Tecvid Duraklar

Değerli kardeşimiz,

Kur'an okurken her ayeti bir nefeste okumak şart değildir. Nefesimizin yetmediği yerde durur ve kaldığımız yerden devam ederiz.

Ayrıca Kur'an'da duraklama işaretlerine dikkat edildiği zaman, daha doğru ve güzel okumuş oluruz.

Kur'an metninde bazı kelimeler üzerinde yer alan harfler, bu kelimeler üzerinde durulabileceğini veya durulamayacağını ifade eder. Bunları ele alan disipline vakıf ve ibtida ilmi denir.

Bu ilim Kur'an kıraatinde manayı bozmayacak şekilde bir okuma gerçekleştirilmesi ve okuyucuyu hatadan korumak için kurallar koymaktadır.

Arapça bilgisi olmayıp Kur'an okuyan Müslümanların anlamsal bir hataya düşmemeleri için geliştirilen bu ilim, Kur'an okunduğunda hem nefes düzenlemesi yapmakta hem de doğru okumayı sağlamaktadır.

Örneğin:

"Sad" ص : vakf-ı murahhas'dır. Yani ayet uzun olduğu için nefes yetmeme ihtimali söz konusudur. Bu durumda durulmasına izin verilen kelime anlamına gelmektedir. Yani kişi o kelime üzerinde durabilir. Ama eğer nefesi yetiyorsa vasletmesi yani geçmesi daha doğrudur.

"Lamelif"  لا : kesinlikle durulmaması gereğini ifade eder. Eğer lamelif harfinin olduğu yerde durulursa mutlaka geriden alınması gerekir. Zira anlam bozulur.

Kur’an-ı Kerim’i okurken rastladığınız "secavend" denilen remz (işaret) harfleri ve ne manada kullanıldıklarını faydalanacağınız ümidiyle kısaca açıklayalım:

“Cim” ج : Durmanın caiz olduğuna işaret eder ki, böyle yerlerde durmak da geçmek de câizdir. Fakat durmak, daha evlâ(iyi)dır.

“Tı”  ط : Durmanın mutlak olduğuna işaret eder ki -lâzım ve câiz gibi- bir kayıt ile sınırlandırılmamış demektir. Böyle yerlerde, üzeride durulan kelimenin sonrasından okumağa başlanırsa, mana güzel olur.

“Mim” م : Durmanın lâzım olduğuna işâret eder ki geçilirse mana bozulur demektir.

“Ze” ز : Mücevvez alâmetidir ki geçmek evlâ (iyidir) demektir.

“Sad” ص : Murahhas alâmetidir ki nefes daralırsa durulabilir demektir.

“Gâf” ق : “Gad gile” alâmetidir ki, bazı kurrâ (kıraat alimleri) durmakla beraber, geçmek evlâ demişler.

“Gıf” قف (Gaf ile Fe’nin bitişik yazılışı): Dur manasınadır ki durmak evlâdır demektir.

“Kef” ك : Kezâlik’ten ibarettir ki kendisinden evvel geçen rumuzun hükmüne işârettir (Yani kendiden önceki secavendde ne yapıldı ise bunda da aynısı tekrar edilir).

“Lamelif” لا : Durmamağa işarettir. Fakat nefes daralırsa durulur. Sonra o kelime veya gerisinden tekrar edilerek geçilir. Ayet sonlarındaki “Lamelif” işareti ise, mananın tamam olmadığına işaret olup durmağa mani değildir. Aynı zamanda, ayet başına da işaret ettiğinden, böyle yerlerde durulması sünnettir, (üzerinde durulan kelimenin) tekrar edilmesine gerek yoktur.

“Ayn” ع : Bazı ayet sonlarında olup rukü’a işaret eder ki hatm ile teravih namazı kılanlar, buralara gelince rukü’a varırlar.

"Sad-Lam-Ya" صلي :  Geçmek daha iyidir.

Bazı yerlerde de (.:_______:.) gibi peşpeşe üç noktalı işaretler vardır ki bunlara vakf-ı muâneka ve vakf-ı murâkabe denir. Bunların her ikisinde değil de yalnız birisinde durmak lâzımdır. Çünkü her ikisinde de durulursa mana tamam olmaz.

Ayet ortalarında bu işaretlerin olmadığı yerlerde zaten durulmaz. Eğer nefesimiz daralır da durmak icab ederse, üzerinde durulan kelimeden veya evvelinden başlayarak okumağa devam edilir.

Kur’an-ı Kerim’de durmanın vacip (farz) veya haram olduğu bir yer yoktur. Bununla beraber durulması caiz olmayan yerlerde kasten duran bir kimse, -mana bozulacağından- âsî ve günahkâr olur ki, bunu da hiçbir müminin yapacağı tasavvur olunamaz.

Türkiye'deki Kur'an baskıları ile Arap dünyasındaki baskılar farklıdır. Bizdeki mushaflarda Secavendi yöntemi uygulanırken onlarda daha çok İbnü'l-Enbari'nin belirlemeleri tercih edilir. Ancak aralarında ciddi bir fark bulunmamaktadır. Tercih farkıdır sadece.

Diğer yandan onlardaki Kur'an baskılarında tecvid kaidelerinin bazıları metin üzerinde gösterilmektedir.

Bu bir tercihtir. Arapların ana dilleri olduğu için bizden daha iyi bilmeleri tartışılmaz. Ama onların da bu tür hatalara düşmeyecekleri anlamına da gelmez. Zira Türkçe'de bazı noktalama işaretleri olmadığında bizler de anlamsal birtakım hatalara düşebiliriz. Çünkü Türkçe ve edebiyat derslerinde bir virgülün yerinin değişmesinin veya olmamasının ne kadar mana değişikliğine sebebiyet verdiğini biliyoruz.

Dolayısıyla bu vakıf işaretleri de bir anlamda noktalama işaretleri gibi düşünülebilir…

İlave bilgi için tıklayınız:

- SECÂVEND
- Tecvid kurallarında çift secavendler ne demek?

Selam ve dua ile
Sorularla İslamiyet

Durak konusu, bir diğer klasik deyişle vakıf ve ibtida başlığı, Kur'an-ı Kerim tilaveti sırasında hem ayet sonunda hem de kelimeler arasında anlam düşüklüğünü ortadan kaldırmamız ve ayet sonları haricinde nefes alıp vermeye ihtiyaç duyduğumuz zamanlarda bize yol göstermesi açısından oldukça hayatidir.

TECVİD DERSLERİ 11 - KELİMELER ARASINDA GEÇİŞLER

Durak işaretlerinin ne anlama geldiği konusuna geçmeden önce, ayet sonu ve durak işaretlerinden önceki kelimenin son harfi ve harekesine göre nasıl durulması gerektiğine göz atalım👇

• Ayet sonu veya vakıf işaretinden önceki kelimenin son harekesi esre, üstün, ötre veya tenvin olduğuna bakılmaksızın cezimliymişcesine amel edilir ve sükûn üzerine durulur.

Örneğinمِنْ قَبْلُ (min gablu)kelimesindeki ötre harekesi ayet sonu veya duraklarda sanki orada değilmiş gibi okunmaz, ötre yerine cezm konularak durulur. Yaniمِنْ قَبْلْ (min gabl)şeklinde okunur.

• Şayet bir kelimenin sonu harekeli vav harfi ile bitiyor ve bu harften önceki harfin harekesi ötre ise, ayet sonu ve duraklarda vav harfinin harekesi kaldırılır ve medd-i tabi yapılarak yani kelimenin sonu bir elif miktarı uzatılarak durulur.

Yine aynı şekilde bir kelimenin sonu harekeli ye harfi ile bitiyor ve bu harften önceki harfin harekesi esre ise ayet sonu ve duraklarda ye harfinin harekesi kaldırılır ve medd-i tabi yapılarak yani kelimenin sonu bir elif miktarı uzatılarak durulur.

Örneğin إلاَّ هُوَ (illa huve)kelimesinin sonundaki vav harfi, ayet sonu ve duraklarda sanki harekesiz sükun halindeymiş gibi amel edilir. Kendinden önceki harekede ötre olduğu için durulurken إلاَّ هُو (illa huu)şeklinde bir elif miktarı uzatılarak durulur.

• Ayet ve duraktan önceki kelimenin son harfinin harekesi üstünlü tenvin ise durak yapılacağı zaman ة (tai marbuta) haricinde bu tenvin medd-i tabiye dönüşür.

Örneğinحَسِيباً (hasiyben) kelimesinin sonunda bulunan üstünlü tenvin ayet sonu ve duraklarda etkisini yitirerek medd-i tabiye dönüştüğü içinحَسِيباَ (hasiybaa) şeklinde okunur.

Fikriyat Kur'an-ı Kerim uygulamasından sureleri okumak için tıklayın

Ancak مَغْفِرَةً (mağfiraten) kelimesinin sonunda tenvinli yuvarlak te harfi cezimli he harfine dönüşür ve مَغْفِرَهْ (mağfirah)şeklinde okunur.

Fikriyat podcast uygulamasından aşr-ı şerifleri dinlemek için tıklayın

• ه (hu zamiri)haricinde ayet ve duraktan önceki kelimenin sonu meddi tabi ile bitiyorsa yine medd-i tabi yapılarak durulur.

Örneğinكَفَرُوا (keferuu) kelimesinin sonu zaten medd-i tabili olduğu için durma sırasında kelimede herhangi bir değişiklik meydana gelmez.

Ancakعِنْدَهُ (indehu)kelimesinin sonunda medd-i tabiye sebebiyet veren hu zamiri olduğu için ayet sonu ve duraklardaعِنْدَهْ (indeh)şeklinde durulur.

• Ayet ve duraktan önceki kelimenin son harfinin harekesi şeddeli ise kelimenin sonu yine cezimlenerek durulur. Ancak şeddenin varlığı sebebiyle son harf biraz daha belirgin şekilde yani üzerine bastırılarak telaffuz edilir.

Bu kuralın en belirgin örneklerin birisi de Tebbet suresinde yer almaktadır. Örneğinتَبَّتْ يَدَٓا اَب۪ي لَهَبٍ وَتَبَّ (tebbet yeda Ebi Lehebin ve tebbe) ayetinde "tebbe" kelimesinden sonra vakıf yapıldığında be harfinin üzerinde vurgu yapılarak cezimlenir veتَبْ (teb) şeklinde durulur.

Ayet sonu ve duraklarda nasıl duracağımızla alakalı olarak farklı durumlara ait örnek ve açıklamaların ardından önümüzdeki yazıda durak çeşitleri ile alakalı gerekli açıklamaları yapıp ve örnekler vereceğiz.

FİKRİYAT

SÜMEYYE ALI JABER