Osmanlı Devleti ile ilgili araştırma yapan çoğu insan Tımar Sistemi kavramı ile karşılaşmıştır. Çünkü Tımar Sistemi oldukça önemli bir sistemdir. Tımar Sistemi kavramını duyan kişiler bu kavram ile alakalı birçok araştırma yaparlar. Tımar Sistemi'nin ne olduğu konusunda yapılan araştırmalar arasında Tımar Sisteminin özellikleri vardır. Peki Tımar Sistemi Özellikleri nelerdir? Tüm ayrıntılar bu yazıda
Tımar Sistemi Nedir?
Tımar Sistemi, daha önceden İkta Sistemi olarak da insanların karşısına çıkmıştır. İkta Sitemi ile Tımar sistemi tamamen birbirlerinin aynısı olmasalar da çok fazla benzerlikleri vardır. Tımar Sistemi aslında bir maaş ödeme sistemidir. Devlet için yapılan işler karşılığında ücret olarak toprak verilmesine Tımar Sistemi denir. Aynı zamanda bu sistem devlet için asker yetiştirilmesini hızlandırmıştır. Aynı durum Selçuklulardaki İkta Sisteminde de mevcuttu. Tımar Sistemi, devlet memuru olan kişilere uygulanmaktadır. Bu sisteme göre devlet memurlarına bir toprak verilir ve bu toprağın aktif olarak kullanılması gerekir. Bu durumu da Kadı takip eder. Bu şekilde asker ve memurların geçimleri karşılanmaktadır. Tımar sisteminde her bölgenin de ayrı ismi bulunmaktadır. Ve her bölgenin tımarı da faklı işe sahip kişilere verilmektedir. Tımar sistemi hem asker yetiştirmesini kolaylaştıran hem de maaş ödemesinin daha kolay yapılmasını sağlayan oldukça güzel bir sistemdir.
Tımar Sistemi Ne Demek?
Tımar Sistemi son zamanlarda çok araştırılmaya başlanmıştır. Bunun sebebi de genellikle insanlara bu sistemin garip gelmesinden kaynaklanmaktadır. Tımar sistemi gerçekten de oldukça değişik görünen bir sistemdir. Bu sistemi kısaca açıklamak gerekirse; Devlet, kendi çalışanlarına maaş olarak tımar adı verilen topraklar verir ve bu toprakları işlemesini ister. Bu sistem sayesinde hem maaş sorunu çözülürken hem de ülkedeki araziler aktif hale getirilmiş olur. Tımar sistemi sayesinde pek çok kişinin ihtiyaçları giderilmiştir. Bu sistem, ülkenin kalkınmasında da çok etkilidir. Tımar sistemi oldukça disiplinli bir sistemdir. Tımar sahibi kişiler özellikle kadılar tarafından kontrol edilmektedir.
Tımar Sistemi Özellikleri
Bir maaş ödemesi olarak da düşünülebilen Tımar Sistemi hakkında insanların aklında çok fazla soru bulunmaktadır. Bu ise oldukça normal bir durumdur. Günümüzde tımar sistemi gibi ya da buna benzeyen herhangi bir sistem bulunmamaktadır. Tımar sistemi devlet memurlarına maaş olarak toprak verilmesidir. Bu da insanlara şu anda elbette garip gelmektedir. Ancak tımar sistemi pek çok faydası olan bir sistemdir. Tımar sisteminin bilinmesi gereken bazı özellikleri ise aşağıda sıralananlardır;
Osmanlı Devleti'nde Tımar Sistemi
Osmanlı Devleti ve Selçuklu Devleti'nde askerlere ya da devlet memurlarına maaş olarak toprak verilmekte idi. Buna da bir sistem adı verilmiştir. Osmanlı Devleti'nde devlet için çalışan kişilere tımar sistemi uygulanmaktadır. Kişinin çalıştığı mevkiye göre kendisine uygun toprak verilmekte ve bu toprağın düzenli olarak işlenmesi istenmektedir. Osmanlı Devleti'nde uygulanan bu sistem o zamanlarda herkes tarafından oldukça sevilmekteydi. Ve devlet ya da millet adına da Tımar Sisteminin pek çok faydası bulunmaktaydı. Tımar sisteminin faydalarından bazıları şunlardır:
Tımarlar, ve yüzyıllardaOsmanlı İmparatorluğu'nun tarımsal üretim düzeniyle süvariye dayalı sipahi askerî gücünü ve merkezî otoritenin taşradaki egemenliğini sentezlemeyi başarmış bir askerî-idarî-iktisadî birimdi. Tımarda üreticilik yapan reâyâ ve yöneticilik yapan sipahi, savaş zamanında kısa sürede bir atlı askere ve alt rütbeli bir subaya dönüşmekteydiler. Söz konusu birim, atlı süvarilerin Osmanlı ordusu açısından önemi devam ettiği nispette canlılığını sürdürmüştür. Tımar, ateşli silahların ve para ekonomisinin çok sınırlı olduğu çağlarda etkin bir idarî üniteydi. Tımar birlikleri ateşli silah kullanmazlar; ok, yay ve mızrakla savaşırlardı. Devlet tarım arazilerinden vergi toplamak zorunda kalmamış, vergi doğrudan asker yetiştirilmesi için kullanılmıştır. Devlet, üretimi kontrol altına almış ve üretimde devamlılığı sağlamıştır.
Tımar sisteminin tarihi Antik Mısır'a kadar uzanmaktadır. Osmanlı Devletinden önce birçok Türk Devletinde ve Bizans İmparatorluğunda da uygulanmıştır. Bizans'ta uygulanan tımar sisteminin adı Pronoia'dır.
Tımar Sistemi Nedir ve Özellikleri Nelerdir?
Tımar sistemi, Osmanlı Devletinde yaklaşık yıl boyunca uyguladığı bir vergi ve toprak sistemidir. Eğer bir toprağın değeri bin akçeden az ise ona ''Has'' adı verilirdi. ''Zeamet sistemi'' ise ile bin akçe değerindeki toprakları kapsayan dirlik türünün adıydı. En geniş ve değerli topraklar ise tımar sistemi dahilinde işletiliyordu.
Tımar, genelde savaşlarda yararlılık gösteren askerlere ve yüksek dereceli memurlara verilirdi. İlk dönem, tımar verilecek olan kişileri belirleme ve bildirme yetkisi sadece vezirlere ve sancak beylerine aitti. Toprak düzenin genişlemesi ile birlikte bu yetki Kapıkulu ocağında görev yapan kişiler de verildi.
Aynı zamanda bir dirlik türü olan tımar sistemi Osmanlı Devletinin her bölgesinde uygulanmamıştır. En yoğun olduğu bölgeler Trakya ve Anadolu'nun iç kesimleriydi. Tımar sayısının en az olduğu bölgeler ise Mısır ve Arabistan'dı. Tımar arazilerinin tamamı devlete aitti ve köylülere devredilmesi yasaktı. Osmanlı İmparatorluğu bir ülkeyle savaşa girdiğinde tımarlı sipahilerin sefere katılması zorunluydu. Bu zorunluluğa uymayanların elinden toprakları alınırdı.
Not - Tımar sistemine kayıtlı topraklar babadan oğula geçebilirdi. Bu nedenle bu topraklar için tapu resmi ödenmezdi.
Tımar Sisteminin Amaçları Nelerdir?
Osmanlı Devleti merkezi bir yönetim anlayışına sahip olduğu için ''taşra'' olarak nitelendirilen bölgelerin güvenliğini sağlamakta güçlük çekiyordu. Tımar sisteminin en büyük amaçlarından biri Sipahi askerlerini taşra bölgelerine atamak ve burada güvenliği sağlamaktı.
Tımar sisteminden alınan vergiler askeri amaçlar için kullanılırdı. Örneğin sefere çıkan askerlerin silah ve zırh gibi temel ihtiyaçları tımar vergilerinden karşılanırdı.
Tımar Sisteminin Yararları Nelerdir?
Tımar sistemi, Osmanlı Devletinin askeri, idari ve ekonomik alanda güçlenmesini sağlamıştır. Yükselme döneminde en geniş sınırlarına ulaşan devlet, sınırların güvenliğini sağlama konusunda sorun yaşıyordu. Bu bölgelerde yaşanan isyanları bastırmak için görevlendirilen askerlerin ayaklanmanın başladığı bölgeye gitmesi günlerce sürüyordu. Ancak tımar sisteminin yaygınlaşması ile birlikte sınırlarda eyalet askerleri görev yapmaya başlamıştır. Bu da merkezi otoritenin gücünü arttırırken isyanların daha hızlı bastırılmasını sağlamıştır.
Tımar sisteminin ekonomik açıdan da birçok faydası olmuştur. Yüksek dereceli memurların maaşlarının toprak üzerinden ödenmesi, Osmanlı İmparatorluğunda yaşanan mali krizlerin azalmasını sağladı. Aynı zamanda her tarım arazisi işlendiği için ülkenin üretim gücü de artmış oldu.
Osmanlı Devletinin en büyük sorunlarından biri olan vergi kaçakçılığı da bu sistem ile tamamen önlenmiştir.
Tımar Sisteminin Bozulma Nedenleri
Hem iç hem dış etkenler tımar sisteminin bozulmasına neden olmuştur. IV. Murad'ın hüküm sürdüğü - yılları arasında tımar sistemi aksamaya başladı. Bunun en büyük nedeni ülkede yaşanan iç karışıklıklar ve ülkenin birçok yerinde eş zamanlı çıkan isyanlardır. Özellikle yüzyılda çıkan büyük çaplı isyanlar, hem tarımsal üretime zarar vermiş hem de maddi zarara yol açmıştır.
Osmanlı Devletinin gerileme döneminde üst üste birçok savaş kaybedildi. Bunun sonucunda topraklar askerlere ve çiftçilere yetersiz gelmeye başladı. yılında ilan Tanzimat Fermanı ile birlikte tımar sistemi kaldırılmıştır.