Yenen Mantar Türleri

kaynağı değiştir]

Mantarlar eşeyli üreme ve eşeysiz üremeyle çoğalırlar.^[4] Her iki durumda da spor oluştururlar. Sporlar "humenium" adı verilen yapılarda meydana gelir. Eşeyli üremeleri iki haploid hücrenin birleşmesini içerir. Toprağa dökülen sporlar rüzgarla ya da böceklerle çevreye dağılır ve toprakta yıllarca yaşayabilir. Mantarlar nemli ortamlarda gelişirler, bu nedenle yağmurlardan sonra topraktaki sporlar çimlenerek mantarları oluştururlar. Tek hücreli mantarlar ise tomurcuklanarak çoğalabilirler. Suda yaşayanlarda eşeysiz üreme daha çok hareket organeli (yani flagellum) bulunan zoosporlar ile olur.

Yaşam döngülerinde iki safha bulunmaktadır. Bunlar;

• Somatik safha: Mantarın beslenme ve besinsel aktivitelerini yerine getirdiği safha,
• Üreme safhası: Sporların üretimi, somatik yapıların diğer üreme yapılarında kullanıldığı safha.

Üç değişik somatik yapı görülebilir. Bunlar;

• Plasmodium ya da pseudoplasmodium denilen çok nukleuslu bir yapı,
• Bir hücreden ibaret bir yapı,
• Hifsi bir yapıdadırlar.
• Hifler, renksiz, ince, uzun iplikler olup yan yana gelerek miselyum adı verilen dokuyu, miselyumlar da tallus adı verilen yapıyı oluşturur.

Mantarların yaşam döngüsü her şekilde spor oluşumuyla sonuçlanan eşeyli ve eşeysiz üremeyi kapsamaktadır. Hem eşeyli hem eşeysiz üreme safhalarını içeren tüm yaşam döngüsü "holomorf" diye bilinir. Eşeysiz üreme sporları ve ilgili üreme yapılarının gözlendiği evre "anamorf" (imperfect) evredir. Eşeyli üreme yapılarının gözlendiği evre ise "telemorf" (perfect) evre adını alır.

Önemleri[değiştir kaynağı değiştir]

Ana madde: Mantar zehirleri

Mantarlar bitkilerde çoğunlukla hastalığa neden olurlar.

Birçok yabani mantar doğadan toplanıp yenebilir ve çoğunun kültür türlerinden daha lezzetli olduğu söylenir. Fakat doğal yetişmiş mantarları toplayan kişi bu konuda uzman olmadığı takdirde zehirlenme ve ölümlerle karşılaşılabilir. Çünkü bazı mantarların çok küçük bir miktarı bile insanı öldürecek kadar zehirlidir. Zehirli mantarları zehirsizlerden ayırmak için genel bir kural yoktur.

Yenebilen ve zehirli, mantarlar yan yana yetişebilirler. Bazı yenebilen ve zehirli türler birbirine o kadar benzer ki bunu ancak bir mantarbilimci ayırt edebilir. Zehirli mantarların tadı yenebilen mantarlarınkinden farklı değildir. Rengi, kokusu ve tadı ile bir mantarın zehirli olup olmadığı anlaşılamaz.

Mantarların insan ve hayvanlarda oluşturduğu hastalıklara genel anlamıyla "mikoz" denir.^[9] Tropikal ülkelerde mikozlar yaygındır.^[2]AIDS, kanser, şeker hastalıkları, organ nakli gibi durumlarda doğal veya yapay olarak bağışıklık sistemi baskılandığı için mantar enfeksiyonları ortaya çıkabilir.^[10] Mantar sporları havaya karışarak insanda alerji ve astıma sebep olabilirler. Bitkilerde parazitik mantarlar hastalıklara neden olurlar. Bazı mantar türleri bitkiler üstünde yaşar ve besinini bitkilerden sağlar. Bitki öldüğündeyse kendi besinini üreterek yaşamını sürdürür. Özellikle tek cins ürüne dayalı tarımda (patates, pirinç gibi) büyük kayıplara yol açabilirler. Örneğin 'lı yıllarda İrlanda'da baş gösteren kıtlığa patates mildiyösü (Phytophthora infestans) neden olmuştur. Bu felâketten dolayı bir milyondan fazla insan ölmüştür. 'te ise Bangladeş'te Helminthosporium oryzae diye bilinen tür, pirinç ürününü yok ederek kıtlığa neden olmuştur.^[2]

Ayrıca, mantarlar hakkındaki yanlış inançlar da zehirlenme olaylarını arttırıcı etki yapar. Zehirli mantarları salyangozların yemediği, ağaçlarda yetişen mantarların zehirsiz olduğu, mantarı yoğurtla yemenin zehirlenmeyi önlediği, zehirli mantarların iç kısmının koparılınca mavileştiği ve kurutulmuş mantarların zehirlemediği gibi bilgiler yanlıştır. Bu bilgilere güvenerek mantar yemek kesinlikle doğru değildir.

Mantarlar, ılıman iklimlerde elbiselerin, kameraların, teleskopların, mikroskopların ve diğer optik malzemelerin küflenerek zarar görmesine neden olurlar. Petrol ürünleri, deri gibi organik maddeler de mantarların besin olarak kullandığı ürünlerdir. Çürükçül mantarlar aynı zamanda tomruk ve kerestelerin, ağaçtan yapılmış eşyaların çürüyerek kullanılamaz hale gelmesinden de sorumludurlar. Ayrıca evlerde, marketlerde besinleri bozarak milyarlarca dolarlık zarara neden olurlar. Gıdalarda oluşturdukları mikotoksinlerle^[7] toksik zehirlenmelere yol açabilirler. Özellikle okratoksinler^[8] ve aflatoksinler, böbreklerde ve karaciğerde hasarlara neden olurlar. "Çavdar mahmuzu" diye bilinen mantar, çavdarın ununa karışıp yenmesiyle ergotizm^[11][12] denilen hastalığa neden olmaktadır. Bu hastalık hayvanlarda ve insanlarda yavru düşüklüğüne neden olmakta ve ölümlerede yol açabilmektedir. Bazı mikotoksik mantarlar Vietnam ve Afganistan'da biyolojik silah olarak kullanılmıştır.^[2]

Su Mantarları[değiştir

Mantar Çeşitleri Nelerdir? Zehirli ve Zehirsiz Mantar Türleri, İsimleri ve Özellikleri

Mantar türleri, mantarın yetiştiği bölge ve besin değerine göre sınıflandırılır. Ülkemizde ve dünyada yetiştirilen çok sayıda mantar çeşidi vardır. Yenebilen mantar çeşitleri ve isimleri bilindiğinde hangi mantar türlerini satın almanız ya da toplamanız gerektiğini anlayabilirsiniz. Zehirli mantar çeşitleri, tüketilmesi halinde ölümcül vakaların dahi söz konusu olabileceği mantar türleridir. Zehirsiz mantar türleri neler sorusunun cevabı yazımızın devamında.

Mantar Türleri

Mantar, nemli bölgelerin güneş alması ile hızlı bir şekilde üreyen bir bitkidir. Ülkemiz mantar için son derece elverişli iklim ve coğrafi koşullara sahiptir. Bu kapsamda ülkemizde çok sayıda mantar çeşidi vardır. Ülkemizde 10 binin üzerinde mantar çeşidi vardır. Bu mantarlardan bir kısmı yenilebilir türde olmasına rağmen bazı mantarlar zehirlidir. Bilinçsiz şekilde mantar toplanması ya da satın alınması halinde zehirli mantarlarla karşılaşabilirsiniz. Bu durumda ölümle sonuçlanmaya kadar varan sağlık sorunları ile karşılaşabilirsiniz.

Yenebilen Mantar Çeşitleri ve İsimleri

Ülkemizde yetişen ve toplumun talep gösterdiği çok sayıda mantar çeşidi vardır. bu kapsamda en çok tüketilen yenilebilir mantar türleri ve isimleri aşağıda sıralanmıştır.

• Bal mantarı
• Biftek mantarı
• Kanlıca mantarı
• Borazan mantarı
• Kar çanı mantarı
• Dede sakalı mantarı
• Kaypak mantarı
• Kar çanı mantarı
• Trüf mantarı
• Kara kız mantarı

Yukarıdaki mantar türleri ülkemizin hemen her yerinde yetişir. Özellikle ormanlık alanlar mantar çeşitlerinin yetişmesi için çok uygun alanlardır.

Zehirli Mantar Çeşitleri

Dünyada ve ülkemizde yetişen çok sayıda zehirli mantar türü vardır. Bu mantarların kesinlikle tüketilmemesi gerekir. Zehirli olduğu bilinen mantar türleri aşağıda sıralanmıştır.

• Ağulu mantar
• Sinek mantarı
• Yalancı dede mantarı
• Amanita pantherina mantarı
• Şeytan mantarı
• Ölüm meleği mantarı

nest...

81267 81268 81269 81270 81271