Uçağı Bulan Kişi

Gündelik ve ekonomik yaşamlarımızı hatta devletlerin siyasi ve askeri hareketliliğini ve gücünü oldukça fazla etkileyen uçakların icadı hakkında bir devrimden söz etmek mümkündür. Nitekim uçağın icadı ile birlikte ekonomik hayat hızlanmış, bürokratik ve uluslararası ilişkiler oldukça fazla ilerleme kat etmiş ve bununla birlikte savaşların seyri değişmiştir.

Uçağı Kim İcat Etti?

Sosyal, ekonomik ve hatta siyasi olarak dünya düzeni üzerinde oldukça fazla etki yaratan uçağın icadı Amerikalı Wright Kardeşler olarak bilinen Orville Wright ve Wilbur Wright tarafından sağlanmıştır. İlk uçuşlar ise yine bu kardeşler tarafından gerçekleştirilmiştir.

İlk Motorlu Uçağı Kim Yaptı ve Kim Buldu?

Dünya üzerinde devrim niteliği taşıyan bu buluş ekonomik ve özellikle askeri alanda oldukça önemli değişimler sağlamış ve bu kapsamda tarihin seyrini değiştirmiştir. Uçağın bulunuşu ise Amerikalı Orville Wright ve Wilbur Wright ya da genel bir ifade ile Wright Kardeşler tarafından sağlanmıştır.

İlk Uçak Nerede ve Kaç Yılında İcat Edildi?

Dünyayı siyasi ve askeri yönden değiştiren ve bununla birlikte ekonomik alanda bir çığır açan uçağın buluşu ulaşımın hızlı hale gelmesi sebebiyle birçok alanda kendisini belli etmiştir. Uçağın bulunuşu ile birlikte ticaret ağları genişlemiş olmakla birlikte geleneksel ticaret yolları ve yöntemleri de bir kenara bırakılmıştır. Aynı zamanda uçağın bulunması ile birlikte ticaret ya da ekonomi alanında yeni kalemler ortaya çıkmış yeni gümrük kontrol noktaları oluşmuştur.

Bununla birlikte 17 Aralık tarihinde gerçekleştirilen uçuş ile birlikte uçağın icadı resmen tüm dünyaya bildirilmiştir. Bu uçuş Aerodinamik ses teorisine göre gerçekleştirilmiş olup, Wright Kardeşler tarafından yapılmıştır. Gerçekleştirilen bu uçuşta kullanılan uçağın 2 adet pervanesi vardı. Bununla birlikte kilo ağırlığında olan uçakta bu ağırlığa pilotun kendisinin ağırlığı dahildi.

yılında Brezilya’nın Rio kentinde yapılan olimpiyatların açılış seremonisinde eski tip tek motorlu bir uçak uçuruldu ve Brezilyalı Alberto Santos-Dumont uçağın mucidi olarak anıldı. Nasıl? Uçağı Wright Kardeşler adıyla anılan Amerikalı Orville Wright ve Wilbur Wright icat etmemiş miydi? Bugün uçağı kim icat etti diye sorsanız Amerikalılar başka, Avrupalı ve Latin Amerikalılar ise başka bir yanıt verirler.

Konu Edison - Tesla olayından biraz daha karmaşık çünkü bu noktada tartışılan uçağın tanımı. Kimi uzmanlar Wright Kardeşler’in kendi başına uçan bir taşıt üretmediklerini, desteksiz çalışan ilk uçağın Santos-Dumont tarafından yapıldığını söylüyorlar. Bu arada bir de Gustave Whitehead ismi var ki ortalığı iyice karıştırıyor. Gelin uçağı kim icat etti sorusunu yanıtlamaya çalışalım.

Wright Kardeşler’in uçağı:

Wright Kardeşler adıyla anılan Orville Wright - tarihleri arasında, Wilbur Wright - tarihleri arasında yaşamış havacı mucit kardeşlerdir. Wright Kardeşler tarafından yapılan uçak ilk kez 17 Aralık tarihinde saat ’te Amerika Birleşik Devletleri’nin Kuzey Karolina Eyaleti'nin Kitty Hawk kasabası yakınından havalandı.

Wright Kardeşler’in uçağı ilk denemede havada 12 saniyede kaldı ve 37 metre mesafe katetti. İki pervaneli olan bu uçağın kısa süre bile olsa havada kalması nedeniyle Wright Kardeşler ilk motorlu uçağın mucitleri olarak kabul edildiler. Ancak bu durumu herkes kabul etmedi çünkü bu uçuş her zaman biraz şüpheli görüldü.

Alberto Santos-Dumont’un uçağı:

- yılları arasında yaşamış olan Brezilyalı Alberto Santos-Dumont, kendini havacılığa adamış ve hayatının büyük bir bölümünü Fransa’nın başkenti Paris’te geçirmiştir. Henüz uçaklar ortada yokken Santos-Dumont sıcak hava balonları ve erken dönem zeplinler icat ederek gökyüzünü keşfe başlamıştı.

Takvimler 23 Ekim tarihini gösterdiği zaman bis isimli,  Aro Club de France ve Fédération Aéronautique Internationale tarafından onaylanmış ilk motorlu uçağı uçurdu. bis, yerden yaklaşık 5 metre havalandı ve yaklaşık 60 metre mesafe katetti. 25 metreden uzun uçan ilk uçak olarak kabul edilerek Deutsch-Archdeacon Ödülü'ne bile layık görüldü.

Tartışma nerede başlıyor?

Görüldüğü üzere Wright Kardeşler, Santos-Dumont’tan yıllar önde uçmuşlar ve hatta hava epey kalmışlar. Peki sorun ne? Sorun şu ki kimse Wright Kardeşler’in ilk denemesini görmedi. Santos-Dumont ise bu denemeyi halka açık bir şekilde yaparak herkese uçağın mucidi olduğunu duyurdu.

Brezilyalı fizikçi Henrique Lins de Barros, Wright Kardeşler’in yaptığı uçağın uçmadığını, yalnızca uzun mesafeli bir sıçrama yaptığını söylüyor. Brezilyalı uzmanların iddialarına göre Wright Kardeşler’in uçağı bir ray, mancınık ya da eğim benzeri bir yardım ile havalandı. Yani kendi başına uçan bir makineden söz etmek mümkün değil diyorlar.

Santos-Dumont tarafından yapılan uçak kendi başına havalandı, planlandığı süre havada kaldı ve kontrollü bir şekilde yere indi. Wright Kardeşler’in uçağı ise bir şekilde havalandı, süzüldü ve bir şekilde yere indi. Washington Ulusal Hava ve Uzay Müzesi Havacılık Bölümü Başkanı Peter Jakab, bu iddiaları yalanlayarak havada bir dakikaya yakın kalan bir uçağın kendi gücü olmadan bu başarıyı yakalayamayacağını söylüyor.

Peki ya Gustave Whitehead?

Gustave Whitehead, - yılları arasında yaşamış Alman asıllı bir Amerikalıdır. Whitehead hayatı boyunca motorlar, planörler ve pek çok farklı uçan makine icat etmiştir. Kendisi Wright Kardeşler’den yıllar önce tek motorlu bir uçakla uçtuğunu iddia etmiştir.

Gustave Whitehead’ın bu iddiaları ancak yılında ciddiye alındı ve araştırılmaya başladı. O günden günümüze kadar konu hakkında onlarca farklı inceleme ve araştırma yapılarak kitaplaştırıldı. Son olarak 24 Ekim tarihinde 38 hava tarihçisinin ortak açıklaması ile Gustave Whitehead’ın iddiaları yalanlandı.

Uçağı kim, ne zaman icat etti?

Maalesef uçağı kimin, ne zaman icat ettiğini kesin olarak söylemek mümkün değil. Çünkü icatlar böyledir. Aynı dönem, dünyanın farklı noktalarındaki insanlar benzer şeyler düşünürler ve ortaya bazı ürünler koyarlar. Sonuç olarak kimse kolay kolay bu benim icadımdır diyemez. Resmi kayıtlar ise Wright Kardeşler’i yazar.

Konuyu daha da ilginç hale getiren, Wright Kardeşler’in ilk pilot lisansına sahip kişiler olmamalarıdır. Amerika Birleşik Devletleri’nin ilk resmi uçusu 4 Haziran tarihinde Kanadalı Glenn H. Curtis tarafından June Bug adı verilen ve dışarıdan yardım almadan havalanan bir uçakla yapılmıştır. Glenn H. Curtis 1, Wright Kardeşler ise 4 ve 5 numaralı pilot lisansının sahibidir. 

Konuya objektif bir şekilde yaklaşmak gerekirse Gustave Whitehead’in çalışmaları Wright Kardeşler’e ilham vermiş ve Alberto Santos-Dumont başarılı bir prototip yaparak Glenn H. Curtis’in ilk resmi uçuşu yapmasını sağlamıştır. Bize kalan ise bu aydınlık zihinlere saygı duruşunda bulunmak olmuştur.

Bugünün vazgeçilmez ulaşım aracı olan uçağı kim, ne zaman icat etti sorularını yanıtladık ve havacılık tarihine imza atan bazı önemli isimlerden bahsettik. Sizce uçağı kim icat etti? Konu hakkındaki düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz. 

Emoji İle Tepki Ver

30

spooh/iStock

Hiç kuşlar gibi özgür bir şekilde uçtuğunuzu, her şeyi kanatlarınızın altına alarak havada süzüldüğünüzü hayal ettiniz mi? Bugün bir kıtadan diğerine uçakla zaman kaybetmeden seyahat edebiliyorsak, bu, kuş gibi uçmayı hayal eden ve bunu gerçekleştirmek için çaba gösteren insanlar sayesinde mümkün oldu. Peki bugüne nasıl gelindi? Dünyanın en önemli teknolojik buluşlarından biri olarak kabul edilen uçaklar nasıl ortaya çıktı? Gelin şimdi geçmişten bugüne bir yolculuğa çıkarak uçağın icadına yakından bakalım.

floridastock/iStock

Uçak Nedir?

Kanatlarının altındaki havanın yaptığı basınç yardımıyla yükselip ilerleyebilen motorlu hava taşıtlarına uçak diyoruz. 

Geçmişten Bugüne Uçma Arzusu

Hükümdarlarını kanatlarıyla gökte uçarken resmeden Eski Mısırlılar, arkalarında uçma isteğini anlatan çok sayıda resim bıraktılar. Yunanlar ve Çinliler ise uçma arzularını mitolojik hikâyelere ve efsanelere aktardılar. Elbette bu heves yalnızca kâğıt üzerinde kalmadı. Dünyanın farklı yerlerinde farklı dönemlerde bunu pratiğe dökmeye çalışanlar oldu. 

Uçmayla ilgili ilk girişimlerden birini 9. yüzyılda yaşayan Müslüman bilgin ve mucit Abbas Kasım İbn Firnas yaptı. Firnas ipek ve kartal tüylerini kullanarak uçmaya yarayan büyük kanatlar geliştirdi. Kollarına taktığı kanatlarla bir tepeye çıkarak uçmayı deneyen Firnas bir süre havada kalsa da başarısız oldu.

Wikimedia

İbn Firnas’ın Bağdat Havalimanı’nda bulunan heykeli

yüzyıla gelindiğinde İtalyan bilgin Leonardo da Vinci -kendisi uçmayı denemese de- çırpan kanat denilen ve insanın sırtına bağlanarak kullanılması öngörülen bir makine tasarımı çizdi. Da Vinci’nin fikirleri uçmayı sağlayacak bir makine icat etmenin amaçlandığı ilk bilimsel girişimlerden biri olarak kabul ediliyor.

the_guitar_mann/iStock

Leonardo da Vinci’nin uçmak için tasarladığı makinenin yer aldığı pul

Evliya Çelebi’nin Seyahatname adlı eserinde anlattığına göre, yılında İstanbul’da Lâgarî Hasan Çelebi ilk insanlı roketi icat etti. Roketi ile gökyüzüne yükselen Çelebi, belirli bir yüksekliğe ulaştıktan sonra birkaç kanat çırparak yere sağ salim inmeyi başardı. Yine aynı dönemde yaşayan Hezarfen Ahmet Çelebi ise üzerine kartal tüylerini dikerek yaptığı kanatlarla İstanbul’daki Galata Kulesi’nden atladı ve boğazın karşı tarafındaki Üsküdar’a başarılı bir iniş yaptı.

Flickr

Hezarfen Ahmet Çelebi’nin Galata Kulesi’nden gerçekleştirdiği uçuşu gösteren benzetim

İnsanların gerçek anlamda gökyüzüne yükselmesiyse balonlarla mümkün oldu. Fransız Montgolfier kardeşler, ’te kâğıttan devasa bir balon yapıp içini soğuk havadan daha hafif olan sıcak havayla doldurarak başarılı bir uçuş gerçekleştirdiler. Sıcak hava balonları bugün dahi kullanılıyor.

popovaphoto/iStock

Montgolfier kardeşler tarafından tasarlanan sıcak hava balonunun yer aldığı pul

Balonla gökyüzüne yükselen insanlar havada süzülmenin farklı yollarını aramaya devam ettiler. Britanyalı mühendis George Cayley, yılında, üzerinde hiçbir güç kaynağı olmadan uçabilen sabit kanatlı hava taşıtı olarak tanımlanan dünyanın ilk planörünü yaptı ancak başarılı bir uçuş gerçekleştiremedi. Bu yüzden planörüyle ’den fazla uçuş gerçekleştiren Alman Otto Lilienthal planörün mucidi olarak anılıyor. 

Grafissimo/iStock

Fotoğrafta Otto Lilienthal planörüyle uçuş yaparken görülüyor.

İlk Uçak

ABD’li Wright kardeşler, başkaları tarafından üretilen çok sayıda planörü inceleyerek yılında kendi hava araçlarını yaptılar. Ama bu aracı diğerlerinden ayıran ve ona ilk uçak unvanını kazandıran, araçta pervaneleri döndürmeyi sağlayan benzinli bir motor kullanmalarıydı. Wright kardeşlerin uçağı, deneme sırasında 12 saniye boyunca yaklaşık 40 metre uçtu ve güvenli bir şekilde yere indi. Böylece dünyanın ilk motorlu uçuşu gerçekleştirilmiş oldu. 

Timm Ziegenthaler/Stocktrek Images/Getty Images

Wright kardeşler tarafından icat edilen ilk uçağın replikası

yılında Fransız Louis Bleriot kendi tasarladığı uçağıyla İngiliz Kanalı üzerinde Fransa’dan İngiltere’ye kadar 41 kilometre boyunca uçmayı başardı.

Vecihi Hürkuş 

yılında Vecihi Hürkuş, Kurtuluş Savaşı sırasında Yunan uçaklarından kalan motorlardan yararlanarak ilk Türk uçağını imal etti. Hürkuş, aynı zamanda Türk havacılık tarihinde, cephede uçak düşüren ilk savaş pilotu oldu.

UtCon Collection/Alamy

Vecihi Hürkuş ve Vecihi XIV adlı uçağı

yılında İngiliz mühendis Frank White tarafından jet motorunun icat edilmesiyle birlikte yolcu taşıyan büyük uçakların üretilmesi mümkün hâle geldi. Jet motoru aynı zamanda uçaklara, ilk modellere kıyasla, olağanüstü bir hız kazandırdı. Öyle ki bugün ses hızını aşan süpersonik uçaklar bile var.

Fertnig/Getty Images

Uçaklarda kullanılan jet motor

Biz bu yazıda uçağın icat öyküsüne yer verdik. Uçakların nasıl uçtuğu ve havada nasıl hareket ettiğini merak ediyorsanız konuyla ilgili daha önce yayınladığımız yazılarımızı inceleyebilirsiniz.

Kaynaklar:

• İcat Dünyamızda İslam Mirası, Ed: S. T. S. Al-Hassani, Türkçe Yardımcı Ed: T. Alp, S. Aydüz, Çev: S. Tahir, Foundation for Science Technology and Civilisation,
• Ferris, J. ve ark., Dünyayı Değiştiren Fikirler, Çev.: Z. Arık Tozar, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları,
• Nahum, A., Yakından Tanıyın Uçuş, Çev: E. E. Sezer,TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları,
• Stoyles, P., Pentland, P., A’dan Z’ye İcatlar ve Mucitleri, Çev.: T. Parlak, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları,
• Turner, T. ve ark., Tarih Yazan İcat Dünyamızı Şekillendiren Parlak Buluşlar, Çev.: F. C. Dansuk, TÜBİTAK Popüler Bilim Kitapları,
• seafoodplus.info
• seafoodplus.info
• seafoodplus.info
• seafoodplus.info
• seafoodplus.info