Tırnak Mantarı Mikroskop

AYAK & TIRNAK MANTARI

Genel Tanıtım

Ayaklarda kaşıntı ve parlak kırmızı döküntülere neden olan bir mantar enfeksiyonudur. Soyulma, kızarıklık, kaşınma, yanma, su toplama ve yaralara neden olur.  Ayak mantar enfeksiyonu sık görülen ve aynı zamanda bulaşıcı olan bir deri hastalığıdır. En sık genç ve erişkin erkeklerde rastlanılan bu durum, kadınlarda ve 12 yaş altı çocuklarda da görülebilmektedir. Ayak mantarının tetikleyici faktörleri şu şekilde sıralanabilir:

• Nemli ve sıcak ortamlar
• Duştan sonra ayakları kurutmamak
• Sıkı, kapalı ayakkabı giymek
• Halka açık havuzlarda ve soyunma odalarında koruyucu ayakkabı giyilmemesi
• Kuaför salonlarında ortak kullanılan pedikür seti gibi araçlar
• Bağışıklığın düşük olması
• Diyabetli kişiler

Türleri Nelerdir?

Parmak Arası Mantarı (İntertriginöz)

Parmak ağı enfeksiyonu olarak da adlandırılan tipi ayak mantarının en yaygın türüdür. Genellikle en küçük ayak parmakların arasında oluşur. Bu tür ayak mantarı kaşınma, yanma, pullanma ve ayak tabanına yayılan enfeksiyona neden olabilir.

Makosen (Hiperkerotik)

Bu türü ise ayaklarda tahriş, kuruluk, kaşınma veya derinin pullanmasına neden olur. Mantar tedavi edilmediği takdirde deri kalınlaşır ve yarılır. Bu enfeksiyon ayak tabanının tümüne ve ayak kenarlarına yayılabilir.

Kabarcıklı (Vezikülobüllöz)

En az görülen ayak mantarı türüdür. Bu durum, genelde ayağın altında yer alan derinin su toplaması ve kabarcıkların aniden patlamasıyla oluşur. Tedavi edilmediği takdir ise ayak parmakları arasında, tabanında, ayağın alt veya üst kısmında da oluşabilirler.

Belirtiler

Ayak mantarı belirtileri, ayağın herhangi bir yerinde olabilir. Ancak en yaygın olarak ayak parmakları veya ayak parmakları arasında olabilir. Belirtileri ise;

• Kırmızı döküntü
• Ayakta kaşıntı 
• Yanma hissi
• Kırık, pullu cilt
• Hoş olmayan koku
• Ayak tabanlarında kepeklenme
• Ayakta içi su toplamış yaralar 

Erken tanı konulup tedavi edilmezse tırnaklara sıçrayabilir. Ayrıca deri bütünlüğü bozulduğu için dışarıdan giren bakteriler nedeniyle selülit (cilt enfeksiyonu) ve lenfanjit (lenf damarı enfeksiyonu) gibi daha şiddetli ikincil enfeksiyonlara yol açabilirler. Mantar enfeksiyonu çok kolay bulaşabileceği için, bu enfeksiyona sahip kişilerle aynı havlu veya terliklerin kullanılmaması gereklidir.  

Tedavi Yöntemleri

Mantar enfeksiyonunun tanısı fizik muayene ile konulur. Bazı durumlarda ise deri döküntüsünden kazıntı yapılarak mikroskop altında incelenir ve kesin tanı konulur.  Erken teşhis edilen mantar enfeksiyonunun tedavisi deri üstüne sürülen kremlerle yapılabilir. Mantar enfeksiyonu inatçı bir hastalık olduğu için tekrarlama olasılığı oldukça yüksektir.

İleri dönem mantar enfeksiyonlarındaysa, krem tedavisinde kesin bir sonuç alınamayabilir. Bu vakalarda ağızdan alınan mantar ilaçları önerilebilir.  Tırnak tutulumu durumunda tedavi güçleşmekte ve en az 3 ay mantar öldürücü ilaç ve 1 yıl tırnak cilası kullanılması gerekmektedir.

Uzun süreli tedavilerde hastanın ilaçları düzenli olarak kullanması çok önemlidir. Eğer tedavi erken kesilirse tekrarlama ve mantarın direnci gelişebilmektedir. Geç tanı konulmuş kronik vakalarda ikincil bakteriyel enfeksiyon eklenmiş ise, kişi hastanede yatırılarak damar yolu ile antibiyotik tedavisi uygulanabilir.

Mantar enfeksiyonunu önlemek için yapılması gerekenler:

• Ayakların günlük olarak bakımının yapılması
• Spor merkezlerinde, evde ya da ortak kullanım alanlarında ıslak zeminlere çıplak ayak ile basılmaması  
• Ortak terlik ve havlu kullanılmaması 
• Duş aldıktan sonra ayakların çok iyi kurutulması 
• Özellikle yaz aylarında uzun süre boyunca sıkı ayakkabı giyilmemesi
• Sık örülü pamuklu ve ter çeken çoraplar giyilmesi
• Çorapların günlük değiştirilmesi
• Pedikür setinin kişiye özel olması,  
• Ayak ve ayakkabılara günlük mantar önleyici pudra spreyler sıkılması.

Tanım

Mikroskopik inceleme, yüzeysel mantar enfeksiyonlarına (dermatofit, kandida enfeksiyonları ve pitriyazis versikolor) tanı koymak için kullanılan basit, hızlı ve ucuz bir yöntemdir.

Gereçler

1-Lam, lamel

2-%’luk KOH (potasyum hidroksit) solüsyonu

3-Steril bistüri ucu veya körleştirilmiş saplı bistüri, penset

4-Petri kutusu

5-Kağıt havlu veya kurutma kağıdı

6-Eldiven (gerektiğinde kullanmak üzere)

7-Alev kaynağı (deneyim kazanınca ve laboratuar şartları uygun ise)

8-Işık mikroskopu

Uygulama

1-Hasta, yapılacak işlem konusunda bilgilendirilmelidir.

2-İşlem sırasında oral mukoza ve genital bölge çevresinde çalışırken korunmak amacı ile eldiven kullanılabilir.

3-Deri, kıl, tırnak, oral ve genital mukozadan örnekleme yapılabilir.

1. Deriden örnekleme yapılırken, körleştirilmiş saplı bistüri, bir bistüri ucu veya tercihen bir lamın kenarı ile diğer bir lam üzerine skuamlar kazınarak toplanır (bistüri ucu veya saplı bistüri birden fazla hastada kullanılacak ise her seferinde alevden geçirilmeli veya yeni steril bistüri ucu açılmalıdır).
   • Dermatofit enfeksiyonu şüpheli lezyonlarda keskin sınırdan örnek alınmalıdır.
   • Veziküler tipte mantar enfeksiyonunda, kazınabilecek skuam olmadığı durumlarda, vezikülün çatısı sivri uçlu bir makas ile veya bir lamın köşesi ile kaldırılarak vezikül içine bakan yüzeyinden kazıma yapılır veya vezikül çatısı kesilerek incelenir. Vezikül sıvısında mantar yapılarını saptamak mümkün değildir.
   • Kandida enfeksiyonu şüpheli lezyonlarda tercihen satellit lezyonlardan örnek alınmalıdır.
   • Pitriyazis versikolor enfeksiyonu şüpheli lezyonlarda birkaç lezyon yüzeyinden kazıma işlemi yapılır.

    

2. Oral veya genital mukozadan, tahta dil baskısı ya da lam kullanılarak sürüntü örneği alınabilir.

    

3. Tırnak tutulumunda örnekleme yapılırken, lam örnek alınacak tırnağın altına tutulur.
   • Distal tırnak tutulumunda hasta tırnağın altından distalden yapılan ilk kazıma materyali atıldıktan sonra, olabildiğince proksimaline doğru ilerleyerek, bistürinin sivri kısmı veya lam köşesi ile, özellikle kolay ufalanan kalınlaşmış tırnak altından olabildiğince küçük taneli (toz gibi) kazıntı materyali alınır.
   • Daha nadir görülen yüzeysel veya proksimal tırnak tutulumunda, enfekte görünümlü bölgeden, tırnak yüzeyinden ilk kazıma materyali atılıp, biraz daha derinden alınan kazıma materyali lam üzerinde toplanır.

   Israrlı klinik şüpheye rağmen doğrudan kazıma yöntemi ile negatif sonuç alınması durumunda, tırnak distal kısmı kesilip parça halinde içerisinde KOH bulunan bir cam tüpte 24 saat bekletilir. Tırnağın tümüyle erimesi sağlandıktan sonra santrfüj edilip çöküntü lama yayılarak incelenebilir. Bu yöntem ile daha fazla miktarda tırnak incelenerek mantar yapılarını görme olasılığı arttırılmış olur.

    

4. Saçlı deri veya sakal tutulumunda, lezyon alanındaki skuamların yanısıra lezyon üzerindeki kırık ve yapısı bozuk görünen birkaç kıl örneği incelenmek üzere bir penset ile çekilir. İnflamatuvar tipte penset ile çekilen kılın kolaylıkla gelmesi, incelemek için uygun bir örnek olduğunu gösterir. Favusta ise saç ve lezyon alanındaki kabuk yapıları incelenebilir.

4-Lam üzerinde toplanan materyal, bir araya getirilip bir lamel ile örtülür. DİKKAT! Nemli ortamda uzun süre bekleyen lam ve lamel kutuları içinde, camlar arasında, gözle fark edilmeyecek küf mantarları üreyip, sonucu etkileyebilirler. Bu olasılığı engellemek için lamı bir kağıt havlu ile sildikten sonra kullanmak uygun olacaktır.

5-Lam üzerinde toplanan materyal üzerine veya lamel örtüldükten sonra kenarından, damlalıkla % ’luk KOH damlatılır ve KOH’un lam ile lamel arasında iyice dağıldığından emin olunur.

6-Hazırlanan örnek, KOH’un keratini eritmesi ve selülozdan oluşan mantar yapılarının görülebilir hale gelmesi için, bir kağıt havlu üzerinde açıkta veya içinde ıslak sünger bulunan bir petri kutusu içinde dakika bekletilir. Örnek lam, laboratuar şartları uygun ve emniyetli ise alevden geçirilerek (kaynama noktasına gelmeden) beklemeden de mikroskopta incelemek için hazır hale getirilebilir. Ancak, yeni başlayanlar için ısıtma işlemi önerilmez, deneyim kazandıkça ve şartlar uygunsa zaman kazandırabilir. Tırnaktan alınan materyal iri taneli ise erimenin sağlanabilmesi için bekleme süresi en az yarım saat olmalıdır. İncelenecek materyal saç ise, kıl cismi bütünlüğünün bozulmadan incelenebilmesi için dakika beklenmesi yeterlidir.

7-Örnek, mikroskopta incelenmeden hemen önce, bir parça kağıt havlu ile lamelin üzerine nazikçe bastırılır. Böylece materyal inceltilerek mantar yapılarının daha iyi görülmesi sağlanır. Takiben önce x10’luk büyütme ile incelenecek alan bulunur. Daha sonra x40’lık büyütme ile bu alan daha ayrıntılı bir şekilde incelenir ve hif yapıları değerlendirilir. İncelemeler sırasında mikroskobun ışık miktarı azaltılır ve mantar yapılarını görebilmek için inceleyen göze uygun olarak mikrovida ile sürekli küçük haraketlerle netlik sağlanır. İnceleme işlemi bitince, mikroskop tablasına sıvaşan KOH temizlenmelidir.

Yorum

Dematofit enfeksiyonlarında mikroskopik olarak, tek tek veya bir arada bulunan, farklı uzunluklarda, ince ağaç dalları gibi kıvrıntılı ve dirseklenmeler yapan genellikle septalı hifler görülür (Şekil 1).

Saç incelemelerinde mantar hif ve sporlarının endotriks (kıl cismi içinde), ektotriks (kıl cismi çevresinde), endoektotriks (kıl cismi içinde ve çevresinde) yerleştiği gözlenir (Şekil 2).

Pitriyazis versikolor’da etken olan Malassezia furfur, mikroskop altında tek tek veya yığın halinde bulunan, yuvarlak veya oval, çift cidarlı sporlar ve septalarla ayrılmış, kıvrık ve dallanmış, dermatofitlere kıyasla daha kısa hifler şeklinde görülür (Şekil 3).

Kandida enfeksiyonlarında alınan sürüntü veya kazıntı materyallerinde mikroskop altında, saptalı hifler ve septasız pseudohifler görülür (Şekil 4).

Yeni başlayanlar için yanlış pozitif yorumlara yol açabilecek artefakt görünümler olabilir. Bunlar hava kabarcıkları, KOH kristalleri (ısıtma sırasında veya açıkta uzun süre bekleyen örneklerde oluşabilir), giyisi veya pamuk artığı mikrofibriller olabilir (Şekil 5). Bu yapılar şekilde de görüldüğü gibi kıvrıntısız genellikle düz ve septasız yapılardır. Bir diğer yanlış pozitif yoruma yol açan durum “mozayik mantar” görünümüdür. Bazen boynuzsu hücrelerin yüzeyinde kalan lipid tabakası, poligonal yapılardan oluşan bir görünüm vererek mantar hiflerini anımsatabilir (Şekil 6). Ancak işlem ile ilgili deneyim arttıkça artefaktlar kolayca tanınabilir. Yeni başlayan uzmanlık öğrencileri genellikle her gün uygulamak kaydı ile yaklaşık ayda mantar yapılarını tanımak ve artefaktı ayırt edebilmek becerisini kazanırlar.

Doğrudan mikroskopik inceleme ile kesin tanı konulamadığı ve mantar cinsinin saptanması gerektiği durumlarda ve araştırmalarda kültür yöntemine başvurulabilir.

Nedir

Sebepler

Mantar Nedir?

• S&#;cak, nemli ortamlarda ya&#;arlar. Bu ortamlar y&#;zme havuzlar&#; ve du&#;lard&#;r.
• G&#;r&#;nebilen ya da g&#;r&#;nmeyen kesiklerle ya da t&#;rna&#;&#;n&#;zla t&#;rnak yata&#;&#; aras&#;nda k&#;&#;&#;k bir yar&#;kla v&#;cudunuzu sarabilir.
• T&#;rnaklar&#;n&#;z s&#;rekli s&#;ca&#;a ve neme maruz kal&#;yorsa soruna neden olabilir; bu ko&#;ullar mantar olu&#;umu i&#;in idealdir.

Ayak T&#;rnaklar&#; ve Parmak T&#;rnaklar&#;

Belirtiler

• Kal&#;nla&#;an t&#;rnak
• K&#;r&#;lgan, ufalanan ya da lime lime t&#;rnak
• &#;eklen bozulmu&#; t&#;rnak
• Mat, par&#;lt&#;s&#;z t&#;rnak
• T&#;rna&#;&#;n&#;z&#;n alt&#;nda olu&#;an deriden kaynaklanan koyu bir renk

Doktorunuzla ne zaman g&#;r&#;&#;melisiniz

Risk Fakt&#;rleri

• Zay&#;flam&#;&#; kan dola&#;&#;m&#;
• Mantara uzun y&#;llar maruz kalma
• T&#;rnaklar ya&#;land&#;k&#;a daha yava&#; b&#;y&#;r ve kal&#;nla&#;&#;r bu durum da enfeksiyona daha hassas k&#;lar.

• &#;ok a&#;&#;r&#; terleme
• Nemli ortamda &#;al&#;&#;mak
• Sedef hastal&#;&#;&#; olmak
• Ayaklar&#;n hava almas&#;n&#; engelleyen ve teri emmeyen ayakkab&#; ve &#;orap giymek
• Y&#;zme havuzlar&#;, spor salonlar&#; ve du&#; odalar&#; gibi nemli halka a&#;&#;k alanlarda &#;&#;plak ayak y&#;r&#;mek
• Ayak mantar&#; bulunmas&#;
• K&#;&#;&#;k bir deri ya da t&#;rnak yaralanmas&#; ya&#;amak, yada bir ba&#;ka enfeksiyon kapm&#;&#; olma
• &#;eker hastal&#;&#;&#;, dola&#;&#;m sorunu ya da zay&#;flam&#;&#; ba&#;&#;&#;&#;kl&#;k sistemine sahip olmak

Komplikasyonlar

Teşhis

Tedavi

A&#;&#;zdan Al&#;nan &#;la&#;lar

• &#;eker hastal&#;&#;&#;n&#;z ya da sel&#;lit i&#;in di&#;er risk fakt&#;rleri
• Daha &#;nce sel&#;lit durumu ya&#;anm&#;&#;l&#;&#;&#; varsa
• T&#;rnak enfeksiyonundan a&#;r&#; ya da rahats&#;zl&#;k ya&#;&#;yorsan&#;z

Di&#;er Tedavi Se&#;enekleri

• Mantar &#;nleyici t&#;rnak cilas&#;: Az ya da orta seviye t&#;rnak mantar&#; enfeksiyonu ya&#;&#;yorsan&#;z, doktorunuz mantar &#;nleyici t&#;rnak cilas&#; yazabilir. Bunu enfeksiyon kapm&#;&#; t&#;rnaklar&#;n&#;z&#;n &#;st&#;ne ve etraf&#;na g&#;nde bir kez s&#;rersiniz. 7 g&#;n sonra alkolle birikmi&#; tabakalar&#; temizlersiniz ve temiz uygulamalara ba&#;lars&#;n&#;z. 1 sene g&#;nl&#;k t&#;rnak cilas&#; kullan&#;m&#; baz&#; t&#;rnak mantar&#; enfeksiyonlar&#;n&#;n temizlenmesinde yard&#;mc&#; oldu&#;u belirtilmi&#;tir.
• B&#;lgesel ila&#;lar: Doktorunuz di&#;er b&#;lgesel mantar &#;nleyici ila&#;lar &#;nerebilir. Emmeyi h&#;zland&#;racak &#;re i&#;eren re&#;etesiz losyonla bu kremleri kullanman&#;z tavsiye edilebilir. B&#;lgesel ila&#;lar genelde t&#;rnak mantar&#;n&#; iyile&#;tirmez ama a&#;&#;zdan al&#;nan ila&#;larla kullan&#;l&#;r. Doktorunuz tedavi ama&#;l&#; enfeksiyon kapm&#;&#; t&#;rna&#;&#;n&#;z&#;n y&#;zeyini t&#;rp&#;leyebilir ve b&#;lgesel tedaviyi de daha etkili k&#;lar.
• Cerrahi: E&#;er t&#;rnak enfeksiyonunuz ciddiyse ya da &#;ok a&#;r&#;l&#;ysa doktorunuz t&#;rna&#;&#;n&#; &#;&#;karmay&#; teklif edebilir. Yava&#;&#;a, 1 y&#;l kadar bir s&#;re i&#;inde tamamen geli&#;ecek olmas&#;na ra&#;men,  yerine yeni bir t&#;rnak geli&#;ecektir. Bazen t&#;rnak yata&#;&#;na tedavi uygulamak i&#;in ameliyat siklopiroksla birlikte uygulan&#;r.

Ya&#;am Tarz&#;

• Sirke: her ne kadar sirkenin t&#;rnak mantar&#;na iyi geldi&#;i konusunda kesin bir kan&#;t olmasa da, baz&#; &#;al&#;&#;malar belli bakterilerin b&#;y&#;mesini engelledi&#;ini g&#;stermi&#;tir. Uzmanlar sirke ve s&#;cak su dolu kar&#;&#;&#;m&#; bir kapta ayaklar&#;n&#;z&#; dakika y&#;kaman&#;z&#; &#;nermektedir. Y&#;kama bittikten sonra iyice durulad&#;&#;&#;n&#;zdan ve kurulad&#;&#;&#;n&#;zdan emin olun. Bu &#;ekilde ayaklar&#;n&#;z&#; her g&#;n y&#;kayabilirsiniz. Cildiniz tahri&#; oluyorsa, hafta da kez y&#;kamay&#; deneyin.

&#;nlem

• T&#;rnaklar&#;n&#;z&#; k&#;sa, kuru ve temiz tutun. T&#;rnaklar&#;n&#;z&#; kesin ve kal&#;n b&#;lgeleri t&#;rp&#;leyin. Banyodan sonra ayak parmaklar&#; aras&#; dahil elleriniz ve ayaklar&#;n&#;z&#; tamamen kurulay&#;n.
• Uygun &#;orap giyin: Nemi yok eden sentetik &#;oraplar pamuk ya da y&#;n &#;oraplara k&#;yasla ayaklar&#;n&#;z&#; daha kuru tutabilir. (Di&#;er &#;oraplar&#;n alt&#;na da sentetik &#;orap giyebilirsiniz.) &#;zellikle ayaklar&#;n&#;z &#;ok terliyorsa, &#;oraplar&#;n&#;z&#; s&#;k de&#;i&#;tirin. G&#;n i&#;inde ve egzersizden sonra bazen ayakkab&#;lar&#;n&#;z&#; &#;&#;kar&#;n. Kapal&#; ayakkab&#;lar&#;n&#;z yerine a&#;&#;k u&#;lu ayakkab&#; tercih edin.
• Mantar &#;nleyici sprey ya da pudra kullan&#;n: Ayaklar&#;n&#;za ve ayakkab&#;lar&#;n&#;z&#;n i&#;ine pudra serpin ya da sprey s&#;k&#;n.
• Lastik eldiven kullan&#;n. Bu ellerinizin suya a&#;&#;r&#; maruz kalmas&#;n&#; engeller. Kullan&#;mlar aras&#;nda lastik eldiveni ters y&#;z yap&#;n ve kurutun.
• T&#;rnaklar&#;n etraf&#;ndaki eti koparmay&#;n. Bu derinize ve t&#;rnaklar&#;n&#;za mikroplar&#;n ge&#;mesine neden olabilir.
• Kamuya a&#;&#;k alanlarda &#;&#;plak ayak y&#;r&#;meyin: Kamuya a&#;&#;k havuzlarda, du&#;larda ve soyunma odalar&#;nda ayakkab&#; giyin.
• &#;tibarl&#; manik&#;r-pedik&#;r salonu se&#;in. Salonun aletlerini sterilize etti&#;inden emin olun. Daha da iyisi kendi aletlerinizi getirin.
• T&#;rnak cilas&#;ndan ve yapay t&#;rnaktan vazge&#;in. Her ne kadar t&#;rnak mantar&#; enfeksiyonunu pembe cila alt&#;nda saklama e&#;iliminde olsa da, istenmeyen nemi tutup enfeksiyonu daha da k&#;t&#; hale getirebilir.
• Enfeksiyon kapm&#;&#; t&#;rna&#;a dokunduktan sonra ellerinizi y&#;kay&#;n. T&#;rnak mantar&#; t&#;rnaktan t&#;rna&#;a ge&#;ebilir.