Tek Evim Var Icradan Satılırmı

İcrada haczedilemeyecek mallar listesi, borçlu kişiler tarafından önem arz ediyor. Zira, son yıllarda AKP iktidarının akıl ve bilimden uzak ekonomi politikaları nedeniyle artan pahalılığı, yurttaşların geçim sıkıntısını katbekat artırdı. Özellikle koronavirüs pandemisi sürecinde borçları katlanan milyonlarca yurttaş, borçlarını ödeyemeyince icralık oldu. Kanuna göre, evdeki eşyaları haczetmeye gelen icra memurları, borçluların geçimini sağlayacak temel ev eşyalarını alamıyor.

İCRA GELMESİ NE DEMEK?

Bir alacak sahibinin, borcunu tahsil etmek için mahkeme yoluyla başlattığı hukuki sürece 'icra' adı veriliyor. Borçlu kişi, borcunu yasal süre içerisinde ödeyemiyorsa icra işlemi başlar. İcra memurları, borçlu kişinin evinde bulunan değerli eşyalara el koyarak kişinin borcundan düşer. El konulan ev eşyalarının değerlemesini de icra memurları yapar. Haczedilen, yani el konulan eşyalar eğer borcun kapanmasına yetmiyorsa borçlu kişi hapse girebilir.

İCRA TAKİBİ NASIL ÖĞRENİLİR?

Kişiler, hakkında icra takibi olup olmadığını e-Devlet portalından öğrenebilir. Adalet Bakanlığı sayfası altında yer alan 'İcra Dosyası Sorgulama' ile kişiler, hangi borçlardan sorumlu olduklarını ve ödemeleri gereken borç miktarını görebilir.

Öte yandan Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) üzerinden de icra takibi sorgulamak mümkün. UYAP Vatandaş Portalı'nın seafoodplus.info adresinden e-Devlet şifresi, e-İmza veya mobil imza yöntemlerinden birini seçerek sisteme giriş yapın.

Açılan sayfanın sol tarafındaki hizmet menüsünden önce 'Dosya İşlemleri' ardından da 'Dosya Sorgulama' sekmesini tıklayın. 'Yargı Türü'nü seçtikten sonra 'İcra' kısmını tıklayıp hakkınızda herhangi bir haciz dosyası olup olmadığını öğrenebilirsiniz.

İCRA TAKİBİ NASIL KALDIRILIR?

Ödeme yapmadan icra takibini kaldırmak mümkün değil. Borcun ödenmesi geciktikçe, faizi de artar. İcralık olan kişiler çalışıyorsa, maaşlarının bir bölümüne de el konulur. Belirlenen yüzde, kişilerin maaşından otomatik olarak kesilir.

İcra dönemi boyunca kişilerin hesabında para bulunuyorsa, banka hesaplarında bulunan paraya el konulur. Kişilerin tüm mal varlıkları inceleme altına alınır ve borçlarına karşı el konulabilir.

İCRADA HANGİ MALLAR ALINMAZ?

Gerek İcra ve İflas Kanunu'na (İİK) göre, haczedilemeyen mallar; tamamen haczedilemeyen ve kısmen haczedilemeyen olarak ikiye ayrılıyor. Genel olarak, kişinin asgari geçimini ve mesleğini yapmasını sağlayan eşyalar haczedilemez.

Tamamen haczedilemeyen mallar listesi şöyle:

* Devlet malları kamuya ait olduğu için kişisel alacaklara üstün tutulamaz ve kişisel alacaklar için haczedilip satılamaz. Ayrıca belediyelerin kamu hizmetine tahsis edilen malları da haczedilemez.

* Ekonomik faaliyeti, sermayesinden ziyade bedeni çalışmasına dayanan borçlunun mesleğini sürdürebilmesi için gerekli olan her türlü eşya haczedilemez.

Bu kapsamda borçlunun sanat ve mesleği için lüzumlu olan alet, edevat, kitapları ve arabacı, kayıkçı ve hamal gibi küçük nakliye erbabının geçimlerini temin eden nakil vasıtaları haczedilemez. 

Yine aynı şekilde borçlunun mesleği için lüzumlu olan elbiseleri, örneğin bir dalgıcın dalgıç elbisesi ve tüpü, marangozun kullandığı aletleri, doktorun stetoskobu haczedilemez.

* Borçlu ve aynı çatı altında yaşayan aile bireyleri için lüzumlu sayılabilecek eşya haczedilemez. Borçlunun konutunda aynı amaçla kullanılan eşyalardan birden fazla olması durumunda bunlardan kullanıldığı amaç için gerekli olanın bırakılması ve fazladan olan eşyalar haczedilmesi gerekir.

* Borçlu kişi çiftçi ise, kendisinin ve ailesinin geçimi için zaruri olan arazi, hayvanlar, nakil vasıtaları, diğer eklenti ve ziraat aletleri tamamen haczedilemeyen mallar arasında.

* Borçlu kişi sanat erbabı ise sanat ve mesleği için lüzumlu olan araç, gereç ve kitapları haczedilemez.

* Borçlu ve ailesinin idareleri için lüzumlu ise borçlunun tercih edeceği bir süt veren mandası veya ineği veyahut üç keçi veya koyunu ve bunların üç aylık yem ve yataklıkları haczedilemez.

* Borçlunun ve ailesinin iki aylık yiyecek ve yakacakları ve borçlu kişi çiftçi ise, gelecek mahsul için lazım olan tohumluğu haczedilemez.

* Borçlu kişi bağ, bahçe veya sebze ve meyve yetiştiricisi ise, kendisinin ve ailesinin geçimi için zaruri olan bağ, bahçe ve bu iş için lüzumlu bulunan araç ve gereçleri de haczedilemez.

* Türk Borçlar Kanunu'nun maddesi gereğince kaydı hayatla iratlar haz olunmamak üzere tesis edilmiş ise haczedilemez.

* Ordu ve zabıta hizmetlerinde olanlara bağlanan emeklilik maaşları ile bu hizmetlerinden birinin ifası nedeniyle ailelerine bağlanan maaşlar ve ordunun hava ve denizaltı mensuplarına verilen uçuş ve dalış tazminat ve ikramiyeleri haczedilemez.

* Askeri malullerle, şehit yetimlerine verilen terfi zammı ve maaşlar haczedilemez.

* Bir muavenet sandığı veya cemiyeti tarafından hastalık, zaruret ve ölüm gibi benzer hallerde bağlanan maaşlar haczedilemez.

* Vücut bütünlüğüne ve sıhhate verilen zararlar için tazminat olarak kendisine veya ailesine toptan veya irat şeklinde verilen veya verilmesi lazım gelen paralar haczedilemez.

* Borçlunun haline münasip evi haczedilemez. Burada bahsedilen haline münasip evdir. Yani kişinin evi oldukça lüks ise, bu evin satılarak borçlunun geçimini sürdürebileceği bir eve yetecek miktarın ayrılması ve satıştan kalan miktar ile alacaklının borcunun ödenmesi mümkün.

* Öğrenci bursları haczedilemez.

Kısmen haczedilemeyen mallar listesi şöyle:

* Maaşlar

* Tahsisat ve her nevi ücretler

* İntifa hakları ve hasılatı

* İlama müstenit olmayan nafakalar

* Tekaüt maaşları

* Sigortalar veya tekaüt sandıkları tarafından tahsis edilen iratlar

* Borçlu ve ailesinin geçinmeleri için icra memurunca lüzumlu olarak takdir edilen miktar tenzil edildikten sonra haczolunabilir. * Maaş ve ücretlerden, borçlunun kendisinin ve ailesinin geçimi için zorunlu olan kısım haczedilemez. Ancak geri kalan kısım haczedilebilir.

* Borçlunun ve ailesinin geçimi için zorunlu olan kısmı icra müdürü takdir eder. Fakat haczedilecek miktar bu ücret ve maaşların dörtte birinden az olamaz.

HACZEDİLEMEYEN HAKLAR NELER?

Borçlu kişinin çeşitli nedenlerle hak sahibi olduğu bakım aylığı, manevi tazminat alacağı, devredilmesi mümkün olmayan intifa hakları, oturma hakkı, önalım hakkı, aile yurdu veya konutu, anne babanın çocuk malları üzerindeki hakları haczedilemez.

Ayrıca ordu ve zabıta hizmetlerinde malul olanlara bağlanan aylıklara, yardım sandığı ve derneğince bağlanan aylıklara, vücut ve sağlık üzerine ika edilen zararlar için ödenen tazminata, şehit yetimlerine ve askerlik malullerine verilen harp malullüğü zammı ile tekel beyiyelerine, borçlunun haline münasip evine haciz gelemez.

EŞLERE AİT MALLARA HACİZ GELİR Mİ?

Borçlu evliyse, yaptığı borçlar veya gelen hacizler sadece borçluyu ilgilendirir. Fakat eşlerden biri diğerine icra takiplerinde kefil olmuşsa onun da mal varlığına ve varsa maaşına dörtte biri oranında haciz konulabilir. Yani kişisel borç olarak kabul edilen vergi borcu da kişiseldir ve tarafları etkilemez.

BABAYA GELEN HACİZ ÇOCUKLARI ETKİLER Mİ?

Baba hayattaysa borçlarından dolayı çocuklarına haciz uygulanamaz. Fakat baba ile çocuk bankaca bilinen ikamet adresinde birlikte oturuyorlarsa, banka bu adresteki eşyaları haczedebilir.

Çocuğun fatura ile kendine ait eşyaları ispat edip haciz tutanağına kayıt ettirmesi durumunda bu eşyalar haczedilemez. Ancak baba vefat etmişse çocukları da mirasçıları olduğu için, borç da miras olarak kalır ve banka mirasçılardan doğrudan borcu talep edebilir.

E-DEVLET İCRA TAKİBİ SORGULAMA EKRANI

UYAP İCRA TAKİBİ SORGULAMA SAYFASI

Borçlunun vadesinde ödeme yapmaması veya yapamaması halinde, borcun tahsili için alacaklı icra yoluna gidebiliyor. Yeri gelmişken belirtelim, borçlunun malvarlığına haciz konulması ceza değil; bir tahsil yöntemidir. Dolayısıyla, borcun ödenmesini sağlamak amacıyla borçlunun bütün mal varlığına el konulması söz konusu değil. Başka bir deyişle, borçluya ait bazı mallar haczedilemiyor. Bunlardan birisi de “borçlunun haline münasip tek evi.”

Tek evinin haczedilemeyeceği; hem İcra ve İflas Kanunu’nda (m. 82/12), hem de Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’da (m. 70/11) yer alıyor. Bu kural hem özel, hem de kamu borçları için geçerli.

Haline münasip

Buradaki “ev” kavramı, konut olarak kullanılmaya elverişli olan yerleri ifade etmek üzere kullanılıyor. Haczedilemezlik kuralı açısından konutun; bağımsız konut, kat mülkiyeti, elbirliği veya birlikte mülkiyete konu olmasının önemi yoktur. Buna karşılık, boş arsa konut sayılmaz ve dolayısıyla arsanın haczedilmesi mümkün. Ancak, arsa üzerine bina inşa edilmekte ise, borçlu bu yapının kendisine konut olarak verilmesini talep edebiliyor.

Bir meskenin borçlunun haline uygun olup olmadığı, borçlunun haciz anındaki sosyal durumuna ve borçlu ile ailesinin ihtiyaçlarına göre belirlenir. Burada “aile” terimi, geniş anlamda kullanılmış olup, borçlu ile birlikte aynı çatı altında yaşayan, bakmakla yükümlü olduğu kişileri kapsıyor. Haline münasip birden fazla evi olması halinde haczedilemezlik sadece tek ev için söz konusu.

Uygulamada, borçlunun evinin haline münasip tek evi olup olmadığı dikkate alınmaksızın haciz uygulandığına tanık oluyoruz. Bu durumda, borçlunun haczi uygulayan birime “haczedilemezlik şikâyetinde” bulunması gerekiyor. Bu şikâyet, haczi uygulayan birime hitaben yazılmış dilekçe ile yapılıyor.

Eğer borçlu hakkında birden fazla icra takibi varsa her bir takip için ayrı ayrı haczedilemezlik şikâyetinde bulunması gerekiyor. Dilekçe ile yapılan başvuru sırasında ispat kolaylığı bakımından evrak kayıt numarasının alınarak bir yere not edilmesinde yarar var.

Konut kredisiyle alınan ev ne olur?

Borçlunun haline münasip tek evi de olsa, evin borcu için haciz uygulanması halinde haczedilemezlik şikâyeti geçersiz. Yani, banka veya finans kurumlarından sağlanan konut kredisiyle alınan haline münasip evin borçlarının bankaya ödenmemesi halinde bankanın haciz uygulaması mümkün. Bu durumda meskeniyet veya haczedilemezlik şikâyetinde bulunulmuş olsa bile hacze devam ediliyor.

Süreç nasıl işliyor?

Borçlunun tek evinin “haline münasip olmaması” ve haczedilemezlik şikâyetinde bulunması halinde, öncelikle borçlunun haline münasip ev tespit ediliyor. Örneğin, üç kişilik bir aile için 5 odalı metrekare alana sahip bir ev haline münasip sayılmaz. Bu durumda öncelikle borçlunun haline münasip evin nitelikleri tespit edilecek. Örneğimize göre, bu ailenin haline münasip evin 3 odalı ve metrekare alana sahip bir ev olduğunu varsayabiliriz.

Hale münasip ev tespit edildikten sonra, böyle bir evin temin edilmesi için gerekli olan bedel tespit edilir. Borçlunun haline münasip olmayan evinin değeri de belirlenir. Bu evin değeri haline münasip evin değerinden fazlaysa borçlunun evi satışa çıkartılır. Ev satıldıktan sonra satış bedelinden haline münasip ev için belirlenen miktar borçluya bırakılır. Kalan para alacaklıya ödenir.

Doktorlara var eczacılara yok!

Sadece doktora değil; mali müşavir, avukat, noter, gümrük komisyoncusu gibi serbest meslek kazancı elde edenlere de var. Diğer yandan; eczacı, mobilyacı, ayakkabıcı, bakkal, kasap, manav gibi ticari kazanç elde edenlere yok.

Neyin olup, neyin olmadığını merak ettiyseniz hemen açıklayalım. Konumuz bu kişilerin yanlarında çalıştırdıkları eşleri ile ilgili…

Gelir Vergisi Kanunu’nun maddesinin (2) numaralı bendine göre, eşe ödenen ücretler ticari kazancın tespitinde gider olarak kabul edilmiyor. Yani ticari kazanç elde eden eczacı, bakkal, kasap ve diğerleri, yanlarında fiilen çalıştırdıkları eşlerine ödediği ücretleri hiçbir şekilde gider yazamıyor.

Oysa doktor, diş hekimi, avukat ve mali müşavir gibi serbest meslek faaliyetinde bulunanlar eşlerini yanlarında çalıştırmaları durumunda; bunlara yapmış oldukları ücret ödemelerini gider yazabiliyorlar.

“Sistem” tanımının bir gereği olarak, sistemin parçalarını oluşturan unsurların belirli bir mantıksal tutarlılığa sahip olması gerekmektedir.

Oysa iki ayrı mükellef grubu için öngörülen bu düzenleme “bu ne yaman çelişki” dedirtiyor.

Düşünebiliyor musunuz? Bir doktor, yanında sekreter olarak çalışan eşine ödediği ücreti kazancından indirebiliyor. Eczacı ise yanında çalışan eşine ödediği ücreti kazancından indiremiyor.

Üstelik ticari kazanç açısından var olan bu kısıtlama biryandan kayıtdışı istihdamı teşvik ederken, diğer yandan Devlet bu işten matematiksel olarak zararlı çıkıyor.

GÜNÜN SÖZÜ

“Hata yapmak insanlara özgü; yaptığı hataları başkalarının üstüne atmak politikacılara özgüdür.” Bill Vaugheur