Vertigo Hastalığı Nedir

Vertigo, baş dönmesi demektir. Altıncı duyu sayılabilecek olan denge duyusunda kısmi veya tam kayıp durumlarına işaret eder. Denge ile ilişkili sorunlar günlük hayatı ciddi oranda etkileyebilir.

Vertigo Nedir?

Vertigo,  baş dönmesi anlamına gelen latince bir kelimedir. Kökeni 'vertere' yani 'dönmek' olup, hastanın kendisinin veya çevresinin döndüğünü hissettiği durumları tanımlamak amacıyla kullanılan tıbbi bir terimdir. Vertigo bir hastalık adı değildir, baş ağrısı veya çınlama gibi bir semptom yani hastalık belirtecidir. Vertigo semptomunun altında yatan bir çok hastalık olabilir. Dış, orta ve iç kulak hastalıklarının yanı sıra merkezi sinir sistemi, kalp ve damar sistemi ya da metabolizma ile ilgili hastalıklarda vertigo tablosu ortaya çıkabilir.

Toplumda, her yüz kişiden 5 ila 10'unda görülen vertigo, günlük hayat aktivitelerinin yapılmasına imkan tanımamakta ve bu nedenle gerek polikliniklere gerekse acil servise başvuran vertigolu hasta sayısı önemli rakamlara ulaşmaktadır.  Vertigonun altında yatan patolojinin ortaya çıkarılması ise multidisipliner bir yaklaşım ve kapsamlı tetkikler yapılmasını gerektirir.

Vertigo Nedenleri Nelerdir?

Vücutta bulunan denge organlarından herhangi birinde ortaya çıkabilecek bir rahatsızlık vertigoya sebep olabilir. Bu yüzden hastalığa neden olan rahatsızlıklar detaylı incelenmelidir.

Vertigoya neden olan hastalıklar arasında ilk sırada kulak ile ilgili hastalıklar yer alır. İç kulak kristallerinin yerinden oynaması olarak tanımlanabilen pozisyonel vertigo (BPPV: Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo), denge sinirinin iltihaplanması sonucu ortaya çıkan vestibüler nörit, iç kulak sıvı basıncının artması şeklinde tanımlanan Meniere hastalığı ve benzeri hastalıklarda ilk bulgu vertigodur. Vertigonun baş hareketleri ile ortaya çıkması durumunda pozisyonel vertigo, bir üst solunum yolu enfeksiyonu sonrası ortaya çıkan ve uzun süren şiddetli vertigo atakları varlığında vestibüler nörit (iç kulak iltihabı), kulakta çınlama ve basınç hissi ile birlikte baş dönmesi olduğunda ise Meniere hastalığından şüphelenilir. Detaylı incelem kulak burun boğaz hekimi tarafından gerçekleştirilir.

Merkezi sinir sistemi ile ilgili vertigo nedenleri arasında ilk sırayı migren almaktadır. Beyinde ve diğer denge organlarında veya sinirlerinde hasara neden olabilecek akut veya kronik hastalıklarda (multipl skleroz vb.) ve beyin, beyincik veya beyin sapını tutan damar tıkanıklığı veya tümöral oluşum varlığında, ilk semptom vertigo olabilir. Merkezi sinir sistemi kaynaklı vertigolarda, uyuşma, karıncalanma, felç veya şiddetli baş ağrısı gibi eşlik eden semptomlar olabilir. Ayırıcı tanı nöroloji hekimi tarafından yapılır.

Kan basıncı düzensizlikleri, diyabet, boyun damar tıkanıklıkları, kalp ritm ve kapakçık bozuklukları, anksiyete, stres ve üzüntü gibi bir çok faktör de vertigoya neden olabilir. Vertigo ile başvuran hastanın sistematik olarak değerlendirilmesi bu nedenle büyük önem taşır. Hastaların baş dönmesi kaynaklı düşme, çarpma gibi yaralanmalara sebebiyet verecek kazalardan korunması için dikkatli olması tavsiye edilir.

Vertigo Tedavisi

Vertigo muayenesi sırasında hastalığın nelerden kaynaklandığı bulunarak tedavi uygulanır. Hasta beyinden kaynaklı durumlarda nörolojiye, stres gibi psikolojik kaynaklı durumlar varsa psikiyatriye yönlendirilebilir.

Vertigo,  çeşitli hareketler, ilaçlar, altta yatan sebebe bağlı olarak yapılabilecek cerrahi müdahaleler ile tedavisi mümkün olan bir hastalıktır. Bazı durumlarda yalnızca dinlenme ile bile sonuç alınabilir. Vertigo tedavisi için yapılan fiziki muayene, testler ya da alınan hasta öyküsüyle nasıl bir yol izleneceğine karar verilir. Çarpma ya da yaralanmalar sonucu ortaya çıkan vertigo, altta yatan başka bir hastalık yoksa kendiliğinden iyileşebilmektedir.

Altta yatan bir başka hastalık varsa, öncelikle bunun tedavisi sağlanmalıdır. Örneğin, akut kulak enfeksiyonu sebebiyle vertigo oluşabilmektedir. Bunun için doktorun önereceği şekilde antibiyotik tedavisi veya başka tedaviler uygulanır. Böylelikle enfeksiyon iyileştiğinde vertigo da ortadan kalkacaktır.

Benzer şekilde beyin damarlarında ya da beyinde herhangi bir problem varsa ilaç tedavisi ya da cerrahi tedaviyle bu sorun ortadan kaldırıldığında vertigo tedavi edilmiş olacaktır. Tümöre bağlı baş dönmesinde ise tedavi tümörün ameliyatla çıkarılmasıdır.

Vertigonun en sık rastlanan sebeplerinden biri de Meniere hastalığıdır. Meniere sebebiyle oluşan vertigonun tedavisinde, bu hastalığı  yönelik ilaç tedavisi ve tuz ve kafein içermeyen diyet uygulanır.

BPPV ise bazı baş hareketleriyle iç kulaktaki kristallerin yerine yerleşmesini amaçlayan Epley Manevrası ile tedavi edilebilir.  Doktorun uygun gördüğü aralıklarla Epley Manevrası tekrarlanarak tamamen iyileşme sağlanabilir. Ancak hareketleri hastanın kendi kendine değil, doktor kontrolünde yapılması gereklidir. Ayrıca baş dönmesine bağlı olarak mide bulantısı, kusma gibi durumların önüne geçmek için de semptomatik ilaç kullanılabilir.

Vertigosu Olanlar Nelere Dikkat Etmelidir?

Vertigo stresten ve uyku düzeninden de etkilenen bir hastalıktır. Bu nedenle vertigosu olanlar, stressiz ve sakin bir yaşam sürmenin yanında, uyku düzenine ve yeterince dinlenmeye dikkat etmelidir. Uyku kalitesini artırmak için sessiz ve karanlık bir ortamda, vücudun ihtiyacı kadar uyumaya özen gösterilmelidir. Uykuya dalmayı güçleştirecek çay, kahve gibi kafeinli içeceklerin uykudan önce tüketilmemesi önerilir.

Sağlıklı bir beslenme düzeni de bağışıklık sistemi üzerinde etkili olduğu için özellikle enfeksiyon kaynaklı vertigonun önlenmesi için faydalı olabilir. Sağlıksız gıdalar tüketme, düzensiz ve gereğinden az ya da fazla yemek yeme, sigara ve alkol tüketimi gibi kötü alışkanlıklar terk edilmelidir. Bunun yerine sağlıklı gıdalar tüketilmeli ve bol su içilmelidir.

Spor hem fiziksel hem de psikolojik hastalıkların önlenmesinde ve hafifletilmesinde büyük bir etkiye sahiptir. Ancak vertigo hastaları ani hareketten ve ağır sporlardan kaçınmalıdır. Bunun yerine, doktorun önerdiği hafif egzersizler ve nefes alıştırmaları tercih edilmelidir.

Bütün bunların yanında, vertigo hastalarının aniden karşılaşabilecekleri baş dönmesi sebebiyle genel olarak almaları gereken bazı önlemler vardır. Örneğin, vertigo hastalarının yükseğe çıkması ya da yüksekte çalışması tehlikeli olabilir. Bir anlık dengenin kaybolması, özellikle yüksekte çalışan insanlar için ciddi yaralanmalara hatta ölüme sebebiyet verebilir. Ayrıca vertigo hastaları mümkün olduğunca tehlikeli cihaz veya iş makinesi kullanmamalıdır. Vertigo hastalarının baş dönmesi sonucu kazalara sebebiyet verebilecek bir ortamda yanında birinin bulunması kazaların önüne geçmeye yardımcı olacaktır.

Vertigo bir rotasyon hareketidir. Bu durum, eşyaların hastanın etrafında bir eksen çevresinde dönüyor hissi veya gözler kapalı iken hastanın eşyalar etrafında dönüyormuş hissi olarak da tarif edilebilir. Vertigo bir hareket halisünasyonudur ve olmayan bir hareketin algılanmasıdır. Vertigo, başlı başına bir hastalık değildir ancak pek çok hastalığın belirtisi olarak ortaya çıkabilir. Tahminlere göre dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 5 ile 10'u vertigoyla tanışmış durumda. Bizler onun varlığını ancak bozulduğunda fark ederiz. Peki dengemizi sağlayan yapılar nelerdir? İşte denge duyusunu anlamaya çalıştıkça onun ne kadar karmaşık bir duyu olduğunu fark ediyoruz.

Kulak-burun-boğaz ve nöroloji bölümü bakıyor

Denge; vücudumuzu taşıyan kaslar, kemikler ve eklemlerimizden gelen duyular ile iç kulaklarımız ve gözlerimizden gelen bütün bilgilerin beyincik ve beyin tarafından toplanıp analiz edilmesi sonucu oluşan bir duyumuzdur. Bu karmaşık yapıda oluşan bir bozukluk sonucu baş dönmesi şikayetinin oluşması durumunda hastada sebebi bulabilmek için bütün bu bölgelerin gözden geçirilmesi gerekmektedir. Bu yüzden baş dönmesi olan hastada tanı konulabilmesi için öncelikle kulak-burun-boğaz hastalıkları ve nöroloji tarafından değerlendirilme yapılmalı ancak bazı durumlarda dahiliye, göz hastalıkları ve bazen de fizik tedavi bölümlerini de içeren multi-disipliner bir yaklaşıma ihtiyaç duyulmaktadır.

Vertigo belirtileri neler?

En belirgin belirtisi baş dönmesidir ve genellikle iç kulaktaki denge sisteminde ortaya çıkan bir sorundan kaynaklanır
Kulak hastalıklarına bağlı baş dönmesi beraberinde kulakta basınç hissi
Kulak çınlaması
İşitme azlığı
Bulantı-kusma
Kulak akıntısı
Gözlerde anormal hareketler gözlemlenebilir.
Vertigo tansı nasıl konulur?
Hastalığın doğası gereği vertigonun sebebi araştırılırken tanısı ancak dışlama yöntemleriyle koyulabilmekte ve hastalar tanısı konulana kadar yukarıda belirtilen birçok bölüm tarafından muayene edilmek ve çok çeşitli tetkiklerin yapılması durumunda kalabilmektedirler. Ani başlangıçlı baş dönmesi şikayeti ile başvuran bir hastada ilk olarak yapılması gereken bu durumun santral (beyin kaynaklı) mı yoksa periferik (beyin dışı) mi olduğunu belirlemektir. Periferik kaynaklılar genel olarak daha iyi seyirlidirler.

Periferik kaynaklı vertigo nedenleri en çok iç kulak ve orta kulak hastalıkları nedeniyle oluşmaktadır. Oysa santral kaynaklı bir baş dönmesi beyin kanaması, beyin enfarktüsü gibi acil müdahale ve hatta yoğun bakım gerektirebilir. Vertigonun sebebi bulunduktan sonra tedavisi ilgili hekimin muayene sırasında hastaya yaptıracağı basit bazı baş hareketlerinden, çeşitli medikal tedavilere ve gerektiğinde cerrahi tedaviye kadar uzanan geniş bir yelpazeyi kapsıyor.

Vertigo çeşitleri
Vertigonun en sık rastlanan 3 farklı çeşidi bulunuyor:

1- Kulak içi kristallerinin yerinden oynaması
Stres, aşırı yorgunluk ya da bir travmanın etkisiyle iç kulakta bulunan küçük kalsiyum ve mineral kristalleri yerinden oynuyor. Kulak içindeki salyongoz bölgesine dağılan bu kristaller kişide şiddetli bir baş dönmesine neden oluyor. Şayet kristaller sol kulaktaysa sol tarafa dönüldüğünde sağ taraftaysa da sağa dönüldüğünde şiddetli bir baş dönmesi yaşanıyor. Bu durum kişiyi çok rahatsız etse de neyse ki bu baş dönmesi yaklaşık 20 saniye kadar sürüyor. Hasta zaman zaman ne olduğunu anlamayıp deprem oluyor zannedebiliyor. Hatta bu baş dönmesi yaşandığında öleceğini düşünenler bile bulunuyor.  Bu kişilerde teşhis kulak burun boğaz uzmanı tarafından yapılan kristal testi ile ortaya çıkartılıyor. Manevra tedavisi denilen özel bir yöntemle de kristallerin yerine gelmesi sağlanıyor.  

2- İç kulaktaki denge sıvısında artış yaşanması
İç kulaktaki denge sıvısının artması vertigoya neden olyor. Aşırı tuz tüketimi, yeterli sıvı alınmaması ve yanlış beslenme alışkanlıkları bu sıvının artması ile sonuçlanabiliyor. Baş dönmesinin yanı sıra kulakta çınlama ve işitme kaybı gibi sorunlar da belirtilere eşlik edebiliyor. Tedavisinde ilk olarak tuz kısıtlaması yapılıyor. Hastaya ilaç tedavisi uygulanıyor. Bu tedavilerin yanıt vermediği durumlarda ise kortizona başvurulabiliyor.

3- Virüslerin denge sinirinde iltihaplanmaya neden olması
Hava yoluyla alınan virüsler denge sinirinin iltihaplanmasına neden olabiliyor. Şiddetli ve uzun süreli baş dönmesi, mide bulantısı, kusma gibi şikayetlerin yaşandığı bu durumda hasta, tedavi için birkaç gün hastanede yatabiliyor.  Şikayetlerin tamamen sona ermesi ise 15 günü bulabiliyor.

Vertigo nasıl engellenir?
Vertigo oluşumunu engellemeye yardım eden 7 öneri:

1- Stresten uzak durun
Stres vertigo oluşumunu neden olan en önemli faktörlerin başında yer alıyor. Bu nedenle mümkün olduğu kadar kendinize özel zamanlar ayırın ve stres faktörlerini hayatınızdan çıkartın.

2- Bağışıklık sisteminizi kuvvetlendirin
Sağlıklı beslenin
Beslenme düzeninide dondurulmuş ve hazır gıdalara yer vermeyin. Doğal ve organik ürünler tüketin. Bu sayede bağışıklık sisteminizin kuvvetlenmesine katkıda bulunmuş olursunuz.

Güne yumurtayla başlayın
Yumurtada birçok mineral ve Omega 3 bulunuyor. Eğer başka bir rahatsızlığınız yoksa sabah kahvaltısında her sabah 1 ya da 2 köy yumurtası yiyin.

Ceviz, badem, fındık ve fıstık yiyin
Günde bir avuç kuruyemiş yiyin.

Süt için
Uzun ömürlü kutu sütler yerine günlük sütleri tercih edin.

Protein içerikli gıdalardan uzak durmayın
Eğer eşlik eden bir rahatsızlığınız yoksa kırmızı et yemekten korkmayın.

3- Güneşlenin
Sağlıklı bir vücut için D vitamini çok önemli. Yapılan araştırmalar gösteriyor ki ülkemizde kişiden 70’inde D vitamini eksikliği bulunuyor. Bu nedenle mümkün olduğu kadar güneşlenin. Unutmayın vücut bir denge ve bu denge bozulduğunda vertigo ortaya çıkıyor.

4- Tuzu azaltın
Tuz iç kulaktaki sıvı artışına neden olup vertigoyu tetikleyebiliyor. Bu nedenle tuzu azaltın.

5- Bol sıvı alın
Vücuttaki su tuz dengesini korumak içim bol bol su için. Ama çay ve kahve gibi içeceklerden uzak durun. Çünkü bu tarz içecekler de iç kulakta sıvı artışına neden olabiliyor.

6- Sakin sporları tercih edin
Sporun her alanda olduğu gibi vertigoda da önemi büyük. Sağlıklı yaşamın vazgeçilmez bir parçası olan spora hayatınızda mutlaka yer verin. Ancak ani hareketler barındıran ağır sporlardan uzak durun.

7- Ani hareketlerden kaçının
Başınızı çok hızlı bir şekilde sağa sola çevirmeyin, lunaparklardaki oyuncaklardan uzak durun, hızlı araba kullanmayın. Ani hareketlere neden olan bu durumlar kulak kristallerinin yerinden oynamasına neden olabiliyor.