Türkiye'de taş kömürü rezervi linyite göre daha düşüktür. Taş kömürü, kalorisi yüksek olduğundan Türkiye'de demir- çelik sanayisinde yakıt olarak kullanılır. Taş kömürünün büyük bölümü Ereğli ve Karabük'teki demir-çelik fabrikalarında geri kalanı ise Çatalağzı Termik Santrali'nde elektrik üretiminde kullanılır. Türkiye'de taşkömürü Ereğli - Zonguldak havzasından çıkarılır.
Türkiye'de mevcut petrol rezervlerini işletmeye yönelik çalışmalar oldukça yetersizdir. Bunun en önemli nedeni arazi yapısının elverişsizliğidir. Türkiye'deki petrol kuyularının büyük bölümü Güneydoğu Anadolu'dadır. Türkiye'deki petrol rafinerileri; Batman, İzmit (İpraş), lzmir (Aiiağa), Kırıkkale (Orta Anadolu), Mersin (Ataş) rafinerileridir.
Organik kökenli yanıcı bir madde olan doğalgaz petrol rezervlerinin çevresinden çıkarılır. Türkiye'deki başlıca doğal gaz üretim bölgeleri, Tekirdağ (Hayrabolu), Kırklareli (Hamitabat), Mardin (Çamurlu)'dir. Ancak Türkiye'deki üretim sınırlı olduğundan doğal gaz ithalatı oldukça fazladır.
Su gücü, en güvenilir ve en temiz enerji kaynağıdır. Türkiye'nin ortalama yükseltisinin fazla olması, akarsuların dar ve derin vadilerde akması nedeniyle hidroelektrik potansiyeli fazladır. Türkiye, bu potansiyelle Avrupa'da Rusya ve Norveç'ten sonra üçüncü sıradadır.
Çevreyi kirletmeyen temiz ve tükenmez bir enerji kaynağı olması nedeniyle rüzgar gücü kullanılması cazip olan bir enerji kaynağıdır. Ancak pahalı bir yatırım olması nedeniyle Türkiye'de rüzgar gücüyle çalışan santraller yok denecek kadar azdır. İlk rüzgar santrali İzmir - Çeşme'de yılında kurulmuştur.
Güneş enerjisi, tükenmeyen enerji kaynakları içinde önemli bir yere sahiptir. Güneş enerjisi, elektrik, sıcak su ve ısınma gibi birçok alanda kullanılır. Türkiye; Akdeniz iklim bölgesinde yer alması nedeniyle birçok bölgede bu imkandan yararlanılmaktadır.
Türkiye'de yenilenebilir enerji kaynaklarından bir diğeri de jeotermal enerjidir. Türkiye'nin kırıklı arazi yapısı nedeniyle zengin bir jeotermal potansiyeli mevcuttur. Türkiye'de bu santrallerin kurulmasına elverişli bölgeler, Denizli - Sarayköy, Aydın - Germencik ve Salavatlı, Çanakkale -Tuzla, Kütahya- Simav, İzmir- Şerefhisar'dır.
Not: Türkiye'deki ilk ve tek santral 'te Denizli- Sarayköy'de kurulmuştur.
Uranyum ve toryum gibi radyoaktif minerallerin atomlarının parçalanmasıyla açığa çıkan enerjidir. Nükleer santrallerde çeşitli işlemlerden sonra enerji elektriğe çevrilir. Türkiye'de nükleer enerjinin kullanımı başlı başına bir tartışma konusudur.
Organik kökenli atıkların oksijensiz ortamda fermantasyonu sonucu ortaya çıkan renksiz, kokusuz, havadan hafif, parlak bir gaz karışımıdır.
Alternatif enerji kaynaklarının araştırılması çalışmaları sonucunda, 18 Eylül tarihinde Türkiye Cumhuriyeti ve Eski Sovyetler Birliği hükümetleri arasında doğalgaz sevkiyatı konusunda Hükümetlerarası Anlaşma imzalanmıştır.
Söz konusu anlaşmadan sonra BOTAŞ tarafından çalışmalara başlanılmış ve yılında yaptırılan Türkiye Doğalgaz Kullanım Etüdü ile doğalgaz tüketim potansiyeli ve uygun güzergâh belirlenmiştir. Bu kapsamda, 14 Şubat tarihinde, Ankara’da, BOTAŞ ile SoyuzGazExport arasında 25 yıl süreli Doğalgaz Alım-Satım Anlaşması imzalanmıştır. Anlaşma kapsamında; yılından itibaren, tedricen artan miktarlarda doğalgaz alımına başlanmış olup, yılında maksimum miktar olan 6 milyar m³/yıl’a ulaşılmıştır.
Ülkemize Bulgaristan sınırında Malkoçlar’dan giren, Hamitabat, Ambarlı, İstanbul, İzmit, Bursa, Eskişehir güzergâhını takip ederek Ankara’ya ulaşan Rusya-Türkiye Doğalgaz Boru Hattı km. uzunluğundadır.
26 Ekim tarihinde inşasına başlanan hat, 23 Haziran tarihinde ilk durağı olan Hamitabat’a ulaşmış, bu tarihten itibaren yerli doğalgazın yanı sıra ithal doğalgaz da Hamitabat’taki Trakya Kombine Çevrim Santrali’nde elektrik enerjisi üretiminde kullanılmaya başlanmıştır. Hat, Ağustos ’de Ankara’ya ulaşmış, doğalgaz Temmuz ’de İGSAŞ’ta (İstanbul Gübre Sanayii A.Ş.), Ağustos ’de Ambarlı Santrali’nde, Ekim ’de de Ankara’da konut ve ticari sektörde kullanılmaya başlanmıştır.
Süreç içerisinde, Bulgaristan sınırında bulunan Malkoçlar Ölçüm İstasyonu'nun kapasitesi 8 milyar m³/yıl'dan 14 milyar m³/yıla yükseltilmiştir.
15 Aralık tarihinde BOTAŞ ve Gazexport arasında imzalanan 25 yıllık Doğalgaz Alım- Satım Anlaşması kapsamında, doğalgaz Rusya Federasyonu’ndan Karadeniz geçişli bir hat ile Türkiye’ye ulaşmaktadır. Anlaşmaya göre, yıllık 16 milyar m³ doğalgaz Türkiye’ye arz edilmektedir.
Mavi Akım doğalgaz Boru Hattı;
Söz konusu doğalgaz boru hattının Rusya Federasyonu topraklarında kalan bölümü ile Karadeniz geçişinin finansmanı ve inşaatı GAZPROM Şirketi’nin, Türkiye bölümünün finansmanı ve inşaatı ise BOTAŞ’ın yükümlülüğünde gerçekleştirilmiştir. Proje kapsamında Samsun-Durusu’da Basınç Düşürme ve Ölçüm İstasyonu yapımı 15 Ekim tarihinde tamamlanmıştır.
Mavi Akım Projesi’nin Türkiye topraklarındaki kısmı Samsun’dan başlayarak Amasya, Çorum, Kırıkkale üzerinden Ankara’ya ulaşmakta ve Ana Hat ile irtibatlandırılmaktadır. Hat, 20 Şubat tarihinde işletmeye alınmış, 17 Kasım tarihinde resmi açılış töreni yapılmıştır.
Yıllık 10 milyar m3 İran doğalgazının boru hattı ile Türkiye’ye arzı amacıyla 8 Ağustos tarihinde İran ile Türkiye arasında Tahran’da Doğal Gaz Alım-Satım Anlaşması imzalanmıştır. Bu kapsamda inşa edilen, yaklaşık km. uzunluğunda, çapı 48” ve 16” arasında değişen Doğu Anadolu DoğalGaz Ana İletim Hattı, Doğubayazıt’tan başlayıp, Erzurum, Sivas ve Kayseri üzerinden Ankara’ya uzanmakta, bir branşman da Kayseri, Konya üzerinden Seydişehir’e ulaşmaktadır.
Haziran sonu itibarıyla tüm boru hattı sistemi gaz alabilir duruma gelmiş, İran Bazargan’daki Ölçüm İstasyonu’nun tamamlanmasıyla 10 Aralık tarihinde İran’dan gaz alımı başlamıştır.
Azerbaycan’ın Güney Hazar Denizi kesiminde yer alan Şahdeniz sahasında üretilecek doğalgazın Türkiye’ye arzını amaçlayan Bakü-Tiflis-Erzurum Doğalgaz Boru Hattı 12 Mart ’de imzalanan Türkiye-Azerbaycan Hükümetlerarası Anlaşması çerçevesinde hayata geçirilmiştir.
Azerbaycan ve Gürcistan topraklarında Bakü-Tiflis-Ceyhan Ham Petrol Boru Hattı (BTC) ile aynı koridoru kullanan, yaklaşık km. uzunluğunda ve 42”çapında tasarlanan BTE hattının inşasına 16 Ekim tarihinde başlanmış ve 4 Temmuz tarihi itibarıyla boru hattı üzerinden gaz akışı başlamıştır.
BTE’nin Azerbaycan ve Gürcistan topraklarındaki kısmının (Güney Kafkasya Doğal Gaz Boru Hattı) Şahdeniz sahasının ikinci aşama üretimine paralel olarak kapasitesinin artırılması projesi kapsamında çalışmalara yılı içerisinde başlanmış olup, Haziran ’de TANAP sistemine ilk gaz akışı sağlanmıştır. Hâlihazırda BTE üzerinden BOTAŞ iletim sistemine ve TANAP sistemine verilen doğalgaz, Türkiye’deki tüketicilere ve TANAP üzerinden Avrupa’daki tüketicilere ulaştırılmaktadır.
Avrupa Birliği INOGATE (Interstate Oil and Gas Transport to Europe) Programı kapsamında geliştirilen Güney Avrupa Gaz Ringi’nin ilk aşaması Türkiye ve Yunanistan doğalgaz şebekelerinin enterkoneksiyonunu ile doğalgazın Türkiye’den ve/veya Türkiye üzerinden Yunanistan’a arz edilmesine olanak sağlayan boru hattıdır.
Türkiye Cumhuriyeti ile Yunanistan Cumhuriyeti arasında Türkiye-Yunanistan doğalgaz bağlantısının gerçekleştirilmesi ve Türkiye Cumhuriyeti’nden Yunanistan Cumhuriyeti’ne doğalgaz arzına ilişkin Hükümetlerarası Anlaşma 23 Şubat tarihinde, doğalgaz ihracatına yönelik 15 yıl süreli Doğalgaz Alım Satım Anlaşması ise BOTAŞ ile DEPA (Yunanistan Devlet Doğalgaz Şirketi) arasında 23 Aralık tarihinde imzalanmıştır. 18 Kasım tarihinde ise iki ülke başbakanlarının da katıldığı açılış töreni ile birlikte boru hattı üzerinden gaz arzına başlanmıştır.
Burada yer verilen bilgiler Bakanlığımız Web Sayfası kullanıcılarına bilgi verme amacıyla hazırlanmış olup bağlayıcı bir resmi belge niteliği taşımamaktadır.
Son yıllarda Türkiye başta olmak üzere Avrupa ülkelerinde su gücü ile çalışan termik santrallerin yapımına ağırlık verilmiştir. Çevreye daha az zarar veren bu santraller, maliyeti daha düşük olduğu için de tercih ediliyor.
(Büyük halini görmek için haritaya tıklayınız.)
Kaynak: seafoodplus.info
Türkiye'de Kullanılan Enerji Kaynakları
Türkiye'de en çok kullanılan enerji kaynaklarının başında linyit geliyor. Linyit yatakları oldukça zengin olan ülkede ek olarak petrol, jeotermal ısı ve hidrolik enerji kaynakları da kullanılmaktadır. Dünya petrol rezervlerinin giderek azalması ile birlikte yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımına hız verilmiştir. Çevreye duyarlı olan bu kaynaklar, maliyetsiz ve yenilenebilir olduğu için de tercih sebebidir.
Türkiye'de en çok kullanılan doğal enerji kaynaklarında ilk sırayı güneş panelleri alıyor. Özellikle Marmara ve Ege bölgesinde yoğun bir kullanım oranı olan güneş panelleri, doğal gazın alternatifi olarak kullanılıyor. Rüzgar ve jeotermal enerji kaynaklarını da faal olarak kullanmaya başlayan Türkiye'de biyokütle enerjisi ile çalışan santraller de kuruldu.
Türkiye'nin Kömür İle Çalışan Termik Santralleri
Türkiye'de en çok kömür ile çalışan termik santrali bulunuyor. Ancak kömür yataklarındaki azalma ve çevre kirliliği nedeniyle bu santrallerin kullanımı azaltılmıştır. Türkiye'nin en büyük kömür yakan santralleri arasında, Seyitömer, Soma, Yatağan, Kemerköy, Çatalağzı, 18 Mart Çan ve Bolu Höynük yer alıyor. Termik santrallerinin birçoğu maden ocaklarının yanına inşa edilir. Bu sayede ulaşım maliyeti azaltılmış olur.
Türkiye'nin Su Gücü İle Çalışan Termik Santralleri
Bir diğer adı hidroelektrik santraller, çevreye en az zarar veren santrallerdir. Karbon emisyonu son derece düşük olan bu santraller, Türkiye'nin birçok şehrinde bulunur. Atatürk Barajı, ülkemizin en büyük barajı ve hidroelektrik santralidir. Onun dışında Keban, Karakaya, Derinek, Obruk, Gökçekaya ve Kemer Barajları da elektrik üretiminde kullanılır.
Türkiye'de ek olarak gaz ile çalışan santraller mevcuttur. İzmir, Samsun ve Van gibi şehirlerde bulunan gaz ile çalışan santrallerin toplam sayısı 20'ye yakındır.
Çevreye çok az zarar veren temiz enerji kaynaklarıdır.
Karbon salımı yüksek çevreye zarar veren enerji kaynaklarıdır. Nükleer enerji hariç diğerleriFosil Yakıt ismi ile ‘de anılırlar.
DİKKAT !!
Fosil Yakıtlar içinde çevreye en az zarar veren enerji kaynağı Doğalgaz ‘dır.
Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi, TANAP, projesinin amacı;
DİKKAT !!
DİKKAT !!
ÖRNEK SORU
Türkiye’de elektrik enerjisi üretiminde hangi yerli enerji kaynağından daha fazla elektrik enerjisi üretilir?
A) Kömür
B) Doğalgaz
C) Hidroelektrik
D) Rüzgâr
E) Jeotermal
CEVABI GÖR
CEVAP: A Özellikle yerli kaynak dediği için Cevap Kömürdür. Yerli kaynak demeseydi Türkiyede üretilen elektrik enerjisi en fazla doğalgazdan üretilmektedir. Doğalgaz bizim ithal ettiğimiz bir enerji kaynağıdır.
ÖRNEK SORU
Aşağıda verilen elektrik santrallerinden hangisinde üretim miktarı iklim koşullarına bağlı olarak yıl içinde değişkenlik gösterir?
A) Kral kızı
B) Hamitabad
C) Germencik
D) Çayırhan
E) Çatalağzı
CEVABI GÖR
CEVAP: A Kralkızı-> Su, Hamitabad->Doğalgaz, Germencik-> Doğalgaz, Çayırhan->Linyit, Çatalağzı-> Taşkömürü.
burak