Tenvin Ve Nunu Sakin

1- Kaçan”ra” meftuh veya mezmum olsa kalın okunur. Misali: Errahmaanirrahıim, Verruuhu,nesrullahi, gibi.
2- Ve eğer meksür olsa ince okunur. Misali: Bil birri,gibi.
3- Ve dahi “ra” sakin olup mâkabli meftuh veya mezmum olsa kalın okunur. Misali: Binnüzür,men şeker, venhar, gibi.
4- Ve dahi “ra” sakin olup ma kabli meksur olsa ince okunur.Misali: Vestabir,vesteğfirhu, gibi.
5- Amma bu sureti ahirede, “ra” nın ma ba'dinde hurufu istiladan biri vaki olsa ol zaman kalın okunur. Hurufu istila yedi harftir ki, Hussa dağtın gız ( خُصَّ - ضَغْطٍ - قِظْ ) harfleridir. Misali: Mirsaaden, ve girtaasin, ve firgatin, gibi.
6- Amma hurufu istila meksür olsa, ol zaman ince ve kalın okumak caiz olur. Misali: Küllü firgin, gibi.
7- Ve dahi “ra” sakin olup ma kablinin kesresi arız olsa ol zaman yine kalın okunur. Misali: İrciıii limenirtedaa, gibi.
8- Ve dahi “ra” sakin olup mâkabli dahi sakin olsa, sakine itibar edilmez, mâgabline itibar olunur. Eğer mâqabli meftüh veya mazmum olsa kalın okunur. Misali: Bissabr, min külli emr, fissudûr, gibi. Ve eğer meksür olsa ince okunur. Misali: Besıîr, Gadîr, gibi.
9- Ve dahi “ra” sakin olup ma kabli harfi lîn olsa ol zaman dahi ince okunur. Misali: Seyyr, hayyr, gibi.

TENVİN ve SÂKİN NÛN’A AİT HALLER

Tenvin, isimlerle isim asıllı kelimelerin sonuna gelen ve çift hareke (iki üstün, iki esre, iki ötre) ile gösterilen sâkin nûn olup isimlik belirtisidir[89]. Sâkin nûn ise harekesi olmayan ve üzerinde cezim işareti bulunan nûn’dur.

Kur’an kıraatinde sâkin nûn ve onun hükmünde olan tenvinde bunları izleyen harflere göre bazı değişim ve dönüşümler olur[90]. Tenvin ve sâkin nûn’a ait bu değişim ve dönüşüm dört halde bulunur :

seafoodplus.infoâr :

Sözlükte “bir şeyi açıklamak, ortaya çıkarmak; açıktan okumak” mânalarına gelir. Tecvid ilminde “iki harfin arasını ayırma” (harfi mahrecinde okuma) demektir.

Sâkin nûn veya tenvinden sonra ( أ , ح , خ , ع , غ , ه ) harflerinden birinin gelmesi halinde sâkin nûn veya tenvin bu harflerin önünde idgam, iklâb veya ihfâ edilmeden izharla okunur (gerçek sesleriyle telaffuz edilir). Burada izhar yapmaya sebep, sâkin nûn veya tenvinle izhar harflerinin mahreçlerinin birbirine olan uzaklığıdır.

Örnek : ( عَلِيماً حَكِيماً , مِنْهُ )[91].

seafoodplus.info :

Sâkin nûn veya tenvinden sonra “yermilûne” ( يرملون ) kelimesini oluşturan harflerden biri bulunduğunda sâkin nûn veya tenvin bu harflere katılarak okunur (idgam). Bu harflerle yapılan idgam iki kısma ayrılır :

1. İdgam Maa’l-Gunne (gunneli idgam) :

( يرملون ) ifadesinde yer alan “yâ”, “nûn”, “mîm” ve “vav” harflerinden önce gelen sâkin nûn veya tenvinin hafifçe uzatılan geniz sesi eşliğinde bu harflere katılarak seslendirilmesine denir.

Örnek : ( مِنْ نَذِيرٍ , مَلِكاً نُقاَتِلُ , وَمَنْ يَبْتَغِ , وَمِنْ وَراَئِهِمْ , مُنَادِيأً يُناَدِي , مَهْزُومٌ مِنَ الْاَحْزاَبِ )

1. İdgam Bilâ-Gunne (gunnesiz idgam) :

Sâkin nûn veya tenvinin aynı ifade içinde geçen “lâm” veya “râ” harfine bütünüyle katılarak okunmasına denir.

Örnek : ( غَفُورٌ رَحِيمٌ , خَيْراً لَهُمْ , مِنْ لَدُنَّا , مِنْ رَبِّهِمْ ).

Sâkin nûn ile ( ينمو ) harflerinden “vav” veya “yâ” aynı kelimede bulunursa idgam değil izhar geçerlidir (دُنْيَا , بُنْيَانٌ قِنْوَانٌ , صِنْوأنٌ )[92].

seafoodplus.infoâb :

Sözlükte “döndürmek, çevirmek” anlamlarına gelen iklâb, tecvid terimi olarak bâ (ب ) harfinin önünde bulunan sâkin nûn veya tenvinin idgam yapılmaksızın”mîm”e dönüşmesini ifade eder[93]. Uygulamada sâkin nûn veya tenvin tam bir “mîm”e çevrilir, “mîm” ihfâ edilerek okunur.

Örnek :   مِمْ بَعْدِ :سَمِيعُمْ بَصِيرٌ   مِنْ بَعْدِ    : سَمِيعٌ بَصِيرٌ

İklâb uygulamasının sebebi, yan yana gelen sâkin nûn ile “bâ”nın mahreçlerinin idgam edilecek kadar yakın ve izhar edilecek kadar uzak olmayışı şeklinde açıklanmıştır[94].

4. İhfâ:

İhfâ “gizlemek” demektir. Tecvid ilminde ihfâ “tenvîn veya sâkin nûn’un zâtını gizleyip, gunne sıfatını belirtmek” şeklinde açıklanmıştır. Zâtını gizlemekten kasıt, nûn’u mahrecinden ayırıp gunne sıfatıyla seslendirmektir.

İhfâ harfleri şunlardır :

ت , ث , ج , د , ذ , ز , س , ش , ص , ض , ط , ظ , ف , ق , ك                

Örnek : فَتْحٌ قَرِيبٌ , مَنْ شَكَرَ ,   اُنْزِلَ

Tenvinle sâkin “nûn”un ihfâ harflerinden önce gelmesi durumunda ihfâ yapılır ve buna dil ihfâsı denir. İhfâ uygulamasına gerekçe olarak, “nûn”un bu harflere idgam edilecek kadar yakın, izhar edilecek kadar uzak bulunmaması gösterilmiştir[95].

Sakin nun; ن harfinin cezm harekesi alması durumudur veنْşekilde gösterilir.

Tenvin harekesi; iki üstün, iki esre ve iki ötrenin ifade edilme yöntemidir ve ( ً ، ٍ ، ٌ ) şeklinde gösterilir. Aslında her tenvin harekesi kendi içinde gizli bir cezimli nun harfi içerir. Bu sebeple sakin nun ve tenvin ile alakalı tecvid kurallarından bahsederken aslında iki ayrı hususta değil yalnızca cezmli nun hakkında konuşmuş oluruz.

Örneğin tenvinli elifin (اً) açık yazılımı (اَنْ) şeklindedir. Bu yüzden tenvin harekesi ile alakalı olan kurallardan bahsederken aslında dolaylı olarak yine cezimli nun hakkında konuşmuş oluruz.

İZHAR

İzharın sözlükte açığa çıkarmak anlamına gelir.

Altı çeşit izhar harfi vardır. Bunlar; ا، ه، ع، غ، ح، خ harflerdir.

Aynı veya ayrı kelimelerde gelmesi fark etmeksizin, tenvin veya sakin nundan sonra altı izhar harfinden birisi gelirse nun harfinin sesi bir sonraki harfe karıştırılmadan açık bir şekilde okunur. Nun harfi açık bir şekilde okunulduğu için bu kurala "izhar" adı verilmektedir.

Bu kural hakkında şu örnekleri verebiliriz.

اَنْعَمْتُkelimesinde sakin nun harfinden sonra izhar harflerinden ayn gelmiştir. Dolayısıyla nun harfinin açık bir şekilde başka harfe karıştırılmadan okunması gerekir.

غَفُورٌ حَلِيمٌ örneğinde ise ilk kelime tenvin içerisinde gizlenmiş bir sakin nun harfi ile bitmiş ve bir sonraki kelime izhar harflerinden ha ile başladığı için izhar meydana gelmiştir. Dolayısıyla tenvinin içerisindeki cezimli nun açık bir şekilde okunur.

İKLAB

İklab birbirine katmak, çevirmek anlamına gelir. Tecvidde iklab harfi yalnızca bir tanedir bu da (ب)'dir.

Aynı veya ayrı kelimede olduğu fark etmeksizin sakin nun veya tenvinden sonra be harfi gelirse be harfi sanki mim harfiymiş gibi ve gunneli bir şekilde okunur.

Gunne harfi genizden getirerek okumaktır. Gunne ile alakalı kuralları gelecek derslerde daha ayrıntılı bir şekilde açıklayacağız inşallah.

اَنْبَأَهُمْörneğinde görüldüğü gibi sakin nundan sonra be harfi gelmiş, dolayısıyla izhar kuralı oluşmuştur. Normalde kelimenin (enbeehum) şeklinde okunması gerekirdi ancak izhar kuralı şartları meydana geldiği için اَمْبَأَنُمْ (embeehum) şeklinde okunur. Sakin nun mim harfine dönüştürüldüğü için nun yerine mim sesi duyulur.

Aynı şekildeمَنْ بَعْدِ kelimesinde olduğu gibi sakin nundan sonra be harfi gelmiştir. Böylelikle iklab kuralı oluştuğu için be harfi mim harfi gibi ve gunneli bir şekilde okunur. Yani kelime okunuşta şu şekildeymiş gibi algılanır: مِمْ بَعْدِ. Dolayısıyla kelime (minbadi) şeklinde değil (mimbadi) şeklinde okunur.

İHFA

İhfa saklamak ve gizlemek anlamına gelir. İhfa harfleri toplamda 15 tanedir. Bunlar ت، ث، ج، د، ذ، ز، س، ش، ص، ض، ط، ظ، ف، ق ve ك harfleridir. Aynı veya ayrı kelimede olması fark etmeksizin tenvin veya sakin nundan sonra ihfa harflerinden birisi gelirse nun harfi gunneli bir şekilde ve hafif uzatılarak okunur.

اَنْفَقْتُمْkelimesinde olduğu gibi sakin nundan sonra ihfa harflerinden fe geldiği için nun harfi gunneli yani genizden gelen bir sesle okunur. Gunneli bir şekilde okunduğu için nun harfi gizlenir ve net olarak duyulmaz bu yüzden bu kurala ihfa adı verilmiştir.

Aynı şekilde فَتْحٌ قَرِيبٌörneğinde olduğu gibi tenvinden sonra ihfa harflerinden gaf harfi geldiği için ihfa kuralı oluşmuştur. Tenvin gunneli bir şekilde okunduğu için tenvinin içindeki sakin nun net bir şekilde duyulmaz.

Sakin nun ve tenvin ile alakalı tecvid kurallarında dudak ihfası denilen bir kural da bulunmaktadır. Cezimli mimden sonra be harfi gelirse mim harfi bir müddet dudakta tutularak okunur ve buna dudak ihfası denilir.

رَبَّهُمْ بِهِم örneğinde olduğu gibi cezimli mim (مْ) harfinden sonra be harfi geldiği için (rabbehumm) şeklinde mim harfi dudakta tutulur.

FİKRİYAT

SÜMEYYE ALI JABER