Üretimi Durdurulan Abur Cuburlar

Amerika'daki En Popüler Abur cubur, Yeni Veri Gösterileri

İster filmlerde bir avuç şeker kaparken, ister tatil partinizde cipsler için bir başlangıç ​​yapın, yemek söz konusu olduğunda herkesin kendine özgü kusurları vardır. Ancak, tipik olarak benzersiz abur cubur Dürtüler size görünebilir, munchies'inizin komşularınızla düşündüğünüzden daha fazla ortak noktası olabilir.

Araştırmacılar Zippia, Kariyer Uzmanı , 50 eyaletin her birindeki en popüler abur cubur atıştırmalıklarını belirlemek için Google Trendler'den veri derledi.

Bu abur cubur istekleri vurduğunda, eyaletinizdeki insanların gerçekten neye ulaştığını keşfetmek için okumaya devam edin. Ve mükemmel pastayı arıyorsanız, kontrol edin Her Eyalette En Popüler Kek Aroması .

bir

Alabama

Ruffles'ın izniyle

Favori abur cubur: fırfırlar

---

---

İLİŞKİLİ: Daha sağlıklı beslenme ipuçları ve yemek haberleri için bültenimize kaydolun.

2

Alaska

Shutterstock

Favori abur cubur: Diyet bisküvi

---

---

3

arizona

Shutterstock

Favori abur cubur: cheez-it

İlgili: En son gıda haberleri için bültenimize kaydolun.

4

Arkansas

Doritos'un izniyle

Favori abur cubur: Doritos

En sevdiğiniz cipsin besinsel olarak nasıl yığıldığını bilmek ister misiniz? Ödeme 'deki En İyi ve En Kötü Cipsler—Sırada!

5

Kaliforniya

Cheetos'un izniyle

Favori abur cubur: çitos

6

Kolorado

Shutterstock / Keith Homan

Favori abur cubur: kozmik kek

Daha nostaljik süpermarket favorileri için, Sevdiğinizi Unuttuğunuz Çocukluğunuzdan Bu 35 Atıştırmalık'a göz atın.

7

Connecticut

Oreo'nun izniyle

Favori abur cubur: Havalandırma

İLİŞKİLİ: 'deki En İyi ve En Kötü Oreolar—Sırada!

8

Delaware

Fritos'un izniyle

Favori abur cubur: kızarmış

9

Florida

Shutterstock / Jennifer Gauld

Favori abur cubur: Mini Donutlar

10

Gürcistan

Lay's'in izniyle

Favori abur cubur: Lay's cips

İLGİLİ: Bir Poşet Cips Yediğinizde Vücudunuza Ne Olur?

on bir

Hawaii

Oreo'nun izniyle

Favori abur cubur: Havalandırma

12

Idaho

Clif Bar'ın izniyle

Favori abur cubur: Clif Bar

İLGİLİ: 50 CLIF Bar Var ve Beslenme Uzmanları Yalnızca Bu 5 Barı Tavsiye Ediyor

13

Illinois

Sıska Pop'un izniyle

Favori abur cubur: sıska popo

Evde yapabileceğiniz sizin için daha iyi bir patlamış mısır için, En Sağlıklı 9 Mikrodalga Patlamış Mısır Markasına (& Atlanacak Çantalar) göz atın.

14

Hindistan

Pringles'ın izniyle

Favori abur cubur: pringles

on beş

Iowa

Pringles'ın izniyle

Favori abur cubur: pringles

16

kansas

Nutter Tereyağı'nın izniyle

Favori abur cubur: fındık yağı

İLİŞKİLİ: Şaşırtıcı Şekilde Sağlıklı 16 Taklit Kurabiye Tarifi

17

Kentucky

Fritos'un izniyle

Favori abur cubur: kızarmış

İLGİLİ: Geri İstediğimiz 17 Üretimi Durdurulan Chip Tatlar

18

Louisiana

PayDay'in izniyle

Favori abur cubur: ödeme günü

19

Maine

Ritz'in izniyle

Favori abur cubur: Ritz Kraker

yirmi

Maryland

Oreo'nun izniyle

Favori abur cubur: Havalandırma

İLGİLİ: Oreo Bu Yeni Glutensiz Ürünü Piyasaya Sürdü

yirmi bir

Massachusetts

Shutterstock

Favori abur cubur: gevrek çubuk

22

Michigan

Ekşi Yama Çocuklarının İzniyle

Favori abur cubur: Ekşi Yama Çocuklar

23

Minnesota

Shutterstock

Favori abur cubur: Snickers

24

Mississippi

Shutterstock / Sheila Fitzgerald

Favori abur cubur: ikizler

İLGİLİ: 80'lerden 25 Klasik Yemek

25

Missouri

Shutterstock / Keith Homan

Favori abur cubur: büyükannenin kurabiyeleri

26

montana

Rice Krispies Treats'in izniyle

Favori abur cubur: Pirinç Krispies İkramları

27

Nebraska

Fritos'un izniyle

Favori abur cubur: kızarmış

28

Nevada

Shutterstock

Favori abur cubur: Kit Kat

İLİŞKİLİ: Çikolatadan Vazgeçmenin 7 Yan Etkisi

29

New Hampshire

Hersheys'in izniyle

Favori abur cubur: badem sevinci

En sevdiğiniz şeker çubuğunun sağlığınıza zarar vermesinden mi endişeleniyorsunuz? Ödeme Sizin İçin Korkunç Olan Klasik Şekerlemeler .

30

New Jersey

Oreo'nun izniyle

Favori abur cubur: Havalandırma

31

Yeni Meksika

Shutterstock

Favori abur cubur: sığır sarsıntılı

32

New York

Shutterstock

Favori abur cubur: cips Ahoy

İLGİLİ: 6 Paketlenmiş Çikolata Parçalı Kurabiye Tattık ve Bu En İyisi!

33

kuzey Carolina

Starburst'un izniyle

Favori abur cubur: yıldız patlaması

3. 4

Kuzey Dakota

Shutterstock / chanwangrong

Favori abur cubur: Ay çekirdeği

Ama buna mutlaka abur cubur demezdik. Ayçiçeği tohumları sizin için iyi olabilir!

35

Ohio

Starburst'un izniyle

Favori abur cubur: yıldız patlaması

İlişkili: Yıldız Patlamaları, Jöle ve 'den Fazla Diğer Gıda Bu Zararlı Kimyasalı İçeriyor, Çalışma Bulguları

36

Oklahoma

Ekşi Yama Çocuklarının İzniyle

Favori abur cubur: Ekşi Yama Çocuklara4dcc54bf1cab17d50f1e

37

Oregon

Kettle Chips'in izniyle

Favori abur cubur: su ısıtıcısı cips

38

Pensilvanya

Shutterstock

Favori abur cubur: Hershey'nin

39

Rodos Adası

Favori abur cubur: Ritz Kraker

İlişkili: 9 Popüler Kraker Tattık ve Bunlar En İyileri

40

Güney Carolina

Shutterstock

Favori abur cubur: Tuz ve sirke cipsleri

41

Güney Dakota

Shutterstock

Favori abur cubur: Samanyolu

42

Tennessee

Bebek Ruth'un izniyle

Favori abur cubur: bebek ruth

43

Teksas

Funyuns'un izniyle

Favori abur cubur: funyunlar

İLGİLİ: Gezegendeki En Sağlıksız 10 Gıda Markası

44

Utah

Shutterstock

Favori abur cubur: 3 Silahşörler

Dört beş

vermont

Shutterstock

Favori abur cubur: Çörek, kek

İLİŞKİLİ: Kilo Kaybı İçin Mükemmel 16 Rahat Muffin Tarifi

46

Virjinya

Oreo'nun izniyle

Favori abur cubur: Havalandırma

47

Washington

Shutterstock

Favori abur cubur: cheez-it

48

Batı Virginia

Lay's'in izniyle

Favori abur cubur: Lay's cips

49

Wisconsin

Shutterstock

Favori abur cubur: Twix

İLİŞKİLİ: Sizin İçin Korkunç Olan Klasik Şekerlemeler

elli

Wyoming

Shutterstock

Favori abur cubur: Ay çekirdeği

İşte ahşabın boynundan bazı bölgesel favoriler:

Her Eyaletteki En İyi Kek

Her Eyalette En Popüler Çerez

Her Eyaletteki En Popüler İçecek

GBS İstanbul’da yerleşik; bombeler, basınçlı hava tankları çeşitli LPG depolama tankları, otogaz depolama tankları ve soğutucu gaz tankları üreten bir firmadır. GBS is a manufacturer of dished heads,compressed air tanks,pressure vessels such as small and large propane storage tanks, autogas filling tanks,transportation tanks and refrigeration tanks in Istanbul. Ürünlerin detaylarına ve iletişim bilgilerine kısa yoldan ulaşın

BASINÇLI HAVA SİSTEMİNDE YILLIK 8 MİLYON TL TASARRUF Şafak Yendün Demİr Ahmet Taşçı Pazarlama Müdürü AR&GE Mühendisi Son yıllarda, enerji verimliliğinin önemi giderek daha önemli hale geldi. Gündelik hayatlarımızda karbon ayak izimizi minimize etmek için hayatımızı yeniden şekillendirmeye başladık. Enerjinin büyük bir bölümünü kullanan sanayilerde ise enerji tasarrufu artık bir bilinç ve görev olmaktan çıkıp hayati önem taşıyan bir zaruriyet haline gelmiştir. 26 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

TEKNİK MAKALE T üm işletmelerde enerji maliyetlerinin azaltılmasına ihtiyaç vardır. Bu, mevcut enerjiyi hiç kullanmamak değil, aynı işi daha az ener- ji tüketimiyle yapabilmektir. Endüstriyel tesisler tarafından enerji verimliliği stratejileri uygulanırken Türkiye’de endüstriyel tesislerin enerji kullanımı toplam tüketimin %41’e yakındır. Son yıllarda yapılan analizlere göre basınçlı hava endüstriyel tesislerin en önemli kalemlerinden birini oluşturuyor. Sektörel bazda farklılıklar gösterse de özellikle demir-çelik, tekstil, cam, kimya, otomotiv, çimento sanayilerinde basınçlı hava üretimi için tüketilen enerji en büyük enerji maliyeti kalemleri arasındadır. Bu çalışmamızda Türkiye’nin demir-çelik sektöründe en önemli üreticilerinden olan TOSYALI TOSÇELİK Osmaniye tesislerindeki mevcut basınçlı hava sisteminde yapılan iyileştirmeyi TOSÇELİK yetkilileriyle beraber işledik. Enerji verimliliği başlığını en iyi işleyen sektörlerden biri olan Demir&Çelik sektöründe, öncü oyuncu Tosçelik işletmelerinde bu bilinç her bir işleyişte uygulanmakta. Verimlilik çalışmasına öncülük eden Tosçelik Osmaniye Tesisi AR&GE ve Enerji Müdürlüğü ve Yardımcı İşletmeler Müdürlüğü departmanlarındaki tüm yetkililere teşekkür ederiz. MEVCUT DURUM ANALİZİ TOSÇELİK- OSMANİYE TESİSLERİ MEVCUT KOMPRESÖR PARKURU TOSÇELİK Osmaniye tesisinde tüm tesis bağımsız kompresör odalarından ve basınçlı hava tesisatlarından beslenmekteydi. Tesisi besleyen kompresör odalarında scada ve otomasyon sistemi bulunmamaktaydı. Tesisler birbirinden bağımsız basınçlı hava üretimi ve tüketimleri olduğundan, ihtiyaçtan fazla sayıda yedekli kompresörler bulunuyordu. Bu da esnek çalışma imkanını ortadan kaldırıp fazla enerji ve bakım maliyetleri yaratıyordu. 8 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 27

TEKNİK MAKALE Mevcut Kompresör parkuru ağırlıklı olarak, enerji verimliliği oldukça düşük olan tek kademeli, hava soğutmalı yağ enjekteli vidalı kompresörlerden oluşmaktaydı. Bakım ve işletme maliyetleri oldukça yüksek olan tesisteki vidalı kompresörlerdeki separatör, kurutucu ve hat filtreleri kayıpları ilave enerji kaybı olarak (yaklaşık 0,5 Barg) sisteme yansımaktaydı. Mevcut kompresör sistemleri, gerçekte ihtiyaç olan basıncın 1 Barg üstünde üretecek şekilde ayarlanmıştı. Bu da ilave enerji kaybı anlamına gelmekteydi. Buradaki enerji kaybını ölçümleyen Tosçelik Osmaniye tesisi AR&GE ve Enerji Müdürlüğü ve Yardımcı işletmeler Müdürlüğü yetkilileri kalıcı bir çözüm bulmak için IHI DALGAKIRAN Turbo Kompresör mühendisleriyle işbirliği yaptılar. Mevcut enerji̇ ve i̇şletme mali̇yeti̇ Tosçelik Osmaniye tesisindeki 4 ana fabrikada olan Çelikhane, Spiral boru fabrikası, Haddehane ve ERW tesislerinde 4 ayrı kompresör odası bulunmaktadır. Bu odalarda 3 adet turbo kompresör ve 18 adet yağ-enjekteli vidalı kompresör tesislerin ihtiyacı olan basınçlı havayı üretmektedirler. Her bir kompresör odasında vardiya başına 1 personel olmak üzere toplam 12 personel çalışmaktadır. Tesislerin toplam ortalama tüketimi olan 49,m3/ saat = 41, Nm3/saat basınçlı havayı üreten kompresörler şebekeden saatte kW enerji tüketmektedirler. ŞALT TARAFI 1 2 3 4 İ 5 6 7 A İ İ İ İ Osmaniye’deki tesiste birbirine yakın ama bağlı A olmayan bir yerleşkede bulunan ÇELİKHANE, HADDEHANE, ve SPİRAL BORU tesislerinin basınçlı hava sistemlerini merkezi tek bir kompresör odasından beslenmesi için fizibilite çalışmaları yapıldı. Ardından Tosçelik tesis yetkililerinin de önerileriyle karar verilen yeni kompresör odasından belirtilen tesislere Ğ basınçlı havanın uygun tesisatlar ile minimum basınç kaybı ile taşınması kararlaştırıldı. Doğru basınçlı hava tesisatı tasarımı; B A Mevcut Parkurdaki Kompresörlerin Çalışma Basıncı: 7 Barg. GERÇEK İHTİYACI BELİRLEME A B Nihai tüketim noktasındaki çalışma basıncı ise 6,0 Mevcut kompresör parkurunu çalıştıktan sonra Barg’ye düşmekteydi. ilk yapılan iş tesisin gerçek basınçlı hava ihtiyacını Mevcut sistem ağırlıklı olarak yağ enjekteli vidalı hesaplamak oldu. Bunun için de öncelikli olarak aşağıda kompresörlerdi, bu da kurutucularda, hat filtrelerinde ve belirtilen adımlar tek tek incelendi; basınçlı hava taşıma sisteminde kayıplar yaratmaktaydı. • Doğru debi Basınçlı Hava ana tesisatının tasarımında baz alınan • Doğru basınç debi parametresi (nominal debi 49, m3/saat olsa bile, • Doğru kompresör seçimi ilave kapasite artış potansiyeli baz alınarak), basınçlı hava • Doğru basınçlı hava tesisatı tasarımı tesisatı için tasarım debisi 72, m3/saat baz alınmıştır. • Doğru kompresör odası tasarımı En uzak nokta arasındaki Nominal Boru Boyu: m Temel önceliğimiz tesisi tek bir basınçlı hava SONUÇ: Ana Hatlarda ölçülebilecek en düşük basınç: tesisatında birleştirmek oldu. 6,1 Bar g olarak hesaplandı ve IHI DALGAKIRAN Turbo 28 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

TEKNİK MAKALE etkisi göz önünde bulundurularak filtrasyonun buna göre yapılması • Kompresör kapasitelerine göre en verimli kurutucu seçimi yapılması Tosçelik Osmaniye tesisi için toplamda 5 adet IHI DALGAKIRAN T serisi TRE Model turbo kompresör seçimi yapıldı. Seçilen her bir turbo kompresörün debi modülasyonü m3/dk ile m3/dk (@6,3 Barg) aralığındadır. Seçilen TRE Model turbo kompresörler kW gücünde ve alçak gerilim V ile beslenmektedir. Yumuşak Yol verme (Soft Starter) Panosu Tesisteki tüm IHI DALGAKIRAN Turbo Kompresörleri ana elektrik hattındaki elektriksel gerilmeyi minimize eden IHI DALGAKIRAN Turbo Intelligence yumuşak yol verici ile kalkış yapacaktır. IHI DALGAKIRAN T Serisi TRE Model Turbo Kompresörlerde Yumuşak Yol verme Panosu standarttır. Özellikleri; Demeraj akımı, doğrudan yol verme ve yıldız üçgen bağlantıya oranla daha küçüktür. Motor ve ana elektrik hattındaki elektriksel gerilme daha azdır. Tork kontrol fonksiyonu mevcuttur. Mekanik ekipmanlar üzerindeki aşınma ve gerilme daha azdır. Diğer cihazlarla haberleşmek için MODBUS RTU protokolü kullanılacaktır. Kurutucu Seçimi Her bir kompresörün çıkışında Tüm basınçlı hava kurutucuları 5 adet DALGAKIRAN Marka DKW modeli su soğutmalı kurutucular ile değiştirilmesi Kompresörlerinin nominal çalışma basıncı 6,3 Barg’ye set planlandı. edildi. Bu sayede basınçlı hava kurutma işleminde yüksek Doğru Kompresör Seçimi; enerji verimlili sağlanırken, mevcut sistemde görülen yüksek basınç kayıplarının da önüne geçilmiş oldu. Müşteriye özel turbo kompresör çözümleri sunan Akabinde kompresör çıkış basıncı 6,3 Bar g seviyelerine IHI DALGAKIRAN uzman mühendis kadrosuyla Tosçelik çekerek ilave enerji tasarrufu da sağlandı. Osmaniye Osmaniye tesis ihtiyaçlarına uygun doğru kompresörlerin tesislerinin basınçlı hava sisteminde “CLASS 0” yağsız seçimini yaparken sadece tesisin ihtiyaç duyduğu basıncı hava kalitesinde ve kuru hava temin edildi. değil, çevresel faktörleri de hesaplayarak tesis için en optimum çözümü sundu. Bu hesaplamalar yapılırken Turbo Intelligence Grup Kontrol Sistemi aşağıdaki değişkenlerin her biri tesis yetkilileriyle birlikte Kompresör odasına Grup Kontrol ve Scada otomasyon hesaplanarak doğru kompresör seçimine ulaşılmıştır. sistemleri kullanılarak ilave enerji tasarrufu, işletme • Tesisin deniz seviyesinden yüksekliğinin maliyetlerinde düşüş ve Endüstri ile uyumlu bir sistem hesaplanarak çıkış basıncındaki değişkenlerin haline getirildi. Bu sayede tüm tesisin basınçlı hava ölçümlenmesi tüketimlerine ve maliyetlerine tek bir ekrandan erişim olanağı sunuldu. • Osmaniye koşullarında mevsimsel bazlı ortalama Tüm IHI DALGAKIRAN Turbo kompresörleri ve diğer hava sıcaklık verilerine göre emiş hava sıcaklıklarının kompresörlerin birbirine entegre çalıştırılmasını kontrol değerlerinin doğru olarak belirlenmesi eden GCP, işletmenin hava tüketimine göre kompresör • Osmaniye koşullarında yaz aylarının periyodik kapasitelerini belirleyerek enerji tasarrufu yapmakta. incelenip en yüksek sıcaklığın referans alınarak Tesiste GCP’ye bağlı tüm kompresörler için eş kompresörlerin seçimleri belirlendi yaşlanma işlevi sağlayan IHI DALGAKIRAN Turbo • İşletme koşullarından ve çevresel koşullardan Intelligence grup kontrol panelini, Tosçelik Osmaniye kaynaklı havadaki toz yoğunluğunun, basınçlı havaya tesisindeki mevcut Scada sistemine entegre edildi. 8 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 29

TEKNİK MAKALE IHI DALGAKIRAN MEVCUT YENİ TURBO   BİRİM KOMPRESÖR KOMPRESÖR PARKURU PARKURU 3 ADET TURBO KOMPRESÖR VE 5 ADET TURBO KOMPRESÖR PARKURU   18 ADET YAĞ- KOMPRESÖR ENJEKTELİ VİDALI KOMPRESÖR TOPLAM KOMPRESÖR   21 5 ADETİ KOMPRESÖR ODASI   4 1 ADETİ KOMPRESÖR ÇALIŞMA BarG 7,00 6,3 BASINCI ANA BASINÇLI HAVA BarG 6,60 6,1 HATTI SİSTEM BASINCI TOPLAM KOMPRESÖR m3 / saat DEBİSİ TOPLAM KOMPRESÖR IHI DALGAKIRAN Turbo Kompresör DEBİSİ Nm3 / saat Çözümleri ile Yeni Sistem KOMPRESÖRLERİN Tosçelik Osmaniye Tesis yöneticileriyle ŞEBEKEDEN ÇEKTİĞİ kW ortaklaşa yürüttüğümüz bu çalışma TOPLAM PAKET GÜCÜ sonucunda tesisin tüm basınçlı hava hattı TOPLAM ÖZGÜL tek bir kompresör odasından ve yapılan ENERJİ TÜKETİMİ kW/(m3/ çalışmalar sayesinde optimum kompresör (ŞEBEKEDEN ÇEKİLEN saat) 0, 0, odası ve basınçlı hava tesisatıyla israfların TOPLAM PAKET GÜCE GÖRE) önüne geçilmiş % 28,5 enerji tasarrufu sağlanmış basınçlı hava kalitesi iyileştirilmiş TOPLAM ÖZGÜL ENERJİ TÜKETİMİ oldu. kW/(Nm3/ (ŞEBEKEDEN ÇEKİLEN 0, 0, Tesisat iyileştirmeleriyle basınç kayıpları TOPLAM PAKET GÜCE saat) ortadan kalktı. Çoklu vidalı parkuru kapanıp GÖRE) yerini verimliliği yüksek IHI DALGAKIRAN YILLIK BASINÇLI Turbo kompresörlerinin alınması, bakım HAVA SİSTEMİ ENERJİ ¨ ¨ maliyetlerinin yanı sıra enerjide de muazzam MALİYETİ TL/YIL bir tasarruf sağladı. (Yıllık saat Toplamda 12 operatörün çalıştığı ve 4 çalışmaya göre) ayrı kompresör istasyonunda üretilen basınçlı YILLIK BASINÇLI HAVA hava, yeni sistem ile 3 ayrı operatörün çalıştığı SERVİS MALİYETİ TL/YIL ¨ ¨ merkezi bir basınçlı hava istasyonu tarafından (Yıllık saat çalışmaya göre) üretilmiş oldu. Bu sayede ciddi bir işçilik maliyetlerinde tasarruf ve alan kazanımı da BASINÇLI HAVA ¨ ¨ SİSTEMİ PERSONEL TL/YIL elde edilmiştir. MALİYETİ IHI DALGAKIRAN turbo kompresör çözümleriyle basınçlı hava sisteminde BASINÇLI HAVA SİSTEMİ YILLIK ¨ yapılan tüm değişim ve iyileştirmelerle TOPLAM İŞLETME TL/YIL ¨ Tosyalı Tosçelik Osmaniye tesisinin elde ettiği MALİYETİ sonuçlar, yandaki tabloda özetlenmiştir. YENİ TURBO KOMPRESÖR İSTASYONU YATIRIMI İLE SAĞLANAN YILLIK TASARRUF (TL/YIL) ¨ NOT: Verimlilik çalışmasına öncülük eden Tosyalı - Kompresör performansları değerlendirilirken Osmaniye ilinin yıllık iklim koşulları ve Holding Yönetim Kurulu Başkanı ve üyelerine, m rakım baz alınmıştır. IHI DALGAKIRAN Yönetimine, Tosçelik AR&GE - Enerji birim maliyeti = 0,40 (TL / kW-saat) olarak hesaplanmıştır. ve Enerji Müdürlüğü ve Yardımcı İşletmeler - Mevcut basınçlı hava sistemi ile, yeni turbo kompresör sistemi karşılaştırılırken, Müdürlüğü departmanlarındaki tüm yetkililere Yardımcı ekipmanların (soğutma kuleleri, pompalar, havalandırma fanları ve kurutucular) aynı enerji tüketimi ve aynı koşullarda çalıştığı öngörülmüştür. teşekkür ederiz. 30 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

HABER KAR A N L I K A L A R FABRiK Sadece birkaç on yıl uzaklıktaki bir gelecekte tüm sınai üretim insanlar çalışmadığı için aydınlatmaya da ihtiyaç duyulmayan bu yüzden karanlık fabrikalar olarak adlandırılan üretim tesislerinde yapılacaktır. Bu tesisler insanların yaşam yerlerinden uzak, ıssız ve çorak arazilere, belki de yeraltına kurulacak ki yaratabilecekleri çevre kirliliği insanları ve doğayı etkilemesin. 32 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

EKONOMİ D ünyamız çok büyük bir hızla değişiyor, yeni bilimsel keşifler ve teknolojiler hayatımızı kökten değiştiriyor. Üstelik sadece hayatımızı değil üretim ve tüketim biçimimizi de radikal bir şekilde değiştiriyor. Bu değişim ve dönüşüm o kadar hızlı ki çoğu zaman geçmişi hızla unutup bu değişim ve dönüşümü idrak bile edemiyoruz. Şöyle bir düşünün bilgisayar, internet ve cep telefonları bile sadece ve sadece son 30 – 40 yılda hayatımıza giren teknolojiler, oysa hepsi bugün vazgeçilmezlerimiz, iş görme biçimimizin temel taşları değil mi? yılında biri çıkıp “yakın » Murat Sururi Özbülbül zamanda herkesin evinde bilgisayar, elinde uzay yolu Ekonomist - Yazar dizisindekine benzer kablosuz bir telefon olacak” deseydi, kim ona inanırdı? Çok yakın bir gelecekte bugün alıştığımız dünya tamamen yok olacak ve yerine bambaşka bir dünya kurulacak. Bugünkü üretim ve tüketim biçimimiz çok radikal bir şekilde değişecek ve bugün insanlar tarafından yapılan bir çok riskli, pis, sıkıcı ve yeknesak iş yapay zekaya sahip robotlar tarafından yapılacak. Sadece birkaç on yıl uzaklıktaki bir gelecekte tüm sınai üretim insanlar çalışmadığı için aydınlatmaya da ihtiyaç duyulmayan bu yüzden karanlık fabrikalar olarak adlandırılan üretim tesislerinde yapılacaktır. Bu tesisler insanların yaşam yerlerinden uzak, ıssız ve çorak arazilere, belki de yeraltına kurulacak ki yaratabilecekleri çevre kirliliği insanları ve doğayı etkilemesin. İnsanların çalışmasına, gidip gelmesine ihtiyaç duyulmayacağı için bu tesisleri insanlardan uzak, ıssız, çorak bölgelere kurabilmek mümkün olacak. Uzaklık çok da önemli olmayacak çünkü hem ham ve yarı mamul maddeleri hem de bu karanlık fabrikalarda üretilen ürünleri ihtiyaç duyulan tüketim mahallerine zaten otonom ya da robot kamyonlar, trenler, gemiler ve hava araçları ulaştıracak, insan faktörü ulaşımda da devrede olmayacak. Çok kısa bir süre içerisinde robotların devreye girebileceği bir diğer sektörde ulaşım sektörü olacaktır. Bugün sürücüsüz araçlar zaten yollara çıkmış vaziyette. Çok yakın bir zamanda, belki de yıl içerisinde sürücülü araçlar tamamı ile tarihe karışacaktır. Bugün insanlar tarafından kullanılan araçlar kullanıcı hatası yüzünden her yıl 1 milyondan fazla kişinin ölümüne ve çok daha fazlasını yaralanmasına sebep oluyor, bu kabul edilebilir bir kayıp değildir. Birbiriyle haberleşen ve insani kusurlardan ari akıllı araçlar muhakkak ki otomobil kazalarını büyük ölçüde engelleyecektir. Karanlık fabrikalarda yüklenen sürücüsüz akıllı kamyonlar yüklerini çok büyük bir emniyet ve hız ile belirlenen noktalara ulaştıracaklardır. Bu gelişme elbette hem ekonomiyi ve hem de sosyal dokuyu etkileyecektir. Mesela geçimini kamyon 8 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 33

EKONOMİ Hiç aklımıza gelmeyen diğer bir çok sektörde de robotlar insanların yerini alacak ve hepimizin çok insana bağımlı olarak algıladığı tıp ve hukuk gibi birçok alanda bile insan emeğinin yerine büyük bir hızla yapay zekaya sahip robotlar geçecektir. kullanmak ile sağlayan birçok sürücü işsiz kalacaktır. Peki makineleşmiş gibi görünse dahi hala büyük ölçüde insan sadece kamyon sürücüleri mi etkilenecek elbette ki hayır emeğine bağlıdır. Birbirinden bağımsız milyonlarca misal bu gelişme yollardaki kamyoncu lokantalarının hatta on milyonlarca çiftçi birbirinden habersiz yüz da ortadan kalkması demektir, çünkü sürücüsüz bir milyonlarca dönüm tarım arazisini ekiyor. Böyle bir üretim kamyonun çay, kahve, yemek molasına yahut da tuvalet tarzında sağlıklı ve optimize bir ürün planlaması elbette için duraklamaya ihtiyacı olmayacaktır. ki mümkün olmuyor. Oysa her zaman birbirine bağlı ve Benzer bir süreç özellikle madencilik alanında birbirleri ile haberleşen yapay zekaya sahip tarım robotları yaşanacak insan yaşamı için çok riskli olan madencilik en uygun arazilere, en uygun miktardaki tarım ürünlerini sektöründe insan çalıştırılması yakın bir gelecekte ekerek muazzam bir tarımsal optimizasyon yapabilir. tamamen ortadan kalkacaktır, karanlık madenlerde hiç Yapay Zeka tarafından yapılacak küresel ölçekteki bu gün ışığına çıkma ihtiyacı olmayan, molaya gereksinim tarımsal planlama sayesinde çok daha yeterli, sağlıklı ve duymayan, 7/24 kazmak ve yüklemek ile uğraşacak robot verimli bir tarımsal ürün hasadı yapılabilir. Tarımsal ürün madencilerin iş başı yapması artık an meselesidir. kalitesini çok derinden etkileyen su, ilaç ve kimyasal gübre Hiç aklımıza gelmeyen diğer bir çok sektörde de kullanımı bu şekilde kontrol edilebilir. robotlar insanların yerini alacak ve hepimizin çok insana Bu saydıklarımız gibi çok yakında hayatımızı ve bağımlı olarak algıladığı tıp ve hukuk gibi birçok alanda ekonomimizi derinden etkileyecek, elbette daha birçok bile insan emeğinin yerine büyük bir hızla yapay zekaya gelişme örneği vermek mümkündür lakin bu verdiğim sahip robotlar geçecektir. birkaç örnek bile geleceğin neler getireceğine dair bize ışık Daha bugün bile ultrason, MR ve bilgisayarlı tomografi tutmaktadır. gibi teşhis cihazlarının raporlamaları robotlar, ya da robot Üzücü olan o ki ülkemizde bu konular çok fazla yazılımlar tarafından insan doktorlara göre hem çok daha tartışılmıyor ve kimse bu konulara çok fazla odaklanmıyor, hızlı ve hem de çok daha yüksek bir isabet ve başarıyla çok fazla kafa yormuyor. Eğer böyle bir geleceği hayal ederek, yapılabilmektedir. Küresel bir ağ üzerinden birbirine gerekli hazırlığı yapamaz isek ortaya çıkacak işsizlik ya da bağlı birçok yapay zekalı robot yazılım çok büyük bir gelirsizlik gibi sosyal ve insani sorunlar ile baş etmemiz hiçbir hızla öğrenebiliyor, bir insanın bütün hayatı boyunca şekilde mümkün olamayacaktır. Bu süreçte elbette sadece görebileceği sonuçlardan çok daha fazlasını birkaç saat insani ve sosyal sorunlar ortaya çıkmayacak, insan emeği de içerisinde görebiliyor, analiz edebiliyor, öğrenebiliyor ve kullanan ve geleneksel metotlar ile üretim yapan tesisler ile de bu öğrendiklerini kullanarak sonuçları muazzam bir bu karanlık fabrikalar arasında ortaya çıkacak rekabet farkı hız ve hassaslıkta değerlendirebiliyor. bir çok ekonomik sorun da doğuracaktır. Aynı şey hukuk alanı için de geçerli, hangi hukukçu, Böyle bir geleceğe hazırlanmak sadece devletin ya da avukat, savcı ya da hakim bütün bir hukuk külliyatını satır sadece üniversitelerin görevi değildir. Bu konu ilk başta eli satır ezberleyebilir ve gerektiği zaman hatasız bir şekilde taşın altında olan üreticileri ilgilendirmektedir. Sanayiciler, hatırlayabilir? Elbette böyle bir hafıza performansı bir madenciler ve tarım üreticileri gelmekte olan bu geleceği insan için asla mümkün değil oysa yapay zekaya sahip bir ciddiye alıp, hızla hazırlanmalıdırlar. Hazırlıksız robot için çok sıradan ve kolay bir iş. yakalanacağımız böyle bir gelecek bize çok ağır bedeller Bugün tarım sektörü her ne kadar oldukça ödetecektir diye düşünüyorum. 34 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

Sıkıştırılmış Hava Kurutma için Adsorban Çözümleri YASİN KARAMEHMETOĞLU Kimyager DAMLA NEM KİMYA A.Ş. Dünya genelinden neredeyse bütün endüstri alanlarında ve üretim sahalarında basınçlı hava; çalışma havası, proses hava şartlandırma, cihaz havası ve taşıma havası şeklinde kullanılmaktadır. Yüksek kalite standartları ve gelişen teknolojiler doğrultusunda basınçlı hava kullanımı sürekli gelişmekte ve yaygınlaşmaktadır. 36 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

HABER Neden kurutma? ne kadar düşük çiğlenme noktasında Sıkıştırılmış hava endüstride çalışması istenirse o kadar yatırım elektrikten sonra en çok kullanılan ve enerji maliyeti demektir. Genel enerji kaynaklarından biridir. Dünya kanının aksine, endüstrilerde kullanılan genelinden neredeyse bütün endüstri sıkıştırılmış hava uygulamalarının alanlarında ve üretim sahalarında %60&#;ı için C çiğlenme noktası yeterli basınçlı hava; çalışma havası, proses gelmektedir. hava şartlandırma, cihaz havası ve Uygulamalar: Adsorpsiyonlu taşıma havası şeklinde kullanılmaktadır. Hava Kurutma Yüksek kalite standartları ve gelişen Günümüzde adsorpsiyonlu teknolojiler doğrultusunda basınçlı kurutucular sıkıştırılmış hava ve hava kullanımı sürekli gelişmekte ve enerji kaynaklarının bir parçasıdır. yaygınlaşmaktadır. Tüm dünyada Doğru rejenerasyon prosesine ek sıkıştırılmış hava; uzay ve havacılık, olarak adsorban, her adsorpsiyonlu otomotiv, demir-çelik, boya, gıda, tekstil, kurutucunun en temel bileşenlerinden ilaç, elektronik, kimya, petrokimya ve biri olmakla birlikte sadece fiziksel rafineri sanayilerinde proses kontrol, adsorpsiyon işleminden değil aynı oksidasyon, azot ve medikal hava zamanda sistem verimliliğinden de üretimi, boya ve toz kaplama, işlemci ve sorumludur. donanım üretimi pnömatik, paketleme, şişeleme, soğutma ve nakil işlemlerinde Basınç H2O g/ altında çiğ m3 sıklıkla kullanılmaktadır [1]. nok. C Kompresör uygulamalarında Sınıf 5 +7 C 7,8 Soğutmalı basınçlandırılan hava belli bir miktar kurutma suyu basınçlı hava hattına bırakır. Bu Sınıf 4 +3 C 6,0 suyun borularda ve diğer ekipmanlarda Sınıf 3 C 0,88 Adsorpsiyonlu birikip aksaklıklara sebep olmasını Sınıf 2 C 0,11 kurutma önlemek için kurutulması gereklidir. Sınıf 1 C 0, Basınçlı havadaki su içeriğini belirmek için “basınç altında çiğlenme noktası Tablo 1: ISO &#;daki basınç (pressure dew point)” terimine altında çiğlenme noktasına göre kurutma kompresör ve kurutucu sistemlerde sınıflandırmaları [3] sıklıkla karşılaşılmaktadır. İlk yatırım ISO uluslararası standardında ve işletme maliyeti dikkate alındığında belirtilen tabloda sınıflar her 1 m3 çiğlenme noktasının daha düşük olduğu havada taşınan suya ve basınç altındaki sistemler daha yüksek maliyetlere sebep çiğlenme noktasına göre belirlenmiştir. olmaktadır [2]. Bir diğer deyişle; sistem Bu tablodaki 5. ve 4. Sınıf daha çok 8 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 37

MAKALE soğutmalı kurutma sistemlerini temsil eder. 3,2 ve 1. Sıvılara karşı dirençli √ Sınıflar ise adsorpsiyonlu kurutucu sistemleri belirtir. 3. Sınıftaki kurutucular daha çok boyahane ekipmanları, Şekil 2: Silikajel WS yüzey işleme prosesleri ve otomotiv sektöründeki çalışma Silikajel R her ne havası uygulamalarını temsil eder. 2. Sınıf ise cihaz havası, kadar Silikajel WS medikal ve kimya endüstrisinde sıklıkla kullanılmaktadır. kadar sıvılara karşı C çiğlenme noktası ve daha düşük sıcaklıklar ise dirençli olmasa yarı iletken üretimi, düşük toleranslı kimyasal prosesler da miktarı ne gibi özel uygulamalara sahip son kullanıcıları temsil kadar fazla olursa etmektedir. neme karşı direnci de doğru orantılı Adsorpsiyonlu kurutma sistemlerinde kullanılın olarak artıyor, fakat desikantlar kurutucu sınıflarına dolayısıyla da rejenerasyon kısmında basınç altındaki çiğlenme noktasın göre değişiklik suya karşı olan zaafı göstermektedirler. Endüstride sıklıkla çeşitli boyut ve devam ediyor. miktarlarda aktif alüminalar, silikajeller ve moleküler elekler ( moleküler sieve) kullanılmaktadır. Pürüzsüz küresel tanecik yapıdaki aktif alüminalar yüksek adsorpsiyon kapasitesiyle sıvı ve gazların kurutulması sağlar. Her molekülü belirli miktarda adsorbe eden aktif alümina tanecikleri, daha çok yüksek polariteye sahip moleküllerin tutulmasında etkilidir. Moleküler elekler ise muntazam gözenekli yapısıyla sentetik kristalize alümina silikat olup, birçok özel uygulamada yaygın kullanılan bir absorbandır. Düşük kısmi basınçta ve C dereceye kadarki çiğlenme (yoğuşma) noktasında yüksek su tutma kapasitesine sahiptir. Tablo 2 : Basınçlı hava sistemlerinde kullanılan desikantların genel özellik tablosu [4] Önceliği sıkıştırılmış hava kurutmak olan silikajeller sert küresel tanecikler/ boncuklar halinde bulunur. Bu Neden Silikajel Kullanmalıyız? tanecikler yüksek su tutma kapasitesine ve kırılma/ n Yüksek İşletme Emniyeti aşınma direncine sahiptir. Ortalamanın üzerinde n Yüksek aşınma direnci ve dökme yoğunluğu kurutma kapasitesine sahip bu ürün, düşük nem bırakma n Yüksek kalite ve sabit çiğlenme noktalarıyla uzun ömür sıcaklığıyla uzun kullanım ömrüne ve yüksek mekanik n 40 yıldan uzun zamandır süregelen Silikajelin ısı mukavemete sahiptir. Basınçlı hava kurutucu üreticileri rejenerasyonlu hava kurutucular tecrübesi enerji tasarrufu gereken sistemlerde ilk dolum için n REACH- KKIDIK uyumlu öncelikli olarak özel silikajeller tercih ediyorlar. Silikajel ile İyileştirme Oldukça aktif olan standart silikajeller, evrensel olarak n Silikajeller, sıkıştırılabilir hava kurutucularda kullanılan kullanılan rejenere durumdaki adsorban su damlalarına diğer desikantlarla değiştirilebilir. karşı hassastır. Bu sebeple % suya dayanıklı silikajeller korucu katman olarak kullanılarak ana tabakayı yoğunlaşan su damlacıklarına karşı korunur. Sıvılara karşı direnci zayıf × Şekil 1: Silikajel R % su direncine sahip tek adsorban olan bu ürün genellikle korucucu tabaka PSA (Pressure Swing Adsorption) methoduyla çalışan olarak Silikajel R hava kurutucular soğuk ve ısı aktif rejenerasyonlu olmak ile kullanılır. Bu üzere ikiye ayrılır. Kurutulan havanın bir kısmının ürün rejenerasyonun rejenerasyon havası olarak kullanılan ısıtmasız sistemlerde nemli gaz ile yapıldığı % hava kaybı oluşur. İşletme maliyeti (enerji uygulamalarda kaybı) yüksek olan bu sistemler ekonomik değillerdir. kullanmak içi idealdir. Isıtmalı sistemlerden sıkıştırma ısılı kurutucularda nem tutucu kimyasallara kompresörün mevcut ısısı 38 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

MAKALE kullanılarak rejenerasyon yaptırılır. Genellikle yağsız çalışan sistemlerde uygulanan bu metotla basınç altında Şekil 4: Sıkıştırılmış hava çiğlenme noktası C sağlanabilir. Harici ısıtıcı kullanılan kurutuşunun toplama maliyet harcamaları [4] sistemlerde ise tahliye havası harici bir elektrikli ısıtıcı, buhar veya diğer bir ortam ile ısıtılıp rejenerasyon Silikajeller ortalama bu şekilde sağlanır. Farklı versiyonlardaki modern üzerinden 10 yıla tahliyesiz sistemler ( zero-purge) düşük rejenerasyon kadar vaat ettiği sıcaklıklarındaki ( ile C arası) basınç altında kullanım ömrüyle çiğlenme noktasına bağlı olarak sıkıştırılmış hava (tahliye neredeyse bütün havası) kullanımına ihtiyaç duymazlar [1,2,4]. endüstri alanlarında farklı basınç çiğlenme noktalarında kullanılmaktadır (Şekil 5). Tablo 3: Rejenerasyon çeşitlerine göre desikant seçim tablosu [4] Silikajel avantajı: Enerji tasarrufu Sıkıştırılmış hava ünitelerinin verimi adsopsiyon kapasitesi, rejenerasyon ve desikant ömründen oldukça etkilenmektedir. Adsorbanın düşük rejenerasyon sıcaklığına sahip ve uzun ömürlü olması daha verimli bir kurutucu elde etmenizi sağlar. Şekil 5: Silikajel ve aktif alüminanın tasarruf karşılaştırması [4] Silikajel – Yüksek verimlilik Sıkıştırılmış hava üniteleri kullanıcıları Silikajellerin’ın Yüksek adsorpsiyon kapasitesine ve enerji sarfiyatını uzun ömrünü ve yüksek verimliliğini takdir ederken, destekleyen rejenerasyon şartlarına sahip oluşu düşük sıralanan şu özelliklerin kombinasyonu öne çıkmaktadır: basınç altında çiğlenme noktalarına ulaşmasını sağlar. n Geniş özgül yüzey alanı ve gözenek yapısı sayesinde Silikajeller, düşük enerjili ısı rejenerasyonlu sistemlerde ilk yüksek adsorpsiyon kapasitesi tercih olarak kullanılır, bu sebeple en ekonomik ve çevre n Düşük basınç çiğlenme noktalarını sağlayan düşük dostu adsorbandır. rejenerasyon sıcaklığı ve nemli havalarda sağladığı iyi Şekil 3 de görüldüğü gibi, standart desikantlar kıyasla rejenerasyon kapasitesi Silikajel kullanmak kurutucunun enerji sarfiyatını önemli n Aşınma mukavemeti ve düşük basınç düşümleri ölçüde azaltır. Bu enerji tasarrufu da dolayısıyla ekonomik n İyi mekanik ve termal kararlılığı ve yüksek kimyasal tasarrufu beraberinde getirir (Şekil 4). Silikajeller sadece direnci toplam mülk maliyetinin %1,6’sını temsil etmekte, n Uzun ömürlü ve düşük bakım gereksinimi bununla birlikte toplam maliyetten %23 kadar bir tasarruf n Uzun yıllardır sahip olduğu ısı rejenerasyonlu sağlamaktadır. kurutucu deneyimi sayesinde bilinen güvenilirliği. Referanslar Eras, J. J., Gutiérrez, A. S., Santos, V. S., & Ulloa, M. J. (). Energy management of compressed air systems. Assessing the production and use of compressed air in industry. Energy, , doi/seafoodplus.info Ertaş, E. (). Basınçlı Hava Kurutucular: Genel Tanıtım. Tesisat Mühendisliği Dergisi, (91), ISO (en), Compressed air — Part 1: Contaminants and purity classes BASF. (). Adsorbents Solutions for Compressed Air Drying [Brochure]. Author. Retrieved from https://catalysts. seafoodplus.info Şekil 3: Silikajelin enerji tasarrufuna etkileri [4] compressed_air_drying_seafoodplus.info OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 39

HABER Türkiye’nin İlk Yerli Hava Körüğü POSITIVE DISPLACEMENT BLOWERS Q Series Blowers Flows up to m3/h Pressures up to mbar g Vacuums up to mbar g TÜYLÜOĞLU MAK. NAK. İNŞ. SAN. TİC. LTD. ŞTİ. seafoodplus.info

HABER Pnömatik Taşımada Akılcı Çözümler H Series Blowers Flows up to m3/h Pressures up to mbar g Vacuums up to mbar g Ostim Org. San. Böl. Sok. No Yenimahalle – Ankara / TURKEY Tel: (+90) 19 11 • Faks: (+90) 13 97 [email protected]

VİDALI HAVA KOMPRESÖRLERİNDE PROAKTİF BAKIM VE VİBRASYON ANALİZİ Ali GÜRBÜZ Teknik Müdür Sarmak Kompresör Bu makalenin bilgisayar ortamında yazılmasına yardım eden Şef Konstrüktör Mehmet Öz ‘e, Ölçümler sırasında yardım eden Elektrik Teknisyeni Fatih Menengiç‘e teşekkürlerimi bir borç bilirim. 42 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

MAKALE Frekans Spektrumu: Ham zaman-dalga formundan hesaplanan, frekans-genlik grafiğidir. Genel Vibrasyon (OV): Zaman dalgaformundan hesaplanan ; ortalama enerjiyi ifade eden tek bir sayı değeridir. Bu değer, makinanın genel durumunu ifade etmek için kullanılır. Harmonikler: Eşit aralıklarla sıralanan, kuvvetli bir vibrasyon değerinin yankılarıdır. Dönen makinalarda, bu türlü harmonikler normaldir. Yaygın Makine Arızaları: Dönen makinalarda en uygun olan makina arızaları – hizasızlık, balanssızlık, gevşeklik ve rulman arızalarıdır. Dalgaformu Analiz Temelleri: Vibrasyon dalgaformu, üç farklı metod kullanılarak Şekil 1 ifade edilebilir : 1. Yer Değiştirme: Bir objenin, bir referans noktasına Potansiyel Arıza Eğrisi (P-F) : göre hareket ettiği mesafedir. Dönen bir makinada, Şekil 1&#;de gösterilen grafik, kavramsal bir grafiktir yaklaşım probu kullanılarak ölçülebilir. Bunun için, ve birim veya ölçü içermez. Grafik Eğrisi, vaka rulmanlara kadar uzanan delik delmek gerekir, bu nedenle analizlerine dayanmaz, fakat endüstride kabul edilen bir bu problar çok yaygın kullanılmazlar. Düşük frekans görünümdedir. ölçümlerinde iyi performans gösterirler ve ölçüm birimleri Bu grafik, sol üst taraftaki Arıza Potansiyeli ile, sağ mils p-p‘dir. alt taraftaki Arıza Oluşumu arasındaki zaman dilimini 2. Hız: Bir objenin, verilen bir zaman diliminde kat gösterir. Birçok makina, yaşam döngüsü boyunca bir ettiği mesafedir. Dönen makinalarda, hız probu kullanılarak eğri izler, ta ki, düzgün çalışma koşullarından tamamıyla ölçülebilir. Hız probları hareketsel parçalar içerir. Orta arızalanana kadar. frekans değerleri için en iyi ölçüm metodudur, ölçüm birimi Gerçek bir arıza oluşumundan önce, gelişmekte olan mm/sn veya in/sn‘dir. Hız = mesafe/zaman (V=d/t) arızaları algılayabilecek teknolojiler mevcuttur. Bunlar, 3. İvme: Zaman diliminde hızın değişme oranıdır. İvme genellikle < Öngörücü Teknolojiler > diye adlandırılırlar. Bu ölçerler (Accelerometer) hareket eden parçaları yoktur, teorik bir çerçevedir ve makinadan makinaya değişebilir. yaklaşık 15 yıldır yaygın olarak kullanılmaktadırlar. Çok Erken belirtiler algılandığında hemen makinayı tamir yüksek frekans ölçümleri için mükemmel performans etmek demek değildir, çünkü çok erken olabilir. Erken gösterirler ve birimleri g (mm/sn2 )&#;dir. belirtiler, yapılması gereken ek bakım işlemlerinin uyarıcısı İvme = Hız/zaman (A=V/t) olabilir, örneğin; rulmanların yağlanması ve sürprizlerle karşılaşmamak için, bakım planlarının gözden geçirilmesi Hangi metot en i̇yisidir? gibi. Yeni P-A aralığı, potansiyel arıza ile belirlenmiş Dönen makinalarda, çok geniş bir frekans aralığında, özelliklerine göre fonksiyonlarını yerine getirememe hız ölçümü iyi bir seçimdir. Aynı zamanda, hasar ve arasındaki zaman diliminin analizi için daha pratik bir kırılmalara yol açan kuvvetlerin analizinde çok iyi yol gösterir. Elde edilen bu veri, birçok endüstri otoriteleri performans gösterir. tarafından, orijinal P-F eğrisine göre daha değerli kabul Sarmak Makina, kompresör ünitelerinde, Vibrasyon edilmiştir, çünkü: Analizi ve Proaktif Bakım yapmak amacı ile; Fluke n Bir makina arızalanmadan uzun bir süre önce fazla tipindeki analizörü kullanmaktadır. enerji tüketmeye başlar ve performansı düşer. Kompresör ünitelerindeki kritik ekipmanlar, (döner n Bir problemi algılamak ve düzeltmek, tamir etmekten makina olarak) elektrik motoru ve vida bloğudur. daha az maliyetlidir. Vidalı kompresör ünitelerindeki bu iki ekipman üzerinde yapılan titreşim (vibrasyon) analizi, tüm ünitenin Proaktif Bakımın Faydaları kritik değerlerinin analiz değerini taşımaktadır Bir çok faydası vardır: Fluke analizörü içinde, bu detaylı ölçümler yanında n Tahmin edebilirlik: Bakım personeline, gerekli yedek < Genel Vibrasyon Değeri > ‘de ölçülmektedir. Bu değer, parçaların temini ve tamir planlaması için zaman tanır. diğer makinalardan gelen etkiler, zemin koşulları gibi dış n Güvenlik: Herhangi bir tehlikeli durum oluşmadan, etkilerin, ünite üzerindeki etkilerin analizi ve bu etkilerin makinanın devreden çıkarılmasına olanak tanır. zaman içindeki değişimini gösteren değerdir. n Gelir: Üretim durmalarına ve bu yüzden Vibrasyon analizörü, ölçüm yapılmadan önce hazırla- yaşanabilecek büyük gelir kayıplarına yol açabilecek ciddi nan setup değerlerine göre, yapılan ölçümlerden hangi de- arızalar minimuma indirgenir. ğerlerin, hangi arıza sebeplerine sahip olduğunu bildirmek- n Uzatılmış Bakım Araları: Bakım aralıkları, ihtiyaç tedir. Bu yüzden doğru setup hayati önem taşımaktadır. duyulan zamana kadar uzatılabilir ve makinanın ömrü Sarmak Makina‘daki ölçüm avantajımız, 30 yılı aşkındır uzatılır. ürettiğimiz vidalı kompresörleri çok iyi tanımamız ve bu n Güvenlik: Ani ve yıkımsal arızalar çok azdır ve bilgileri doğru setuplara yansıtmamızdır. Bu yazıda setup problemli bölgeler, arıza oluşmadan tahmin edilebilir. ‘la ilgili ayrıntılara girilmeyecektir ama, yanlış setup; Vibrasyon Terimleri : sağlam kompresörü arızalı, arızalı kompresörü sağlam Zaman Dalgaformu: Bir makinadan ölçülmüş, gösterebilir. zaman-genlik grafiği şeklinde gösterilen ham vibrasyon Bir diğer hayati konuda ölçüm noktalarıdır. Bu anali- imzalarıdır. zörde önerilen ölçüm noktaları, dönen makinanın rulman- 8 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 43

MAKALE larına en yakın noktalardır. Bu öneri, sadece rulman arızaları analizi edilecekmiş gibi görülse de; aslında, balanssızlık, gevşeklik, hizasız- lık gibi arızaların da teşhisinde kullanılmaktadır. Vidalı kompresörlerde, potansiyel arıza sebeplerinin tümünün bu kategorilere sığdığını söylemek çok doğru bir tespittir. Vidalı kompresörler üzerinde yapılan vibrasyon ölçüm- leri, kompresörün ölçüm esnasındaki durumunu ve po- tansiyel arızalarını tespit etmenin yanında başka faydaları da vardır. Yapılan ölçümler, kompresör modellerinin imza değerlerini oluşturmakta (yeni üretilen kompresörler için), zaman ilerledikçe yapılacak ölçümlere bir database oluştur- maktadır. Doğru setup, doğru ölçüm sonrasındaki aşama; ölçümlerin değerlendirilmesi (diagnose) olacaktır ki bunun için iki seçenek vardır. Birincisi, vibrasyon spektrumlarını okuyabilen ve çeşitli teknikleri kullanarak, arıza belirtileri- ni anlayabilen bir uzman olmak. Bu işlemleri yapabilmek Dört yaygın makina arızası: için, kapsamlı bir eğitim almış personel gerekir. İkinci al- Her makine parçasının kendine özgü vibrasyon ternatif ise, bu analizörün uyguladığı metottur. Bu metotta; vibrasyon konusunda çok detaylı ve derin bilgilere sahip değeri vardır. Spektrum içindeki bu sinyaller, karakte- uzmanların makinaları belirli kategorilere ayırarak, pompa, ristik grafikleri oluştururlar. blower, fan, kompresör gibi bu makinalardan hangisi analiz Aşağıdaki tablo, yaygın olan dört makine arızasını ve ediliyorsa, o makinaya ait arıza olasılıklarını yazılıma yük- karakteristiklerini gözden geçirmek için hazırlanmıştır. lemektir. Girilen setup değerlerine göre (makina tipi, hızı, tahrik metodu gibi) analizör, kendi hafızasında bir sınır değer haritası oluşturur. Bu haritanın sınırları kullanıcıya gösterilmez, ölçülen değerler, analizör hafızasındaki limit değerleri geçip geçmediği ve geçtiği durumda, arızanın şid- detinin ne kadar olabileceği değerlendirilerek, kullanıcıya, saniyeler içinde bildirir. İşte bu nedenle, analizörün oluşturacağı arıza haritası ve limit değerlerin doğru olabilmesi için; setup ve doğru ölçüm noktaları, hayati öneme sahiptir. Yukarıdaki tabloda belirtilen tipik makina arızala- Analizörün arıza tanımlama prosedürüne, kullanıcının yapabileceği ek kontroller vardır. Bu kontroller spektrum rının, literatürde kabul edilen vibrasyon davranışları, grafiklerindeki vibrasyon şiddetlerinin doğru noktalarda Sarmak Kompresör ‘de yapılan gerçek ölçümler ile gösterilip gösterilmediğidir. Örneğin; vida bloğu ana rotor karşılaştırılmaları aşağıdaki bölümlerde verilmiştir. diş sayısı 5 olduğunu farz edelim. Eğer bu değer, setup sı- rasında 4 girilmiş ise; hem analizör yanlış arıza tanısı yapar Balanssızlık Arızası: (örneğin; standart olmayan arıza gibi) hem de, spektrum Literatürde geçen balanssızlık arızasında, 1X ‘de daha üzerindeki vibrasyon değeri 5. order ‘da görülür. Analizö- yüksek genlik ve radyal yönler olarak tarif edilmiştir. Spekt- rün yanlış arıza tanısı koymasının nedeni, kendi hafızasın- rum 1 ‘de elektrik motoru arka tarafı spektrumu gösterilmek- daki arıza haritasını 4 diş değere göre oluşturmasıdır. Bu tedir. Radyal eksende gösterilen bu spektrumda, 1X ‘deki yük- durumda setup düzeltilmeli ve tekrar ölçüm yapılmalıdır. sek genlik ve düşük frekans alanı, literatür ile uyuşmaktadır. Analizör üzerinde, vibrasyon değerlerinin nasıl gösterildiği aşağıdaki şekil 2 ‘de verilmiştir. Ölçümler, 3 yönde ( Aksiyal, Radyal ve Teğetsel ) ve 2 frekans aralığın- da verilmektedir. Bu da kullanıcıya, makine arızalarını, eksenler arası karşılaştırma ve teşhis edebilmesi için komple bir resim oluşturur. Ölçüm sensörü 3 eksenli olduğundan; hangi eksene konulursa konulsun, her 3 eksenin değerleri aynı anda ölçülebilmektedir. Spektrum 1 8 44 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

MAKALE Elektrik motorunun mil tarafı, teğetsel spektrumu, spek- trum 4 ‘te verilmiştir. En yüksek genlik, yine 1X‘dedir, fakat radyal eksenden daha düşük değere sahiptir. Hizasızlık Arızası: Yapılan ölçümlerde ; açısal hizasızlık problemi görüldüğün- den; sadece açısal hizasızlık ele alınacaktır. Literatürde açısal hizasızlık için; 1X-Aksiyal genlik ve kaplinin her iki tarafı bölge olarak tarif edilmiştir. Spektrum 5 ‘te motorun mil tarafı, yani kaplinin motor tarafı aksiyal vibrasyonun, 1X‘de en yüksek değerde olduğu görülmektedir. Literatür ile uyumluluk vardır. Spektrum 2 Aynı kompresör ve elektrik motoru arka taraf spektrumunun teğetsel eksendeki değeri spektrum 2 ‘de verilmiştir. Yine 1X ‘de yüksek genlik var- dır, fakat radyal eksenden daha düşük değerdedir. Spektrum 5 Spektrum 3 Elektrik motoru ön taraf ( mil tarafı ) spektrumu, spektrum 3 ‘te gösterilmiştir. Radyal eksende ve 1X‘deki Spektrum 6 yüksek genlik, literatür ile uyuşmaktadır. Sperktrum 6 ‘da kaplinin motor tarafında, bu sefer rad- yal eksendeki en büyük genlik, 1X ‘te görülmektedir. Spektrum 4 Spektrum 7 46 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

MAKALE Spektrum 7 ‘de bu sefer, kaplinin vida bloğu tarafın- daki aksiyal eksen spektrumunu göstermektedir. 1X‘deki yüksek genlik, açısal hizasızlığı teyid etmektedir. 4X, 8X ve 12X ‘deki spektrumlar, vida bloğu ana rotoru 4 dişli olduğundan görülen vibrasyon değerleridir. Motor spektrumunda çok küçük görülen genlikler ; vida bloğu spektrumunda belirgin şekilde görülmektedir. Spektrum 10 Spektrum 8 Spektrum 8 ‘de kaplinin vida bloğu mili tarafının teğetsel spektrumu gösterilmektedir. Gevşeklik Arızası: Literatürde gevşeklik arızası, 1X ‘de yüksek genlik ve harmonikler olarak tarif edilmektedir. Spektrum 9‘da, 1X ‘de yüksek genlik ve harmonikler, literatürü desteklemektedir. Spektrum, teğetsel yönde ve vida bloğu arka tarafına aittir. Spektrum 11 Spektrum 11 ‘de, bu sefer vida bloğunun ön tarafı ve aksiyal eksendeki değerleri gösterilmektedir. Yine tam sayı olmayan ( ) ‘deki yüksek genlik ve zemin gürültüsü, literatürü sıkı şekilde desteklemektedir. Spektrum 9 Rulman Arızası: Literatürde rulman arızaları, tam sayı olmayan order ‘larda ve bunun yanında, harmonikler, yan bantlar ve zemin gürültüsü tarif edilmektedir. Spektrum 10‘da, vida bloğu arka tarafı ve aksiyal eksendeki spektrumdur. Yüksek gen- Spektrum 12 lik değerinin; ‘ünçü order ‘da olması ve yine tam sayı olmayan harmonikler bu tarifi desteklemektedir. Bu spekt- Spektrum 12 ‘de vida bloğunun mil tarafının, radyal rum, yüksek frekans bölgesindedir. Bu da, yine literatürde eksendeki değeri gösterilmektedir. Bu spektrumda, yüksek tarif edilen, rulman arızalarının başlangıcının yüksek fre- frekans bölgesinde, tam sayı olmayan order ‘da rulman vibra- kanslarda olacağı teorisini desteklemektedir. syon genliği ve harmonikler açıkça görülmektedir. OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 47

AIR WORLD HABER KISA HABERLER Xebec, Inmatec&#;i satın aldı Küresel bir temiz enerji önemli maliyet ve emisyon çözümleri sağlayıcısı olan Xebec azaltımları elde etmelerini Adsorption Inc., Inmatec Gase sağladığı için yerinde gaz Technologie GmbH & Co. KG, üretimi konusundaki bizim Inmatec GmbH ve Inmatec Gas savunduğumuz tezimizi de Technology FZC RAK&#;ın tüm geliştiriyor" dedi. Adsorption ihraç edilmiş ve tedavüldeki Inc. “Inmatec, yerinde nitrojen hisselerini satın almak için kesin bir ve oksijen jeneratörlerinde dünya anlaşma yaptığını duyurdu. liderlerinden biridir ve dünya çapında Xebec Yönetim Kurulu Başkanı faaliyette olan &#;den fazla ünite ve CEO&#;su Kurt Sorschak, "Bizim ile önemli bir sayıya ulaşmıştır. Alman için stratejik bir satın alma üretim ve mühendislik teknikleri ile duyurusu yapmaktan heyecan yüksek kaliteli ve son derece güvenilir duyuyoruz. Inmatec, müşterilerin ürünlerle ciddi bir isim yaptı" dedi. Özen Kompresör, Özen Air Technology Şirketi ile CAGI Üyesi oldu Özen Kompresör’ün Ekim ’den bu yana Kuzey ve Güney Amerika pazarında yer alan şirketi Özen Air Technology, 1 Ocak itibari ile CAGI-Basınçlı Hava B ve Gaz Enstitüsü üyesi oldu. asınçlı hava endüstrisinin sesi olan Basınçlı Hava ve Gaz Enstitüsü (CAGI), endüstriyi etkileyen teknik, eğitim ve tanıtım konularında tarafsız otorite olarak hizmet ediyor. Hava ve gaz İbrahim Özen TSE ile yapılan görüşmeler ile sonik kompresörleri ve ilgili ekipmanlar Özen Kompresör Yönetim Kurulu Başkanı için standartlar ve mühendislik nozul ile debi ölçüm sisteminin verileri geliştiren ve yayınlayan konusunda bir standart oluşturuyor. bağımsız bir kuruluş tarafından Basınçlı Hava ve Gaz Enstitüsü Özen Kompresör ürünleri ile Amerika yapılması önerisi kurum tarafından (CAGI), sektör standartlarını pazarının belirlediği standartları kabul gördüğünü belirten İbrahim belirliyor. karşılıyor. Özen, “TSE’nin bu ölçüm sistemini Özen Kompresör Yönetim Kurulu Türkiye’de kompresör sektöründe bünyesinde bulundurması sektördeki Başkanı İbrahim Özen, Basınçlı Hava standartların olmamasının rekabette standardizasyonu sağlayacak. Özen ve Gaz Enstitüsü (CAGI) Vidalı sorun yarattığına değinen İbrahim Kompresör olarak bu sürecin bir Kompresör Bölümü üyesi olarak Özen, bu konuda MİB bünyesinde parçası olmaktan ve buna öncülük onaylanmaktan mutluluk duyduğunu bulunan Basınçlı Hava Kompresörü, etmekten gurur duyuyoruz” dedi. belirtti. Basınçlı Hava ve Gaz Kurutucular ve Enstitüsü Amerika pazarında basınçlı Ekipmanları Komitesi hava sektöründe yer alan ürünlerin ile çalışmaların kalite, verimlilik, test edilmiş ve sürdüğünü iletti. doğrulanmış verileri sağlaması Konuyla ilgili olarak 48 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

AIR WORLD KISA HABERLER HABER Baran’dan, faaliyeti durdurulan işletmeler için “mücbir sebep” talebi ATO Başkanı Gürsel Baran, yanındaki heyetle TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu Başkanı Cevdet Yılmaz’ı ziyaret etti. Ankara Ticaret Odası (ATO) Yönetim Kurulu Başkanı Gürsel Baran, koronavirüsle mücadele çerçevesinde alınan kısıtlama kararlarıyla Ankara genelinde yaklaşık 15 bin işletmenin ya kapandığını ya da çok düşük iş hacmiyle faaliyetlerine devam etmek durumunda kaldığını belirterek, “Faaliyeti geçici süreyle durdurulan ya da kısıtlanan sektörler, bu süreci atlatabilmek için mücbir sebep ilan edilmesini bekliyor” dedi. A TO Başkanı Baran, Başkan iş hacmiyle faaliyetlerini sürdürmeye Ekim, Kasım ve Aralık aylarına Yardımcısı Halil İbrahim çalıştığını anlattı. Faaliyeti geçici süreyle ertelendiğini ifade eden Baran, Yılmaz, Yönetim Kurulu durdurulan ya da kapanmak zorunda “Kapanma sürecinden sonra açılan Sayman Üyesi Ülkü Karakuş kalan işletmelerin yükümlülüklerini işletmeler, vatandaşların salgın ve Yönetim Kurulu Üyesi Nuh Acar ile yerine getirmekte sorun yaşadığını tedirginliği nedeniyle ciro yapamadı. birlikte Türkiye Büyük Millet Meclisi kaydeden Baran, hizmet sektörü altında Şimdi yeniden kapanmalar söz (TBMM) Plan ve Bütçe Komisyonu yer alan bazı sektörlerin “mücbir konusu ve ödemeler büyük sıkıntı Başkanı olarak seçilen AK Parti Bingöl sebep” ilanı talebi bulunduğunu olarak işletmelerin önünde duruyor. Milletvekili Cevdet Yılmaz’a “hayırlı söyledi. Kira desteği talepleri olduğunu Bu ödemelerin makul bir zamana olsun” ziyareti gerçekleştirdi. Yılmaz’ın da kaydeden Baran, Ticaret Bakanı ertelenmesini talep ediyoruz” dedi. Bakanlık ve Başbakan Yardımcılığı Ruhsar Pekcan’ın bu konuda çalışma Baran, yapılandırma kapsamında tecrübeleriyle TBMM Plan ve Bütçe yapıldığına ilişkin açıklamalarını ertelenerek taksitlendirilen borçlar Komisyonu Başkanlığı görevinde hatırlatarak “Bizim üyelerimiz için de Ocak ayında ödemelerin ülkeye büyük katkı sağlayacağını arasında yer alan şahıs kuruluşlarının başlayacağını hatırlatarak, kaydeden Baran, ziyarette reel sektörün da bu kapsamda değerlendirilmesini “Mevcut şartlarda bu borçların sorunlarını da aktardı. bekliyoruz” diye konuştu. ödenmesi konusunda da güçlükler Koronavirüs nedeniyle kısıtlama “Ertelenen ödemeler yapılamıyor” olacak. Üyelerimiz yapılandırma kararının alındığı 16 Mart tarihinden Salgın nedeniyle gerçekleşen ilk ödemelerinin de ileri tarihe bu yana hizmet sektörünün zor günler faaliyeti durdurma döneminde “mücbir ertelenmesi beklentisi içindedir” dedi. yaşadığını ifade eden Baran, o günden sebep” kapsamına alınan işletmelerin Baran, ziyarette, ticari hayatın daha bu yana hiç açılmayan işyerlerinin Nisan, Mayıs ve Haziran aylarındaki sağlıklı işlemesine yönelik önerilerini bulunduğunu, açılanların da çok düşük vergi, SGK gibi yükümlülüklerinin de paylaştı. OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 49

HABER BASINÇLI HAVA SİSTEMLERİNDE Master Kumanda ile Çoklu Kompresör Kontrolü Tuna Can İşcan Satış Mühendisi DHE Endüstriyel Basınçlı Hava ve Gaz Çözümleri Endüstriyel alanda günümüze kadar çeşitli kompresör tipleri üretilmiş ve kullanılmıştır. Kompresör performansı, kapasite esnekliği, bakım giderleri, montaj, kullanım-kontrol kolaylığı ve yatırım maliyetleri gibi kıstaslara göre kullanım tercihleri yıllar içerisinde şekillenmiştir. Vidalı kompresörler ise, gerek ülkemizde, gerekse dünyada m³/dk.’ya kadar basınçlı hava tüketimi olan işletmelerde en çok tercih edilen kompresör modelleri olmuşlardır. Günümüz dünyası rekabet koşulları gereği, artan işletme maliyetleri ve azalan kar marjları neticesinde, en pahalı enerji kaynaklarından olan basınçlı havanın üretimi ve vidalı kompresörlerin verimliliği, endüstriyel tesisler için son yıllarda daha da fazla önem kazanmıştır. 50 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

TEKNİK MAKALE Ö zellikle basınçlı hava üretimi için harcanan elektrik enerjisi oranının, endüstride tüketilen toplam elektrik kullanımının ortalama %15’i olduğu hesaba katıldığında, işletmeler için enerji tasarrufu potansiyeli listesinin ilk sıralarında olduğu mutlak bir gerçektir. Bu yazıda; basınçlı hava sistemlerinde çoklu kompresör kontrolü (Master Kumanda) ile kullanıcıya sağlanabilecek faydaları incelenecektir. Vidalı kompresörlerin bireysel olarak çalışma ve kontrol algoritması oldukça basit bir sistem olup, kompresöre entegre PLC bazlı bir kontrol paneline girilecek basınç değerleri ile sağlanmaktadır. Kompresörün çıkışında oluşturulan basınç, bir basınç sensörü vasıtasıyla ölçülür ve sinyaller kontrol paneline aktarılır. Vidalı kompresörlerde, bu basınç sinyalini kullanan iki farklı kontrol modu bulunmaktadır ve aynı anlama gelen çeşitli tanımlamalarla ifade edilirler: 1- Sabit devirli / Yıldız-Üçgen / Yük-Boş / Düz 2- Değişken devirli/İnvertörlü/Frekans Kontrollü / Resim 2. Değişken devirli vidalı kompresör basınca göre çalışma rejimi Konvertörlü Ortalama %20 ~ yük arası devir ayarlanabilir, %2’nin al- İki farklı (sabit devirli ve değişken devirli) kontrol modu tında ise sabit devirli bir kompresör gibi davranarak boşta çalı- bulunan vidalı kompresörlerin yük/boş ve çalışma devri set şır. Yine ortalama olarak; invertörlü kompresörlerin %45 ile %85 edilen basınca göre ayarlanır. yük arasının en verimli aralık olduğu söylenebilir. Bkz. Resim 3. Sabit devirli bir kompresörde yüke girme ve boşa çıkma olmak üzere 2 ayrı basınç set değeri girilir. Örneğin; 6,5 ~ 7 bar veya 7,5 ~ 8,5 bar gibi 0,5 ile 1 bar civarında bir basınç aralığı bırakılır. (bkz. Resim 1.) Resim 3. Değişken devirli kompresör verim grafiği Bu yük oranlarının altında, spesifik güç yükselmekte ve nis- peten verimsiz bir çalışma rejimi ortaya çıkmaktadır. Eğer ağır- lıkta %45’in altında bir tüketim varsa, daha küçük kapasiteli bir kompresör tercihi, %85’in üzerinde ve hatta %’e yakın durum- larda ise sabit devirli bir kompresör veya daha büyük bir inver- törlü kompresör tercihi ile sistem daha verimli hale getirilebilir. Gerek sadece sabit devirli, gerekse de 1 adet değişken devirli ve diğerlerinin sabit devirli kompresörlerden oluşan sistemler olsun; çoklu kompresörlü sistemlerde basınç set değerleri “ka- Resim 1. Sabit devirli vidalı kompresör basınca göre çalışma rejimi demeli - kaskat” şeklinde yapılır. Tüm kompresörler aynı anda Sabit devirli kompresörler Resim 1.’deki gibi, alt basınç li- kalkış, yük ve boşa geçmesin ve işletme şebekesine aşırı yüklen- mitine ulaştığında yüke geçer, hava üretir ve % enerji tüke- me olmaması amacıyla, kademeli ayarlanır. Bkz. Resim 4. tirken; basınç üst limite ulaştığında ise kompresör boşa geçer, hava emiş vanası kapatılarak hava üretimi durur ve yaklaşık % oranında enerji tüketimi devam eder. Basınç alt limite tekrar ulaşana kadar boşta çalışma devam eder ancak hava ihti- yacı azalır veya geçici olarak kesilirse (mesai sonu, hafta sonu, öğle arası gibi); bu durumda kompresörün boşta çalışmasının uzamasının önüne geçilmek için belli bir süre sonunda otomatik olarak motor duruşa geçer ve enerji tüketimi sıfırlanır. Sabit devirli bir kompresörün en verimli kullanımı; boşta çe- kilen enerji tüketiminin mümkün olduğunda azaltılması, hatta tamamen ortadan kaldırılması ile gerçekleşir. Değişken devirli kompresörler; tamamen bu amaçla geliştirilen ve boşta çalışma süresini minimize ederek tasarruf sağlama potansiyeline sahip kompresörlerdir. Yine iki, fakat çok yakın set basınç değerleri belirlenir (örneğin 6,2 ~ 6 bar), invertör vasıtasıyla vida devri değiştirilerek anlık ihtiyaç kadar hava üretilir. (bkz. Resim 2.) Resim 4. Kaskad (Cascade) Kontrol Modu 8 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 51

TEKNİK MAKALE Çoklu kompresör kontrol sistemi (Master Kumanda) olmayan Master kumanda ile kompresörler ve diğer ekipmanlar; sistemlerde, Resim 4.’deki gibi geniş bir basınç bandı ile mi- RS, Modbus, Profibus, Ethernet gibi ara yüzlerle haberleşe- nimum basınç ihtiyacından oldukça yüksek basınçta hava bilirler. Ayrıca hat üzerinde; basınç, çiğlenme noktası, sıcaklık üretimi gerçekleşir. 1 barlık basınç artışının; enerji sarfiyatını sensörü, debimetre gibi noktalardan da bilgi toplama ve kaydet- yaklaşık %7 oranında yükselttiği düşünüldüğünde, önemli bir me amacıyla analog bağlantı yapılabilir. oranda elektrik tüketimi artışı olması kaçınılmazdır (bkz. Re- Kompresörler kontrol edilerek daha verimli çalışırken, aynı sim 5.). Sistemde 5 adet kW’lık kompresör örneğine bakıl- zamanda transfer edilen veriler kaydedilerek, gerçek zamanlı dığında; %7’lik artış toplamda yaklaşık 40 kW’lık bir sarfiyata takip ve analiz olanağı da sağlamış olur. Geçmişe dönük uyarı, sebep olurken, yıllık saat çalışan bir işletme için arıza ve çalışma performans parametreleri, hava tüketim trend- kWh/yıl fazladan tüketim anlamına gelecektir. leri, basınç eğrileri kaydedilerek, detaylı analize olanak sağlar. Genel olarak Ethernet ile PC’ye kolayca bağlantı yapılarak, ek bir yazılım gereksinimi duyulmadan, web browser üzerinden anlık bilgilerin ve verilerin aktarımı ile incelenmesi sağlanabilir. Tüm sistemin izlenmesi ve analizinin yanı sıra bağlı ekipmanla- rın bireysel olarak incelenmesi de mümkündür. (bkz. Resim 8.) Resim 5. Kaskad (Cascade) Kontrol Modu Enerji Tüketimi Kademeli olarak ayarlanan basınç set değerleri ile yükselen ba- sınç bandını azaltmak amacıyla kullanılabilecek Master Kumanda sistemi ile ciddi oranda enerji tasarrufu sağlanabilir. (bkz. Resim 6.) Resim 8. Master kumanda web server görüntüsü Haberleşme sağlanarak; kontrol edilen ve bilgi transfer edi- len veriler, işletmelerin kendi otomasyon sistemlerine entegre edilebilirler. (bkz. Resim 8.) Resim 6. Master Kumanda ile Enerji Tasarrufu Master Kumanda sistemleri temel olarak şu şekilde çalı- şır: Belli bir noktada bulunan bir basınç sensöründen (örneğin kompresör istasyonu çıkışı) hat basınç bilgisi alınır. Bu noktada basıncı olabildiğince sabit tutmak için sinyaller üzerinden haberle- şerek kontrol ettiği kompresörleri, mümkün olan en verimli şekilde yönlendirerek istenen basınçlı havayı üretmek için geliştirilmiştir. Özel olarak geliştirilen akıllı ve adapte olabilen yazılım algoritması sayesinde; sistemdeki kompresörlerin performans verileri bilgisi ile mümkün olan en sabit, en düşük basınçtaki havayı, en verimli kom- Resim 9. Master kumanda bağlantı ve haberleşme binasyonu seçerek (bkz. Resim 7.) üretilmesini sağlamaktadır. Re- Bağlı tüm ekipmanların çalışma performans verileri hari- sim 6.’daki örnekte; üst basınç limiti 7,5 bardan 6,7 bara indirerek, cinde, arıza bilgileri de e-posta ve/veya SMS olarak kullanıcıya 0,8 barlık daha düşük bir basınç bandı sağlanmış olmaktadır. Basınç iletilerek hızlı bir şekilde bilgilendirme sağlanır. bandı düşürülerek yaklaşık % civarında enerji tasarrufu sağlan- mış olur. Farklı sistemlerde bu rakam %’lere çıkarılabilir. Özet olarak; Master Kumanda kontrol sistemi kullanımı ile sağlanabilecek faydalar şu şekildedir: + Akıllı algoritma ile en verimli kompresör kombinasyonu- nun çalıştırılması + Enerji yönetim sistemi entegrasyon + Dar basınç bandı ile düşük elektrik tüketimi + Eş yaşlandırma ile optimum bakım maliyeti + Veri kaydı + Veri takibi, izleme ve analiz + Kestirimci bakım Resim 7. Master kumanda ile verimli kombinasyonun seçilmesi + Hızlı arıza müdahale 52 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

HABER BasınÇlı kaplarda boyut, kalınlık, malzeme seçimi Uğur karalı Makine Mühendisi & Kaynak Mühendisi URT MÜHENDİSLİK BASINÇLI KAPLAR CEO SU Yüzbinleri aşan malzeme sayısı ve malzeme seçimi yapılacak alanların birbirleriyle ortak noktalarının azlığı, malzeme seçiminde belli bir alana odaklanmış seçim modellerinin geliştirilmesini gerekli kılmaktadır. Basınçlı kaplarda mevcut olan parçalar için en URT MÜHENDİSLİK uygun malzemelerin seçimini yapacak bir yaklaşım geliştirilmelidir. BASINÇLI KAPLAR MAKİNA SANAYİ VE TİC. LTD. ŞTİ. 54 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

MAKALE B asınçlı kaplar 0,5 atmos- ITAB yani ısı tesiri altındaki böl- fer basınç ve üzerinde ge olarak geri dönmektedir. bir iç basınca sahip sıvı Yapılan incelemeler ve kont- ve gazların üretiminde, roller sonucunda ülkemizde ve taşınmasında ve depolanmasında dünyada basınçlı kap patlamaları- kullanılan küre, silindirik veya nın yüzde 90&#;ı neredeyse kaynak koni şeklinde atmosfere kapalı yüzeyinde değil, kaynak metalinin ekipmanlar olarak tanımlanmış hemen yanındaki İTAB yani ısı te- ve kullanım alanları ısıtma sis- siri altındaki bölgeden kaynaklan- temleri, basınçlı hava-su sistem- dığını görmekteyiz. Bu şartlarda leri, kimyasal madde depolama üretilen basınçlı hava tankları için ve sanayi gaz depolama tankları iyi bir kaynak reçetesi uygulanmak olarak verilmiştir. Basınçlı kapta zorundadır. Basınçlı kap üreticileri ise depolanan veya taşınan akış- bunu akredite kuruluşlardan ya- kanın yüksek basınçlı ve uygula- rarlanarak sistemlerine sağlamak- dığı basıncın değişken yapıda olduğundan dolayı meka- tadırlar. Bunun başka bir boyutu da ısıl işlem yöntemidir ki nik özellikler oldukça önemlidir. Akışkanın neden olacağı ülkemiz için maliyetli bir yöntem olup, yüksek basınçlı tank- korozyona ise tüm basınçlı kaplarda olduğu gibi bu kap- larda dizayna göre neredeyse zorunluluk derecesindedir. larda da önlem alınması gerekmektedir. Literatürde farklı Bu yöntemler ve kaynak hasasasiyeti olan bu ürünler tiplerde ve farklı amaçlarla kullanılacak basınçlı kaplar için malzeme seçimi de bu derece önem arz etmektedir. için malzeme seçimi yapan bir çalışma mevcut olmama- Seçilen dizayna göre uygun malzeme temini kaynak pro- sına rağmen, sadece belirli bir amaç için kullanılacak ba- sedürüne göre önem arz etmektedir. sınçlı kaplar için özel nitelikli malzeme seçimine yönelik Piyasalarda ölçü karmaşası yaşanılan günlerde üretici çalışmalara rastlanmaktadır. Malzeme seçimine yönelik istediği çap ve boy ölçüsünde tank üretmek için herhangi literatürde yıllık üretim miktarı, birim maliyet, sıcaklık, bir yasal ve standart zorunluluğu yoktur. dayanım gibi malzemeden beklenen özelliklerde istenen Buradaki amaç hammaddeye ulaşım ve malzeme çap değerleri sağlayan malzemeleri gösteren tabloları ve şekil- ölçüleriyle oynayarak malzeme kalınlığının incelmesi leri kullanan klasik malzeme seçim yöntemleri ile beraber, veya artmasıyla maliyet olasılığı ve rekabetçi piyasa şart- son yıllarda literatürde yoğun olarak görülen çok kriterli larına göre mühendislik yöntemleriyle, müşterinin iste- karar verme (ÇKKV) yöntemlerini kullanan çalışmalar da diği hacimdeki bir tanka daha az ücret ödetmeye yöne- bulunmaktadır. Malzeme seçerken; malzemenin sertlik, liktir böyle bir bilimsel mühendislik çalışmasının önünde tokluk, Young modülü, kayma modülü, çalışma sıcaklığı, herhangi bir engel yoktur, sakıncası da yoktur. aşınma direnci, kimyasal direnç, boyut, şekil, yüzey sertli- Yöntem olarak belirtmeliyim ki ürünün kalınlığını ği, malzeme içi bağ dayanımı ve biyokirliliğe karşı direnç düşürmek maliyeti düşereceğinden, basınç sabit bir ba- kriterlerini dikkate alınmalıdır. sınçlı tank için Basınçlı kaplar için malzeme ve boyut özellikleri seçim • Tank çapı • Tank çalışma sıcaklığı • NDT kontrol presödürü yaparken ana hat belirleyici özellikler vardır. Basit olarak düşündüğümüzde bu üç değer tank ka- Bunlar; lınlığını yükseltip artıracak bir sonuç elde ettirir. • Çalışma basıncı • Çalışma sıcaklığı • Silindir kabın çapı Örnek vermek gerekirse çap mm&#;den de lt • Basınçlı kap için kulanılan malzemenin akma mukavemeti • basınçlı hava tankı, çap mm dende lt basınçlı Basınçlı kabın dizayn standartına göre NDT grubu • Basınçlı hava tankı yapılır. kabın kulanılacak ortam şartları (rüzgar, deprem, korazif Ortalama piyasa kalınlığı baz alındığında çap ortam vb durum yoğunluğu • Basınçlı kap içerik maddesi. mm için 6 mm çap mm için 8 mm kulanılması görül- Bu özellikler dikkate alındığında basınçlı kap dizayn düğü üzere çap arttığında sadece kalınlığı artırıp maliyeti standartı hava tankları için artırmaktan başka bir şey ifade etmez, buradaki hesap ve • EN • EN • AD Merkblatt • ASME SEC VIII DIV.1 yöntem mühendislik dizayn ve akredite kuruluşlarından Bu dizaynlar yukarıda belirtmiş olduğumuz değerler alınan CE belgesi tip onayı ile ilgilidir. üzerinden basınçla hava tankların hem ölçüsel hem malze- Kısaca ben şu litreyi şu kalınlıktan yapıyorum söylemi me hem de içerik madde sıkalasına göre basınçlı hava tankı yanlıştır, ya da ben şu litreyi şu çapta şu kalınlıktan yapı- üretimi gerçekleşmektedir yorum değeri doğru bir değerdir. Bilindiği üzere basınçlı hava tankı malzeme seçimi ya- Burada önemli olan kriter konu özet kısmı içerisinde pılırken sadece bu standart ve değerler dışında hammadde basınçlı hava tanklarının ömür/yıl hesabı ve korozyon bulunulabilirliği ve standart malzeme üretim ölçüleri de durumudur. burda dikkatimizi çekmekte ve tasarım yaparken maliyet Bu ömür yıl hesabına göre tankların değişimi yıllık sıkalamızı belirleyen en temel unsurlardan biri olmaktadır. akredite kuruluşlar tarafından periyodik kontrolleri ya- Biz basınçlı hava tankı üretimi ve projelendirmesi, di- pılmalıdır ve zorunludur. zaynı yaparken elimizden geldiğince, dizayn şartlarının el Son dönemlerde çok duyduğumuz tankların test edil- verdiği ve bulunabilirlik açısından değerlendirilmeliyiz. meden yıllık muayene raporları verildiği yönündedir. Bu Basınçlı hava tanklarında ne kadar az kaynak uygularsak firmanız için alacağınız çok büyük bir sorumluluktur, hat- bizim için en sağlıklı basınçlı kabı üretmiş oluruz. ta firmanıza bu ve bu gibi periyodik destek aldığınızda En az kaynaktan bahsettiğimiz konuda kaynak ısı gir- sizde mühendis arkadaşlara eşlik ediniz yada ettiriniz. disi buda bizim malzeme meterolojimizi bozmakta ve bize İnsanımız milletimiz ve ülkemiz, bizim için değerlidir. OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 55

Bilgi ve teknolojiye dayalı SİZ İSTEYİN 40 YIL BİZ YAPALIM! Çerkeşli O.S.B. Mah. İmes O.S.B. İmes Bulvarı 1. Cad. No Dilovası-KOCAELİ/TÜRKİYE 56+90 ()TÜRKİYE › AIR WORLD /93 90 [email protected] OCAK-ŞUBAT-MART

Dalma Tip Separatörler Spin On Tip Separatörler Hava Filtreleri Yağ Filtreleri Kurutucu Hat Filtreleri Endüstriyel Filtreler seafoodplus.info Vakum Pompası Filtreleri TRADE MARK

HABER KÖK NEDEN ANALİZİ YARDIMIYLA RULMAN ARIZALARININ TEŞHİSİ SELAMİ AVCI İşletme Müdürü Yaşar Ambalaj 58 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

MAKALE B ir makine planlanmamış arıza ile karşılaştığında, endüstri genelinde kullanılan yaygın bir ifade "Rulman arızalı" dır. Dönen parça dönmese bile, çoğu durumda rulmanı bozduğumuzu söylemek daha doğrudur. Farklı güvenilir uzmanlar tarafından "Rulmanlar bozulmaz, öldürülür" dendiğini duymuşuzdur. Arızalı rulmanlar satıldığında, boyutlandırıldığında, kurulumunda gözlenen Rulmanların neden ve analiz edilen genellikle durumun böyle olduğudur. İnsanlar her gün rulmanları hasarlamanın ve tabiri caizse onları öldürmenin yeni ve hasarlandığını/ yaratıcı yollarını bulurlar. arızalandığını Bunu akılda tutarak, tartışma yaratma uğruna, şu soruyu soralım: "Rulmanlar neden aşınır, kilitlenir ve gece patlar?" Bu soruyu cevaplamak belirlemek için iyi bir için, malzeme bilimi ve rulman tasarım geometrisindeki gelişmeler kök neden analizine sonsuz bir biçimde potansiyel bir teorik tasarım ömrü oluştursa da, dönen ihtiyaç vardır. Kök bileşenlerin çeşitli nedenlerden erken hasarlandığını, arıza verdiğini unutmamalıyız. nedeni belirlemek Rulman arızası konusu, metalurji, triboloji ve çalışma ortamının yanı için altı tür arıza ve 12 sıra uygulanan yüklerin dikkate alınmasını içerir. Bazı durumlarda, hataya tek bir olay neden olmuş olabilir. Diğer taraftan çok sayıda karmaşık ipucu belirtilmiştir. olay ve koşul, zayıf insan kararları, zorlu çevre koşulları, ağır çalışma koşulları ve yetersiz bakım uygulamaları bağlamında bir araya gelmiş olabilir. Bunların tümü erken arızaya katkıda bulunur. Sonuç olarak, bu, dönen veya ileri geri hareket eden bileşenin feci bir şekilde arızalanması ve ilgili mekanizmalarda ilave hasar ile sonuçlanır. Kayıp üretimin yüksek maliyeti ve bakım departmanlarına getirilen zaman kısıtlamaları 8 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 59

MAKALE nedeniyle, gerçek, problem çözme asıl neden aslında yağlama eğitimi kullanır. L10 ömrü, özdeş rulmanların sürecinin basitleştirilmesini ve uygun eksikliği ve tribolojiye yönelik bir % 90&#;ının metal yorgunluğu olmadan olmasını gerektirir. bırakınız yapsınlar kültürü olabilir. aynı işletim ve çevre koşullarında Albert Einstein&#;a atfedilen Basitleştirme adına, arızaları altı işlendiği, kurulduğu, yağlandığı ve doğrulanmamış alıntı, "Her şey ana kategoriye ayıralım. Bunlar: çalıştırıldığı bir ömür hesaplamasıdır. olabildiğince basit tutulmalı, yorgunluk, kullanım / kurulum, Arıza sebebinin ideal nedeni budur. ancak daha basit olmamalıdır", bir operasyonel, çevresel, yağlama ve rulman arızasının temel nedenini kusurdur. Rulman arızalarını ve 2. Kullanım / Takma belirlerken yararlı bir zihniyettir. rulman üzerinde gözlemlenebilir Yanlış kullanım ve takma Bir rulmanın neden arızalandığını görsel efektleri tanımlamak için uygulamaları genellikle rulmanı doğru bir şekilde belirlemek için, kullanılan çok sayıda kafa karıştırıcı takmadan veya döndürülmeden güvenli bir ekip tarafından sistematik terim olsa da, bu altı arıza türü, önce öldürür. Islak veya çok kirli bir bir problem çözme yönteminin endüstride meydana gelen tipik ortamda depolama, rulmanın ömrü kullanılması gerekir. Kök neden arızaları sınıflandırmak için için zararlıdır. Rulmanlar düz, kuru, arıza analizi (RCFA), bir olayın kullanılmaktadır. Sınıflandırma temiz ve iyi durumda depolanmalıdır. nedenini belirlemek ve onu etkilerden mutlak değildir, ancak problem Sıcaklık, yazdan kışı büyük ölçüde ayırmak için kullanılan bir problem çözme adına kullanılabilir. değiştirmemelidir. Nemli ortamlar, çözme yöntemidir, ayrıca ekibin uzun rulman ömrü için elverişli sorunu çözmesini ve gerekli olanı 1. Yorgunluk değildir. Gereksiz ambalaj açılması ve uygulamasını engelleyebilecek Yorulma arızasına neden olan hareketi önlemek için erişim kontrol duyarsız gürültüyü filtrelemek için zaman içindeki stres, rulmanların edilmelidir. kullanılır. sonunda dönmeyi durdurması için Rulmanlar depolanırsa veya Süreç sırasında varsayımlardan doğru nedendir. Bu arıza nedeni bir makine uzun süre boşta kalırsa, ve önyargılardan kaçınmak bazen aşınmadan farklıdır. Yorulma arızası, rulman içindeki yağlayıcı sızıntı zordur, ancak sorunun doğasını rulmanın zaman içinde maruz kaldığı yapabilir ve bilya (çekirdek) tanımlamak için kesinlikle gereklidir. stresle ilgilidir. Rulmanlardaki aralıklarında birikerek yüzeylerde Ekip derinlemesine araştırma yorulma arızaları tipik olarak alt asitle aşınmaya neden olabilir. yapmalı, sorular sormalı ve bir yüzeyden kaynaklanır ve nihayetinde Mil ile iç bilezik veya yuva ile dış Kök Neden Analizi zihniyetiyle yüzeye yayılır ve zamanla bilezik arasındaki uyum uygulama mücadeleye yaklaşmalı ve tabii ki yırtılma olarak adlandırılan yerde için önerilen özellikler dahilinde düzeltici eylem ve karşı önlemleri görünecektir (bkz. Şekil 1). değilse, yüzeylerde aşınma-korozyon belirlemeli, uygulamalı ve takip ortaya çıkacaktır. Bu, istilacı su ve etmelidir. oksijenin neden olduğu farklı bir korozyon türüdür. Bir rulman bileziği Bariz olanın ötesine bakmak ile şaft veya gövde arasında hareket İlk bakışta, yetersiz gresin olduğunda sürtünme korozyonu rulman arızasına neden olduğu oluşur çünkü bağlantı çok gevşektir. görünebilir. Ancak bu cevap çok Mikroskobik çelik parçacıkları hareket basit ve uygun bir bahane. Rulman nedeniyle kopar ve oksitlenir. arızasının asıl temel nedenleri, doğru Bu, bileziklerin yüzeylerinde yağlayıcı viskozitesinin, doğru korozyon alanlarının ortaya dağıtım yönteminin veya uygulama çıkmasına neden olacaktır. Yetersiz aralıklarının belirlenmemiş olması Şekil 1. Rulman yorulması arızasına örnek uyum durumlarında, dış veya iç olabilir. bilezik dönebilir veya sürünerek Belirgin etkiler ısı, duman, işitsel Yorulma arızası kısmen çeliğin yüzeylerin gevşemesine neden gürültü ve planlanmamış duruş saflığı ve kalitesiyle ilişkilidir. Son olabilir. Bunun çözümü, takılmadan olabilir. Problem çözme sürecindeki birkaç on yılda çelik yapımındaki önce tüm eşleşen bileşenleri ölçmek analitik gürültü gereksizdir ve temel ilerlemelerle, rulman çeliğindeki ve uygun. nedenin belirlenmesine ve düzeltici mikro inklüzyon safsızlıkları Depolama sırasında ortam önlemlerin uygulanmasına engel minimum düzeydedir. Bir rulmanın titreşimi en aza indirilmeli ve olacaktır. İşitsel olmayan gürültü yorulma ömrünü hesaplarken, rulmanlar asla bir rafta dik olarak aslında yardımcı bir etkidir. Örnekler yükü, hızı ve döngüleri veya zamanı saklanmamalıdır. Metal yüzeylerin şunlardır: şikayet etme, kötü kabile dikkate alır. Rulman mühendisleri, hatalı sürtünmesi, bilya (çekirdek) bilgisi ve dikkat dağıtıcı düşünme. bir rulmanı seçmek için boyutsal ve bilezik birbiriyle temas ettiğinde Problem çözme ekibi odaklanırsa ve kısıtlamalar ve rulmanın tasarımıyla ortaya çıkar. derinlemesine sondaja devam ederse, birlikte bir rulmanın L10 ömrünü Rulman elleçlenirken düşerse 8 60 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

MAKALE gerçek bir aşınma olarak adlandırılan Merkez dışı bir bilya yolu bir tür mekanik hasar meydana gözlemlenerek aşırı itme gelecektir. Bilyaların ve yuvaların belirginleşecektir. Bilyalı rulmanlarda, birbiriyle temas ettiği bu malzeme yer orantısız bir itme yükü, makara değiştirmesi veya çukurluğu, yatağın yolunun yayın dibinde değil, takılma kuvvetinden (bkz. Şekil 3) yuvarlanma yolu yivinde kaçık veya çekiç gibi uygun olmayan bir olmasına neden olur. Yanlış montaj aletinin kullanımından da hizalamaya maruz kalan konik kaynaklanabilir. makaralı rulmanlar, makaraların uçlarında ve yuvarlanma yolunun eşleşen kısmında kenar yüklemesine ve bölgesel çapaklanmaya neden olur. Çalışan makinede yuvarlak olmayan dönen bileşenlerden kaynaklanan aşırı titreşim, rulman makaralarının veya bilyalarının yük bölgesine girip çıkarken zıplamasına ve kaymasına neden olur. Bu dalgalı Şekil 5 Elektrik arkı kaynaklı problem veya yıkama tahtası deseni yanlış 4. Çevresel sorunları çizik olarak adlandırılır. Yatak Çevresel koşullar, rulmanın boştayken statik yanlış çizilmenin ömrü üzerinde dramatik bir etkiye meydana gelebileceğini unutmayın sahiptir. Kirlenme, uygun yağlama (bkz. Şekil 4). Dinamik bir yanlış filmini engeller. Yatağı kuru, serin Şekil 3. Elleçleme kusurlu bir rulman çizme paterni, genellikle yatak ve temiz tutmak için her makul statikken meydana gelenden daha girişimde bulunulmalıdır. Isı ve Bir çelik yatağa doğrudan çekiçle aşırıdır. kumla dolu bir dökümhanede veya vurmak tehlikelidir ve yatağın makinelerin yüksek basınçlı bir patlamasına neden olabilir. Çoğu hortumla gece yıkamaya maruz zaman dikkatsizliğe ve aciliyete kaldığı bir gıda tesisinde olduğu gibi eğilen insan durumu, bu başarısızlık çoğu durumda bunu yapmak zordur. denkleminin büyük bir parçasıdır. Neme, kimyasallara, ince toza, büyük Bir keresinde bir motor forklift ile partiküllü kire ve aşırı sıcağa maruz taşınması esnasında sürücü köşeyi kalmak, ömrünün kısalmasına neden çok yüksek bir hızla döndüğünde, olacaktır. Biraz koruma ve kaliteli motor paletten yuvarlandı ve şaft sızdırmazlık, yatağın servis ömrünü önce yere çarptı. O rulman o anda uzatmak için uzun bir yol kat eder. oracıkta öldürüldü. Partikül kontaminasyonu, çok 3. İşletimsel sorunlar Şekil 4 Yanlış çizilmiş pattern önemli yağlama filmini kesintiye Bu kategori çevre ile ilgili uğratır ve metalin metale temasına olanlar dışındaki olumsuz çalışma Değişken frekanslı sürücülerin neden olur, bu da dönen bileşenin koşullarını içerir. Aşırı baskı yükleri, kullanımının artmasıyla, elektriksel yuvarlanma yüzeyini aşındırmasına yanlış hizalama, aşırı titreşim veya erozyona atfedilen rulman arızaları ve anlık kaynağına neden olur. elektriksel erozyon olarak bilinen daha yaygın hale geldi. Elektrik Taşıyıcı çelik parçacıkları ile birlikte yataktan kaçak akım geçişi, rulman erozyonu, akımın kayardan dönen yabancı parçacıklar, yatağın temas çalışırken görülen önemli hatalardan elemanlara geçişine izin veren ve yüzeylerinde çökebilir ve çizilebilir birkaçıdır. Bu tür arızaların çoğu, çelikte ark çukurları oluşturan uygun (bkz. Şekil 6). Yağlayıcı içinde sıkışan yuvarlanma yolu yüzeyindeki bilye olmayan topraklama veya rotor ve asılı kalan küçük parçacıklar, bir veya çekirdek yolunu incelerken, sorunları olduğunda meydana gelir. alıştırma bileşiği görevi görür ve çelik özellikle de bileziklerin yük İlk aşama, bazıları insan gözüyle ve tutucu malzemelerin yüzeylerini bölgesinde belirgindir. görülemeyen mikro çukurlardır. yıpratarak aşınmaya neden olur. Yatak kapasitesinin ötesinde yanlış Bunlar yakında yiv olarak Daha büyük parçacıklar yüzeyleri hizalanırsa, silindirlerin yolu bir adlandırılan bir modele dönüşür çürüterek parçaların çökmesine neden taraftan diğerine çarpık görünecektir. (bkz. Şekil 5). Genellikle motora olur. Bu tür bir kirlenme, genellikle Dönen bileşenlerin çalışma ömrünü sonradan takılan şönt fırçalarla veya parçacıkların varlığı, yağlayıcının uzatmak için doğru hizalama çok seramik bilyeli veya seramik kaplı dış renginin bozulması veya yağlayıcı önemlidir. bilezikler takılarak önlenebilir. analizi yoluyla kolayca tespit edilir. 62 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

MAKALE "toplama", belirtildiği gibi, birleşme geçerlidir. İndirimli, ucuz piyasa veya yüzeylerinde pürüzlü bir yüzey sahte ürünlere dikkat edin. Sadece bırakır. Yağlama filmi, yuvarlanma birkaç kez, neredeyse tamamı şüpheli elemanı yükleme bölgesine girerken şirketlere ait olan hatalı üretilmiş yetersiz kalırsa, bir leke oluşturacak rulmanlar görülmektedir. şekilde kayar (bkz. Şekil 7). Fazla Uygun şekilde yürütülen ölüm sert, fazla viskoz veya yedek olan bir sonrası arıza araştırmaları veya yağlayıcı, yük bölgesindeki kayma rulmanların geriye dönük analizi size yüzeylerinde bulaşmaya neden olur. zaman, para ve üretim kaybından tasarruf sağlayabilir. Amaç, tesis güvenilirliğine yol açacak olan erken arızalardan kaçınmaktır. Unutmayın, rulmanlar genellikle bizi yüzüstü bırakmaz. Onları biz yüzüstü bırakıyoruz. Şekil 6 . Yabancı parçalardan Yatak arızasının temel nedeni: hasarlanmış iç bilezik Analizde aranacak 12 şey Su ile kirlenen rulmanlar Bir rulman arızasının temel paslanacaktır. Yağlayıcının hacimce nedenini nasıl belirleriz ve tekrar Şekil 7 . Yağlama filmi yetersizliği % 1 veya ppm&#;den daha az sonucu oluşan hasar olmasını nasıl engelleriz? İşte bu kirlenmesi bile yatağın ömrünü analizin 12 anahtarı: önemli ölçüde kısaltacaktır. Yetersiz yağlama durumlarında, 1. Arızalı parçaları kaydedin ve Yatağı öldüren sadece korozyon sıcaklık yükselmeye devam edecek, bu işaretleyin (tarih, saat, yön, konum, vb.). değildir; su gerekli yağlama filminin da daha fazla yağlayıcı bozulmasına 2. Analizi başlatın. Kök Neden yerini alır ve ayrıca yağlayıcıyı ve bileziklerin renginin bozulmasıyla Arıza Analizi (RCFA) için 5-Neden gibi oksitleyerek ve asitler oluşturarak ortaya çıkan metalurjik değişikliklere bir problem çözme sistemi kullanın. bozar. Bununla birlikte, bazı aşırı neden olacaktır. Yanık kokusu olan 3. Titreşim analizi, termografi, koşullarda, hidrojen gevrekliği veya veya kömürleşmiş bir görünüme sahip yağlayıcı örnekleme ve ultrason veri kabarma meydana gelebilir. gres bozulur. Süt gibi bir görünüme toplama işlemlerini bir araya getirerek Kirletici bertaraf cihazları sahip olan yağ nem doludur. durum izleme için çok yönlü bir ve stratejileri her zaman iyi bir Modern yağlayıcılarla ilgili önemli yaklaşım kullanın. yatırımdır. Su ve kir bir tehdittir ve bir sorun, uyumluluktur. Karmaşık 4. Fotoğraf çekin ve belge rulman yataklarının düşmanıdır. formüller ve katkı maddeleri ile, yağlayıcı oluşturun. türlerinin ve markalarının karıştırılması, 5. Toplanan verileri analiz edin. 5. Yağlama başarısızlık için bir reçetedir. Trendleri izleyin. Yağlama sorunları, rulman Yağlama konusunda eğitimli, 6. Nedeni, sonucu ve duyulmayan arızalarının başlıca nedenlerinden sertifikalı ve tutkulu bir teknisyen gürültüyü ayırın ve ayırt edin. biridir. Rulman yağlaması, bakımla tarafından yönetilen bir yağlama Hatanın temel nedenini belirleyin. ilgili endişeler listesinin en üstüne programı uygulanmalıdır. Program, 7. Çalışanlardan ve sektör konulmalıdır. Eğitim ve analizin temizliğin yanı sıra renk kodlamasını, uzmanlarından oluşan bir ekip yanı sıra uygun depolama, kullanım uygun saklama ve kullanımı da kullanın ve ekibin önerilerini ve dağıtım, bakım departmanının içermelidir. uygulayın. yağlama güvenilirliği hedeflerinin bir 8. Bireyleri suçlamaktan kaçının. parçası olmalıdır. Doğru tip, miktar, 6. Kusurlar 9. Kültürü, çalışmadan yağlama sıklığı aralıkları, uygulama Günümüzde, mevcut hassas başarısızlığa doğru değiştirin. yöntemi, yağ veya gresin viskozitesi çalışma uygulamaları, kaliteli çelik Düzenli eğitim seansları ve temizliği, uyumluluk konusu ve üretim sürecinin bir parçası olarak düzenleyin; Eğitim önemlidir. ile birlikte, yatağın hizmet ömrü gereksiz boyut tolerans kontrolleri Takip edin. üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. sayesinde kusurlu rulmanlar Başarılı çözümü genişletin ve Yetersiz yağlanan rulman neredeyse yoktur. başkalarına iletin. yuvarlanma yolları sırlı veya Bu, tüm saygın üreticiler için donuk bir görünüme sahiptir. Bu camlama, metalin anlık olarak kaynak yapıldıktan sonra yüzeyden Kaynak : seafoodplus.info çekilmesinin bir sonucudur. Bu beyond-root-cause-analysis/ OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 63

AIR WORLD HABER KISA HABERLER Alkın Kompresör yılını kutladı Y üksek Basınç Kompresör üretimine yılında kaynak imalatında Türkiye’nin makinası imalatı ile başlamış, tek, dünyanın sayılı kuru- yılında pistonlu, yılında ise luşlarından biri olan Alkın vidalı kompresör üretimi ile devam Kompresör, Kuruluş yıldönümünü etmiştir. Günümüzde farklı sektörlere çalışanları ile birlikte kutladı. 13 hitap eden ürünleri, hızlı ve kaliteli Kasım günü Alkın Kompresör fabri- servisi, iç ve dış piyasalardaki kası bahçesinde gerçekleşen mangal tanınırlığı ve artan ihracat kapasitesi Özen Tüjümet Alkın Kompresör Genel Müdürü organizasyonunda çalışanları ile ile ALKIN KOMPRESÖR Türkiye’nin buluşan Genel Müdür Özen Tüjümet, ve dünyanın önde gelen kompresör büyük bir azim ve gayretle çalışmaya başarılarının devamını dileyerek üreticilerinden biri olmayı başarmıştır. devam ediyoruz. Kazandığımız bilgi heves ve azimle çalışmalara devam Alkın Kompresör kuruluşundan birikimi ile dünyanın önde gelen edeceklerini belirtti. Tüjümet sözler- bu yana ilkelerine ve değerlerine kompresör firmalarıyla rekabette her ine şöyle devam etti; bağlı bir şirket olmuştur. Bu nedenle geçen gün daha çok güçleniyoruz. "ALKIN KOMPRESÖR, çalışanlarımızla kurduğumuz güçlü Ülkemizin hedeflerine ulaşması yılında Yüksek Uçak Mühendisi bağlar, ülke ekonomisine değer katan arzusuyla çalışmalarımızda emin Erol Çiprut tarafından kurulmuştur. başarılarımızın temelini oluşturmuştur. adımlarla ilerlemekteyiz. Kendimizi Yüksek basınçlı solunum havası Hedeflerimize adım adım sürekli geliştirerek, yenilikçi, çevreye kompresör üretiminde öncü olan yaklaşmamızı sağlayan personelimizin duyarlı, verimliliği yüksek ürünlerle firmamız, Haziran tarihinde çabalarını ve başarılarını büyük bir rekabet gücümüzü artırıyoruz. Yerli pazar lideri konumunda olan AYDIN içtenlikle kutluyoruz. ve milli üretime verdiğimiz önem TRAFO MAK. SAN. ve TİC. A.Ş. Sektörümüzün lideri konumunda, neticesinde sektörümüzde öncü bir bünyesine geçmiştir. Aydın Trafo kalitemizi en üst düzeye çıkarmak için kuruluş olmaya devam edeceğiz." yılında pandemi bizden MUZAFFER ŞENGÜL’ü aldı Basınçlı hava sektöründe arka arkaya kayıpların yaşandığı yılı son olarak sektörde 42 yıllık bir geçmişe sahip Yiğitsan Kompresör&#;ün kurucusu, değerli sanayici büyüğümüz Muzaffer Şengül’ü bizden aldı. Kronik rahatsızlıkları da bulunan Muzaffer Şengül&#;ün, koronavirüs tedavisinin son haftasını yoğun bakımda geçirdiği bilgisi gelmişti. Muzaffer Şengül’ün Kasım &#;de verdiği yaşam mücadelesini kaybettiği bilgisi tüm camiayı yasa boğdu. Bugün piyasada 10 binin üzerinde çalışan Yiğitsan marka kompresörüyle, ülke sanayisine ciddi katkıları bulunan Muzaffer Şengül’ün devrettiği bayrağı oğlu Hakan Şengül devraldı. Air World Türkiye olarak ailesine, sevenlerine ve yakınlarına başsağlığı diliyoruz. 64 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

Ankara İstanbul İzmİr Cadde No:9 Ostim İkitelli OSB Metal-İş San. Sit. Blok Tire OSB 2. Yol Sk. No: 11 Yenimahalle / Ankara No: 41 Başakşehir / İstanbul İzmir Tel: +90 20 30 Tel: +90 73 73 [email protected] [email protected] [email protected]

Ankara İstanbul İzmİr Cadde No:9 Ostim İkitelli OSB Metal-İş San. Sit. Blok Tire OSB 2. Yol Sk. No: 11 Yenimahalle / Ankara No: 41 Başakşehir / İstanbul İzmir Tel: +90 20 30 Tel: +90 73 73 [email protected] [email protected] [email protected]

AIR WORLD KISA HABERLER HABER İlaç üreticisi için doğru basınçlı havanın teşhisi tasarrufu beraberinde getiriyor A vrupa&#;nın büyük ilaç Bu çalışma sonrasında önerilen uygulaması, verimsizlik sorunlarının geliştiricisi ve üreticisi yeni kompresörler artık tamamen kesin olarak tespit edilmesini sağladı olan Recipharm, Enerji devreye alındı ve şimdiden gözle ve uzmanlıkları hızlı ve ekonomik verimliliği mühendislerini görünür faydalar sağladı. Yeni bir çözüm üretti. Yeni sistem, üç şirketin İngiltere’nin Ashton-under- kompresör kurulumundan önceki yıldan çok daha kısa bir süre içinde Lyne&#;deki tesisinde basınçlı hava rakamlarla karşılaştırıldığında, yalnızca maliyet tasarruflarından üretimi ile ilgili bir veri kaydı Recipharm&#;ın yıllık enerji profili, kendini amorti edecek ve genel araştırması yapmak için davet etti. karbon üretiminin yaklaşık 64 karlılıkta bir artışa yol açacak, ancak Tesisin toplam işleme ihtiyacını ton azaldığını, elektrik tüketimi çevresel avantajlar da aynı derecede karşılayan mevcut iki kompresörün ise kWh&#;nin çok üzerinde önemli ve şimdiden gerçekleşiyor. enerji verimliği hesaplamasında düşeceğini ve enerji faturalarının Thorite&#;in veri kaydı, sızıntı azaltma istenilenin de altında verimliliğe her yıl yaklaşık £ düşeceğini programları ve eksiksiz basınçlı hava sahip olduğunu tespit etti. Bu, görecek. denetimleri ve anketleri, basınçlı hava Mevcut kompresörlerin fabrikadan Recipharm&#;ın Proje Mühendisi kullanan ve mevcut tüm mevzuata çıkartılması ve yeni seri değişken Les Williams, bu iyileştirmeden uyarken gelişmiş enerji verimliliği devirli kompresörlerin fabrikaya bahsederken şunları söyledi; sağlamaya ihtiyaç duyan herhangi eldeki veriler ışığında önerilmesiyle “Enerji verimliliği uzmanlarını bize bir şirket için sunulan hizmetlerden son buldu. gönderen Thorite&#;in veri kaydetme sadece birkaçıdır.” OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 65

UYGULAMAYA GÖRE İSTENEN SAFLIKTA, YERİNDE AZOT ÜRETİMİ Tuğba MEMİLİ Mehmet YANARDAĞ Ar-Ge Takım Lideri Ar-Ge Uzman Yardımcısı Soluduğumuz havanın yüzde 78,1’ni oluşturan ve çoğunlukla saf halde bulunan azot gıda endüstrisinde, elektronik, kimya, metal sanayi vb. gibi sektörlerde geniş kullanım alanına sahiptir. Azot, inert özellikleri, atmosferdeki bolluğu ve üretim kolaylığı nedeniyle endüstriyel, bilimsel ve laboratuvar uygulamaları için ideal bir gazdır. 66 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

MAKALE Bilinen metotlarla azot sağlamak yerine, kendi azotunuzu üretmek, uygulamaya göre yüzde 50 ile yüzde 90 arasında tasarruf sağlar. A zot gazlarının genel olarak özellikleri jeneratörü teknolojisi ile, uygulamaya ve renksiz, kokusuz, tatsız ve kuru kullanım miktarına göre %50 ile %90 arasında olmasıdır. Azot gazı başlıca şunlar için tasarruf sağlanabilmektedir. Azotu toplu kullanılır; olarak satın almakla karşılaştırıldığında, azot • Malzemelerin oksidasyona karşı jeneratörlerinin kararlı, güvenilir ve en önemlisi, korunması uygun maliyetli olduğu görülmektedir. Azot • Bakteriyolojik büyümelerin engellenmesi jeneratörleri yatırımının kendini amorti süresi • Yanma riskinin azaltılması ortalama 1 ile 3 yıl arasındadır. • Kuru ve oksijensiz ortam sağlanması Ticari olarak kullanılan azot gazının büyük Azot jeneratörlerinin kullanılabilirliği çoğunluğu, az sayıda üretici tarafından damıtma Üretim tesislerinde düzenli olarak azot metoduyla üretilmektedir. ihtiyacı duyuluyorsa, mevcut yöntemlerle, tank Atmosferi oluşturan her bir gaz çok düşük kiralanarak ya da satın alınarak bu ihtiyaç sıcaklıklarda kaynama noktasına sahiptir. (CO2 sağlanabilmektedir. Bu tanklar hem çok pahalı için bu değer donma noktasıdır) hem de üretim tesislerinde çok büyük alanları n Oksijen °C (eksi santigrat derece) işgal ederler. Yüksek basınç altında doldurulan n Argon °C (eksi santigrat derece) tankların güvenlik riskleri de göz önünde n Azot °C (eksi santigrat derece) bulundurması gereken önemli bir konudur. n Karbondioksit °C (eksi 79 santigrat Gelişen teknoloji ile bu sorunları ortadan derece) kaldırma odaklı çalışmalarda en önemli gelişme, Ayrımsal Damıtma yöntemi için büyük kullanıcıların kendi azot ihtiyacını yerinde miktarlarda basınçlı hava kullanır, filtreleme üretebilmesi olmaktadır. Yerinde azot üretimi yolu ile temizlenir ve aşamalı olarak soğutulur. sağlayan iki yöntem bulunmaktadır. Bunlar; PSA Bu yöntemde azot gazı sıvı hale getirilir ve (Pressure Swing Adsorption – Basınç Salınımlı sıvı halde depolanır, sevk edilir. Genel olarak Adsorpsiyon) Azot Jeneratörleri ve Membran damıtma yöntemi pahalı bir işlemdir. Azot azot jeneratörleridir. Membran, oksijen ve azotun fiyatlandırmasına ek olarak, gizli maliyetler ince bir hollow fiber membran yüzeyinden arasında tank kiralama ücretleri, teslimat geçirgenliğini kullanarak azot üreten ücretleri, çevre ücretleri, tank muayeneleri yöntemdir. Buradan oksijenin membrana nüfuz yer almaktadır. Bu maliyetler göz önüne etme hızı azota göre daha hızlıdır. Bu fark alındığında azot yıllık maliyetine on binlerce lira sayesinde oksijen ve azot yüzeyde ayrışır ve eklenebilmektedir. azot oranı zenginleştirilir. Ancak bu yöntemle Sıvılaştırma yöntemi ile azot üreten firmalar, maksimum 99,9% saflığa kadar azot kriyojenik sıvı, sıvı ve gaz azot tüpleri ile azotu üretilebilmektedir. Diğer yöntem PSA, azot ve kullanıcılara sağlarlar. Havadan sıvılaştırma oksijenin ayrıştırması için adsorplayıcı olarak ile azot gazı üretimi enerji, işletme sahiplerine karbon moleküler sieve (CMS) önemli ölçüde maliyet oluşturur. kullanılmaktadır. CMS’in özelliği, basınç Gelenekselleşmiş yöntemlerin dışında altında havadaki azotun geçmesine izin kullanıcıların kendi tesisleri içinde azot verirken oksijen gazını tutuyor olmasıdır. ihtiyacını karşılaması günümüz teknolojisiyle Basınç düştüğünde CMS oksijeni serbest bırakır artık hem daha ekonomik ve avantajlı hem de ve rejenerasyon gerçekleşir. Basınçlandırma ya daha kolay olmaktadır. Üretim kapasitesine da basınçsızlaştırma döngüsünde, azot uygun, sürekli, güvenli ve daha düşük jeneratörü ile kullanılan buffer (depolama) maliyetlerde azot jeneratörleri ile azot ihtiyacı tanklar sayesinde sabit azot saflığı ve debisi karşılanabilmektedir. sağlanır. Yerinde azot üretim yöntemlerinin Bilinen sıvılaştırma yöntemi ile azot temel avantajları saflık kontrolü, güvenli jeneratörü teknolojisi kıyaslandığında, azot üretim, maliyet tasarrufu ve verimliliktir. 8 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 67

MAKALE Verimli ve Çevre Dostu Olması Azot jeneratörü sayesinde sıvılaştırma işlemi olma- yacağından dolayı, azot gazını sıvı hale getirmek için kullanılan enerjiden tasarruf edilmektedir. Azot jenera- törleri için ilk kurulum sonrası herhangi bir taşıma işlemi yoktur, bu sayede, azot tüpü dağıtım araçlarının ürettiği karbondioksit emisyonlarını azaltır ve teslim edilen her bir tüp için ihtiyaç duyulan üretim ve teslimat aşamalarını ortadan kaldırarak verimlilik ve çevresel faydalar yaratır. Ayrıca kısmen de olsa dolu tüplerin geri dönüşümde bo- şaltılması/havalandırılması sırasında azot kullanılır. Azot jeneratörleri ile bu atık azot kullanımı da olmamaktadır. Azot jeneratörleri ilk Mikropor PSA tip Azot Jeneratörü yatırımını çok hızlı bir şekilde Saflık Kontrol karşılayabilen Gaz şirketleri azot tanklarını bütün müşterilerine bir takım avantaj standart olarak %99,99 saflıkta azot ile doldururlar. ve kolaylıklar Çünkü %99,99 saflıktaki azot sektördeki uygulamaların sağlar. Bunlar; büyük çoğunluğunu karşılamaktadır. Ancak yüksek • Daha az saflıkta azot tankı alan bu işletmeler için düşük saflıkta bakım/arıza azot (%95, %97, %98 veya %99) yeterli olabilir. Lazer gerekliliği: Azot jeneratörüne sahip işletmelerde kesim, elektronik lehimleme, plastik ekstrüzyon gibi sürekli azot üretimi olacağından tanklarını kapatmak başlıca uygulamalarda %99,99 saflıktan daha düşük zorunda olmayacaklardır, bu durum da bakım/arıza saflıkta azot yeterli olabilmektedir. Azot jeneratörleri ile, sürelerini azaltacaktır. tüketiciler ihtiyaç duyulan azotu, istenen saflık seviyesine • Daha az iş gücü: Tankları düzenli olarak açıp/ göre ayarlayıp üretebilirler, bu da yüksek saflıkta kapatma ihtiyacı olmayacağından bununla ilgili işçilik maliyeti düşecektir. depolanmış azotun maliyetiyle karşılaştırıldığında • Daha az risk: Tankların taşınma durumu ortadan genellikle önemli bir maliyet tasarrufu sağlar. %95 saflık kalkacağı için taşıma sırasında ortaya çıkacak yanma, seviyesinde azot üretmek, %99,99 saflıkta azot üretmeye patlama vb. durumlar büyük ölçüde azalacaktır. göre çok daha ucuz bir yöntemdir ve gerekli basınçlı hava • Daha az depolama alanı ihtiyacı: Azot ve dolayısıyla kompresör seçimi üç kat daha düşüktür. jeneratörüyle sürekle doldurulan tek bir tank ile üretim Azot jeneratörleri ile yerinde azot üretimi saflık ihtiyacına tesislerinin fazladan tank depolama ihtiyacını ortadan bağlı olarak, 12 ile 24 ay arasında kendini amorti kaldıracaktır. Böylelikle tesisler içinde farklı amaçlar edebilmektedir. için kullanılmak üzere değerli bir alan sağlanacaktır. • Daha az atık: Azot jeneratörleri belirlenen basınç, Güvenli Üretim debi ve saflıkta azot üretebildiğinden, gerekli saflık Yüksek basınçta doldurulmuş azot tüpü ağırlığı seviyesine ulaştırmak için hiçbir gaz boşa harcanmaz. yaklaşık 45 kg’dır. Bu tüpler taşınırken çarpması, düşmesi Kiralanan tüpler, içinde bir miktar azot ile iade edilir. ya da devrilmesi durumunda büyük tehlike yaratmaktadır. Özellikle yüksek miktarlarda azot kullanan işletmelerde Diğer bir yandan, sıvı halde taşınan azotun, temas halinde bu durum büyük israfa neden olabilir. Ayrıca uzun süre soğuk yanık riski bulunmaktadır. Azot jeneratörü ile kullanılmayan tüplerin, tahliye vanasından bir süre üretim sırasında bu riskler minimize edilir. azot gazının boşaltılması gerekmektedir. Bu işlemler maliyeti ödenmiş bir kaynağı israf eder. Maliyet Tasarrufu Saflık ve Azot debisine göre en uygun Azot tedarik Azot jeneratörü teknolojilerinin maliyet tasarrufu yöntemi grafiği sağlamasının en cazip nedeni yatırımının kısa vadede amorti edilebilmesidir. Ayrıca, işletme sahiplerinin tank kiralamak için ödedikleri ücretler, azot jeneratörü kurulumundan sonra ortadan kalkacaktır. Sahada yalnızca sahip olunan azot jeneratörü bulunacak ve istendiğinde ihtiyaç duyulan miktar kadar azot üretilebilecektir. Ve buna ek olarak, kiralanan tüplerin iade edildiğinde içinde ücreti ödenen ancak kullanılmadan kalan azot dolayısıyla oluşan zararlar da ortadan kalkacaktır. 68 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

HABER Metal Endüstrisinde Azot Gazı CENGİZ ATEŞ Kimya Yüksek Mühendisi Penta Gaz Sistemleri Azot gazı işlem görecek malzeme yüzeyinde oksijenin etkisini ortadan kaldırmak için uzun yıllardır endüstride pek çok alanda yaygın olarak kullanılmaktadır. 70 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

TEKNİK MAKALE İşletmelerin temel ihtiyacı optimum maliyetle maksimum verim ve kÂrlılıktır. Bu nedenle proses gereksinimleri doğru analiz edilmeli; buna uygun sistem ve çözümler üretilmelidir. Y erinde azot üretim sistemleri yaygınlaşmadan önce dış kaynaklardan tedarik edilen azot gazı AZOT Jeneratörleriyle birlikte ihtiyaç duyulan miktarda ve kalitede kullanıcının kendi gazını üretmesine imkan sağlamıştır. Örneğin %95 saflıkta azot gazının ihtiyaca cevap verebildiği durumda çok daha yüksek saflıklarda, dolayısı ile daha yüksek maliyetlerle gaz üreticisinden satın alma bir zorunluluk iken bu durum tamamen değişmiştir. LAZER KESİM Lazer kesim metal sektöründe üretim kabiliyetleri, hızı ve şartları değiştiren bir teknoloji haline geldi. Özellikle son dönemlerde yük güce sahip lazer kesim makinelerinin erişilebilir fiyatlarla piyasaya arzı kullanıcı imkanlarını 15 kW FIBER LAZER ve sınırlarını da ciddi ölçüde değiştirmiştir. Lazer kesim Kalınlık Kesme gazı Kesim hızı mm/dak makinelerinde azot gereksinimi CO2 ve FIBER makineler 10 mm Oksijen için paslanmaz çelik kesiminde aynıdır. Paslanmaz kesimde temiz bir kesim yüzeyi için 99, % saflıkta azot 10 mm Azot kullanımı önerilen referans kalite değeridir. Daha önce oksijenle kesimin zorunlu olduğu malzeme ISIL İŞLEM kalınlıkları yüksek güçlü makinelerin kullanımıyla birlikte Isıl işlem metallerin mekanik ve kimyasal özelliklerinin azot ile daha yüksek hızlarda kesilebilir hale gelmiştir. yüksek sıcaklıklarda kontrollü olarak değiştirilebildiği Kesim kalitesi ve hızını artırmak için sektörde yeniliklere bir prosestir. Bu işlem sırasında ortamda oksijen varlığı öncülük eden firmalarda azot ve oksijenin belli oranlarda sadece istenmeyen oksit yüzey değil parçanın mekanik karıştırılarak kullanıldığı bir süreçteyiz. Esas olan veriye özelliklerini de etkileyen olumsuz sonuçlara neden olur. dayalı çözümler üretmektir. Bu maksatla sektörler arası iş Isıl işlem prosesinde ihtiyaç duyulan azot saflığı 99, birliği ve proje geliştirilmesi öncelenmelidir. % (10 ppm O2) mertebesinde olmalıdır. Yukarıda genel değerlendirmesi yapıldığı üzere ihtiyaç duyulan kriterlerin 6 kW FIBER LAZER iyi analiz edilmesi yatırım ve işletme maliyetlerinin optimizasyonu açısından son derece önemlidir. Kalınlık Kesme gazı Kesim hızı mm/dak Azot Üretiminde küçük ve orta ölçekteki sistemlerde 4 mm Oksijen PSA teknolojisi 99,99 % azot üretimi için makul işletme 4 mm Azot maliyetleri sunarken, daha yüksek saflıklarda (99, % ve üzeri) hem yatırım hem de işletme maliyetleri 15 kW FIBER LAZER ciddi ölçüde artmaktadır. Bu nedenle özellikle yükse saflık ihtiyacı olan yerlerde PSA ileri saflaştırma sistemi Kalınlık Kesme gazı Kesim hızı mm/dak (DeOXO) ile entegre edilmelidir. Böylelikle daha düşük 4 mm Oksijen işletme maliyeti ile sürdürülebilir yüksek saflıkta azot gazı 4 mm Azot üretmek mümkün olur. Tablolardan görüleceği üzere, ortalama bir güçte lazer 99, PSA PSA+ DeOXO makinasında bile kesme gazı değişikliği kesim hızında Hava Azot Oranı 2,5 kat bir artışa neden olmakta; bu değer aynı kalınlıkta Kurulu Güç 3 Birim 1 Birim malzeme için 15 kW bir makinede 10 kata çıkmaktadır. Sonucun en basit değerlendirmesi ortalama güçte bir Seçimler yapılırken bütüncül yaklaşım; işletme makinede bile kesme gazının değişimi ile bir makine ihtiyaçlarının tanımı ve hedeflerine hizmet edecek sistemin ile üç makine üretimi gerçekleştirilebilir. Bu durum seçimi açısından çok önemlidir. Teknik gereklilikler, seçim üretim alanının yatırım kaynağının verimli kullanılması öncesi tercih edilecek teknolojilerin avantaj/dezavantajları konusunda dikkate alınmalıdır. iyi analiz edilmeli; işletmenin hedefleri göz önünde İlaveten yüksek güç lazer kesim makineleri ile kalın bulundurularak çalışma şekillendirilmelidir. Unutmayalım çelik plakaların kat hızlı kesimi söz konusudur. ki;makinelerin suçu olmaz, önerenin yada seçenin suçu olur.

HABER Sadece iş hayatında değil, sosyal hayatta da insanları biraraya getiren Anadolu OSB, herkesin keyifli vakit geçirebileceği bir alana sahip. Havası, çevre düzeni, doğası ve bisiklet yollarıyla iş hayatınızı alışılmışın dışına taşıyor. ÖZEL RÖPORTAJ MERK EZİ VASYO NU N İNO S B D O LU O ANA ARATIYOR FARK Y Murat Alişiroğlu ey in Ku t s i TUNCAY Hüs SB Başkanı Anadolu O 72 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

ÖZEL RÖPORTAJ 2 yılının bu ilk sayısında OSB’lere açtığımız pencere çerçevesince Anadolu OSB başkanımız Sayın Hüseyin Kutsi Tuncay ile birlikteyiz. n Sayın başkanım, birçok OSB&#;yi gezdik, buradaki değişim o kadar be- lirgin ki bunu belirtmeden geçemeye- ceğim. Yönetim olarak OSB ile beraber burada bir yaşam alanı yarattığınızı görüyoruz, tebrik ederiz. Ayrıca Air World Türkiye Dergisi olarak bizi ka- bul ettiğiniz için de teşekkür ederiz. Öncelikle Sanayinin sorunlarına kulak veren, sorunları yayınlayan AIR WORLD TÜRKİYE Dergisi&#;ne asıl biz yönetim ve OSB olarak teşekkür ederiz. Sektörel ya- yınların, sanayicinin sorunlarını irdelerken pek görmek mümkün olmuyor. Farklı birşeyler yapan insanlar da, OSB’lerde, dergilerde fark ediliyor diyelim. örgütlenmesine girdik kurduğu bir dernek var. Organize Sanayi n Başkanım, sizleri farklı kılan bir n Tam olarak ne zamandı? Nasıl bir Bölgeleri Derneği, onun başkanlığını yönetim anlayışınız var. Buranın hika- örgütlenmeydi anlatabilir misiniz? yaptım 2 dönem. İzmir Atatürk OSB Baş- yesini dinleyebilir miyiz? yılında kurulan, bir sanayi kanı Hilmi bey şu an başkanlığı yürütü- Yaklaşık yani 23 yıllık bir kooparatifi örgütüydü. Bir sürü çabe yor. Ben de şu an onun yardımcısıyım. proje Murat bey. 23 yıl önce buradaki ve engelden sonra bir Organize Sanayi Türkiye’deki bir çok Organize Sanayi firmaların %90&#;ı Ostim’de küçük bir iş- Bölgesi kuruluşuna döndü yılın- Bölgesini gezdim. Artıları nedir? Eksileri letme olan, üretim yapan firmalardı. da. 28 Aralık de 18 Yaşına girdi. nedir? Yanlışı niye yapmışlar? Doğruyu m2 alanların m2&#;si açık m2&#;lik Sanayi Bakanlığını zorlaya zorlaya nasıl yapmışlar? Bütün o seyahatlerde kapalı alanlar da ise üretim yapıyorlardı. Organize Sanayi Bölgesi Kurma yetkisi izledim bölgeleri. Tamam, şu arkadaki Ama Türkiye sanayileşmede o dönemde aldık. Burayı kurarken iki tane sloganı- fabrika binalarını görmek için insanlar atılım yapma hevesindeydi. Bizler de mız vardı bizim; buraya gelmez. Yatırımcı arkadaki o bi- ithalatın zor olması, Türkiye’deki çalışan nayı yapmak için Ankara’dan km makinaların yedek parça ihtiyaçların- "Herşeyi kendinden bekle, baş- gelip burada bu yatırımı yapmaz. Her dan kaynaklanan bir hareketle üretime kasından bir şey bekleme." yerde yapılıyor bu, bura değil sadece. girmiştik. O nedenle bir çok firma da, Mesele bir ufuk katmak ve vizyon geliş- kimi Türk Traktöre, kimi Aselsan’a, "Dayanırsan başarırırsın" tirmek. Yani şimdi buradaki işletmeciler kimileri yeni kurulan savunma sanayi Sabredeceksin, çalışacaksın, daya- kapıdan girdiğinde huzurlu. Niye? firmalarına, kimleri de inşaat sektörüne nacaksın ki başaracaksın. Başka’da yolu Çünkü hizmeti burası veriyor. Bütün çalışıyordu. Biz bir sivil toplum örgütü yok. O slogan bizi bu zamana kadar ihtiyaçlarını burası çözüyor. Devlet ile olan Ostim Sanayici ve İş Adamları Der- taşıdı. arasında köprü görevini Organize Sanayi neği&#;nde (OSİAD) bir araya geldik. Sivil n Bir kredi ve borçlanma olmadı Bölgesi&#;nin idari mekanizması yapıyor. toplum örgütleri aktif yurttaşların içinde mı? Nasıl başardınız? Bir sıkıntıları varsa da problemlerini de bulunduğu duruma göre görev çıkartan Bugüne kadar ne kredi kullandık, ne burası çözüyor. Başka yere gitmiyor kim- insanlardan oluşuyordu. Bir durum var- yatırımcıyı borçlandırdık, ne devletten se. Altyapı yapma yetkisi bizde. Umumi dı ortada. Biz mikro ölçekli işletmeyiz, destek aldık, ne de kimseden para iste- işletme yetkisi bizde, hizmet verme yet- aile şirketleriyiz. İşletmeler büyüyor, iş- dik. Tamamen kendi kaynaklarımızla, kisi bizde, bizimle muhattap oluyor. Biz letmeler büyürken fiziki olarak Ostim’de kendi imkanlarımızla aileleri inandırarak dediğimiz kim? Buranın yatırımcısı ben kalma şansımız yok. İşletmeler seafoodplus.info aile bütçelerinden para aldık. Halen de de buranın yatırımcısıyım, bugün bura- geçerken Ostim&#;de kalırlarsa seafoodplus.info alıyoruz, doğru projeyi gerçekleştirdik. nın başındayım yarın bir başkası geçecek geçemezler. Şimdi işletmeler seafoodplus.info geçmekte zor- ben fabrikamda işime devam edeceğim. n Burdan, asıl çıkış yolunuzun 2. luk yaşamıyor. 90 firmamızın 20 tanesi İhtiyaç duyduğum hizmetleri buradan nesile hazırlık olduğunu anlıyoruz, seafoodplus.info geçti. Diğerlerinde hala seafoodplus.info alacağım. Elektriği, suyu, doğalgazı.. doğru mu? devam ediyor. Niçin? Çünkü aile bütçe- Sonuç itibariyle önemli bir ekonomik Devamlılık açısından evet. Kurma- sinden para alırken aileyi de işin içine başarı hikayesi var. mız gereken OSB farklı olmalıydı. Bir kattık. Kamulaştırmayı bitirdikten sonra n Her fabrikanın arıtması olmak parça yaşam merkezi haline gelebilecek. her sene daha burada hiçbirşey yokken zorunda mı? Çünkü işletme sahiplerinin çalışma süre- ailelerle kahvaltı programları yaptık. Her firmanın değil, fakat biz arıtma leri belli değil. Sabah erken başlayıp gece Çocukları pikniğe çağırdık, bölgenin do- ihtiyacı olan fabrikaya bunu bağıra geç saatlere kadar devam edebiliyorlar. ğuşuna ve gelişimine şahit olsunlar diye. bağıra yaptırtıyoruz. Eğer riski varsa Daha modern işliklere ihtiyacımız var O günün çocukları bugün işletmelerin denetliyoruz. Ayrıca bizim kendi paket ki yurt dışından gelecek iş ortakları ile başına geçti. Çünkü ben yakın zamana arıtmamız var. Murat bey, belli kurallar eşit şartlarda masaya oturabilelim dedik. kadar Türkiye’deki genel kurulunu koyduk, bu kuralları herkese eşit uygu- Böyle bir hayal kurduk ve bir sanayi yapmış organize sanayi bölgelerinin lamaya çalışıyoruz. Yatırımcımız buraya 8 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 73

ÖZEL RÖPORTAJ gelirken temiz havaya geliyor, düzgün ortama geliyor, sessizliğe geliyor. "Ben burada sağlığımı koruyorum, sporumu yapıyorum" diyor. n Peki kapanan firmalar oldu mu? Konkordato ilan eden oldu. Fakat bun- lar ekonomik krize girdiler. El değiştiren ve bankaların el koyduğu firma oldu. n Anadolu OSB&#;ye girerken şimdi yolları gördüm. Melih Gökçek döne- mini de biliyorum. Mansur Yavaş&#;ın gelmesiyle beraber OSB&#;nizde asfalt çalışması ve bisiklet yolları gördüm. Bu arada ilk defa bir OSB&#;de bisiklet yolu görüyorum. Altyapının eksiklerinin giderilmesi ile beraber Anadolu OSB ciddi bir gelişime tanık oldu. Diğer "Buranın Sincan-Temelli-Polatlı Demiryolu ulaşımı OSB&#;ler bu kadar şanslı değil sanırım. Murat bey, bu bir yönetim anlayışı. kopuk. Çalışmıyor. O hat çalışsa buranın personel Başından beri "Burası bir yaşam merkezi ihtiyacı Polatlı ve Sincan‘da çözülecek." olmalı, sırf üretim merkezi değil" dedik. Sonuçta bir üretim merkezi ama burada başladık. Mezuniyetleri sonrası mezun hem sağlık açısından hem ekonomik açı- yatırım yapan insanların üretim dışın- oldukları gün iş başı yaptılar. İstihdamı dan bisiklet ulaşımını biz destekliyoruz daki zamanlarında da yaşam ile ilgili bir sağladık. Üniversiteye gidiyorsa çocuk ve 4 yıldır da bisiklet turu yapıyoruz. 4 takım dokunuşları görmeliler. Gölet ile burslarına devam ediyoruz. Bu ilişkiyi yıldır da balık tutma yarışması yapı- başlayan, badem ağaçları ile devam eden Türk Eğitim Vakfı ile geçen sene bir yoruz. Aynı güne getiriyoruz etkinliği. yaklaşık bin metre karelik ortak protokol yapmıştık. Halen burs devam Burada bir seromoni yapıyoruz. Plaket- kullanım alanı planladık. Mesela burada ediyor. Polatlı Meslek lisesindeki öğren- ler kupalar veriliyor. Sonuçta iş hayatı bir yağmur suyu göleti var, başka bir akarı cilerle. Halen onlara staj yaptırıyoruz. dışında insanların biraraya gelmesini yok. Orada bir doğal hayat başladı yağ- Öğrenciler de mutlu, iş hayatlarında sağlıyoruz. İnsanlar çocuklarıyla buraya mur suyuyla beraber. Botanik park gibi bir edinecekleri tecrübeyi öğrencilik hayat- geliyor. Hem manevi bir amacı var, hem park oluşturduk. Yabani ördekler kuşlar larında ediniyorlar. Terorisini okulda de sosyal. Zamanımız sınırlı, ömür sınırlı yuva yaptı o bölgeye. Bu aks’ta bölgede görüyorsa pratiğini burada uygulama öyleyse gerçek hayatı kendimize de zehir yaşayanların tüm ihtiyaçlarını belirledik. imkanı buluyor. Biz de yatırımcılar ola- etmememiz lazım. Yani yaşadığımız Kadının neye ihtiyacı var, çalışanın neye rak mutluyuz. ortam düzgün olsun, yediğimiz düzgün ihtiyacı var, işletme sahibinin neye ihtiyacı n Sanayicinin nasıl bir elemana olsun, çevre düzgün olsun, kirletmeye- var? Bu ihtiyaçlara göre yapılanma yerleri ihtiyacı var? Temelli&#;de personel soru- lim, bozmayalım. belirlendi. Yapı şekilleri belirlendi. Şimdi nunu nasıl çözüyorsunuz? n Ulaşım sorunu kalmadı sanırım, imkanımız elverdiği şekilde ve ölçüde Aranılan elemana ihtiyaç var. Ara yollar tam olarak yapıldı. Peki demir- bunları yapmaya çalışıyoruz. İdari bina- eleman değil. Türkiye’de çok işsizlik var. yolu taşımacılığı? mızı yaptık. Sosyal tesis yaptık. Meslek Diplomalı insan fazla ama meslekli insan Burada üretilen ürün karayoluyla yüksek okulunu yaptık. Eğitim hayatı baş- yok. Burada firmaların aradığı elemanları çıkmak zorunda, demiryoluyla taşına- ladı. Otel yeri planladık onu yapacaktık yetiştirelim diye sürekli eğitim merkezi mıyor. Havaleli ürünler demiryoluyla ama bu pandemi tuz biber ekti yapama- kurduk. Çocuk okulu bitirdiği gün, firma- taşınamıyor Türkiye’de. çünkü tüneller dık. Yani yıllık geleceğini planladık nın aradığı eleman haline dönüyorsa o yapılırken insan taşımaya göre dizayn buranın. Türkiye’nin 5 yıllık planı yok zaman o çocuğun gelecek kaygısı olmaz. edilmiş. Ayrıca Türkiye&#;de demiryolu iken, biz 45 yıllık plan yaptık. taşımacılığı hala çok pahalı. Firmalar n Bisiklet yolu Neden? Planlı demiryolunu ürettiği malın sevkinde n Anadolu OSB öğrencileri de mut- mıydı? kullanamıyor. lu ediyor, peki nasıl? Biz bisiklet ile dolaşmayı hedefledik, Öğrenciler için ilk yaptığımız şey; kaldırımlarımızı ona göre yaptık. Plan- n Burası bir OSB havzası, bu geldi- Burada yüksek gerilim hattının altı çöp- lama yapılırken dikkat ettiyseniz yolda ğimde araştırdım tüm OSB&#;lerin ortak lük alanı idi orayı temizledik. Toprağını logar kapağı göremezsiniz, bütün alt sorunu Kayaş-Polatlı arası banliyo hattı- zenginleştirdik. Ankara’dan gidip Ça- yapı kaldırımların altında. Öğrencilere nın çalışmıyor olması. Bu soruna çözüm nakkale’de verdiğimiz şehit anısına 25’e yakın bisiklet aldık. Boş zamanla- bulamayışınızın sebebi nedir? tane badem ağacı diktik. "Ceviz rında bisiklet kullansınlar, gideceklerse Bakın Murat bey, önemli bir konuyu ağacı gibi badem ağacı da geleceği olan bisikletle sosyal tesise gitsinler dedik. gündeme getirdiniz. Sanayi Bakanımız bir ağaç" dedik. Akasya ile kavak ile mu- Bisiklet kullandırmaya başladık. bu sesi duymalı. Sincan-Polatlı arasın- kayese olmaz. Bedem büyür meyve verir, Buranın Sincan-Temelli-Polatlı daki tren yıldır çalışmıyor. Kimse meyvesi kıymetli raf ömrü uzun cefakâr Demiryolu ulaşımı kopuk. Çalışmıyor. bunun farkında bile değil. bir ağaç. Yani nazlı bir ağaç değil. Onlar O hat çalışsa buranın personel ihtiyacı n Hat var tren mi yok? büyüdü ve bademler meyvesini verdi. Polatlı ve Sincan‘da çözülecek. Demiryo- Hat var çalışmıyor, sinyalizasyon Onların geliriyle Polatlı Meslek Lisesi lu çalışmaya başlarsa bir tane Malıköy’e sistemi yok. Niye çalışmıyor? Neden öğrencilerine burs vermeye başladık 5 yıl bisiklet park yapalım. Malıköy Tren Yapılmıyor? Cevap yok. Koskoca bir ilçe önce. Öğrencilerin bölgede staj yapma- istasyonu ile OSB arasına bisiklet yoluyla Polatlı, koskoca bir ilçe Sincan. larını sağladık. Yaz çalışmasını yapmaya ulaşımı sağlayalım diye düşündük. Yani Bakın bu hattın başlangıcı Kayaş. 74 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

ÖZEL RÖPORTAJ "Aranılan elemana ihtiyaç var. Ara eleman değil. Türkiye’de çok işsizlik var. Diplomalı insan fazla ama meslekli insan yok." Yani Kayaş-Polatlı arasında banliyö demiryolu hattı var ve bu hat çalışmıyor. Toplu taşıma yok buraya. Fabrikalar işi gücü bırakıyor servisçilik yapıyor. Bu hattı çalıştırabilsek, bisiklet ile 1, km Malıköy İstasyonu&#;ndan burası. Toplu taşımaya ihtiyaçta yok tren istasyonun- dan sonra. n TCDD ne diyor peki, var mı bir mantıklı açıklama? Pandemi döneminde çalıştıramıyo- n OSB&#;ler, yurt dışındaki OSB&#;ler ülkeleri mahvetti. Sen hurdayı da ruz diyorlar. Pandemi döneminde en ile iş birliği yapsa teknoloji transferi ithal ediyorsun samanı da. Tarımda güvenilir ve en uygun toplu taşıma aracı açısından da farklı değil durum. Kendi üretici- tren. İl koordinasyon kurulu toplantı- Yapabilirde size bir tespitte bu- sini korumayan bir ülke olmaz. Biz larına katılıyoruz orada da gündeme lunayım. &#;de dolar ne kadardı? ne yapıyoruz; tüy sikleti ağır sikletin getiriyoruz yok yapmıyorlar. Anlayamı- di. &#;de sıfırları atınca 1,68 karşısına çıkartıyoruz. Sopa yememe- yoruz niye yapmıyorlar, neden çalış- oldu. &#;e geldiğimizde dolar si mümkün değil ki. İthalatçıların eli mıyor, niçin çalışmıyor, herşey var ama lere 1,20 lere düştü. Bu, yurt dışındaki güçlü bu ülkede. Bakın bir ihale vardı çalıştırmıyorsun neden? TCDD burada firmalarla rekabet edememeyi getirdi. “İthal yoluyla temin”maddesi vardı. üretimi ve istihdamı kötü etkiliyor ve dolar %7,6 değer kaybetti Bu ne demektir yerli üretici bu ihaleye muhatap yok şu anda. Sanayi Bakanlı- TL karşısında. ’te Türkiye’de girmesin. Hele şu Fetö olaylarında ğı&#;nın devreye girmesi lazım fakat sonuç ana girdi maliyetleri % arttı. Yani birçok firmanın TSE belgelerini iptal alamıyoruz. üretim maliyetleri % artarken döviz ettiler. DSİ’nin onun bunun ihalesine n Hızlı tren çalışıyor değil mi? %7,6 değer kaybetti TL karşısında. Bu giremesin diye. Bir tanesi de benim Hızlı trenin buraya faydası yok ki, neyi getirdi peki; Türkiye hurda fiyatına firmamdı. Alttan girdi üstten çıktı buraya zarar verdi. Kamulaştırmaya baş- navlun malzeme almaya başladı Uzak- TSE standart belgesini iptal ettiler. ladık 10 lira idi, hızlı tren geçti diye 23 doğu&#;dan. Biz Kore&#;den %40 pahalıydık, Niye? İhale şartlarından biri oydu liradan kamulaştırma yaptık. Hızlı trenin Avrupa Birliği&#;nden %20 ucuzduk. AB TSE belgesi olacak deniyordu. Şimdi buraya ne faydası var. Geçip gidiyor ülkelerine mal satıyorduk, satamaz hale belgeyi iptal ederse ihaleye giremiyo- buradan durmuyor, yolcu almıyor, yolcu geldik. Dolar sabit, TL de sabit. Hatta ruz. Dünyanın belgesi iptal edildi o indirmiyor. Ancak geçerken görüyorsun. dediler ki 1 tl 1 dolar olacak. O yanlış dönem. Lanet olsun dedik ve yıllardır Buradaki insan o treni kullanamıyorsa politika bizim ürettiğimiz herşeyi ithal devlet ihalesine girmiyorum. Fakat ne faydası var buraya. etmemize yol açtı. Onun sonucunda Çin’den getirip ihaleye girersem n Türkiye’de sanayii denilince aklı- sen şu anda kompresör de üretemiyor- hiçbirşey istemiyor. Böyle bir şey olur mıza gelen onlarca sıkıntı var. Sanayi Ba- sun vida da üretemiyorsun, arabanın mu? Göstermelik yok efendim yok ba- kanlığı&#;nın TCDD için Ulaştırma Bakanlı- farını da üretemiyorsun, iş makinası- kanlar kurulu kararı ile Kamuda %10 ğı nezninde gerekeni yapması gerekirken nın tekerini de. Halen dolar bu kadar pahalı da olsa alacaksın. Kim uyuyor? yıl bu sorun çözülmüyorsa, çağrımızı artmasına karşın biz Avrupa ile rekabet Kimse uymuyor. Cumhurbaşkanımıza mı yapmak lazım. edemiyoruz. Türkiye şu an koca bir n KİK lerde hiç uyan yok Yakın zamanda Sayın Cumhurbaşkanımız montaj sanayi oldu. Her sektörde böyle Bu tavsiye kararı. Tavsiye olduğu Kalyon Güneş Enerjisi ile ilgili fabrika durum. Makine imalatında üretip ihraç için uyan da olmuyor. Şu an ithalaat açılışı yaptı bu bölgede. ettiğimiz dolarlık bir üründe 90 lobisi etkin, her türlü tavizi kopartı- Yani Cumhurbaşkanına gelene kadar dolar ithal girdi kullanıyoruz. Kompre- yorlar. Türkiye&#;de ciddi bir ekonomik bunun aşağıda halledilmesi lazımdı. Ol- sörde de öyledir bu. Niye? sen bunun sıkıntı var. Herkesin bu taşın altına elini madı, Bakanlar düzeyinde çözülmesi ge- vidasını da yapacak durumdasın, sen sokması gerekir. rekirdi çözülmedi. Sonuçta burda onun birçok parçasını da yapacak n Başkanım içten cevaplanız için- fabrikadan bahsetmiyoruz. OSB havzası durumdasın ama yaptığında rekabet teşekkür ederim. Eklemek istediğiniz- burada, bu sorun acilen çözülmeli. edemiyorsun. Satamıyorsun. Herşeyi son sözünüzü de alalım. n Üniversite sanayi işbirlikleri kendin yapıp satabilirsin. Ama herşeyi Ben teşekkür ederim. AIR WORLD neden doğru yapılamıyor sizce? kendin yaptığında Avrupa’dan pahalı TÜRKİYE Dergisi çizgisini bozmadan Ülkemizde izlediğimiz ekonomik hale geliyorsun. Niye? Çünkü; sendeki sanayicilerin yanında olmaya devam politikalar üretime dayalı değil. Böyle girdi maliyetleri dövizden çok hızlı gitti. ettiği sürece, OSB’leri yerinde ziyaret olunca üniversitenin sanayi ile işbirliği n Nasıl aşacağız bunları? ettiği, sorunlarını kaleme aldığı sürece yapması mümkün değil. Sanayinin sana- Nasıl aşacağız? Bugün globalleşme bizlerin masasında yeri daim olacaktır. yi ile işbirliği yapması da mümkün değil. diye yutturulan hap bizim gibi bütün yılı ve derginizin 4. yılı kutlu olsun. OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 75

HABER BASINÇLI HAVA TESİSATI PLANLANMASINDA DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER Bİrkan IŞIK Proje ve Satış Mühendisi KAESER Kompresör - Topkapı Endüstri Proje ve Satış Mühendisleri ekibi olarak basınçlı hava projelerinde önceliğimiz, 1 m3 havayı en düşük enerji ile üretecek bir istasyon tasarlayarak son kullanıcının karşısında olabilmek. Bu sadece kompresör satarak değil aynı zamanda basınçlı hava istasyonunun doğru kurulması ve fabrika içi basınçlı hava tesisatının doğru planlanması ile mümkün olabilmektedir. 76 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

TEKNİK MAKALE B u yazımızda fabrika için basınçlı hava tesisatı planlaması yapalırken dikkat edilmesi gereken başlıca konuları sizlere aktaracağız; 1) Ana Hat Tipi: Öncelikle fabrika içi basınçlı hava hat şebekesi planlanırken ring şebeke olarak planlamalar yapılmalıdır. Dal şebekelerde özellikle hattın son noktasında basıncın çok düşmesinden kaynaklı sorunlar yaşanabiliyor. Bu sebeple basınç dalgalanmalarının önüne geçmek için dal şebekelerin yerine tüm noktalarda mümkün olduğunca basıncın eş dağılmasını sağlayabilmek için ring hattı olarak plan yapılması gerekmektedir. 2) Doğru Hat Çapı Seçimi ve Dizaynı 1 bar basınç kaybı %6 daha fazla enerji tüketimine sebep olur. Örneğin; 6 bar(g) 30 m3/dk debi veren bir kompresörün enerji tüketimini kW olarak dikkate aldığımızda, bu kompresörü 7 bar(g) olarak çalıştırdığınızda * 0,6 = 9,6 kW daha fazla enerji tüketmesi demektir. Yıllık olarak 1 bar basınç artışının bu işletmeye maliyeti yaklaşık olarak (9,6 kW x x 0,50 TL/ kWh) yıllık TL olmaktadır. Aynı şekilde hat çapı küçük seçilirse fazla dirsek, T bağlantı vb. kullanılırsa hattaki basınç kayıpları artacaktır ve bu da maliyet olarak yansıyacaktır. Basınçlı hava hattındaki borularda ideal olan basınç kaybı azami 0,1 bar’dır. Boru hattı seçimi yapılırken bazı seçim abakları bulunmaktadır. Fakat bu noktada Kaeser Kompresörleri internet sitesinde kullanımı kolay olan toolbox programını herkese sunmaktadır. Kaeser toolbox programında, borudan geçecek debi miktarı, çalışma basıncı, hat uzunluğu ve hat çapı girilerek hattaki oluşacak basınç kaybı kolayca hesaplanmaktadır.(Link:seafoodplus.info services/know-how/calculator/pressure-drop/) Örnek: 10 m³/dk @ 7 bar için; DN 40 ve DN 50 çapında boru çapının metrajlara göre basınç kaybını görüyoruz. 8 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 77

TEKNİK MAKALE Basınçlı hava hattını doğru boyutlandırmak için daima Malzeme Avantaj Dezavantaj hesaplama yapılmalıdır. Temel olarak kabul, kompresörün -Pas yok, iyi hava Paslanmaz -Yüksek kurulum(işçilik ve devreye giriş-çıkış basınç farkı ile standart basınçlı Çelik kalitesi malzeme) maliyeti -Düşük basınç kaybı hava şartlandırması (soğutucu kurutucu) dahil olarak, -Korozyona dayanıklı kompresörle basınçlı hava tüketen cihazlar arasında ve kolay kurulum maksimum 1 bar’lık bir basınç düşüşü olmasıdır. Alüminyum -Düşük işçilik maliyeti, -Sınırlı basınç değeri -Yüksek malzeme maliyetleri hafif malzeme. İdeal Basınç Kayıpları: -Düşük basınç kaybı Ana hat: bar -Sızıntıları önlemek için gerekli Dağıtım hattı: + bar -Pas yok, iyi hava kalitede lehimleme yapılmalı. Tüketim besleme hattı: bar Bakır kalitesi -Termal döngüye duyarlı -Düşük basınç kaybı -Kurulum sırasında açık alev Soğutucu kurutucu: + bar ortaya çıkar. Servis ve hortumlar + bar -Yüksek işçilik maliyetleri -Makul malzeme Toplam basınç kaybı: bar -İlerleyen yıllarda, iç yüzey maliyeti yapısında oluşabilecek kir Galvaniz -Farklı çaplarda kolay sebebiyle basınç kaybı. kurulum -Bağlantı noktalarında -Biraz pas koruması paslanma ve kaçak riski. -Yüksek işçilik maliyetleri -Makul malzeme -Paslanabilir ve sızıntı olabilir Siyah maliyeti -İlerleyen yıllarda, iç yüzey Boru -Farklı çaplarda kolay yapısında oluşabilecek kir kurulum sebebiyle basınç kaybı. - Patlama riski sebebiyle düşük güvenilirlik. -Hafif ve ucuz PVC - Statik yükler taşır. malzeme maliyeti - Yapıştırıcıların, kompresör Son kullanım noktasına havayı iletene kadar hattaki yağları ile uyumsuz olması kondensi bertaraf etmek oldukça önemlidir. Bu sebeple aşağıdaki resimde de görüldüğü üzere hatlara yapılan 4) Kaçakların Minimize Edilmesi inişleri kuğu boynu şeklinde, branşmanları hattın Hat çapları ve kompresör seçimi yapılmadan önce üstünden iniş yapacak şekilde planlamalıyız. Ayrıca hattın mevcut tesisteki hava kaçaklarının minimize edilmesi çok dönüş yaptığı yere kadar hattı 2 0/00 eğimle planlayabilir önemlidir. Basınçlı hava hattı boyunca borular ultrasonik ve tam dönüş noktalarına su tuzakları kurarak hattan cihazlarla (bu ölçümleri teknik ekiplerimiz yapıyor, aynı kondensin alınmasını sağlayabiliriz. zamanda bu cihazları temin ediyoruz) dinlenerek kaçak noktaları belirlenebilir. Kompresör Yük-Boş Süresi İle Kaçak Miktarının Belirlenmesi VL = Kaçak akış hacmi (m3/dk) VK = kompresör kapasitesi (m3/dk) tX = Kompresörün yükte çalışma sürelerinin toplamı 3) Boru Hattı Malzeme Seçimi T = Toplam ölçüm süresi Basınçlı hava tesisatı planlarken Örnek: yatırım bütçesinin VK = 3 m3/dk azaltılması tX = t1 + t2 + t3…= sn gerektiğinde boru T = sn malzemesine dikkat edilmeyip, ucuz olan malzemeye yönelimi görmekteyiz. Fakat boru malzemesi Özetle; seçimi basınç Basınçlı hava tesisatı planlaması yapılırken, boru düşüşünü, hava hattının doğru boyutlandırılması (basınç kaybının kalitesini ve kaçakları önlenmesi), dal şebekelerin ring veya kombine sistemlere büyük ölçüde bağlanması, boru hattında sistem basıncının azami % 1,5’i etkilemektedir. kadar basınç kaybı olmasına dikkat edilmesi, kaçakların En yaygın boru malzemeleri paslanmaz çelik, önlemesi, nemli sistemlerin önlenmesi için eğim veya alüminyum, bakır, galvaniz, siyah boru ve PVC’dir. drenajlı planlama, gereksinime göre boru malzeme Aşağıdaki tablo, her birinin avantajlarını ve seçimi ve dış boru hatlarının donmaya karşı korunması dezavantajlarını listelemektedir. önemlidir. 78 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

AIR WORLD HABER KISA HABERLER CompAir&#;den yeni hava filtreleme ve su ayırma çözümleri CompAir, basınçlı hava sistemleri için hem yüksek verimli hava filtreleme hem de su ayırma çözümleri sunduğu iddia edilen E iki yeni hava temizleme serisini piyasaya sürdü. tkili basınçlı hava temizleme, ve operatörlerin ISO ve ISO herhangi bir sistemin hayati &#;de belirtilen yönergelere uygun bir unsurudur. Kir, yağ ve olarak herhangi bir basınç düşüşünü sudan kaynaklanan kirlenme, izlemelerine olanak tanırken, süreçte potansiyel olarak boru tesisatının enerji tasarrufu sağlamaya yardımcı aşınması, sistemin iç parçalarında hasar, olur. Diğer önemli özellikler arasında, bozulmuş ürünler ve adsorpsiyonlu zorlu endüstriyel ortamlara karşı kurutucular için erken ve plansız nem korozyon koruması sağlamak için giderici değişimi gibi bir dizi soruna yol filtrelerin hem iç hem de dış yüzeylerine açabilir. Tüm bunlar, bununla birlikte uygulanan tescilli bir kaplama ve ortaya çıkan ilgili maliyetlerin yanı sıra değiştirmelerin yapılabilmesini onarım ve bakım için daha fazla harcama sağlayan &#;dokunmasız&#; bir filtre yapılmasının yanı sıra beklenmedik arıza elemanına sahip ergonomik bir kase sürelerine neden olur. tasarımı yer alır. Montaj ise hızlı ve kolay bir şekilde yapılır. En yüksek kalite standartları Bu arada, yeni X serisi su ayırıcılar, Bir kuruluşun basınçlı hava sıkıştırılmış havadan toplu sıvı filtreleri ve su ayırıcılarından süreçlerini korumaya yardımcı olmak kontaminasyonunun çoğunu ortadan ödün verilmemelidir çünkü bunlar, için CompAir, yeni CF hava filtresi kaldırarak bir birleştirme filtresinin her tüm sistemin kalite ve verimliliğini yelpazesini ve X serisi su ayırıcılarını zaman olabildiğince verimli çalışmasını sağlamanın temel araçlarıdır. müşterilerine duyurdu. Yeni çözümler, sağlamaya yardımcı olabilir. m3 “İçinizin rahat olması için, en Gardner Denver&#;ın Ingersoll Rand / dakikaya varan akış hızlarında yeni CF hava filtrelerimiz ve X serisi ile birleşmesinin bir sonucu olarak, mevcut olan X serisi, minimum bakım su ayırıcılarımız güvenilir ve yüksek Slovenya, Logatec merkezli özel bir gerektirirken diferansiyel basıncı kaliteli hava temizleme sağlar, boru hava işleme tesisinde üretilmektedir. azaltmak için optimize edilmiştir. tesisatını korozyondan ve ürünlere Bu, CompAir müşterilerinin yeni Hem CF serisi hava filtreleri hem de veya basınçlı hava işleminin kendisine hava temizleme çözümlerinin basınçlı X serisi su ayırıcılar CompAir&#;in Assure gelebilecek herhangi bir hasardan hava saflığını yöneten uluslararası garantisi kapsamındadır. Garantinin korur. maliyetli ve çözülmesi zaman standartlar olan ISO tek koşulu, ürünlerin orijinal CompAir alıcı olabilir. tarafından tanımlanan en yüksek parçaları kullanılarak kullanım “Özel hava işleme tesislerimizde kalite standartlarını karşıladığından kılavuzuna uygun olarak muhafaza tasarlanan ve üretilen operatörler, bu emin olabileceği anlamına geliyor. edilmesidir. yeni hava temizleme çözümlerinin Dahası, satış sonrası perspektifinden en yüksek standartlara göre kalite bakıldığında, özel hava işleme tesisleri, Kritik öğeler kontrolüne tabi tutulurken, ek parçalara servis parçalarına ihtiyaç duyanların CompAir&#;de hava işleme ve gaz ihtiyaç duyan her müşteriye hızlı bir bunları hızlı bir şekilde tedarik üretimi ürün müdürü Keith Atkinson şekilde hizmet verilebilmesi için lojistiği edebilmesini sağlacak görünüyor. konuyla ilgili olarak: “Hava filtreleme optimize ettiğinden emin olabilir. CF döküm alüminyum serisi ve su ayırma, herhangi bir basınçlı "Sürdürülebilirlik hedeflerine basınçlı hava filtreleri, gereksinimlere hava sisteminin kritik unsurlarıdır. ulaşmak için sürekli artan baskı bağlı olarak 45 m3 / dk&#;ya kadar akış Kontaminasyon yalnızca ürünlerin altında olan işletmelerle, etkili hava hızları sağlıyor. Ayrıca, daha yüksek bozulmasına ve hasar görmesine yol filtreleme, bir kuruluşun basınçlı hava akışlı uygulamalar için m3 / açmakla kalmaz, aynı zamanda bir süreçlerini optimize etmeye yardımcı dakikaya kadar akış hızları sağlayan bir işletmenin operasyonel maliyetlerini olabilir ve bir kompresörün kullanım dizi CF flanşlı filtre de mevcuttur. etkileyen verimsiz üretim süreçlerine ömrü maliyetlerini azaltırken bir Müşteri geri bildirimlerinin de yol açar. Basınçlı sahanın çevresel etkisini bir sonucu olarak, yeni filtreler bir hava sistemi önemli bir iyileştirmeye de katkıda diferansiyel basınç göstergesine sahiptir yatırım olabilir. Hava bulunabilir." 80 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

AIR WORLD KISA HABERLER HABER Ege&#;ye Dinamik Motor etkisi Dinamik Motor Redüktör A.Ş.&#;nin İzmir Şubesi ve fabrikasındaki çalışmalarda sona gelindi. Firmanın üretim ve montaj hatları İzmir’e taşınıyor O rganize Sanayi görülmektedir. Bu gerçek ihracatta nakliye sürelerini kısaltması Bölgeleri’nin amaca başında görülmeye başladıktan gibi etkenler de karar verilmesine uygun olarak yapılan sonra öncelikle İstanbul çevresindeki yardımcı oldu." altyapısından ve lojistik OSB’ler ve özel alanlar incelendi. Tavman, "Yaklaşık iki hafta imkanlarından faydalanmak üzere Nüfus yoğunluğu, maliyetler, trafik sürecek olan taşınma ve yeni yerde TOSBİ’de ocak ayında faaliyete sıkışıklıkları personelin hareket üretime başlama prosesinin ocak ayı geçecek olan tesis, m2 kapalı zorlukları hesaplandı. Sonuç olarak içinde bitirilmesi planlanmıştı. alanıyla gelişen elektromanyetik İstanbul ve Ankara’da faaliyet Yurtdışından temin edilen motor fren üretiminin artmasına gösteren şirketimizin stratejik olarak ürünlerin alternatifi olarak ithalatı büyük katkı sağlayacak. İzmir’de de bulunmasına karar yavaşlatacak ayrıca ihracat imkanı Yönetim Kurulu Başkanı Emre verildi. Yeni yapılan otoban yolunun ile ülkemizin dış ticaret dengesinin Tavman’ın verdiği bilgilere göre; ulaşım süresini kısaltması, fabrika düzelmesine katkı sağlayacak bir "Üretim ve montaj tesisi hali hazırda üretimine Ege ikliminin pozitif yönde yatırım olacaktır" dedi. İstanbul İkitelli’de bulunmaktadır. etki etmesi, şu anda istihdam edilen Mümkün olan bütün iyileştirmelerin nitelikli personelin Ege Bölgesi’ne yapılmasına rağmen büyüme taşınabilirliği, yeni personelin trendi göz önüne alındığında kolay bulunabilirliği, limanın yakın senesinin ikinci yarısında artan ve İzmir’den dünyanın büyük taleplerin karşılanamayacağı limanlarına direkt gemi hatlarının OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 81

ÖZEL RÖPORTAJ Murat Alişiroğlu “Ölçüm Ekipmanı İçin İlave Bütçeye Gerek Yok, Zaten Harcanıyor” Yusuf İlhan CS Instruments Türkiye Ülke Müdürü "Ölçüm ekipmanlarında risk almak çok tehlikeli sonuçlar yaratabilir. Mutlaka denenmiş, zor koşullarda kendini kanıtlamış ürünlerle ve yaptığı işin ticari boyutunun yanında arka planındaki fizik koşullara da hakim insanlarla çalışmak gerekiyor." 82 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

ÖZEL RÖPORTAJ "Bizden ürün tedarik eden müşterimizin, uzun zaman sonra başka bir ihtiyaç ya da ürün için tekrar aklına gelen ilk firma olmayı amaçlıyoruz" n Merhaba Yusuf Bey, öncelikle bir sorunuz olduğunda, üçüncü partilere bizi kırmadığınız için şahsım, dergim sorma ihtiyacı duymadan çok kısa sürede ve okurlarımız adına teşekkür ederek firma içinden cevabını bulabiliyorsunuz. başlamak isterim. Sizinle tanışmamız Bu da firma olarak kendine güven ve hız dergimizin ilk çıkış tarihlerine kadar avantajı sağlıyor. dayanıyor. Fakat okurlarımızın da sizi n Peki Türkiye Ofisinin açılmasına yakından tanımasını isterim, Yusuf il- nasıl karar verildi? Firma şu ana kadar han kimdir? bu kararından memnun mu? İstanbul Teknik Üniversite Makine CS Instruments Almanya dışındaki Mühendisliği bölümünden mezunum. ticari faaliyetlerini yürütmek için kendi Mühendislik yaptığım sürede hep ba- ofislerini açmayı tercih ediyor. Türkiye, sınçlı hava ve enerji verimliliği alanında Güney Afrika’dan sonra Avrupa Birliği çalıştım. Derginizin de ana konusu olan bölgesi dışında açılan ilk ofis oldu. basınçlı hava, benim için sadece çalıştı- yılında da Türkiye’den sonra Çin, ABD ğım sektör değil, mesleğim oldu diyebi- ve İsveç ofisleri açıldı. CS Instruments ta- lirim. yılında CS Instruments Türki- rafından kurulan bu ofisler yerel uzman- ye Ofisi&#;nin açılmasında görev aldım ve lar tarafından yönetiliyor. halen Ülke Müdürü olarak keyifle devam Türkiye endüstrisi hem çok dinamik debimetreler, nem sensörleri, partikül ve ediyorum. hem de demir çelik, tekstil, otomotiv gibi yağ buharı ölçüm cihazları, kaçak tespit n CS Instruments firmasını biraz ta- basınçlı hava ve gazların yoğun kullanıl- cihazları ana ölçüm gruplarımız. Bunun nıyabilir miyiz? dığı sektörlerde yoğunlaşmış. Bu alanda yanında basınç ve enerji ölçüm grupları- CS Instruments basınçlı hava ve ölçüm ekipmanlarına ihtiyaç duyan fir- mız da var. Tüm bu sensörlerden topla- gazlar için ölçüm ekipmanları üreten maların ihtiyaç duyduğu desteği yerin- nan veriyi kaydedip işleyecek datalogger Almanya merkezli bir firma. Alman en- den sağlamak amacıyla Türkiye ofisi açıl- / ekranlı kaydediciler ve yazılımlar su- düstrisine göre oldukça yeni sayılabilir dı ve geçtiğimiz bir yıldaki ilgiden dolayı nuyoruz. aslında, yılında kuruldu. Kurucu çok memnunuz. n Yusuf Bey, ülke olarak pandemi dö- ekip uzun yıllardır basınçlı gazlarda n CS Instruments Türkiye olarak nemini ağır atlatıyoruz. Pandemiye rağ- ölçme değerlendirme tecrübesine sahip- sadece ürün satışı mı yapıyorsunuz? Fir- men istediğiniz çalışmaları yapabildiniz ti elbette. Kompakt ve sadece belirli bir manız sorunu olan fabrika veya firmala- mi? Bu kısa sürede fuar çalışması olmadı- alana yoğunlaşmış bir firma olarak, ta- ra çözüm ortağı oluyor mu? ğı için dergimizden beklediğiniz geri dö- sarımdan lojistiğe kadar her şeyi kendi Bizim çalıştığımız alanda öncelikle nüşü alabildiniz mi? bünyesinde yapan, çelik imalat ve plas- tesisin neye ihtiyacı olduğunu tespit et- Bizim işimizde saha ziyareti çok tik enjeksiyon gibi süreçler de dahil tüm meniz gerekiyor. Basınçlı hava kompre- önemli. Gerek ilk tanışmada gerekse tedarikini Almanya’dan yapan bir firma. sörlerde üretilip, kurutucu ve filtrelerle kullanıcının ürünlerle ilgili sorunu oldu- Tüm ana ürün gruplarımızda tasarım, te- şartlandırıyor, boru hattıyla taşınıyor, ğunda kısa sürede sahada olmayı tercih darik, üretim, kalibrasyon ve lojistik CS hortum ve fittingsler ile dağıtılıp maki- ediyoruz. Seyahat etmenin oldukça riskli Instruments tesislerinde yapılıyor. Yani nelerde kullanılıyor. Dolayısıyla firmanın olduğu bu dönemde mobiliteyi azaltmak CS Instruments ürünleriyle ilgili teknik basınçlı havayı ürettiği yerden başlayıp, hatta bazı zamanlarda tamamen kesmek şartlandırma, taşıma ve kullanım alanla- zorunda kaldık. Sanırım uzunca bir süre rının hepsine dair fikir sahibi olmanız ve daha hareket imkanımız kısıtlı olacak. Bu yaşadığı soruna dair bir çözüm önerme- nedenle derginiz ve bunun yanında di- niz gerekiyor. jital iletişim çok daha önemli hale geldi Gerek CS Instruments felsefesi gerek- elbette. se benim mühendislik anlayışımda hep n Pandemi döneminin şirket plan- sahada olmak var. Bize ulaşan firmaları larınıza ne gibi olumlu/olumsuz etkisi yerinde ziyaret etmek, gerekiyorsa sa- oldu? hada demo ölçümler yapmak işimizin Yaparak öğrenme (learning by doing) önemli bir parçası. Bu nedenle müşteri- felsefesine inanıyoruz. Bu nedenle gerek lerimizle uzun vadeli ilişkiler kuruyoruz. İstanbul ofisimizde gerekse firmaların Bizden ürün tedarik eden müşterimizin, tesislerine giderek ürünlere dokunarak, uzun zaman sonra başka bir ihtiyaç ya deneyerek, yani yaparak ölçüm felsefesi- da ürün için tekrar ilk aklına gelen firma ni ve ölçüm ekipmanlarını anlatmak isti- olmayı amaçlıyoruz ve böyle örneklerin yoruz. Ancak bırakın binlerce kişinin bir oluştuğunu görmek çok sevindirici. araya geldiği fabrikaları ziyaret etmeyi, n Ürün Portföyünüzde hangi ürün- markete gitmenin bile çok riskli olduğu ler var? zamanlar yaşıyoruz. Fakat mevcut du- Basınçlı hava, doğalgaz, azot, oksi- rum bu ve biz de alternatif yollar bulmak jen, argon ve daha birçok teknik gaz için zorundayız. OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 83

ÖZEL RÖPORTAJ "Seyahat etmenin oldukça riskli olduğu bu dönemde mobiliteyi azaltmak hatta bazı zamanlarda tamamen kesmek zorunda kaldık. Sanırım uzunca bir süre daha hareket imkanımız kısıtlı olacak. Bu nedenle derginiz ve bunun yanında dijital iletişim çok daha önemli hale geldi" n Bir kompresör markasının bayisi 5 paket yapan rakibinizle rekabet etmeniz tiyaç duyduğu bir üründü. Gaz ölçümü olmak yerine Türkiye’de zor olanı, yani çok zor. Peki sorunun kaynağı nedir? Bu alanında farklı ölçüm prensiplerini de ölçmeyi seçtiniz. Burada sanki farklı bir soruyu sormak ya da fiyatı/karlılığı düşü- içeren yeni projeler deva ediyor. Ayrıca misyon üstlendiğinizi düşünüyorum. rüp rekabet etmek gibi seçenekleriniz var. makine bazlı ölçümler için çok küçük bo- İnsanlara ne aldığını, aldığı kompresö- Biz bu soruyu sordurmaya çalışıyoruz. yutlarda ve uygun fiyatlı bir debimetre rün ne kadar hava ürettiğini ne kadar n Aslında bir önceki sorumla bağ- modelimizi de yine yıl içinde tanıtmayı enerji tükettiğini, hava kaçağı olup ol- lantılı bir soru; Neden bazı ithalatçılar planlıyoruz. madığı gibi konuları bilmesi için bir gibi satışı daha kolay olan Uzakdoğu Debimetre konusunu çok canlı olsa mücadele vermek üzere bu yola çıktığı- ürünlerini değil de pahalı ve zor ürün- da aslında kaçak tespit cihazı konusuna nızı düşünüyorum. Doğru mu? lerden birisini seçtiniz? da çok önem veriyoruz. Mesafe ve basınç kW aktif kompresör gücü olan bir Mühendislikte enerjinin korunumu değişkenlerini en geniş bantta kullanan firmanın sadece basınçlı hava için elekt- yasası vardır ve ben bu prensibin hayatta en iddialı kaçak tespit cihazına sahibiz. rik maliyeti bir yılda 2 milyon TL civarın- da geçerli olduğuna inanırım hep. Sonuç Bu yılın ilk yarısında gelecek yeni versi- da. Avrupa’da yapılan çalışmalar, üreti- almak istiyorsanız gerekli aksiyonları al- yon ile kaçak tespit cihazlarında oldukça len basınçlı havanın yaklaşık %30’nunun manız gerekir. Daha az çaba sarf ederse- yenilikçi ve benzeri olmayan bazı deği- kaçaklara gittiğini gösteriyor. Tasarruf niz daha düşük bir sonuç alırsınız. şiklikler yapacağız. imkanları bununla da sınırlı değil, ve- Ölçüm ekipmanlarında risk almak n Tecrübelerinize dayanarak basınç- rimsiz kompresörler, boşa hava kullanan çok tehlikeli sonuçlar yaratabilir. Mut- lı hava sektöründe başarı için en kritik noktaların elimine edilmesi, sistem basın- laka denenmiş, zor koşullarda kendini unsurlar olarak neleri görürsünüz? Bu cının düşürülmesi, ısı geri kazanımı, şart- kanıtlamış ürünlerle ve yaptığı işin ticari bağlamda en değerli varlığınız nedir? landırmanın ve boru tesisatının optimize boyutunun yanında arka planındaki fizi- En az yatırımla mümkün olan en bü- edilmesi gibi başlıklar altında toplam ta- ki koşullara da hakim insanlarla çalışmak yük tasarruftan başlamak gerekiyor. Bu sarruf potansiyeli %50’yi buluyor. gerekiyor. Çünkü eğer ölçümü yanlış ya- nedenle hava kaçaklarını tespit ve tamir Tüm bu tasarruf potansiyelini haya- pıyorsanız sonrasında atacağınız adımla- etmenin mutlaka atılması gereken ilk ta geçebilmesi için ilk yapılması gereken rın hiçbir anlamı kalmaz. adım olduğunu düşünüyorum. Çünkü şey ölçüm. Bir kompresör ne kadar para Ürünlerin menşeinden ziyade fir- her fabrikada mutlaka değer yaratacak harcayıp karşılığında size ne veriyor? Bu manın altyapısına, yönetim biçimine ve bir ürün. Bazen demo ölçümlerde öyle üretilen basınçlı havayı nerede, neden ve yaptığı işe duyduğu saygıya bakmak ge- durumlarla karşılaşıyoruz ki bir saatlik hangi kalitede kullanıyorsunuz? Bu soru- rekiyor. Ben CS Instruments’ta çalışma- bir demo ölçümde cihazın kendi parasını lara cevap vermeden iyileştirme yapmak ya başlamadan önce de uzun yıllar aynı çıkartacak kadar kaçak bulunuyor. Her mümkün değil. Bu nedenle ben hep şöyle ürünlerin kullanıcısı olduğum pozisyon- firmanın bu demo ölçümü talep etmesi ve söylüyorum, bizim için ilave bütçe ayır- larda çalıştım ve yıllar içinde birçok karşı- durumu kendi gözleriyle görmesi gerekir manıza gerek yok. Zaten yıllardır elekt- lıklı sınanmadan geçerek bu güven oluştu. diye düşünüyorum. rik faturası olarak ödediniz bu parayı ve n Firmanızın Türkiye’deki pazar Bu bağlamda şunu da eklemem gere- ödemeye devam edeceksiniz eğer sistemi payını büyütmek için ne düşünüyorsu- kir, CS Instruments Türkiye yılında iyileştirmezseniz. Elbette ölçüm bu işin nuz? Yeni bir ürün olacak mı? Olacaksa Almanya ve İspanya’dan sonra en çok ilk aşaması, sonrasında yeni ekipman ve firmalara ne gibi faydaları olacak? kaçak tespit cihazı satışı yapan ülke oldu. revizyonlar gelecektir. Mevcut koşulların Biz firmalara ürün satışından önce Bu konuda oldukça başarılıyız. Gerçi bu izlenmesi de üretim başına maliyet kont- neyi, neden ölçmek gerektiği konusuyla yıl açılan Çin ve Amerika ofisleriyle re- rolü, verimsiz/bakım gerektiren bölgele- başlıyoruz. İmkan veren firmalarda da kabet etmemiz mümkün görünmese de rin ve makinelerin tespiti gibi nedenlerle bunu demo ölçülerle yerinde göstermek yılında araya bir başka ülkeyi alma- çok önemli. Örneğin paket başına 1 litre istiyoruz. Zaten basınçlı hava ve gazlarda dan yerimizi korumak istiyoruz. gıda gazı kullanan bir termoform makine- tasarruf potansiyelini gören firmalar öl- n CS Instruments Türkiye olarak sine sahipseniz, 1 litre ile çüm ekipmanı yatırımı yapmaya kendile- yılının bu ilk sayısındaki bu ke- ri karar veriyorlar. Dolayısıyla yifli sohbet için teşekkür ediyorum. Bu mümkün olduğunca firma ile vesile ile okurlarımıza son olarak nasıl birebir temas etmemiz gereki- bir mesaj vermek istersiniz? yor. Bu nedenle firmalardan Pazardan domates alırken dahi ölç- gelecek eğitim taleplerine her mek zorundayız ki paramızın tam karşılı- zaman açığız. ğını alabilelim. Malumunuz küresel eko- Yeni ürünler için sahadan nomik koşullar oldukça sert ve belirsiz, gelen talepler doğrultusunda ülkemizde de ilave problem var. Böyle ürün geliştirme faaliyetleri dönemlerde firmalar için satışları ve kar- elbette devam ediyor. Bir sü- lılığı arttırmak çok zor. Dolayısıyla imalat redir üzerinde çalışılan ıslak sektöründeki her firmanın mutlaka kul- havada kullanıma uygun landığı basınçlı hava ve gazlara dikkatle debimetremiz VD en yeni bakmasını öneriyoruz. Buradaki tasarruf ürünümüz. Kompresör per- potansiyeli firmanın rekabetçiliğine ve formansını doğrudan ölçmek karlılığına havadan gelen sürpriz bir kat- isteyen kullanıcıların çok ih- kı sunacaktır. 84 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

Hava Kurutucularında Adsorban Çözümler Malıköy Anadolu OSB 1. Cadde No:7 S ncan / ANKARA Tel: 03 20 Fax: 24 67 seafoodplus.info seafoodplus.info damlak mya@damlak seafoodplus.info

HABER KOMPRESÖRLERDE YAĞ FİLTRESİ VE SEPERATÖR FİLTRESİNİN ÖNEMİ Onur Işıkcevahİr Makine Mühendisi FiLTRE 86 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

TEKNİK MAKALE K ompresörlerde kullanılan yağ, rotor kısmında sürtünmeyi önlemesi ve sızdırmazlığı sağlaması açısından sistemin vazgeçilmez unsurlarından biridir. Rotor bölümünde sıkıştırılan hava ile karışan yağ, seperatör filtresi tarafından kompresörden çıkan havada yağ partiküllerinin bulunmaması ve sistemden dışarıya temiz hava akışı sağlamak için havadan ayrıştırılır. Ayrıştırılan yağ sisteme geri dönmeden önce yağ filtresinden geçerek zararlı olabilecek partiküllerin rotor kısmına girmesi engellenir. Bu partiküller, yağın sistemde sürekli bir döngü içinde olması ve ısınıp soğuması sonucunda oluşur ve bir süre sonra kompresörlerde bulunan rotor sistemini aşındırarak sisteme zarar verirler. ŞEKİL 1: Vidalı Kompresörlerin Çalışma Prensibi YAĞ FİLTRELERİ VE HİDROLİK YAĞ FİLTRELERİ seafoodplus.infoĞ FİLTRELERİ Kompresörlerde kullanılan yağ filtreleri genellikle selüloz bazlı olup çoğunlukla istenilen filtrasyon özelliklerini karşılamaktadır. Sisteme ciddi anlamda zarar verebilecek boyutlardaki partikülleri engelleyerek kompresörün verimli çalışmasını ve rotor kısmında partiküllerden meydana gelebilecek sürtünmeden dolayı aşınmaları minimize ederek kompresör kullanıcılarını yeterli düzeyde memnun etmektedir. 8 OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 87

TEKNİK MAKALE ŞEKİL 2: Hidrolik Filtrelerde Kullanılan Microglass Kağıtların Teknik Özellikleri Örgülü Teller Farklı üretim proseslerine sahip olan hidrolik filtreler genellikle krom-nikel alaşıma sahip mesh örgülü tellerle güçlendirilir ve yüksek basınçlara karşı filtrenin dayanıklılığı sağlanmış olur. Bu örgülü Selüloz kağıtların yeterli filtrasyonu tellere aynı zamanda epoxy kaplama yapılarak sağlayamadığı durumlarda kompozit kağıtlar yüksek sıcaklıklara da dayanımı arttırılır. Hidrolik kullanılmaktadır. Kompozit kağıtlar, selüloz filtrelerin kullanıldığı ortama ve filtrasyon özelliğine kağıdına hamur haldeyken bir miktar sentetik elyaf göre farklı tel kalınlarına ve mesh sayılarına sahip katılarak elde edilir. Bu işlem partikül boyutlarına örgülü teller hidrolik filtrelerin dayanıklılığı göre filtrasyon kabiliyetini arttırarak ve kullanıcılara açısından önemli bir ek materyaldir. kompresördeki yağı daha iyi filtreleme imkanı sunarak kompresörün ömrünü uzatmasına olanak tanımıştır. FİLTRASYON VERİMLİLİĞİ (%) PARTİKÜL BOYUTU (μm) GRAFİK 1: Partikül Boyutunu Göre Filtrasyon Verimliliği Şekil 3: Hidrolik Filtrelerde Kullanılan Örgülü Tellerin Teknik Özellikleri seafoodplus.infoİK YAĞ FİLTRELERİ Laminasyon İşlemi Hidrolik Filtrelerde Microglass Hidrolik yağ filtrelerinde kullanılan microglass Kağıdın Kullanımı kağıtlara laminasyon işlemi uygulanarak filtrenin Kompresörlerin daha uzun ömürlü ve verimli yüksek sıcaklıklara ve basınçlara karşı dayanıklılığı olabilmesi için üretilen hidrolik yağ filtreleri, selüloz arttırıldığı gibi partikül tutma kapasitesi de ve kompozit bazlı yağ filtrelerinden farklı olarak arttırılarak filtrenin ömrü uzatılmış olur. Laminasyon microglass yapısıyla daha düşük mikronlu (0,5um- işlemi, genellikle tank içinde bulunan polimer bazlı 30um) filtreleme işlemi yaparlar. Microglass kağıt sıvıların püskürtülmesi sonucunda elde edilen sayesinde sisteme zarar verebilecek partiküllerin elyafın(melt-blown) microglass kağıdın iki tarafına filtrelenme yüzdesi arttırılarak sistem içinde hotmelt veya tutkal tarzı yapıştırıcılar vasıtasıyla oluşabilecek zararlar azaltılmış olur. lamine edilmesi işlemine verilen addır. 88 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

TEKNİK MAKALE SEPERATÖR FİLTRELERİ Seperatör filtreleri temel olarak rotordan çıkan hava yağ karışımını filtreleyerek hem dışarıya temiz hava verilmesini hem de yağın sistemin içinde kalmasını sağlayan filtrelerdir. Bu filtreler helis haline getirilmiş delikli sac üzerine istenilen filtrasyon özelliğine göre coalescer adı verilen kağıtlar sarılarak oluşturulur. Bu coalescer kağıtlar elyaf ile beraber sarılarak filtrenin ömrünü ve filtrasyon kabiliyetini arttırır. Seperatör filtreleri, sarım sayısı ve kullanılan kağıdın kalitesine göre saat çalışma Şekil 4: Damlacık Şeklinde Filtrelenen Yağ Partikülleri kapasitesine sahiptirler. Kompresör sistemlerinde 22 bar’a kadar basınca maruz kalan seperatör filtrelerinin üretimi yüksek basınca mukavemet gösteren materyallerle gerçekleştirilir. Kullanılan sacın kalitesinden kağıdına kadar basınca ve yüksek sıcaklığa dayanıklı yapıları vardır. Bu filtrelerin yüzey alanı, kompresörlerde istenilen filtrasyon özelliklerine göre ayarlanmalıdır. Kompresörün gücüne göre yeterli düzeyde filtrasyon alanı oluşturulmazsa kompresör kullanıcıları seperatör filtresinden dolayı sistemden yeterli düzeyde verim alamayabilir. Seperatör Filtrelerinde Coalescer Kağıdın Şekil 5 :Coalescence of Droplets Şekil:6 Microglass Media Kullanımı Coalescer kağıdı ile 1 mikron ile 25 mikron Coalescer kağıdı, basınçlı hava veya gaz arasında değişen ortalama gözenek boyutlarının yanı akışlarından yağ, su ve diğer sıvıları filtreleme sıra minimum akış direnci ve mükemmele yakın yöntemlerinde sıkça kullanılan filtrasyon kağıdı kimyasal direnci ile hemen hemen her düzeyde çeşidir. Kompresör sistemlerinde basınçlı hava istenilen verimli filtrasyon ortamı oluşturulur. ile birlikte gelen yağ partikülleri coalescer Filtrasyon ortamına göre coelescer filtre kağıdı kağıdı üzerinde damlacık şeklinde tutunur ve seçerken dikkat edilmesi gereken hususlar; bu damlacıklar birbirleriyle birleşerek seperatör -Taşıma ve verimlilik tankının aşağısında bulunan haznede birikir. Yağ -Minimum basınç düşüşü partiküllerinin kağıt üzerinde damlacık şeklinde -Kimyasal uyumluluk birikmesi, coalescer kağıtlarının liflerinde yağ itici -Uzun ömürlü olması özelliğinin bulunmasından kaynaklıdır. -Çalışma sıcaklığı ve basınç aralığı OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 89

ü n y a K a d ı n l a r D TÖ R DE SEK İND E E Mİ DÖ N EM PAN D L MA K N K A DIN O ÇALIŞA Kadın olmanın zor olduğu bir ülkede bunun yanına bir de iş hayatını eklemek ancak kadın olmanın gücüyle açıklanabilecek bir durumdur. Sektörde ve hayatın her alanında pandemi döneminde çalışan kadınların sorunları ve yaşadığı tramvaları sektörün önemli isimlerine sorduk. Dergimizin 4. yılını kutladığımız bu sayımızda, 8 Mart Dünya Kadınlar Günü&#;nde söz hakkı sektörün güçlü kadınlarında MART d ı n la r ü günü g nü ünya Kadınlar Dünya a 90 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

Günü YILINDA YAŞADIKLARIMIZ VE ÖĞRETİLERİ 2 yılı, tüm dünyada olduğu gibi, daha önce birçok kriz deneyimi olan Türk işverenlerinin de şimdiye dek karşılaşmadığı bir yıldı. Çok hızlı karar alıp uygulamak zorunda olduğumuz bir dönem oldu. Sanırım işverenler için en zoru, hem üretime devam etme zorunluluğu, hem de çalışanların sağlığını koruma mesuliyeti idi. Özellikle uzaktan çalışma imkanı olamayan sürekli maskeyle fiziksel olarak fabrikada bulunması gereken ve dışarda satış, servis hizmeti veren çalışanlarımız çok zorlu bir mücadele verdiler. Belli bir süre uzaktan çalışanlar da iyi iletişim yetenekleri, iç motivasyonları ve teknolojiyi kullanarak işlerini aksatmadan yürüttüler. Yaptıkları fedakarlıklar için tüm çalışanlarımızla gurur duyuyorum. Bu dönemde biz yöneticiler için en önemli husus, çalışanlarımızın motivasyonunu her daim yüksek tutmak ve her ne kadar koşullar zor olsa da, tedbiri elden bırakmadan odağımızı işimizde tutarak yolumuza devam etmek oldu. Bu yıl belirsizliklerle dolu ve zordu ve her zorlu dönemin bize öğrettiği hususlar oluyor. Bu yıl , artık dijitalleşmenin ne kadar önemli olduğunu bir kez daha teyit etmiş olduk. Yerli üretimin bir ülke için ne kadar kritik seviyede önem taşıdığını herkes görmüş oldu. Lojistik olarak yakın yerli tedarikçilerle çalışmanın avantajı ortaya çıktı. Bir şirketin yönetimsel olarak hızlı hareket edebilmesi ve koşullara uyum sağlamadaki esnekliğinin önemi anlaşıldı. Birlikte çalışmak için artık aynı ortamda bulunmak gerekmediğini tecrübe ettik. Bizim sektörümüzle ilgili olarak da diyebilirim ki ,basınçlı havanın sanayi için ne kadar vazgeçilmez olduğu ve en derin krizlerde bile basınçlı hava ihtiyacının hiç bitmediğini görmüş olduk. Tabii burada basınçlı havanın her sektörde kullanılmasının büyük avantajını da belirtmek gerekir. Kişisel olarak bu dönemde herkesin bildiği ve yaşadığı zorlukları az çok tabii ki ben de yaşadım. Ancak en başından itibaren değiştiremeyeceğim koşullara odaklanmak yerine o koşullarda en iyi Aslı SaraÇoğlu Özer ne yapabilirim diye düşündüm. Evde olduğumuz Sarmak Makina Kompresör dönemlerde hobilerim için online eğitimlere Pompa ve Sanayi Tic. A.Ş. katıldım, online olarak spor yaptım. Bu şekilde Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı sosyalleşme imkanı da buldum. Eşimle, çocuklarımla şimdiye kadar hiç olmadığı kadar bol vakit geçirdim. Bağışıklık sistemini güçlü tutmanın en önemli unsurunun moral olduğunu bildiğim için, çocuklarımın da endişeli olmalarını önlemek amacıyla olumsuz haberlerden evde pek de konuşmadık. İnsanlık tarihinde daha önce de olmuş salgınlar, savaşlar gibi bu dönemin de atlatılacağı umudunu hiçbir zaman kaybetmedim. OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 91

ü n y a K a d ı n l a r D HABER G eçtiğimiz senelerdeki verileri incelediğimizde, her seviyedeki kadın ve erkek personelin işten ayrılma oranlarının yaklaşık aynı olduğunu görürüz. Ancak kasımından beri tüm dünyayı etkisi altına alan; tüm tedarik zincirlerini, çalışma modellerini kökten değiştiren, eşi benzeri görülmemiş global krizler yaratan Covid salgını, zaten kadınların ciddi bir mücadele içinde olduğu iş dünyasında yine kadınlar için de etkilerini göstermeye başladı. İş ve okul hayatının hanelere taşınmasından ciddi anlam- da etkilenenler içinde, ev ve iş yükünü birlikte üstlenmek durumunda kalan, toplumsal normlar ve dinamikler itibariyle bu görevlerin doğal sorumluları olarak görünen kadınlar oldu. Pandemi öncesi dönemde, ev ve iş hayatının arasındaki ayrımın rahat- lıkla çizilebilmesi sebebiyle kendine özgürlük alanı yaratabilen kadın, pandemiden sonra bu özgürlüğünü kaybetti. Şimdilerde ev işlerini, çocukların uzaktan eğitimini ve performans beklenen işlerini birlikte yürütmenin zorluklarını yaşıyor, çoğu senaryoda bu sorumlulukları tek başına yürütmek zorunda kalıyor veya paylaşım yeterli olmuyor. Bu da toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin derinliğini arttırmakla kalmıyor; hem fiziksel hem de psikolo- jik olarak kadınlara oldukça büyük bir sorumluluk yüklüyor. Motivasyonu ve enerjisi çeşitli kaynaklar tarafından saldırıya maruz kalan kadın, bu iki dünyanın arasında sıkışmış bir biçimde mücadelesini sürdürüyor. Bu mücadelenin en zor yönlerinden bir tanesi, ya çocuk bakımı ve ev işleriyle birlikte profesyonel iş yaşamlarını da aynı kalitede ve seviyede sürdürmelerinin beklenmesi. Bu stres, ekonomik çevre ve dinamikleri itibariyle de olası bir krizde iş kaybetme korkusu ile birleşiyor; adeta kadın için bir çıkmaz haline geliyor. Sağlıktan sosyal güvenceye, iş hayatından ev hayatına kadar her alanda toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin derinliği gittikçe artıyor. Salgın öncesi dönemde iklim değişikliği, ekonomiye katılımın önündeki zorluklar, güvenilir gıdaya erişmekte yaşanılan zorluklar, siyasette kadın temsilinin azlığı cinsiyet eşitliğindeki ilerlemeleri zaten ciddi anlamda etkilemekteyken, toplumsal ve ekonomik alanda karşılaşılan yapısal eşitsizlikler daha da belirgin hale geldi. Bu sebeple salgın sürecinden kadınların orantısız ve ciddi anlamda etkilenmelerini LALE ALGAN engellemek, bundan sonrası için de bu problemleri ortadan kaldıracak hızlı ve Dalgakıran Kompresör Genel Müdür direkt adımlar büyük önem taşıyor. Birleşmiş Milletler’in geçtiğimiz dönemde yayınladığı yeni global veriler, koronavirüs salgınının kadınların son 20 yıllık eşitlik mücadelesinde elde ettikleri kazanımları yok edebileceğini işaret ederken, salgının etkisiyle ortaya çıkan ve kadından beklenen diğer emeklerin yükünün büyük bir kısmının kadınlar tarafından üstlenildiğini ortaya koyuyor. Yine aynı rapor, kadınların erkeklere kıyasla ücretsiz emek yükünün salgın öncesine göre en az 2 katına çıktığını ortaya koyuyor. Asıl kaygı verici olan başka bir nokta ise, ücretsiz izne çıkarılan kadınların ne kadarlık bir kısmının görevinin başına dönebileceği. Kadınlar, istediği her şeyi yapabilecek kuvvete ve kudrete sahip; ama kendisinden beklenen her şeyi aynı anda, büyük fedakarlıklar olmadan yapmaları imkansız. Bu sadece bir cinsiyet eşitsizliği yahut kadın hakları meselesi değil, hepimizin dikkate alması gereken, acil çözümler geliştirmemiz gereken, daha büyük sorunlara evirilebilecek bir problem. 92 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

G ü n ü İmalatta HABER kadının gücü G ünümüzde belirli bir eğitim alan, çalışıp ekonomik özgürlüğüne kavuşan her kadın toplumsal statüsü konusunda yeni sorgulamalar yapmaktadır. Bu nedenle toplum kadının geleneksel rol ve sorumluluğu konusundaki bakış açısını ve tutumunu değiştirmek zorundadır. Kadınların işgücüne katılımının bir gereklilik olmasının yanı sıra, teknik eğitim alan kadın sayısının artması da bir gerekliliktir. İmalat sanayi sadece erkek egemen bir kültür olmaktan çıkarak kadınların da karar süreçlerinin içinde olduğu bir sektöre dönüşmektedir. Biz kadınların imalat sanayinde, özellikle talaşlı imalatta çalışamayacağı algısını yıkmayı başardık ve nitelikli kadın işgücünün sadece ofis ortamlarında değil üretimin içinde de yer almasını sağladık. ALKIN KOMPRESÖR olarak imalat sanayinde kadın işgücünün daha görünür olması gerektiğini düşünüyoruz. Kadınların işgücüne katılımının milli gelire olumlu etkisini hepimiz öngörebiliriz. Devletimizin kadınların iş dünyasındaki konumlarını iyileştirmek için birçok fırsat tanıdığını düşünüyoruz. Örneğin devletimiz yılına kadar kadınların işgücüne katılım oranını ciddi şekilde artırmayı hedeflemektedir. Bizde bu stratejiler ışığında şirket büyüme politikalarımız içinde kadın varlığına daha çok yer verme kararı aldık ve kadın istihdamına yönelik somut, ölçülebilir adımlar attık. Bu karar sonucunda şirket içinde hem ekonomik hem sosyolojik olarak olumlu değişimler gözlemledik. Böylece kadının elini değdiği her yeri güzelleştirdiği gerçeğini kanıtlamış olduk. Son 5 yılda kadın personel sayımızı artırmaya yönelik çalışmalarımızın olumlu geri dönüşlerini fazlasıyla aldığımızı gördük. Kadın çalışanlarımızın yeteneklerinin göz ardı edilmediği fırsatlar oluşturmakta ve İnsan Kaynakları politikamızı da buna Aslı Tüjümet göre şekillendirmekteyiz. Ar-Ge, finans, ihracat, talaşlı Alkın Kompresör imalat gibi departmanlarda kadın personellerimiz şu an büyük bir Genel Müdür Yardımcısı özveri ve başarı ile görevlerini sürdürmektedirler. Kadın ve erkeğin üretimde eşit seviyede yer almasını önemsiyoruz. Kadın çalışanların teknik ve kişisel gelişimleri için eğitimlere katılmasını teşvik ediyoruz. Kadın çalışanlarımızın karşılaştıkları sorunları ve sorunların çözümüne ilişkin beklentilerini büyük bir titizlikle inceleyerek onlara uygun çalışma ortamı yaratıyoruz. ALKIN KOMPRESÖR cinsiyet ayrımı olmaksızın kadınların güvenle çalışabilecekleri bir firma olmaya devam edecektir. Burada kadınlar sadece bir anne veya ev hanımı değil, ayrıca, güçlü, ayakları üzerinde durabilen, görüşlerine değer verilen başarılı birer iş kadınlarıdır. OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 93

K a d ı n l a r G ü n ü D ü n y a &#;Geleceğimizi, işimizi, ailemizi, hedeflerimizi, başarılarımızı yeniden şekillendirmeliyiz&#; T üm dünyayı etkisi altına alan Covid salgının- da, bir iş insanı ve bir kadın olarak kendimizi bir belirsizliğin içerisinde bulduk. Herkes gibi biz de böyle bir pandemiyle karşı karşıya kalınca, tedirgin bir bekleyişin ardından, yeni planlar oluşturmak, yeni yol haritaları çizmek ve kriz planımızı oluşturmak için hareke- te geçtik. Kriz şartlarını, tabi ilk önce sağlık ve hijyen başta olmak üzere işyerlerimize göre revize ederek günlük çalışma düzenimizi oluşturduk. Bu süreçte MC Kompresör jeneratör olarak çalışmalarımıza hiç ara vermedik. Kontrollü bir şekilde çalışmaya devam ettik. Ekonomik anlamda ise bu fırtınalı süreçte; Sağlam bilanço yapısının bir avantaj olduğunu gördük. Ama bu kriz dönemi bize şunu öğretti: Geleceğimizi, işimizi, ailemizi, hedeflerimizi, başarılarımızı yeniden şekillendirmeliyiz. Yeni dünya düzenine ayak uydurmalıyız. Kriz yönetiminden çıkıp, değişim yönetimine geçmeliyiz. Planlı bir şekilde yeni dönemi yönetmeliyiz. Dijital platformlara eskisinden daha fazla yer vermeliyiz. Artık eski normalimiz yok! Yeni normallerimiz var. Eskiden çok zor zannettiğimiz şeyler, artık güncelimizde. Ve bu değişimler çok kısa sürede hayatımızda kalıcı olarak yerini aldı. Bu süreçte pek çok dijital ortamlarda çalışmayı öğrenmiş bulunuyoruz. Hayatımıza ‘online’ kelimesini kattık. Böyle bir değişimde ve yeniye ayak uydurduğumuz bu dönemde, 8 Mart Dünya Kadınlar Günü münasebetiyle Leyla Uyar Cantürk dileğim ve isteğim; Türk kadınının her zaman olduğu gibi şimdi de her MC Kompresör konuda ve alanda varlığını göstermesidir. Yönetim Kurulu Başkanı Yeni dönemde geleceğimizin gençler olduğunu düşünerek; Onların dijital bilgilerine, değişime açık olmalarına, mücadeleci ruhlarına önem vermeliyiz. Ülkemizin, işyerlerimizin geleceğinin gençler olduğunu unutmamalıyız. Bu vesile ile tüm kadınlarımızın 8 Mart Dünya Kadınlar Günü’nü kutlar, bol bereketli hayırlı işler dilerim. Saygılarımla 94 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

AIR WORLD KISA HABERLER TOGG&#;un şartnamesi moralleri bozdu TOGG’un fabrikasında kullanılacak ortalama 1 milyon euro’luk kompresör sistemi için yazılan şartnamede, ithal markayı işaret eden maddeler yerli üreticinin moralini bozdu. T HABER - Murat Alişiroğlu Türkiye’de yabancı markalar için yaptığımız itiraz bizzat TOGG’un üretim yapan birçok şirket var. Özellikle satınalması tarafından uygun bulunmuş ürkiye’nin otomobili TOGG’da kompresör sektöründe bunu görebiliriz. ve yönetime bu durumu bildireceklerini kullanılacak motor ve batarya Ülkemizin nitelikli iş gücü sayesinde tarafımıza söylemişlerdir. Fakat için yapılan anlaşmaları kompresörde yabancı markaların fason zeyilname yapılmadığı için tesisat savunan şirketin CEO’su merkezi konumundayız. Kompresör, ve mekanik işini alacak olan firma Gürcan Karakaş’ı sanayiciler olarak tam hava tankı, azot jeneratörü, filtre ve nihayetinde şartnameye bakacağı için anlamaya çalışırken, yapılacak fabrika hava kurutucuları konusunda ülke yerli firmaların pek bir şansı olmayacak için alınacak Kompresörler ve basınçlı olarak başarılı olduğumuzu tekrar görünüyor. hava şartnamesi kafaları karıştırdı. üstüne basarak yazıyorum. Konuyu Sayın sanayi bakanımıza Türkiye’de üretilen ve ’den soru olarak yönelttik fakat Bakan beyin Bir türlü anlam veremediğimiz fazla ülkeye satılan kompresörler basın danışmanı sektörel dergiler ile ithal ürün ve hizmet kullanma konusunda abartısız üretici sayısıyla ropörtaj yapmadıklarını söylediler. Biz alışkanlığımızın nedenleri ne olabilir? dünyanın başkenti konumuna de konuyu TOGG’un altı ortağından Ürünün ithal olması hizmetin kaliteli gelmişken; TOGG’un yayınladığı biri olan TOBB’un değerli başkanı olacağı anlamına mı geliyor? Yada yerli kompresörleri dışlayan Rıfat Hisarcıklıoğlu beye duyurmayı kaliteli olarak çıkan bir markanın şartname moralleri bozdu. Öyleki sektörümüze bir borç biliyoruz. Bu sonradan ürününü bozsa bile “Nasılsa İmal edip ürettiğimiz kompresörlerin konuda son derece duyarlı olduğunu herkes bizi tanıyor ve alır” özgüveninin yabancılar tarafından etiketlenip yurt bildiğim Rıfat Hisarcıklıoğlu beyden nedeni, kendini korumak adına "Ben en dışında marka haline getirilmesi, konuya özellikle müdahil olmasını bilinen markayı aldım" rahatlığındaki Türkiye’deki kamu ve özel işletmelerin sektör olarak bekliyoruz. Burada yerli satınalmalar mı? Hangisi doğru? satınalmalarının bu durumu gözardı firmalarında bu ihaleye katılabilmesinin Yeter ki içeride önlerini açarak destek etmeleri, markalarımızın kendi önündeki engeller konusunda olalım yerli girişimcilerimize, yeter ki ülkemizde zayıf kalmasına neden TOGG’un diğer ortakları ile yerliyi inanalım, bu ülkenin girişimcilerinin oluyor. Geçtiğimiz yıl MKE, bugün saf dışı bırakan bu şartname için başarılı ve kaliteli işlere imza attığına. ise TOGG tarafından yayınlanan müdahil olmasını bekliyoruz. Diğer TOGG’un kompresör şartnameler can sıkmaya devam ediyor. kurumlarında TOGG&#;dan pek farkı yok. şartnamesindeki maddeler için 96 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART

n i YR Sere isi A Pistonlu ve vidalı kompresörler olmak üzere geniş bir ürün yelpazesine sahip Eccoair, az yatırımla mümkün olan en yüksek kalite ve performansı sunarak şirketinizin gelişiminde itici güç oluyor. Eccoair bir Dalgakıran Grup markasıdır. seafoodplus.info AIR WORLD HAZİRAN ECCO seafoodplus.info 1

AIR WORLD KISA HABERLER HABER OSB&#;ler Bilişim Vadisi ile dijitalleşecek Teknoloji ve inovasyon üssü Bilişim Vadisi, dijital teknolojilerin hem tedarikçisi, hem kullanıcısı konumunda olan sanayi kuruluşlarına özel bir çalışma başlattı. D oğu Marmara Kalkın- ma Ajansı’nın (MARKA) desteklediği “Sanayide Dijital Dönüşüm Analiz Programı” ile Organize Sanayi Bölgelerindeki işletmelere dijital olgunluk analizi yapılacak. İlk etapta 3 OSB’den 15 firma ile başlayacak program kapsamında dijital dönüşüm kapasitesi ve ihtiyaçları belirlenecek. Belirlenen Dijitalleşme yol bağlamındaki mevcut durumları, tespit edilecek. Bir anlamda firmaların haritası ile hem teknoloji tedarikçile- işleyişleri, olanakları, dijital dönüşüme röntgeni çekilecek” dedi. rinin yerlileşmesi hemde uluslararası karşı bakış açıları, kısa ve uzun vadeli pazarda firmaların daha rekabetçi hale projeleri, dönüşüm için nelere ihtiyaç Yerli̇ ve mi̇lli̇ dönüşüm gelmesi planlanıyor. duydukları gibi konular belirlenecek. Üç ay sürecek çalışmanın Dijitalleşme çabaları hızlandı ardından bir yol haritası çıkarılacağını Covid salgını, KOBİ’lerin dijital Di̇ji̇talleşme yol hari̇tasi anlatan Genel Müdür A. Serdar üretim ve karar verme teknolojileri Bunlara bakılarak KOBİ’lerin dijital İbrahimcioğlu, “Hazırlanan raporlar ile donatılmış olmasını zorunlu hale olgunluk analizleri gerçekleştirilecek. kapsamında işletmelere tavsiyelerde getirdi. Bu nedenle tüm dünyada Analiz sonuçlarına göre firmaların bulunacağız. Dijitalleşme sürecinde olduğu gibi Türkiye’deki işletmeler dijitalleşme yol haritaları belirlenecek. ihtiyaç olan yazılım, IOT, elektronik, de pandemi ile birlikte dijitalleşme İşletmelere dijitalleşme sürecinde haberleşme gibi ihtiyaç olan teknolojik çabalarını hızlandırdı. Türkiye’nin rehberlik yapılacak. ekipmanların tedariği sürecinde de en büyük teknoloji geliştirme bölgesi bizatihi rol alacağız. Beklentimiz İmzalar atıldı sanayicimizin dijital dönüşümünü yerli olan Bilişim Vadisi, bu çabalara destek Programın tanıtımı, Bilişim Vadisi, olacak önemli bir adım attı. ve milli kaynaklarla sağlayabilmek” MARKA ve TOSB İnovasyon Merkezi diye konuştu. Di̇ji̇tal olgunluk anali̇zi̇ arasında gerçekleştirilen Sanayide Bilişim Vadisi’nin yürütücüsü Dijital Dönüşüm Analiz Programı İmza Di̇ji̇talleşme ve küresel olduğu program çerçevesinde Töreni ile yapıldı. TOSB’daki törende, rekabet OSB’lerdeki sanayi firmalarına dijital Bilişim Vadisi Genel Müdürü A. Serdar MARKA Genel Sekreteri Mustafa olgunluk analizi gerçekleştirilecek. Bu İbrahimcioğlu, MARKA Genel Sekreteri Çöpoğlu, işletmelerin artık geleneksel analiz sonucunda sanayi kuruluşlarının Mustafa Çöpoğlu ve TOSB Yönetim yöntemlerle değil dijitalleşerek dijitalleşme alanındaki eksikleri tespit Kurulu Başkanı Mehmet Dudaroğlu küresel rekabette kendilerine yer edilecek. Bilişim Vadisi bu sorunlara sözleşmeye imza attı. bulabildiklerine işaret ederek “Bu çözüm önerileri getirecek. noktadan hareket eden Bilişim Vadimiz, Firmaların röntgeni̇ çeki̇lecek görev alanımızda bulunan 3 OSB’den 3 OSB’de uygulanacak Bilişim Vadisi Genel Müdürü A. Doğu Marmara Kalkınma Ajansı’nın 15 firmanın dijital dönüşümünü Serdar İbrahimcioğlu, bu imzalarla sağlayacak” dedi. Sanayide Dijital Dönüşüm çağrısı Sanayide Dijital Dönüşüm Analiz kapsamında hazırlanan program, Programının başladığını ifade ederek Farkındalık oluşturacak Otomotiv Yan Sanayi ve İhtisas “İlk etapta firmalarımızın her biriyle TOSB İnovasyondan Sorumlu Organize Sanayi Bölgesi (TOSB) ayrı ayrı görüşmeler yapılacak. Bilişim Yönetim Kurulu Üyesi Ömer İstanbul Madeni Eşya Sanatkârları Vadisi’nin aracı olduğu danışmanlar, Burhanoğlu, otomotiv sektöründe Sanayi Sitesi (İMES) ve Güzeller anlaşma yapılan firmaların çalışanlarına dijitalleşmenin olmazsa olmaz Organize Sanayi Bölgesi’nde eğitimler verecek. Fiziki ve teknik olduğunu vurgulayarak “Bu program uygulanacak. incelemeler yapacak. Danışmalar farkındalık oluşturması açısından da İlk etapta 15 fi̇rma firmaların, üretim süreçlerini analiz çok önemli. Firmalar bu farkındalıkla Bu üç OSB’den ilk etapta 15 firma edecek. Hangi firmanın neye, nasıl birlikte küresel otomotiv pazarında seçildi. 15 işletmenin dijitalleşme bir dijital dönüşüme ihtiyacı olduğu yerini alacak" dedi. OCAK-ŞUBAT-MART AIR WORLD TÜRKİYE ‹ 97

HABER Medikal Basınçlı Hava Santralleri Aleyna Dursun Makine Mühendisi Dalgakıran Kompresör A.Ş. Atmosferik havayı sıkıştırarak basınçlandıran kompresörden elde edilen basınçlı hava, direkt solunabilir nitelikte değerlendirilemez. Solunabilir hava; atmosferik kirler, su, yağ buharı, hidrokarbonlar, mikroorganizmalar ve tüm zararlı bileşenlerden arındırılmış temiz havadır. 98 › AIR WORLD TÜRKİYE / OCAK-ŞUBAT-MART