Vatman kelimesi, Fransızca wattman (elektrik birimi- adam) sözcüğünden gelmedir. Vatman bir meslek olarak raylı ulaşım sistemlerine sahip araçları süren kişiyi tanımlar. Tramvay ve metro sürücüsü olarak da bilinen vatman, şehir içi ulaşımın tramvay ve metro aracılığıyla gerçekleşmesini sağlar. Tramvay veya metro sürücüsü olarak çalışmak için ise Tren Makinist Yönetmeliğini dikkate almak gerekir. Yönetmeliğe göre de vatman olmak isteyenlerin Mili Eğitim Bakanlığının hazırladığı kurslara katılmaları zorunludur.
Vatman eğitimi olarak geçen kurs, meslek edindirme kurslarından biridir. Kurs, Milli Eğitim Bakanlığının yetkilendirdiği kurumlar aracılığıyla verilir. Genel olarak vatman kursları, İşkur İş Başı eğitimleri aracılığıyla kursiyere ulaşır. Eğitim sürecinde, Türkiye’deki raylı sistemler konu alınır ve vatman ne iş yapar sorusuna cevaplar verilir. Vatman eğitiminin en az saat olması gerekir ve eğitim sürecinde vatmanın görevlerine yönelik ayrıntılı derslere yer verilmesi beklenir. Genellikle İşkur tarafından verilen vatman eğitimi, belediyeler ile iş birliği kapsamında da kursiyerlerle buluşur.
Vatman kursu, raylı sistemler aracılığıyla yolcu ulaşımını gerçekleştirecek yetkinlikteki adayları yetiştirme amacındadır. Eğitim teorik bilgi akışı yanında, sürücü adayının profesyonel bir vatman olması için uygulamalı içerikleri de barındırır. Derslerin sonunda uygulamaya dayalı sürücü denemesine yer verilir ve kursiyerin bilgi kazanımı ölçülür.
Vatman kursunun genel ders içerikleri şöyledir:
İlgili dersleri tamamlayan ve yapılan sınavdan da geçer not alan kursiyerler, brövelerini yani mesleki yeterlilik belgesi almaya hak kazanırlar.
Hem kadın sürücü hem de erkek sürücü adaylarına açık olan kursa, vatman olmak şartını yerine getirebilecek herkes katılabilir. Vatman olma şartları arasında bulunan kriterler ise şöyledir:
Yukarıdaki kriterleri karşılayanlar, MEB’in yetkisi dahilindeki İşkur veya halk eğitim merkezlerinin vatman kurslarına başvurabilirler.
Vatman kursunun ders içeriklerinin sona ermesinin ardından kursiyerler; mesleki yeterlilik sınavına katılırlar. Yetkilendirilmiş belgelendirme kuruluşları tarafından yapılan sınav, makinist-vatman ehliyeti yeterlilik sınavı olarak geçer. Esasen Demiryolu Eğitim ve Sınav Merkezi tarafından yapılan sınavdan, belirlenen notu alanlara tramvay ve metro sürücü belgeleri teslim edilir.
Tren Makinist Yönetmeliğine göre mesleki yeterliliği tamamlamak ve vatman belgesi almak için aşağıdaki şartları yerine getirmek gerekir:
Vatman belgesi almak için ilgili sınav dışında gerekli sağlık şartlarını yerine getirmek de istenir. Özellikle bedensel ve ruhsal bir rahatsızlığın olmaması, vatman mesleğinin en önemli şartlarından biri olarak görülür.
Vatman eğitimini tamamlayan kursiyerler;
Vatman olmak için gerekli olan şartlar, yönetmelikte ve İşkur iş ilanlarında belirtilir. Mesleki yeterliliği kanıtlamak için zorunlu olan eğitim şartı ise mutlaka tamamlanmalıdır. En az saatlik eğitimle beraber makinistten kaynaklanabilecek kazaları önlemek amacıyla zihinsel ve bedensel sorunların olmaması gerekir.
Yine vatman adayının araç bilgisine sahip olması ve B sınıfı veya üstü ehliyet sahibi olması da istenen şartlar arasındadır. Bu şartları karşılayan her kadın ve erkek sürücü adayı, belediye ile ilgili bakanlıkların raylı sistem araçlarında görev alabilirler. Araç bilgisine ek olarak vatman olmak isteyen kişilerin, el-göz ve ayak koordinasyonun iyi olması ve dikkatli hareket etmesi gerekir. Buna yönelik hazırlanan psikoteknik süreçlerden de başarıyla geçmesi lazımdır.
Mesleğin Bilgileri
Meslek Kodu :
Meslek Adı : Tramvay/metro Sürücü (Vatman)
M. Ana Grubu : Tesis Ve Makine Operatörleri Ve Montajcılar
M. Alt Ana Grubu : Sürücüler Ve Hareketli Tesis Operatörleri
M. Grubu : Ağır Yük Kamyonu Ve Otobüs Sürücüleri
M. Birim Grubu : Otobüs Ve Tramvay Sürücüleri
Gereken Minimum Eğitim Düzeyi : İlköğretim
Meslek Tanımı :
Tramvayı/metroyu şehir içinde güzergah hattı üzerinde kurallara uygun olarak kullanarak yolcu taşıma işini yapan kişidir.
Tramvay/Metro Sürücüsü (Vatman), işletmenin genel çalışma prensipleri doğrultusunda, araç, gereç ve ekipmanları etkin bir şekilde kullanarak, işçi sağlığı, iş güvenliği ve çevre koruma düzenlemelerine ve mesleğin verimlilik ve kalite gereklerine uygun olarak:
a) Tramvayı/metroyu yola çıkarmadan önce gerekli kontrolleri yapmak,
b) Belirlenen hareket çizelgesine uygun olarak, seyir esnasında aracın hızını ve duraklarda harcanan zamanı ayarlayarak tramvayı/metroyu kullanmak,
Haberin Devamı
c) Seyir esnasında, yol güzergahını sürekli gözlemlemek ve hat üzerindeki uyarı ve işaretlere uymak,
d) Seyir esnasında, yol güzergahı boyunca yayalara ve karayolu araçlarına dikkat etmek,
e) Arızalarda ve kazalarda gerekli müdahaleyi yapmak, emniyet ve hareket amirliği tarafından kaza raporu tutulmasını sağlamak,
f) Kendisine iletilen talimatları yerine getirmek ve gereken tedbirleri almak ,
g) Tramvayın/metronun bakım kartlarını tutmak,
h) Yolcuları gerektiğinde bilgilendirmek ve yönlendirmek,
i) Yolcuların dilek ve şikayetlerini amirlerine bildirmek.
j) İş sağlığı ve güvenliği ile ilgili kurallara uymak, uyulmasını sağlamak, vb. görev ve işlemleri yerine getirir.
SGK her farklı meslek için ayrı meslek kodu uygulamaktadır. Örneğin: Beton Baca Üretim Makinası Operatörü mesleği için “” kod olarak kullanılır iken Otomotiv Mühendisliği Öğretim Üyesi mesleği için “” kod olarak kullanılmaktadır. Ülkemizde standart bir veri tabanı oluşturma ve SGK prim kayıplarının önüne geçilmesi gibi nedenlerle meslek kodu belirtme zorunluluğunu bulunmaktadır.
ISCO Mesleklerin Uluslararası Standart Sınıflandırması göre;
Tramvay/metro Sürücü (Vatman) Meslek Kodu “” olarak belirlenmiştir.
İŞKUR Meslek Kodlarının sıralı tam listesi için tıklayın