Ampatman Nedir? Temel genel bir tanım olarak yapının yükünü güvenli bir şekilde zemine aktarmakta olan yapı elemanıdır. Temeller, düşey taşıyıcılardan ( kolon, perde, çekirdek taşıyıcı duvar vb.) aldıkları yükleri daha geniş bir alana yaymaktadırlar.
Temeller yapının en alt katındaki kolon veya perdelerin normal kuvvet, moment vb. yüklerini zemine aktarırlar. Kolon veya perdeler zemine doğrudan bir şekilde oturtulamazlar. Bu kesitler dayanımı çok küçük olan zemine doğrudan oturtulursa zeminde, zeminin normal dayanımının çok üstünde gerilmeler oluşturur ve kolon zemini delerek saplanır. Temel Nedir? Temel Çeşitleri Nelerdir?
Temel çeşitlerini “Yüzeysel(Sığ) Temeller” ve “Derin Temeller” olarak adlandırılırlar.
Zemin yüzeyine yakın derinlikte inşa edilen temellerdir. Genel itibariyle iyi denilebilecek, kuru ve sulu zeminlerde uygulanabilir. Yüzeysel temelleri, kendi içinde
• Tekil temel,
• Sürekli temel,
• Radye (Ampatman) temel,
• Duvar altı temeli,
Olarak dörde ayrılır.
Ampatman temel yapı terimlerinden birisi olarak bilinmektedir. Ampatman denince akla tekil ve sürekli temeller gelir. Tekil ve sürekli temellerde, büyük ebatlı somel üst kısmına 45 derecelik yayılma açısına uygun olarak, kolona gelen yükün dengeli şekilde yayılmasını sağlayacak şekilde yapılan basamağa verilen isim olarak bilinir. Ayrıca ampatman taş ve beton gibi malzemenin fazla kullanımını önlemek amacıyla tercih edilen temek çeşididir.
Sürekli temel kirişlerinin kolon başlarındaki çıkıntılara ampatman veya temel pabucu ismi verilir. Radye temellerdeki temel pabuçlarına da genel itibariyle ampatman olarak ismi geçer. Genel olarak radye temel içerisinde yer almaktadır.
Radye temellerde ampatman, temel döşemesi veya kirişin konsol olarak imal edildiği kısıklarıdır. Bunlara inşaat ağzında ampatman adı verilir. Ampatman dediğimiz bu çıkıntılar, radye temel alanı ile binanın oturma alanı arasındaki farktan kaynaklanan çıkıntılardır.
MW Ne Demek? Depremde MW Nedir? hakkında daha fazla bilgi edinebilmek için tıklayınız.
Ampatman temel yapı terimlerinden biridir. Ampatman denince akla tekil ve sürekli temeller gelebilir. Tekil ve sürekli temellerde, büyük ebatlı somelin üst kısmına 45 derecelik yayılma açısına uygun olarak, kolona gelen yükün üniform şekilde yayılmasını sağlayacak şekilde yapılan basamağa verilen isimdir. Ayrıca ampatman taş ve beton gibi malzemenin fazla kullanımını önlemek amacıyla yapılır.
Sürekli temel kirişlerinin kolon başlarındaki çıkıntılara ampatman veya temel pabucu denir. Radye temellerdeki temel pabuçlarına da genel itibariyle ampatman denir. Genel olarak radye temel içerisinde yer almaktadır.
Radye temellerde ampatman, temel döşemesi veya kirişin konsol olarak imal edildiği parçalardır. Bunlara inşaat ağzında ampatman denir. Ampatman dediğimiz bu çıkıntılar, radye temel alanı ile binanın oturma alanı arasındaki farktan kaynaklanan çıkıntılardır. Ampatmanın ana ilişkisi bundan ibarettir. Çünkü; Radye temellerin alanı binanın yerleşim alanından fazla olmalıdır. Kolon ve duvarların bulunduğu bölgelerde moment ve eksenel kuvvet gibi değerler yüksektir. Bu nedenle temeller, bina etrafındaki (yanlarda) kolon veya perdelerden belli bir mesafede geniş yapılır. Başka bir deyişle, temelimizin sınırları, sütun veya duvarlarla aynı dikey hizada değil, hesaplanan boyutlardan daha geniştir. Böylelikle zemin geriliminin muntazam olması sağlanır.
Ampatman boyutları temelin her yerinde aynı olmayabilir. Kolonlar üzerindeki eksenel yükler gibi etkiler fazla ise ampatman genişliği bu bölgelerde daha yüksek, diğer bölgelerde daha az olabilir. Amaç, sütunlu veya perdeli alanlarda yükün taşıyıcı eleman etrafında homojen olarak aktarılmasıdır. Yüksek moment değerlerinden dolayı çok nadir ve tercih edilmemelerine rağmen bu alanlara kolon veya perdelerin çevresini örtecek ek donatılar, zımbalama donatıları (kirişsiz temel plakaları ve kirişsiz döşemelerde) gibi ek donatılar atılır.
Diğer bir neden ise zemin özellikleridir. Binanın oturum alanı belli olsa bile temel oturma alanı için ayrı hesaplar yapılır. Temel üzerine binen kuvvetlerden dolayı temel altında oluşacak gerilme, toprağın taşıyabileceği gerilimi aşarsa temel alanı artar. Temel alanı artırmak alternatiflerden biridir. Yani temel plakası konsol yapılarak temel alanı artırılır ve zemin gerilimi azaltılır. Taban alanımız ne kadar büyükse (dolayısıyla ampatmanlarımız o kadar büyük olur), binadan temele ve temelden zemine aktarılan yükler o kadar az etki eder. Çünkü binamızdan yükün temelden zemine aktarılmasında daha geniş bir alan kullanılacak ve aynı yük, zemindeki birim alandaki yüke göre daha az etkileyecek şekilde dağıtılacaktır. Elbette temel ölçüsü, temel sisteminin belirlenmesi, temel hesapları vb. Birçok faktör, detay, hesaplama vardır.
Zeminin ayrık temel yapılmasına elverecek kadar sağlam olmaması ya da yüklerin büyüklüğü durumunda yapılan, kolonların altında ve arasında betonarme kiriş gibi uzanan temel türüne mütemadi (sürekli) temel adı verilir. Mütemadi temel, değişik nitelik gösteren zeminlerde farklı oturmaları engellemek için de etkili bir çözümdür.
Sürekli temeller bir kirişe oturan kolonlar görünümündedir. Zemin gerilmesi yük, kolonlar da mesnet olarak düşünüldüğünde, sürekli temel ters çevrilmiş bir kiriş gibi görünebilir. Ancak hesaplamalar böyle yapılmamaktadır. Çünkü zemin gerilmeleri yük olarak varsayıldığında ortaya çıkan mesnet tepkileri, kolon yüklerini tutmaz.
Mütemadi temel boyutlandırılmasında yüklerin bileşkesi ile temel tabanı geometrik merkezinin mümkün olduğu kadar çakıştırılması gerekir.
Sürekli temelleri tek doğrultuda ve çift doğrultuda olmak üzere 2 sınıfa ayırmak mümkündür:
Yapının bir doğrultudaki her aksı boyunca dizili kolonlarının altına ters tablalı betonarme bir kiriş yapılır. Kolon yükleri kirişe, kirişten tablaya (pabuca), tabladan zemine aktarılır. Kiriş genişliğini kolonların kesitleri belirler. Apartman tipi yüksek yapılar için genellikle uygun değildir.
Yapının her iki doğrultudaki her aksı boyunca dizili kolonlarının altına ters tablalı betonarme kiriş yapılır. Apartman tipi yüksek yapılar için genelde uygundur.
Bir doğrultuda sıralanmış düşey taşıyıcı elemanlar altında düzenlenen sürekli temellere şerit temel, birden fazla doğrultuda yerleştirilmiş düşey taşıyıcı elemanlar altında düzenlenmiş sürekli temellere ise alan temeli olarak adlandırılır.
Bu içerik, Zülfü YETKİN tarafından, Sanal Şantiye adına hazırlanmıştır.
Etiketler:alan temelimütemadi temelmütemadi temel tasarımışerit temelsürekli temelts