|
Yağmurun genel olarak tanımı, bulutlardan yeryüzüne su yağması olarak yapılmaktadır. Bu tanım oldukça basittir. Oysaki yağmur gökyüzünde gerçekleşen bir takım doğa olayları sonrasında oluşup yeryüzüne inmektedir. Yeryüzünde ise bitkiler ve diğer tüm canlılar her zaman yağmuru hasretle beklemektedir.
Yağmur Nasıl Oluşur?
Yağmurun nasıl oluştuğunu öğrenmek için, insanlar önce bulutları anlamaya çalışmış ve onları araştırmaya başlamıştır. İlk olarak, aldığı güneş ısısı nedeniyle su buharlaşır. Oluşan su buharı yavaşça gökyüzüne doğru yükselir ve yoğunlaşır. Bu durumdan sonra su damlacıkları oluşur. Bu su damlacıkları bir araya geldiğinde, yağmurlar meydana gelir ve yeryüzüne düşer. Yağmurlar bu şekilde kısaca bu şekilde oluşmaktadır.
Su damlaları yoğuşma olayı ile birlikte, yağmur şeklinde dünyaya iner. Ancak, iki farklı yol vardır. Birincisi bir çarpışma olayıdır; rüzgârın etkisiyle, havada su damlacıklarına vurur ve yağmur oluşur. İkinci durum ise kristalleşmedir. Bu durum soğuk havalarda gerçekleşir. Donmuş su damlaları küçük kristallere dönüşür ve yeryüzüne iner. Bu kristaller alt katmanlara inerken, daha sıcak havaya maruz kaldıkları için çözülür ve yağmur damlaları haline gelirler.
Yağmurun Oluşumu Hakkında Bilgi
Yağmurun oluşmasında iki farklı yol bulunmaktadır. Yağmurun oluşma yollarını sıralamak gerekirse:
Yamaç Yağışı: Bu tür yağmurlar genellikle dağlık bölgelerde görülür. Bu yağmur şeklini özellikle ülkemizde Kuzey Anadolu gibi bölgelerde görmek mümkün olmaktadır. Denize paralel dağ kıyılarında oluşan bu yağmur çeşitleri Toros dağlarında da sıkça görülür. Bu yağışın oluşumu diğer yağmur oluşumlarına benzer. Gökyüzündeki su buharları burada yoğunlaşır ve sağlam bir şekilde yeryüzüne iner. Bu yağmurların temel özelliği olarak yarı katı ve yarı sıvı olması durumu görülmektedir.
Yükseliş Yağışı: Ülkemizde sık görülen bir yağış türüdür. Yükseklik yağışı olarak adlandırılan bu yağmur türü, konveksiyon yağış türü olarak da bilinir. Bu yağış türleri her mevsimde yaygın olmakla birlikte, bazı mevsimlerde daha yaygındır. Bu yağışların özellikle ilkbaharda görüldüğü bilinmektedir.
Ülkemizde yükseliş yağışları olarak adlandırılan bu tip yağmurlar çoğunlukla Ege ve İç Anadolu Bölgelerinde görülmektedir. Buradaki oluşum kuzeyden hava akışı ile gerçekleşir. Özellikle kuzey bölgelerden gelen su buharları İç Anadolu ve Ege Bölgelerinde yükselmekte ve su damlacıklarına dönüşmektedir. Sonra yağmur olarak tekrar yeryüzüne düşmektedirler.
Yağmur yağması toprak açısından çok önemlidir. Toprağın su ile kavuşması ile birlikte bitkiler oluşur. Böylece insanlar temel gereksinim olan yeme ihtiyacını karşılar. Yağmur hayvanlar için de son derece önemlidir. Yağmurun yağması sayesinde hayvanlar su ihtiyaçlarını karşılar. Tüm bu önem sonucunda da insanlar yağmurun gerçek anlamda nasıl oluştuğunu merak eder.
Yağmurun oluşumu su buharının yükselmesi ile başlar. Dünyanın büyük bir bölümü sular ile kaplıdır. Denizler, göller ve buzullar hep su içeriğindedir. Dünya üzerindeki bu sular her gün buharlaşma yaşar. Suyun buharlaşması ile birlikte de su gökyüzüne doğru bir yol izler.
Yeryüzünden yukarı doğru çıkıldıkça hava ısısı düşer. Bu nedenle yerden yükselen su buharı da soğumaya başlar. Bu soğuma tam anlamı ile tamamlanmadan kimi durumlarda daha soğuk bir hava kütlesi ile temas edilebilir. Çünkü gökyüzünde pek çok hava kütlesi yer değiştirir. Bu kütlelerin yer değiştirmesi ile birlikte su buharı soğur ve bulut haline dönüşür. Bu işlem sürekli olarak devam eder. Her su buharı soğuk hava ile karşılaştığında bulutun içerisinde tutunmaya, kendine yer edinmeye çalışır.
Atmosfer sınırları içerisinde yerçekimi kanunu vardır. Bu yer çekimine göre tüm cisimler yere doğru çekilme durumu içerisindedir. Bu nedenle hiçbir cisim havada sabit kalamaz. Mutlaka yer o cismi kendisine doğru çeker.
Yerçekiminin çekim gücü karşısında bulutlara tutunan su buharı da karşı gelemez. Yağmur nasıl yağar sorusu bulutlardaki su buharının yerçekimi nedeni ile yere düşmesi sonucu oluşur şeklinde cevaplanabilir. Bulutlara biriken su buharı belirli bir zaman sonra bulutların ağırlaşmasına neden olur. Çünkü sürekli olarak yeni su buharları eklenen bulutlar; artık atmosfer çekimine karşı gelemez. Bunun sonucunda da su halinde yere düşer. Bu işlem her gün sürekli meydana gelir. Bu şekilde de yağmur yağar.
Su buharının atmosferde yoğunlaşarak yerçekimi etkisi sonucunda, yeryüzeyine muhtelif şekillerde düşen ve toprak üzerinde belirli miktarda su veren hadiselere yağış denir.
Memleketimizde yağış aşağıdaki aletlerle ölçülür.
Su toplama kabında toplanan yağış, mihber denilen taksimatlı yağış ölçeğiyle mm cinsinden ölçülür.
Meteorolojide ağırlık ile yağış ölçülmez. Meteorolojide yükseklik ile yağış ölçülür. Yaklaşık 20 cm çapında biriken yağış (sıva halde) beher yardımıyla yükseklik olarak ölçülür. Düşen yağış kaç mm ise o kadar km/m2 yağış düşmüş demektir. Suyun özgül ağırlığı 1 gr/cm3 olduğuna göre 1 m2 alanda 1 mm yüksekliğindeki suyun ağırlığı 1 kg eder. Yani 1 mm yağış = 1 kg/m2 dir.
Kaynak: Popular Science