Üstünler Polatlı

çeşmäni düzet]

Soňra Gowşut han goranyş galanyň gurluşygyny has-da güýçlendirýär we 1874-nji ýyllarda tamamlaýar. Sarahsdan Mara göçülip barlanda (1858 ý.), gedaý sypatyna giren Aly han atly rus ofiseri – içalysy peýda bolýar. Ýerli halk oňa Aly mülhit diýip at berýär. Ol haramzada gyş wagtlary çilimsazlyk edip, tomsuna gara meşikde suw satyp gezen. Bu ýerde 15 ýyla golaý bolup, Nurberdidir Gowşut han dagyň gizlin maslahatlaryny, harby syrlaryny, maksat-planlaryny bilýär we aram-aram ýitirim bolýar, öz baýarlaryna habar berip durýar. Ol kezzap ahyrsoňy ynama girip gala aralaşýar, hyzmatkärlige ýetýär. Şunlukda, erbet derman-däri bilen üpjün edilen mülhit şol yzarlap ýörşüne, amatly pursat tapyp, hanyň petekli aýakgabynyň içine we peteginiň aşagyna iýiji keselini döredýän dermany gaýym dökýär. Onsoň ýakyn günlerde: «Gowşut hanyň aýagyndan ýara dömüpdir» diýlen şum habar ýaýrap başlaýar, emma Aly mülhit welin, eýýäm zym-zyýat, ýitirim bolýar. Ol pürsüýäniň ýaramaz niýetlidigini diňe şondan soň bilip galýarlar. Şondan soň Gowşut hanyň aýagyndan dörän iýiji keseli ýaýrap ugraýar. Han aýagynyň çapylmagyny soraýar, emma bu teklip wagtynda bitirilmänsoň, kesel ýokaryk – ýürege çenli ýaýraýar. Şunlukda, 1878-nji ýylda türkmeniň abraýly serkerde hany – Gowşut han (56 ýaşlarynda) rus içalylary tarapyndan awulanyp öldürilýär. Ol Marynyň golaýyndaky Hajy Abdylla gonamçylygynda Abdylla isanyn hemde Molla nepesin yanynda jaýlanýar. Gowşut han ölensoň, onuň ornuny tutan mypasyp adam bolmandyr. Daşky duşmanlaryň hileli täsirleri netijesinde bulaşyklyk, oňşuksyzlyk güýçlenýär. Täçgök serdar öz syçmaz tiresi bilen Mäne-Çäçä, Hojamşükürem Mary aýagyna — Tejene göçýär. Gowşut hanyň ölümi külli türkmen üçin agyr we uly ýitgi bolan bolsa, duşmanlar üçin örän amatly utuş bolýar. Şondan soň türkmen halky uzak ýyllaryň dowamynda köp sanly muşakgatlara, zulum-sütemlere döz gelmeli boldy. Ýöne «Öňüm gelenden soňum gelsin» diýlişi ýaly, ata-babalarymyzyň — erkin ýaşamagy arzuwlan türkmenleriň asyrlar boýy ýüreklerinde besläp gelen özbaşdak, garaşsyz, berkarar döwleti döredildi. Goý, biziň Türkmenistan döwletimiz demirgazyk ýyldyzy kimin parlap, ebedi dowam edip, uzaklara şöhle saçsyn. Gowşut hana degişli ýokarky maglumatlaryň aglabasy merhum kyssaçy Suhanberdi Annagurban oglunyň (1898-1983) söhbetinden (Türkmenistan YA-nyň golýazmalar fondy, № 3749 bukja) alyndy.

Çeşme[düzet çeşmäni düzet]

Türkmen hanlary we serdarlary. A.:Türkmenistan Ylymlar Akademiýasy “Ensiklopediýa” neşirýaty, 1992.