Kütle haline gelen granitler,fiziksel ve kimyasal ayrışmaya uğradıklarında değişik boyut ve şekillerde bloklara dönüşüseafoodplus.infolerin ayrışması sonucu birbiri üzerinde yer alan irili ufaklı ve köşeleri yuvarlaklaştırılmış bloklardan oluşan bir topoğrafya şekli meydana gelir.Üst üste binmiş granit bloklarından oluşan ve
Kütle haline gelen granitler,fiziksel ve kimyasal ayrışmaya uğradıklarında değişik boyut ve şekillerde bloklara dönüşüseafoodplus.infolerin ayrışması sonucu birbiri üzerinde yer alan irili ufaklı ve köşeleri yuvarlaklaştırılmış bloklardan oluşan bir topoğrafya şekli meydana gelir.Üst üste binmiş granit bloklarından oluşan ve
1. Peribacaları PÜSKÜRÜK kayaçlar, travertenler KİMYASAL TORTUL kayaçlar, tor topoğrafyası İÇ PÜSKÜRÜK (GRANİT) kayaçlarından oluşur.
Granit, öncelikle kuvars, feldispat, mikaş, amfiboller ve ek minerallerin karışımından oluşan bir kayadır. Granit müdahale ile ortaya çıkan bir kayaçtır ve bu nedenle erimiş kayaçların soğuması sırasında oluşması anlamına gelir.
Granitler, yeryüzünde çok yaygın olarak bulunurlar. Çeşitli yer kabuğu modellerinde görünür. Yeryüzünün temelini teşekkül ettirdiği kabul edilmektedir. Doğada dayk, silis ve batolitler halinde bulunabilir.
2.Granit Nerelerde Bulunur? Granitler, maden ocaklarından çıkartılır. Dünyanın her yerinde bulunabilir. Bulundukları konumlara göre renk ve desenleri farklı olabilmektedir. Türkiye'de Edremit, Bursa, Eskişehir, İstanbul başta olmak üzere, birçok bölgemizde çıkarılmaktadır.
Magma yavaş yavaş soğuyup katılaştığı için kayaç içindeki mineraller iri kristallidir ve gözle görülebilir. Granit, siyenit, diyorit ve gabro bu kayaçlara örnektir. Magmanın yeryüzüne çıkarak soğuyup katılaşmasıyla dış püskürük kayaçlar meydana gelir. Andezit, obsidyen ve bazalt dış püskürük kayaçlara örnektir.
Yerkürenin ilk oluştuğu dönemde yüzeyi yavaş yavaş soğumuş, bu soğuma sırasında bir kabuk oluşmuştur.
Bu kabuk yeryüzünün ilk kayaçlarını meydana getirmiştir. Bu nedenle yer kabuğu oluşurken yüzeyi önce püskürük kayaçlar kaplamıştır. Sonraki süreçte de püskürük kayaçların oluşumu devam etmiştir. Püskürük kayaçlar oluşumuna göre ikiye ayrılır:
Magma, yeryüzüne doğru yükselirken bazen üstteki katmanları aşamadığından yeryüzüne ulaşamaz; yeryüzüne yakın yerlerde yavaş yavaş soğuyarak katılaşır. Bu tür kayaçlara iç püskürük kayaçlar denir. İç püskürük kayaçlar yavaş soğudukları için iri kristalli olur. Granit, siyenit, diyorit ve gabro bu tür kayaçların başlıcalarıdır.
İç püskürük kayaçlar, üzerlerindeki katmanlar aşınınca yeryüzüne çıkar. Sertlik dereceleri yüksek olduğundan iç püskürük kayaçların çevresindeki materyaller aşınınca bu kayaçlar kabartı olarak ortaya çıkar. Bu tür şekillerin tipik örneklerinden biri, tor topoğrafyasıdır (Fotoğraf ). Çatlaklı granitlerin çatlak boyunca ayrışmaları sonucu irili ufaklı, köşeleri yuvarlaklaşmış bloklar ortaya çıkmaktadır. Bu tür şekillere tor topoğrafyası denir.
Magma bazen tabakaların arasına sızarak katılaşır (Şekil ). Örneğin tabakaların arasına yatay yönde sızarak katılaşan kayaçlar sill, bir baca gibi yukarı yükselirken katılaşanlar dayk, tabakaların arasına bir mantar gibi sokularak katılaşanlar lakolit (Fotoğraf ), kütlesel olarak yukarı yükselenler batolit olarak adlandırılır.
Volkanik faaliyet sırasında yüzeye çıkan sıvı ve katı maddelerin oluşturduğu kayaçlara dış püskürük kayaçlar denir. Bu tür kayaçların başlıcaları bazalt, andezit, tüf ve obsidyendir. Volkanik dağların önemli bir kısmı lavların soğumasıyla oluşmuştur. Örneğin Etna (İtalya), Klimanjaro (Tanzanya), Fujiyama (Japonya) ve Ağrı Dağı (Fotoğraf ) dış püskürük kayaçlardan oluşmaktadır.
Volkanik patlama bazen deniz tabanlarında gerçekleşir. Bu durumda çıkan lavlar üst üste birikerek bazen deniz yüzeyine çıkmakta ve adalar oluşturmaktadır. Örneğin Hawai (Fotoğraf ) ve Galapagos adaları bu şekilde oluşmuştur.
Volkanik patlama sonucu çıkan lavlar, bazen yüzlerce km2lik alana yayılmakta, denizleri ve çukurlukları doldurmaktadır. Hawai gibi adaların bir kısmı bu şekilde oluşmuştur. Yeryüzünde bu tür lav düzlükleri çoktur. Bu düzlükler, bazen akarsular tarafından aşındırılır ve lav platolarına dönüşür.
Volkanik patlama sırasında bazen gökyüzüne savrulan küller yeryüzüne düşerek belirli alanlarda kalın tüf katmanlarını oluşturur. Bu tüflerden oluşan yamaçlarda bitki örtüsü cılız ise tüflerin selinti sular tarafından aşındırılmasıyla kırgıbayırlar meydana gelmektedir. Kırgıbayır, yamaçlarda aşınmayla meydana gelen ve birbirinden keskin sırtlarla ayrılan yarıntılardır.
Tüflerin arasında yer yer sert kayaçlar varsa bu kayaçlar, alttaki yapının aşınmasını geciktirir. Selinti suları, sert kayaçların çevresindeki materyalleri taşıyınca sert kaya ve altındaki yapı kule biçiminde ortaya çıkar. Bu tür yer şekillerine peribacası denir (Fotoğraf ). Peribacalarının tipik örneklerine Ürgüp, Nevşehir ve Uşak çevresinde rastlanmaktadır.
Çeşitli minerallerden ve organik maddelerden oluşan katı haldeki doğal maddelere kayaç ya da taş denir.
Dünyanın iç kısmındaki kızgın maddelerin (magmanın) yer kabuğu içine sokulması ya da yeryüzüne püskürerek lav, kül vb. maddelerin yığılması ve soğuması sonucunda oluşmuş kayaçlardır.
Kökenlerini magma(yunanca hamur demek ) oluşturduğu için bunlara magmatik kayaçlar da denir.
kayaç nedir ?. hürbilgi. y.y Mayıs Web. 25 Ekim
püskürük kayaçlar nasıl oluşur ?. nkfucom. Gurur. 13 Ekim Web. 25 Ekim
iç püskürük kayaçlar nedir ve özellikleri nelerdir ?. budulgan. Budulgan. 1 Aralık Web. 26 Ekim
dış püskürük kayaçlar özellikleri. Ders notları. y.y. t.y. Web. 27 Ekim
Türkiye Cumhuriyeti ekonomi bakanlığı. seafoodplus.info ekonomi bakanlığı. Web. 27 Ekim