok se­ ven; şen şakrak.

etyaşığı: Şen şakrak, eğlence düşkünü, yaşıkla- яшыҡла- Çok zayıflaşmak, çok sıskalaşmak, yaşıklan- яшыҡлан- Şen şakrak olmak, eğlenceli olmak; dalgacı ve komik ol­ mak.

yat- ят- 1. Yatmak, dinlenmek veye uyu­ mak için uzanmak. 2. Yaşamak. 3. Mes­ kun hâlde olmak, yerleşik olmak, yat ят Yabancı, el, tanıdık olmayan.

E tekey emdin attan / Borolop-borolop yul baş lay / Etekeyemden iserlegi / Yat küşelerge kız taşlay. “Babacığımın atla­ rı / Döne döne yola çıkar / Babacığımın akılsızlığı / Yabancıya kız verir” - (Ge­ lin Türküsü), yatağan ятаған Evde oturmayı seven kim­ se, evcil kimse.

yatak ятаҡ 1. Yatakhane, öğrenci yurdu; uyku odası. 2. İrgat, hizmetçi, yatakla- ятаҡла- Yerleşmek, mola ver­ mek, dinlenmek için yer bulmak.

yatap ятап Etap, aşama, düzey, merhale.

yata-tora ята-тора I. Yatıp kalkıp. 2. Ya­ vaşça, ağırca, yathın- ятһын- Yatsınmak, yabancı gör­ mek, yabacılamak, garipsemek. Akbuzat Ьёг borolop karartı la yathın- may nitmey tik torzo, ti. “Akbuzat bir dönüp baktı ve garipsemeden bir şey yapmadan öylesine durdu.” - Ural Ba­ tır2.

yathıra- ятһыра- Yabancı görmek, benim­ sememek.

yathırat- ятһырат- Benimsememek, ya­ bancı göstermek.

yathıt- ятһыт- Yatsıtmak, yadırgatmak, garipsetmek, yatık ятыҡ Ormanda yıkılıp kurumuş ağaçlar.

yatıl- ятыл- Yatılmak, uzanılmak, yatımlı ятымлы 1. Uygun, yarayışlı. 2.

Güzel, hoş. yatındık ятындыҡ K.apı önünde odun ko­ nulan ve yarılan yer; odunluk, yatır ятыр 1. Yatmalık, yatacak. 2. Uzun süre kalkmayacak, yatırka- ятырҡа- Yatsınmak, yabancı gör­ mek, yabancılamak, garipsemek.

yatış ятыш 1. Yatış, yatma şekli. 2. Uygun, yakışır. 3. Güzel, hoş. yatıştı ятышлы 1. Uygun, yarayışlı. 2. Gü­ zel, hoş.

yatıv ятыу Nehir yatağı, nehrin ağır aktığı yer.

yatıvla- ятыула- 1. Yerleşmek, mola ver­ mek, dinmek için yer bulmak. 2. Yat­ maya uygunlaştırmak, yatıvlı ятыулы Derin yatağı olan, derin ya­ taklı (nehir için).

yatka ятҡа Ezberden, ezbere; gönülden, yatkı ятҡы Çocuk olduktan sonra anne kamından çıkan plesenta. çatkılık ятҡылыҡ Maden, yatkın ятҡын bk. yatıv yatkır- ятҡыр- Yatırmak, yatması için yer vermek.

Sönki Geliye, yeget üz yortona alıp kaytmaysı üz yanına yatkırmağan. “Çünkü Geliye, delikanlı onu alıp kendi evine gitmeden yanında yatırmamış.” - (Masal), yatkırma ятҡырма Çadır, yatkız- ятҡыҙ- bk. yatkır- yatla- ятла- Ezberlemek, yatlat- ятлат- Ezberletmek, yatlay ятлай Ezberden, ezbere; gönülden, yatlayğa ятлайға Gıyaben, gıyabında, yatma ятма I. Bir gece oyunu. 2. Tek ba­ şına geceleme.

Rus Alfabesi

Rus Kiril alfabesinde 33 harf vardır. Bunlardan 10'u sesli (а, у, о, ы, э, я, ю, ё, и, е), 21'i sessiz (б, в, г, д, ж, з, й, к, л, м, н, п, р, с, т, ф, х, ц, ч, ш, щ) ve her iki guruba da girmeyen 2 tonlama işareti ( ъ, ь) vardır.

Rusça Kelimelerde Vurgu

Rusça kelimelerde vurgu çok önemlidir. Rusçada vurgunun genel olarak bir kuralı bulunmamaktadır. Bu sebeple kelimeleri ezberlerken vurgusuyla birlikte ezberlemekte fayda var.  Birçok sözlükte kelimelerin hangi hecesinde vurgu olduğu hecenin üzerine konan bir işaretle veya farklı renkle (renkli veya kalın) gösterilir.

Bazen bir kelimedeki vurgu, kelimeye gelen eke göre de değişiklik gösterebilir. Not: bir sözcükte “Ё” harfi varsa, vurgu her zaman ondadır.

Kelime öğrenirken ve telaffuz ederken bunlara dikkat etmek gerekir.

Okuma kuralları.

Açıklama 1. “Я”, “Ю”, “Е”, “Ё” harfleri, sertlik ve yumuşatma işaretleri.

Rus Kiril alfabesinde 33 harf vardır. Bunlardan 10'u sesli (а, у, о, ы, э, я, ю, ё, и, е), 21'i sessiz (б, в, г, д, ж, з, й, к, л, м, н, п, р, с, т, ф, х, ц, ч, ш, щ) ve her iki guruba da girmeyen 2 tonlama (sertlik ve yumuşatma) işareti ( ь, ъ) vardır. Sertlik ve yumuşatma işaretlerinin tek başına bir sesi yoktur, kendinden önceki ünsüz harfin yumuşak veya sert okunması gerektiğini gösterir.

Ünlülerden (А, О, И, Э, Ы, У, Я, Ю, Е, Ё) 4 harf çift seslidir: Я(ya), Ю(yu), Е(ye), Ё(yo). Kelimenin başında, ünlülerden sonra, yumuşatma ve sertlik işaretlerinden sonra iki ses olarak okunur. Bunun dışındaki durumlarda ise tek sesli okunur.

Örnekler:

ЯБЛОКО (ya’blako) - elma,

ЯСНО (ya’sna) – belli,

ИСТОРИЯ (isto’riya) - tarih,

КАЛЬЯН (kalya’n) – nargile.

Burada “Я” tam iki harf olarak söylenir: “Y” ve “A”.

МЯСО (mya’so) – et,

KАТЯ (ka’tya) – bir kız ismi.

Burada “Я” yumuşak bir “A” şeklinde söylenir.

НЕТ (nyet) – hayır, yok,

ЛЕС (lyes) – orman,

CООБЩЕНИЕ (saapşe’niye) – mesaj (birinci “e” tek sesli, ikinci çift sesli).

ЁЖ (yoş) – kirpi,

БЬЁТ (byot) – vuruyor. Burda “Ё” iki sesli.

МЁРЗНУТЬ (myo’rznut’) – üşümek. Burada bitişik ve tek sesli söylenir.

ВЬЮГА (vyu’ga) – tipi,

ЮГ (yuk) – güney.

КАТЮША (katyu’şa) – füze ismi, aynı zamanda kız isminin kısaltması.

Açıklama 2. “Ж”, “Ш”, “Ц”, “Ч”, “Щ” harfleri. 

Rusçada “Ж”, “Ш”, “Ц” harfleri her zaman serttir. “И”, “Е”, “Ё” harfleri onlarla beraber gelirse “Ы”, “Э”, “О” olarak okunur.

Hiçbir zaman “Ж”, “Ч” ve “Ш”den sonra “Ы” harfi gelmez, bunun yerine “И” yazılır. Bu sebeple Rusçada Kırgız yerine Kirgiz (Киргиз) ifadesi kullanılır. Son zamanlarda Kırgız olarak da özellikle kişi adlarında ve ülke isimlerinde istisnalar görülmektedir. Ancak bu durum Rusçada bir kural olarak devam eder.

Örnekler:

ЖИЗНЬ (jızn’) – yaşam,

ШИРОКИЙ (şıro’kiy) – geniş,

ЦИРК (tsırk) – sirk,

ЖЕЛАНИЕ (jela’niye) – istek,

ШЕЯ (şe’ya) – boyun,

ЦЕРКОВЬ (tse’rkaf’) – kilise,

ЖЁЛТЫЙ (jo’ltıy) – sarı,

ПРИШЁЛ (prişo’l) – geldi,

ЧИСТЫЙ (çi’stıy) – temiz.

Açıklama 3. Tonlu ve tonsuz harfleri.

Rusçada 6 çift tonlu-tonsuz ünsüz var. Bunlar:

В – Ф,

Д – Т,

Г – К,

Ж – Ш,

Б – П,

З – С.

Yazılış ve okunuşta bir birinin yerine gelebilir. Mesela, “C” yazılıyor, “З” okunuyor, ya da tersine “З” yazılıyor, “C” okunuyor. Okunuş şekli, harfin kelimenin içindeki durumuna (güçlü, zayıf) bağlı.  Peki, güçlü ve zayıf durum ne demek bir de buna bakalım.

Güçlü Durumlar

İki sesli arasında.

Sessizden sonra sesli harf geliyorsa

Zayıf Durumlar

Ünlüden sonra ünsüzden önce

Sözün başlangıcında ünsüzden önce

Kelimenin sonunda

Güçlü durumda iken sessiz harf olduğu gibi okunur. Zayıf durumda iken ise değişebilir.

ГОРОД – go’rat (şehir),

ЗУБ – zup (diş).

ЦЕРКОВЬ – tserkaf’.

СДЕЛАТЬ – zdelat’ (yapmak),

ВСТАТЬ  - fstat’ (kalkmak),

СКАЗКА – skaska (masal),

ОШИБКА – aşipka (hata),

УЛЬЯНОВСК – ul’yanafsk (bir şehrin adı).

Bu olay bazı ön eklerde de ortaya çıkabilir.  Mesela, “БЕЗ-” (-sız), “РАЗ-” ve “ИЗ-” (-dan) ön eklerinin son “З (z)” harfi sözcüğün ilk harfine göre “C (s)” harfine dönüşebilir.

БЕЗЗАКОНИЕ – bezzakoniye (yolsuzluk),

БЕСПОРЯДОК – besparyadak (düzensizlik),

ИЗДАЛЕКА – izdaleka (uzaktan),

ИСПРАВИТЬ – ispravit’ (düzeltmek),

РАССТАТЬСЯ – rasstat’sya (ayrılmak),

РАЗГОВОР – razgavor (konuşma).

СДЕЛАТЬ – zdelat’ (yapmak),

СХОДИТЬ – shadit’ (gidip gelmek).

Açıklama 4. Vurgusuz ünlüler.

Rusçada üstüne vurgu olmayan “O”, “E”, “Я” harflerinin telaffuzu net değildir. Vurgusuz durumda “O” harfi “a” ve “o” arasında kısa belirsiz bir sese dönüşür. Moskovalılar bu sesi tam bir “a” olarak telaffuz eder, Ural ve Volga bölgesindeki insanlar onu “o”ya daha yakın telaffuz eder. Ama kurallara göre vurgusuz “O” sadece sözcüğün ilk harfi ise tam “a” olarak okunur. Örnekler:

ОКНО’– akno (pencere),

СОБА’КА – sabaka (köpek),

ГО’РОД – gorat (şehir).

Vurgusuz “Я” harfi “i” olarak telaffuz edilir. Vurgusuz “E” harfi “i” ve “e” arasında bir ses olarak telaffuz edilir.

Örnekler:

РЕКА’ – rika (nehir),

ТЫ’СЯЧА – tısiça (bin).

 “Я” harfi bir sözcüğün son harfi ise olduğu gibi okunur.

КА’ТЯ – katya (kız ismi),

ВСТРЕЧА’ТЬСЯ – fstriçatsya (buluşmak).

Vurgu, “У”, “Ы”, “Э”, “Ю”, “А”, “И” harflerinin okunuşunu etkilemiyor.