Yunus Emre Alevi

Kultur Evreni 32İndir

İÇİNDEKİLER/ CONTENT / СОДЕРЖАНИЕ

Editörden
From Editor
От Редактора
Hayrettin İvgin-Prof. Dr. Erdoğan Altınkaynak ……… 9

Hint-İran: Aj; Türkçe: As / A(R)S Kelimeleri ve Hayvan Adlarına Gelen +Lan ve
+Lak Ekleri
Indo-Iranian: Aj; Turkish: As / A (R) S Words And +Lan And+Lak Suffixs For
Animal Names
Суффиксы Индо-Иранского Просхождения Aj И Турецкого Произхождения
As / A(R)S В Словах И Названиях Животных
Prof. Dr. Tuncer Gülensoy ………… 11

Taşköprü’nün Yeni Nesillere Kazandırdığımız Kültürel Mirasından Bir Bölümü
A Section From Cultural Heritage Of Tashkopru That We Are Transfered Next Generation
Культурное Наследие Творчества Ташкюпрю Для Нового Поколения
Nail Tan …………………. 19

Pîr Sultan Abdal’ın Borçalı’da İzleri
Pir Sultan Abdalın Borçalıda İzləri
The Traces Of Pir Sultan In Borchali
Следы Пира Султана В Борчалы
Prof. Dr. Mahmud Kamaloğlu (Hacixəlilov)……….. 28

Şah Hatayî’nın Şiirlerini de İhtiva Eden Yazma Bir Şiir Mecmuası
A Writing Poetry Journal That Consist Of Also The Poems Of Shah Hatayî
История Публикаций Стихотворений Шаха Хатая В Одном Поэтическом Журнале
Dr. Doğan Kaya ……………… 33

Doğumunun Yüzüncü Yılında Cahit Külebi ve Zile Özelinden Kaynaklanan
Şiir Dünyası
Centennial Birthday Of Cahit Külebi And Originating From Zile Poetry World
Источники Формирования Поэтического Мира Джахита Кюлеби: К Ю
Со Дня Рождения
Yrd. Doç. Dr. Mehmet Yardımcı ………….. 46

Hoca Ahmet Yesevî’nin Düşünce Dünyası
Thought World Of Hodja Ahmet Yesevi
Философский Мир Ахмета Ясеви
Prof. Dr. Celal Demir ……………… 67

Ulu Ozan Yeminî ve Faziletnamesi
Grand Poet Yeminî And His Virtue
Завещание И Фазильнаме Улу Озана
Hayrettin İvgin …………………. 80

Alevî-Bektaşî İnanç Sisteminde Yesevîliğin İzleri
Yesevi Order’s Traces In The Alevi-Bektashi Belief System
Наследие Ясеви В Системе Вероисповедения Алеви
Doç. Dr. Mehmet Ali Yolcu ……….. 92

Balkanlar’da Türk Edebiyatı ve Bu Bağlamda Kosova’da Türk Edebi Yaratıcılığı
Turkish Literature In The Balkans And In This Context Turkish Literature
Creativity In Kosovo
Турецкая Литература На Балканах: Турецкое Литературное Наследие В Косово
Dr. Taner Güçlütürk ………………. 98

Abidelerin Dilindeki Eşanlamlı Kelimelerin Semantiği
Ескерткіш Тіліндегі Мағыналас Сөздердің Семантикасы
Semantics Of Synonymous Words Of The Literary Monument
Saltanat Taşimbay ……………

Gürcistan’da Yunus Emre ile İlgili Bilimsel Çalışmaları
The Scientific Researchs About Yunus Emre In Georgia
Научные Исследовани Про Юнуса Имре В Грузии
Doç. Dr. Mzisa Buskivadze ……………….

Füzulî’nin Farsça Divanında İrfanî Terimler
Lorean (İrfani) Terms In The Persian Divan Of Fuzuli
Просветительские Термины В Персидском Диване Физули
Şəfəq Əlibəyli ………………..

Gürcü Ozanı: Yetim Gürcü (İetim Dabğişvili)
Georgian Poet: Orphan Georgian (İetim (Orphan) Dabğişvili)
Грузинская Поэзия: «Сирота Грузии» Иетим Дабгишвили
Doç. Dr. Gülnara Gocaeva-Prof. Dr. Şureddin Memmedli ….

Nesimî Sözü: Zaman ve Mekanın Üstünde
Nəsimi Sözü: Zaman və Məkanin Fövqündə
Nesimi&#;s Word: Beyond Time And Space
Слова Несими: Вне Времени И Пространства
Səadət Şixiyeva …………………..

Keramet Sahipleri Olarak Al Âşıkları (Kumuk ve Azerbaycan Folkloru Esasında)
El Aşıqları Kəramət Sahibləri Kimi (Qumuq Və Azərbaycan Folkloru Əsasında)
Ashugs As The Miracle Men (On The Based Of Azerbaijan And Kumuk Folklore)
Ашуги Как Владельтцы Великодушие (На Основе Азербайджанского И Кумыкского
Фольклора)
Doç. Dr. Ruhaniyyat Musayeva- Aynur Qəzənfərqizi ………..

Picaresque Edebi Türlerinin Evrimi
Evolution Of Picaresque Literary Gentre
Еволюция Литературных Форм Пикареска
Maia Melanashvili …………………

Kitap Tanıtımı/Book/ Книги
Kültürel İşgale Bir Cevap: Ermeni (Yad) El(Li)/ Yabancı Nağılları/Masalları
An Answer To Cultural Occupation: Armenian Yad (El)Li Yabanci Nağilları/Tales
Ответ На Культурный Захват: Заимствованные Элементы Армянских Сказок
Nail Tan ……………………………..

Kitap Tanıtımı/Book/ Книги
Çıldırlı Âşık İrfânî De Kitaba Kavuştu
Also Çildirli (From Çildir) Âşik İrfanî Got A Book
Творчество Ашика Из Чилдира В Книге Достижений
Nail Tan ……………..

Haber/ News/Новости
VIII. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Mayıs ’de Ankara’da Yapıldı
VIIIth Turkish International Congress Held In May , , In Ankara
Dr. Reşide Gürses ……….

TürФ DünвКsı BТХРОХОr ГТrЯОsТ: GönüХ SЮХЭКnХКrı BЮХЮşmКsı ВAВLAGоL, нгОn (қ0Қ4). “ВЮnЮs EmrОĶnТn KКЯrКm DünвКsı”. Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması. Mayıs EsФТşОСТr қ0Қ3 TürФ DünвКsı KüХЭür BКşФОnЭТ AУКnsı (TDKB). EsФТşОСТr, ss (seafoodplus.info). нгОn ВAВLAGоL* YUNUS EMRE’NİN KAVRAM DÜNYASI 1 /Қ3қ0/Қ3қҚ вıХХКrı КrКsınНК вКşКвКn ВЮnЮs EmrОĶnТn AnКНoХЮ sКСКsınНК ТХФ TürФхО DТЯКnĶı ЭОrЭТp ОЭmТş oХНЮğЮ ФКЛЮХ ОНТХТr. İsХсmТ ЛТr sКСКНК вКгКn ВЮnЮsĶЮn şТТrХОrТnНО ЭКsКЯЯЮПЮn РüхХü ЛТr ОЭФТsТ ЯКrНır. BЮnЮnХК ЛТrХТФЭО İsХсmТвОЭ önМОsТ ОsФТ TürФ ТnКnх sТsЭОmТnТn ТгХОrТ НО Рöг КrНı ОНТХОmОг. BЮ хКХışmКНК, ВЮnЮsĶЮn şТТrХОrТ ЭОmОХ КХınКrКФ TürФ НТХТnНО Квnı ФКЯrКm КХКnı ТхТnНО вОr КХКn gönül, can, öz, kalp, yürek, ruh ve ömür ФОХТmОХОrТвХО ФКrşıХКnКn ФКЯrКmХКr üгОrТnНО НЮrЮХmЮş ЯО ЛЮnХКr КrКsınНКФТ КnХКm ЛОnгОrХТФХОrТ ЯО ПКrФХıХıФХКrı ЛОХТrХОnmОвО хКХışıХmışЭır. ВЮnЮs EmrОĶnТn şТТrХОrТnНО mОЭТnsОХ ЛüЭünХüФ хoğЮ ФОг Квnı ФКЯrКm КХКnınК РТrОn ФОХТmОХОrТn ФЮХХКnıХmКsıвХК sКğХКnır. BЮ ФОХТmОХОr ТхТnНО öгОХХТФХО ТФТsТ ТХРТ хОФТМТНТr: can ve gönül. Bu iki ФОХТmОnТn ВЮnЮsĶЮn şТТrХОrТnНОФТ sıФХıФ orКnı oХНЮФхК вüФsОФЭТr. Bunlardan can ФОХТmОsТ TürФ НТХТnО FКrsхКdan РОхmТşҲ ПКФКЭ TürФхОde вОnТ КnХКmХКr ФКгКnmış ЛТr ФОХТmОНТr. Gönül ФОХТmОsТ ВЮnЮsĶЮn şТТrХОrinde can ФОХТmОsТ ТХО ЛКгı ЛКğХКmХКrНК örЭüşmОФЭОНТr. Can ФОХТmОsТnТn ВЮnЮs EmrОĶНОФТ вКвРın ФЮХХКnımınК ФКrşıХıФ БIII. вüгвıХНКn önМОФТ mОЭТnХОrНО, söг РОХТmТ Dîvânu Lûgati’t-TürkĶЭО, UвРЮr sКСКsı mОЭТnХОrТnНО ЯО TürФ RЮnТФ СКrПХТ mОЭТnХОrНО ФЮХХКnımınК rКsЭХКnmКmışЭır. BЮ mОЭТnХОrНО can kelimesi yerine ФЮХХКnıХКn КsıХ ФОХТmО özĶНür: Özi ança kärgäk bolmış (KT D) ‘KОnНТsТ öвХОМО öХmüş (нгü ФОrРОФ НОnТХОn ЛТr ФЮşК Нönüşmüş)Ķ. BЮ ТХФ TürФ НТХХТ mОЭТnХОrНО ЛОНОnТn ТхТnНО ЯКr oХНЮğЮnК ЯО öХümХО bedenden ayrıХНığınК ТnКnıХКn ФКЯrКm öz ФОХТmОsТвХО КНХКnНırıХmışЭır. ВЮnЮs EmrОĶНО gönül kelimesi öz ФОХТmОsТnНОn НКСК sıФ olarak ve can ФОХТmОsТnО вКФın ЛТr КnХКmНК ФЮХХКnıХmışЭır. Can ve gönül ЛКгı ЛКğХКmХКrНК ЛТrЛТrТ вОrТnО РОхОЛТХmОФЭОНТr. ВЮnЮs EmrОĶНО sКНОМО МКn НОğТХ, РönüХ, КФıХ РТЛТ НТğОr soвЮЭ ФКЯrКmХКr НК * Doх. Dr. Ondokuz MКвıs оnТЯОrsТЭОsТ.  EsФТşОСТr қ0Қ3 TürФ DünвКsı KüХЭür BКşФОnЭТ AУКnsı ЮхКn вКrКЭıФХКr oХКrКФ МТsТmХОnТr. BЮnХКrın СТх НЮrmКФsıгın ФКnКЭ хırpışХКrı ЮхКrКФ AХХКСĶК ЮХКşmКФ ТхТnНТr, МОnnОЭО ЮХКşmКФ ТхТn НОğТХ. CОnnОЭ, mümТnТn ФЮş ЛТхТmТnНО ЛОЭТmХОnОn МКnХКrını вКФКХКmКФ ТхТn ЭЮгКФ oХКrКФ РörüХür CКn, РönüХ ОЯТnНОФТ ЭОn ТхТnНО вОr КХКn НosЭЭЮr (вКrКЭıМıНır) Âşığın МКnı İХсСТ oХНЮğЮ ТхТn сşıФ öХüm ФorФЮsЮ ЭКşımКг (ВD Қ). NЮrНКn oХКn МКn, ЛОНОnТn/ЭОnТn ТхТnНОФТ ЛТr yerdedir; вürОФХО Квnı ЛöХРОНО вОr КХır. CКnК НüşОn КЭОş вürОФ вКğını ОrТЭОЛТХТr GönüХ НО МКn НК КsıХ ЯКЭКnınНКn КвrıХКrКФ вЮФКrıНКn КşКğıвК НoğrЮ НüşОr CКn ЛТr ФЮşЭЮr CКn, РöЯНОвО ФonЮФЭЮr. BТr Рün ЛТr ФЮşЮn ФКПОsЭОn ЮхЮp РТЭmОsТ РТЛТ РöЯНОНОn хıФıp gidecektir HОm МКn СОm НО РönüХ ЛОНОnНО ЭЮЭsКФЭır BКЭı ЭopХЮmЮnЮn ЭКrТСТnНО ЛОХФТ Оn ОЭФТХТ ТФТХТФ ТФТ ПКrФХı onЭoХoУТФ ЯКrХıФ oХКn zihin ve bedenНТr. BЮ Квrım, Нış ЯОвК РОrхОФ НünвКnın Тх ЯОвК mОnЭКХ НünвКНКn КвrıХmКsını НКвКЭır. BКşФК ЛТr ТПКНОвХО mКННь ЯО mКННь oХmКвКnı ЛТrЛТrТnНОn Квırır. BЮ Квrım nesnОХХТФ ЯО öгnОХХТФ ФЮЭЮpХКrını вКrКЭmış ЯО ЛТr вКnıХsКmКвı ЛüвüЭmüşЭür: ‘BОnĶ, ‘ЛОnТm ЛОНОnТmĶНОn КвrıХКЛТХТrТm. RОnц DОsМКrЭОsĶТn (Қ5Ұ6-Қ) хoФ ЛТХТnОn ‘DüşünüвorЮm, o СКХНО ЯКrımĶ “GönХüm МКnım КФХım ЛТХТm sОnТn ТХО ФКrсr ОНОr PОrЯсг ЯЮrЮrХКr НОmЛОНОm ЮхЮЛКn НosЭК РТЭmОğО UхmКФ НКСТ ЭЮгКФ ТmТş mümТn МКnХКrın ЭЮЭmКğК.” (ВD Қ:қ, 4) İşЛЮ söгО HКФ ЭКnıФЭır ЛЮ МКn РöЯНОвО ФonЮФЭЮr BТr Рün (oХК) хıФК РТНО ФКПОsЭОn ФЮş ЮхmЮş РТЛТ” (ВD 3үү: Қ, қ) “DОrnОğТ НКğıЭКn РОХmТş МКn Ю РönüХ mКСЛûs oХmЮş” (ВD 4Қ4: 5)  TürФ DünвКsı BТХРОХОr ГТrЯОsТ: GönüХ SЮХЭКnХКrı BЮХЮşmКsı söгü ЛОНОn üгОrТnО гТСnТn КвrıМКХığını ЭОşЯТФ ОНОr. OnК РörО, öгОrФ ЛТr ЯКrХıФЭır. ВКpısКХМıХıФ sonrКsı ПОХsОПОМТ JКМqЮОs DОrrТНК, varlık ve düşünce veya madde ve ruhЮn РОХОnОФsОХ ФКrşıЭХığının ЛТr НОЯКmı oХКrКФ РösЭОrТХОnТ НО РösЭОrОnО РörО НКСК ТmЭТвКгХı Рörür. MКННь ЛТхТm, НКСК Кг mКННь oХКnК РörО НКТmК ТФТnМТХ ФonЮmНКНır. Yunus EmrОĶНО ТsО ТФТХТФ РönüХ/МКn ЯО РöЯНО üгОrТnО ФЮrЮХmЮşЭЮr. gönül ФОХТmОsТ вКХnıг ТnsКnХКr ТхТn ФЮХХКnıХКЛТХТr. İnsКnın ЛОНОnТnТn ЭКmКmınК НОğТХ, вКХnıг ЛТr pКrхКsınК ЯОrТХОn КННır ЯО ЛЮ pКrхК РörüХОЛТХОn ЛТr pКrхК НОğТХНТr. RЮС НК ЛöвХОНТr. RЮС ЯО Лeden bir ТФТХТФ вКrКЭır. BОНОn РörüХОЛТХОn, rЮС ТsО РörüХОmОвОn ТnsКnК СКs ЮnsЮrХКrНır. RЮС ЛОНОnТn ЛТr pКrхКsı mıНır? AsХınНК rЮС ЛЮ НünвКвК КТЭ ЛТr ЮnsЮr, ЛЮ НünвКnın ЛТr pКrхКsı oХКrКФ ЛТХО РörünmОг. BОНОn РОrхОФ, rЮСsК ЯКrsКвımsКХ ЛТr ЯКrХıФЭır. кünФü onХКr öЭОФТ НünвКвК КТЭЭТr. RЮС ТnsКnoğХЮnНК ЯКr oХКn НОğОrХОrТn ФКвnКğıНır. İФТХТ Квrım, ЛОНОn-zihin mi, beden-rЮС mЮНЮr? BТrТnМТ Квrım mКЭОrвКХ НünвКвХК, ТФТnМТsТ mКЭОrвКХ oХmКвКn НünвК ФüХЭürüвХО ТХРТХТНТr. ВЮnЮsĶЮn şТТrХОrТnНОФТ ЛОНОn-МКn ТФТХТğТ mКЭОryal olmayan НünвК ФüХЭürüвХО ТХРТХТНТr ЯО МКn хoğЮ гКmКn МТsТmХОnmТş ЯО ФТşТХОşЭТrТХmТşЭТr. OnК oФ ЛКЭКЛТХТr Yunus bu anlamda metaforlara sıФхК ЛКşЯЮrЮr BОНОn вКХnıгМК МКnın КХОЭТНТr TОn РОхТМТ, МКn ТsО öХümsüгНür CКn ЛТr НЮrЮm ТхТnО РТrНТğТnНО РönüХ НО ЛЮnНКn etkilenmektedir GОrОФ МКnın РОrОФsО РönХün Рöгü ЯКrНır. NОПsТnО СсФТm oХКmКвКn ФТşТnТn НО МКnı ЯКrНırҲ ПКФКЭ ЛЮ МКnın Рöгü вoФЭЮr MЮЭКsКЯЯıПın МКnı, ФonЮşmК ЯО НТnХОmО ЛОМОrТsТ oХmКвКn ЛТr ФТşТвТ anlama becerisine sahiptir HКФĶЭКn вКnК вürümОФ ТхТn МКnНК МОЯСОrТn oХmКsı, HКФФĶı ЛЮХКЛТХmОФ ТхТn МКn Рöгünü КхmКФ “DОrЯТş oФЮ ırКФ КЭКr СОв НТmОНОn МКnК ЛКЭКr” (YD 6) “CКn Рöгü onЮ РörНü НТХ onНКn СКЛОr ЯОrНТ CКn ТхТnНО oЭЮrmЮş РönХümü Arş ОвХОНТ BТr ФКНОС sЮnНЮ МКnК МКn ТхЭТ ФКnК ФКnК DoХЮ РОХНТ pОвmсnО МКnım sКrСoş ОвХОНТ EsrüФ oХНЮ МКnımıг Нür НöФОr ХТsсnımıг OХ кКХКЛĶımın КşФı ЛОnТ НОrЯТş ОвХОНТ” (ВD ) “CКn ЛТr ЮХЮ ФТmsОНТr ЛОНОn onЮn сХОЭТНТr HОr nО ХoФmК вОr ТsОn ЛОНОnТn ФЮЯЯОЭТНТr.” (ВD Қ) “TОn ПсnьНТr МКn öХmОг хün РТЭНТ РОrТ РОХmОг нХür ТsО ЭОn öХür МКnХКr öХОsТ НОğТХ” (ВD Қ5ү: қ) “Eв всrОnХОr КвНımКгКm МКnım nОвО НКХНığını “CКnım ЛТr Рöгsüг МКn ТНТ ТхТ НoХЮ sОn ЛОn ТНТ” (ВD 3ҰҰ: қ) “DТХsТгХОr СКЛОrТn ФЮХКФsıг НТnХОвОsТ DТХsТг ФЮХКФsıг söгün МКn РОrОФ КnХКвКsı” (ВD 3үқ: Қ) “CКnНК РОЯСОr ЯКr ТsО HКФĶНКn вКnК вürünНü” (ВD 3ү3: 5) “CКn Рöгünü КхЭın ТsО СКФьФКЭ ЛЮХКsın HКФĶı” (YD 1)  EsФТşОСТr қ0Қ3 TürФ DünвКsı KüХЭür BКşФОnЭТ AУКnsı РОrОФХТНТr. KЮrКnĶНК НК kalp gözü РОхОr. Kalp ФОХТmОsТ “sКНОМО ЛТr ЯüМЮЭ orРКnı oХКrКФ НОğТХ, Квnı гКmКnНК ЛЮ МТsmсnь mОrФОгТn rЮСЮn mОrФОгТnО РОхТЭ ЯОrmОsТ ЯО rЮСЮn НК RЮС ТsТmХТ НКСК вüФsОФ ЛТr “ФКХЛО” КхıХmКsı КnХКmınНК ФЮХХКnıХmКФЭКНır” (LТnРs ҚҰү6: 55). TürФ dilinde gönül ve yürek kelimeleri de kalp вОrТnО ФЮХХКnıХКЛТХОn kelimelerdir. Gönül ФОХТmОsТ вОrТnО ВКФЮЭхКНК yürek (>sürОб) ФОХТmОsТnТn ФЮХХКnıХmКsı kalp ve yürek kelimelerinin de can ve gönül ФОХТmОХОrТвХО Квnı ФКЯrКm КХКnınНК вОr КХНıФХКrını РösЭОrmОФЭОНТr. CКn вОnТХОnОЛТХТr. BЮnЮn şКrЭı РönüХХО AХХКСĶın ЛТrХОşmОsТНТr. нХümsüгХüФ вКХnıг ЛЮnХКr ТхТn РОхОrХТНТr HОrФОsТn МКnı sonsЮгК ФКНКr НТrТ ФКХmКвКМКФЭır. CКnın НТrТ ФКХmКsı вКrКЭıМıвı sОЯmО ФoşЮХЮnК ЛКğХКnmışЭır ВКrКЭıМıвı sОЯОn ФТşТnТn МКnı pКrХКФЭır. BЮnК ФКrşıХıФ КşФı oХmКвКn РönüХХОr ЯьrсnОНТr Can, mutlu olabilir veya onЮn ТхТnНО, mОМКгь КnХКmНК, КЭОş вКnКЛТХТr HОm МКn СОm НО РönüХ hayran kalabilir Can da gönüХ НО ЯОrТХТr ЯО вОnТНОn КХınır GönüХ ЛüвüФ ЛТr НОnТгНТr. OrКвК AХХКС КşФının КЭОşТ НüşЭüğünНО ФКвnКr ЯО buradan marifetler biter AХХКС КşФı ЮğrЮnК МКn, sКхЮ oХКrКФ НКğıЭıХКЛТХТr. CКn, AХХКС вoХЮnК ЭОrФ ОНТХОЛТХТr Bu can verilerek bin МКn КХınКЛТХТr CКn ЛТrНОn ПКгХКНır ve artabilir.” (ВD 7: 6) “HОr ФТ ЛЮ НünвКНКn РОхОr КşФ ФКНОСТn НoХЮ ТхОr AşФК МКnın sКхЮ sКхКr НosЭ РüХünü НОrОn ФТşТ CКn nО ТmТş НosЭ вoХЮnК сşıФ onЮ ЭОrФОЭmОвО  TürФ DünвКsı BТХРОХОr ГТrЯОsТ: GönüХ SЮХЭКnХКrı BЮХЮşmКsı МКn вКrКЭıМıНКn ЛТr pКrхКНır. İnsКnın ЯКrХığı НoğЮmХК ЛКşХКmКг, МКn ОгОХНОn ЛОrТ ЯКrНır. İnsКnın КsХı МКnНır. O НК ЛЮ НünвКНКn ЛТr Рün ЮхЮp НosЭ ТХТnО РТНОМОФЭТr. GТНТХОМОФ oХКn ЛЮ вОr вЮФКrıНК вОr КХır. Can вКrКЭıМıвК ТКНО ОНТХОЛТХТr. БIII. вüгвıХ önМОsТ TürФ НТХХТ mОЭТnХОrНО can kelimesi yer almazken can ФОХТmОsТвХО ЛТrхoФ ЛКğХКmНК örЭüşОn ЯО TürФхОnТn ФОnНТ mКХı oХКn gönül ФОХТmОsТ TürФ RЮnТФ СКrПХТ mОЭТnХОrНОn ЛОrТ tespit edilebilmektedir: közdä y(a)ş k(ä)ls(ä)r tida köŋ(ü)ltä sıg(ı)t k(ä)ls(ä)r y(a)nt(u)ru s(a)k(ı)nt(ı)m. (KT K ҚҚ) ‘GöгХОrТmНОn вКş РОХsО (РОХНТğТnНО, РОХТnМО) ОnРОХ oХКrКФ, РönüХНОn ПОrвКЭ РОХsО (РОХНТğТnНО, РОХТnМО) РОrТ хОЯТrОrОФ вКs ЭЮЭЭЮm.Ķ BЮrКНКn GнNоL İкİNDEN FERВAT GELEN ВERDİR mОЭКПorЮnК ЮХКşıХКЛТХТr. Köŋültäki sabimin (KT KҚқ, BK K Қ4) ‘GönüХНОФТ söгümüĶ örnОğТnНО НО вТnО РönüХ, söгün ЛЮХЮnНЮğЮ вОr oХКrКФ orЭКвК хıФmКФЭКНır. HОr ТФТ ФЮХХКnımНК НК köŋül somЮЭХКşЭırıХmışЭırҲ ТnsКnın ЛОНОnТnТn ТхТnНО bulunan bir yeri ifade etmektedir. Köŋül ФОХТmОsТnТn РОхЭТğТ köŋlünçä otuz ‘РönХünМО sОЯФОЭĶ (TonвЮФЮФ Қ. ЭКş GҚ5) ЯО könlünçe ay ‘РönХünО РörО söвХОĶ (TonвЮФЮФ Қ. ЭКş K3қ) ТПКНОХОrТnНО köŋül ‘ТnsКnın КrгЮsЮĶ oХКrКФ КхıФХКnКЛТХТr ФТ ЛЮrКНК ArКpхК nОПs ФОХТmОsТnО вКФХКşır. NОПs ‘rЮС, МКn, СКвКЭĶ КnХКmХКrınК НК РОХОn ЛТr ФОХТmОНТr (DОЯОХХТoğХЮ ҚҰүү: Ұ7Ұ). БIV. вüгвıХНК HКrОгm TürФхОsТвХО вКгıХmış sКЭır КХЭı KЮrĶКn хОЯТrТsТnНО НО öz kelimesi nefs kelimesiyle ФКrşıХКnКЛТХОМОФ ЛТхТmНО ФЮХХКnıХmışЭır. MЮsК СКЭК вКpКn ФКЯmТnО şЮ şОФТХНО sОsХenir: Qaytıng yaratġanıngız tapa, öldürüng özleringizni (SКğoХ ҚҰҰ5: 7, үК: ) “ВКrКЭıМınıгК НoğrЮ Нönün, nОПsТnТгТ öХНürün.” Köŋül ФОХТmОsТ, EsФТ UвРЮr TürФхОsТ SöгХüğüĶnНО ‘РönüХ, ФКХp, ПТФТr, ТsЭОФ, ЭОПОФФür, КrгЮ, üХФüĶ (CКПОroğХЮ ҚҰ6ү: ҚҚ5) anlamlarıвХК вОr КХmКФЭКНır. HırТsЭТвКn UвРЮr mОЭТnХОrТnНО ‘гТСТn, НüşünМОĶ oХКrКФ ФКrşıХКnmışЭır: keê köŋül tegürüp ‘ТвТ РönüХ НОğНТrТpĶ (U I 6, ı). BЮНТsЭ UвРЮr mОЭТnХОrТnНОn İyi ve Kötü Prens ÖyküsüĶnНО НО TonвЮФЮФĶЭКФТ РТЛТ ТnsКnın КrгЮsЮ oХКrКФ ФКrşıХКnКЛТХТr: köŋülçä BЮ МКn ТХО ЛТn МКn КХır МКnın HКФĶК ЯОrОn ФТşТ CКnını şüФrсnО ЯОrО вüгün КвКФХКrК sürО” (ВD Қ-3) “FОНК ОвХО вüг ЛТn МКnı onНКn ЛЮХКsın SüЛСсnĶı” (ВD 40қ: 7) “SКЛr ТХО ЛОnТm ТşТm nТМО ЯКrısКr ЛКşК ŞoХ НosЭЮmЮn nüЯКСЭı МКnımК МКn ЛırКФЭı ВЮnЮs sОЯОr НosЭЮnЮ МКnınНКn onЮn ТхТn KТşТ nОвТ sОЯОrsО МКnın onК ЮвКФЭı” (ВD 4, 6)  EsФТşОСТr қ0Қ3 TürФ DünвКsı KüХЭür BКşФОnЭТ AУКnsı bėrdi ‘РönХünО РörО ЯОrНТĶ (PP VII: Қ). köŋülüg berzün köŋlin bertmäŋlär (PP VIII: ) ‘(OğХЮnЮn) КrгЮsЮnЮ вОrТnО РОЭТrsТn. OnЮn РönХünü ФırmКвın!Ķ BКгı örnОФХОrНО ТsО, КrгЮНКn гТвКНО КrгЮnЮn вОrХОşЭТğТ, хОşТЭХТ НЮвРЮ ЯО НüşünМОХОrХО НoХЮ ЛТr вОr КnХКmı ЯКrНır: köŋültäki küsüşin qanturġalı (PP XIV: ) “GönХünНОФТ КrгЮХКrını НoвЮrmКвı”, ulug ögrünçülüg köŋlin poşı bermäk asgı nomladı (PP XLVI: ) “BüвüФ sОЯТnхХОrХО НoХЮ ЛТr РönüХХО/ФКХpХО sКНКФК ЯОrmОnТn вКrКrХКrını ЯККг ОЭЭТ.”, köŋliŋä yäk saqınçı kirdi (PP LVI: 4- 5) “GönХünО/ФКХЛТnО şОвЭКnТ ЛТr НüşünМО РТrНТ.” Son ТФТ örnОФЭО gönül kelimesi kalp ФОХТmОsТвХО örЭüşmОФЭОНТr. köŋli yerinti (PP LXVIII: 5) “GönХü/вürОğТ ЛЮrФЮХНЮ.” örnОğТnНО ТsО, yürek ФОХТmОsТвХО örЭüşür. GОrОФ TürФ RЮnТФ СКrПХТ metinlerde gerekse Budist Uygur metinlerinde gönül ФОХТmОsТ вОr mОЭКПorЮ oХКrКФ ФКrşımıгК хıФmКФЭКНır: yavlak sakınç köŋülintä yaşuru “GönХünНО ФöЭü НüşünМО saklayarak” (U II 23, ). GнNоL KнTо DоŞоNCENIN SAKLANDIĞI YERDIR. Sivil Uygur metinlerinde köŋülüŋtä nägü iş kılayın tėsär “GönХünНО nО Тş вКpКвım НОsО” (TT VII қү, 3) МümХОМТğТnНО “zihin” КnХКmı РОхОrХТНТr. Köŋül ФОХТmОsТnО DLTĶНО (I, 6Ұ, үҰ, Қ5қ, ҚҰ) “РönüХ, ФКХp, вürОФҲ КnХКвış” КnХКmХКrıвХК вОr ЯОrТХmТşЭТr. DLTĶНО köŋüllänmäk kelimesinin anХКmХКrınНКn ЛТrТ НО ‘хoМЮğЮn НüşünmОsТ ЯО КnХКmКsıĶНır (III, 40ү). KЮmКn LОСхОsТ SöгХüğüĶnНО köŋgül ‘Қ. РönüХ, ФКХpҲ қ. КФıХ, ЛТХТnх, rЮСҲ 3. mТгКх, СЮв, НüşünМО, nТвОЭҲ 4. ОğТХТm, гОЯФĶ КnХКmХКrıвХК вОr КХmışЭır (GrönЛОМС ҚҰҰқ: ҚҚү). GОх НönОm BЮНТsЭ Uygur metinlerinden Üç İtigsizlerĶНО köŋül kelimesi, genellikle köŋgülte veya köŋgülteki örnОФХОrТnНОФТ РТЛТ GнNоL BİR ВERDİR mОЭКПorЮвХК вОr КХır. ВТnО ЛТr вОrНО РОхОn köŋgül biliginde ТЛКrОsТ ЛКşФКХКrının РönХünü ЛТХОn, ЛКşФКХКrının РönХünü ФКЯrКвКЛТХОn, РönüХ şЮЮrЮ КnХКmХКrınНК ФКrşımıгК хıФКr KЮrКnĶın RвХКnНs nüsСКsınНК gönül ФОХТmОsТ ArКpхК kalb ФОХТmОsТ вОrТnО ФЮХХКnıХmışЭır. FКФКЭ, kalp ФОХТmОsТnТn ЛЮРünФü “GönüХ ЯО РönüХНОФТ НСКrmКХКr ФОsТn oХКrКФ НörЭ вКrНımМı –sОЛОp ЯКsıЭКsı ТХО НoğКr. ВКrНımМı-sОЛОЛТ ОФsТФ ТsО, НoğmКг. OЛУОsТ, ОğОr РörünОn ЯКФТЭЭО oХЮrsК, Нüг-КrКsıг вКrНımМı- sebebi eksik olur. ObУОsТ, ОğОr РОхmТş гКmКnНК oХЮrsК, НЮвЮ oЛУОsТ КНХı вКrНımМı-sebebi eksik oХЮr. BЮ Нüг-КrКsıг вКrНımМı-sОЛОp ОФsТФ oХmКФ ТХО, ЛöвХОМО ЛТХmОНОn sönmО ЛЮХЮnЮrBЮrКНК КЛСТpr вКĶsını söвХОвОХТm: “ŞöвХО ФТ, ЛТr КnНК Рöг orРКnı ЯО şЮЮr ЛТr РöФ rОnРТ münСКsırКn КХРıХКНığı ЯКФТЭЭО, ЛЮ КnНКФТ РönüХ şЮЮrЮnНК ЛКşФКХКrının РönХünü ЛТХОn ТНrсФТ СсsıХ ОНОrОФ, ЛЮ КnНКФТ ЛКşФКХКrının РönХünü ЮвРЮn ЛТr şОФТХНО ФКЯrКmКğК НОğТmХТ ТsО, РönüХ şЮЮrЮ Рöг ТХО o РöФ rОnРТ СırsХКnmış-ФКЯrКmış oХНЮğЮ ТхТn, ФКrşıХığı ЛЮХЮnmКНığınНКn ЛЮ КnНКФТ ЛКşФКХКrının РönХünü ЛТХОn НrсФТ НoğЮrЮp” (BКrЮЭМЮ ҚҰҰү: ү7).  TürФ DünвКsı BТХРОХОr ГТrЯОsТ: GönüХ SЮХЭКnХКrı BЮХЮşmКsı ‘Göğüs ЛoşХЮğЮnНК вОr КХКn orРКnĶ ЭОmОХ ЯО ‘sОЯРТ, НЮвРЮ, СТsĶ mОМКгь КnХКmХКrınК ФКrşıХıФ gönül ТnsКnın КnХКmКsı ТхТn ЛТr КrКх oХКrКФ sЮnЮХmЮşЭЮr: olarqa köŋüllär, uqmazlar anıng birlä (28/52a: 3). Yine, РönüХ ЛТr вОr mОЭКПorЮ oХКrКФ РörüХmОФЭОНТr: ol Tangrı bilür ol kim köŋgülläringiz içindä ( 51). Clauson köŋül ФОХТmОsТnТ ‘гТСТnĶ ЯО гТСnТn ürОЭТmТ oХКn ‘НüşünМОĶ ТХО ФКrşıХКmışҲ ЛЮ soвЮЭ КnХКmХКr вКnı sırК ПТгТФsОХ ЛТr ‘ФКХpĶ КnХКmını НК ОФХОmТşЭТr (ҚҰ7қ: 73Қ). köŋül ФОХТmОsТ RКНХoПП söгХüğünНО ( II: ) Hudāni köŋnidä yekin tutup! (TКr.) örnОğТnНО РörüХНüğü РТЛТ вТnО ЛТr вОr mОЭКПorЮ oХКrКФ orЭКвК хıФКr. ВОnТ UвРЮr TürФхОsТ РТЛТ ЛКгı хКğНКş TürФ ХОСхОХОrТ НışınНК can kelimesine (Kurban 57) pek rastlanmaz. Gönül kelimesi ise, хКğНКş TürФ ХОСхОХОrТnТn СОmОn СОmОn ЭКmКmınНК ФЮХХКnıХmКФЭКНır. AХЭКв TürФхОsТ SöгХüğüĶnНО köŋül ismi yer almazken köŋül- fiili ‘НЮвРЮХКnmКФĶ КnХКmıвХК вОr КХır: cüregi köŋildi ‘ФКХЛТ вЮmЮşКНıĶҲ köŋülip uk- ‘НЮвРЮХКnКrКФ НТnХОmОФĶ (Gürsoв-NКsФКХТ ЯО DЮrКnХı ҚҰҰҰ: Қққ). TОХОüЭ Ağгı SöгХüğüĶnНО НО köŋül- ‘НЮвРЮХКnmКФĶ КnХКmıвХК вОr КХmışЭır (RвЮmТnК-SırФКşОЯК ЯО KЮхТРКşОЯК қ 64). KırРıг SöгХüğüĶnНО köŋül ‘РönüХ, ФКХp, КrгЮ, mЮСКЛЛОЭ, НТФФКЭ, rЮСь СКХОЭ, ФОвТП, mКnОЯТвКЭĶ (ВЮНКСТn ҚҰҰү: ) КnХКmХКrıвХК вОr КХır. SКСК TürФхОsТ SöгХüğüĶnНО TürФТвО TürФхОsТnНОФТ gönül kelimesi ‘НЮЮСК ЯО sürОбĶ ФОХТmОХОrТвХО ФКrşıХКnmışЭır (VКsТХТОЯ ҚҰҰ5: ҰҰ). Bunlardan sürex TürФТвО TürФхОsТnНОФТ yürek kelimesinin #y > # s ve Ф > С sОs НОğТşТmХОrТ sonЮМЮ КХmış oХНЮğЮ ЛТхТmНОn ЛКşФК ЛТr şОв НОğТХНТr. ВОnТ UвРЮr TürФхОsТ SöгХüğüĶnНО köŋül ‘РönüХ, nТвОЭ, ФКХp, arzu, istek, akıХĶ КnХКmХКrıвХК вОr КХır (KЮrЛКn ҚҰҰ5: қ). GörüХНüğü РТЛТ хКğНКş TürФ ХОСхОХОrТnНО gönül, duygu ve НüşünМОХОrХО вКФınНКn ТХТşФТХТ ЛТr ФОХТmО oХКrКФ ФКrşımıгК хıФmКФЭКНır. EЭТmoХoУТФ söгХüФХОrНО gönül (ҳФöŋüХ) ФОХТmОsТnТn ТгКСı вКpıХmКmışЭır. KОХТmО, ЛОНОnТn ТхТnНО ЛТr вОr ЭЮЭКnҲ ПКФКЭ ЛОНОnНОn КвrıХıp вЮФКrıвК НoğrЮ СКrОФОЭ ОНОЛТХОn ЛТr ФКЯrКmı ФКrşıХКНığınНКn kö- ‘вüФsОХmОФĶ ПТТХТnНОn ЭürОmТş oХКЛТХТr. Gönül ФОХТmОsТ, ВЮnЮsĶЮn şТТrХОrТnНО НО sıФ sıФ вОr mОЭКПorЮ oХКrКФ РörüХürҲ gönül evi (YD 2), gönül yıkmak (YD 1: 8), vîrâne gönül (YD) gibi; can ФОХТmОsТnТn ЛЮ ЭКrг ФЮХХКnımı sОвrОФЭТr GönüХ ФТmТ гКmКn mКННОХОşЭТrТХТr. GönüХ pКsХКnКЛТХТr (ВD қ4: қ, 5Ҳ қҰ: қ). BЮ pКsı РТНОrmОФ ТхТn ФТşТnТn ФТn ЯО ФТЛrТ ЛırКФmКsı РОrОФТr. DОРmОХОr НosЭЮ sОЯОmОг НosЭЮn sОЯРТsТ МКnНКНır (ВD қ).  EsФТşОСТr қ0Қ3 TürФ DünвКsı KüХЭür BКşФОnЭТ AУКnsı ВЮnЮs EmrОĶНО can kelimОsТвХО sıФı sıФıвК ТХТşФТХТ oХКn ЛТr НТğОr ФОХТmО oХКn ömür OsmКnХıМК SöгХüФĶЭО (ҳ ArКpхК ömr) ‘вКşКmК, вКşКвış, СКвКЭĶ КnХКmХКrıвХК вОr КХmışЭır (DОЯОХТoğХЮ ҚҰүү: Қ0Қү). нmür гКmКn sürОМТ ТхОrТsТnНО НОЯКm ОНТp sonrК РОхТrТХТr. ArФКsınНКn МКn НОnТХОn ФЮş РОХНТğТ HКгrОЭО ЮхКrКФ РОrТ НönОr нmür РОХТp РОхТМТНТr нmür, МКnın ТхТnНОФТ МКnНır. нmür НО МКn РТЛТ МТsТmХОnОЛТХТrҲ ФКpıНКn ФКхКЛТХТr, РöхРünМü РТЛТ РöхОЛТХТr, öХüm şКrКЛını ТхОЛТХТr SonЮх oХКrКФҲ gönül, can, öz, kalp, yürek, ruh ve ömür Квnı kavrКm КХКnı ТхТnНО вОr КХКn ФОХТmОХОrНТr. İsХсm НТnТnТn TürФХОr КrКsınНК вКвıХmКsınНКn sonrК НТХТmТгО РТrmТş oХКn ruh, can, kalp, ömür kelimeleri eski TürФхОĶНОФТ sırКsıвХК öz, gönül, yürek, yaşam ФОХТmОХОrТnТn mЮКНТХТ РТЛТ РörüХmОФХО ЛТrХТФЭО ЛЮ ФОХТmОХОr ФüхüФ КnХКm ПКrФХıХıФХКrı ЭКşırХКr. ВЮnЮs EmrОĶНО ruh ve kalp kelimeleri yerine can ve gönül ФОХТmОХОrТnТn ФЮХХКnım sıФХıФХКrı РöгО хКrpКr. HОr iki kelimenin de ruh ve kalp вОrТnО ФЮХХКnımХКrı oХmКФХК ЯО ЛТrхoФ ЛКğХКmНК ЛТrЛТrТ вОrТnО РОхОЛТХmОФХО ЛТrХТФЭО ЛЮ ФОХТmОХОrТn ЭКm Оş КnmКХı ФОХТmОХОr oХНЮğЮ söвХОnОmОг. Aвnı ФКЯrКm КХКnı ТхТnНО вОr alan bu kelimelerden gönül sıФХıФХК РöЯНО ТхТnНО ЯО РöЯНОНОn КвrıХКЛТХОn ЛТr вОr oХКrКФ ФКrşımıгК хıФКr. Can НК РöЯНОnТn ТхТnНОНТrҲ ПКФКЭ вОr mОЭКПorЮ oХКrКФ ФЮХХКnımı НКСК sОвrОФЭТr. GöЯНОвХО ЛКğı НКСК РОЯşОФЭТrҲ РöЯНОНОn НКСК хКЛЮФ КвrıХКЛТХТr. Ömür ТsО, МКnın РöЯНОНО ФКХış sürОМТnТ КnХКЭКn ЛТr ФОХТmОНТr. İsХсm хОЯrОsТnНО вКгКn ВЮnЮsĶЮn ФКЯrКm НünвКsı üгОrТnНО ОsФТ TürФ ТnКnх sТsЭОmТnТn ОЭФТsТ oХНЮğЮ söвХОnОЛТХТr. Sürdüm ömrümü geçirdim canım hazrete uçurdum (YD 2) Geldi geçti ömrüm benim şol yel esip geçmiş gibi Hele bana şöyle (gele) şol göz açıp yummuş gibi “Çün beni koyup gidesin varıp sinleye giresin Onda gelip söyleyesin âh nideyim ömrüm seni Miskîn Yunus gidisersin acep sefer edisersin Hasret ile kalısarsın âh nideyim ömrüm seni (YD 6, 8) Benim varım hep sen idin canım içinde can idin Hem sen bana sultân idin âh nideyim ömrüm seni Bari kapıdan kaçmasın göçgüncü gibi göçmesen Ölüm şarâbın içmesen âh nideyim ömrüm seni Birgün ola sensiz kalam kurda kuşa öğün olam Çürüyüben toprak olam âh nideyim ömrüm seni (YD 2, 5, 6)  TürФ DünвКsı BТХРОХОr ГТrЯОsТ: GönüХ SЮХЭКnХКrı BЮХЮşmКsı Kaynakça Anadol, Cemal (), Gönüller Sultanı Yûnus Emre, İsЭКnЛЮХ: KКmОr ВКвınХКrı. Barutcu-нгönНОr, F. SОmК(ҚҰҰү), Üç İtigsizler (GТrТş-Metin- TОrМümО-Notlar-İnНОФs-XXX Levha), TDKY, Ankara. CКПОroğХЮ, A., (ҚҰ6ү), Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, TDKY, Edb. Fak. MКЭЛККsı, İsЭКnЛЮХ. Clauson, S.G., (), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth- Century Turkish, Oxford at The Clarendon Press. Chittick, William (), Tasavvuf, (хОЯТrОn: TЮrКn Koх), İsЭКnЛЮХ: İг ВКвınМıХıФ. CЮmЛЮr, MüУРсn (ҚҰ5Ұ), Yûnus Emre’nin Gönlü, Ankara. кКХıФ, EЭОm (ҚҰҰҚ), “ВûnЮs EmrО ЯО GönüХ”, Milli Kültür, SКвı ү0, Ocak , s. кОХТФ, о., (ҚҰҰ7), “AХЭКв TürФхОsТ ТХО üх mОЭТn (TЮЛК-кКХФКnНЮЮ- Altay), TDAY-Belleten, , Ankara, s. DОЯОХХТoğХЮ, FОrТЭ, (ҚҰүү). Osmanlıca - Türkçe Ansiklopedik Lûgat, AnФКrК: AвНın KТЭКЛОЯТ. Eckmann, J. (), Middle Turkic Glosses of the Rylands Interlinear Koran Translation, AФКНцmТКТ KТКНя, BЮНКpОsЭ. EspцronnТОr, MКrвЭК (қ) “MКФrТгь ЯО İЛn İвсsĶın TКnıФХıФХКrı ArКМıХığıвХК MОmХЮФ TКrКПınК BТr BКФış”, Osmanlılar ve Ölüm - Süreklilikler ve Değişimler ТхТnНО (ВКвınК HКгırХКвКn: GТХХОs VОТnsЭОТn, хОЯТrОn: EХс GünЭОФТn), İsЭКnЛЮХ: İХОЭТşТm ВКвınХКrı, s. GrönЛОМС, K. (ҚҰҰқ), Kuman Lehçesi Sözlüğü codex cumanicus’un Türkçe Sözlük Dizini (хОЯТrОn: KОmКХ AвЭКх), AnФКrК: TDKВ. Gürsoв-NКsФКХТ, EmТnО ЯО MЮЯКППКФ DЮrКnХı (ҚҰҰҰ), Altayca-Türkçe Sözlük, Ankara: TDKY. Hamilton, J.R., (), İyi ve Kötü Prens Öyküsü, (TürФхО хОЯТrТ: VОНКЭ KöФОn), TDKВ, Ankara. KКpХКn, MОСmОЭ (ҚҰҰҚ), “ВûnЮs EmrОĶвО РörО гКmКn-hayat ve ЯКroХЮşЮn mсnКsı”, Yûnus Emre ile İlgili Makalelerden  EsФТşОСТr қ0Қ3 TürФ DünвКsı KüХЭür BКşФОnЭТ AУКnsı Seçmeler (СКгırХКвКnХКr: HüsОвТn нгЛКв, MЮsЭКПК TКЭхı), Ankara: KBY, s. KКşРКrХı MКСmЮЭ, Divanü Lûgat-it-Türk Cilt I-II, Cilt III- IV (кОЯТrОn: BОsТm Atalay), TDKY, Ankara. Kaya, Korhan (), Sanskrit-Türkçe Sözlük, AnФКrК: İmРО KТЭКЛОЯТ. KЮrЛКn, İФХТХ (ҚҰҰ5), Yeni Uygur Türkçesi Sözlüğü, Ankara: TDKY. Lings, Martin (), Tasavvuf Nedir, İsЭКnЛЮХ: AФКЛО ВКвınХКrı. OrФЮn, HüsОвТn NКmıФ, (ҚҰҰ4), Eski Türk Yazıtları, TDKY, Ankara. нРОХ, BКСОННТn (қ00Қ), Türk Mitolojisi I, İsЭКnЛЮХ: MEBВ. Radloff, W., (), (), Versuch Eines Wörterbuches der Türk- Dialecte (OpıЭ SХoЯКrвК TвЮrФsФТбĶ NКrĶхıв), IV CТХЭ, MoЮЭon КnН Co Ķs- Gravenhage. Roux, Jean-Paul (), Türklerin ve Moğolların Eski Dini (хОЯТrОn: AвФЮЭ KКгКnМıРТХ), İsЭКnЛЮХ: İşКrОЭ ВКвınХКrı. RöСrЛorn, K., (), Die Alttürkische Xuanzang-Biographie, Kapitel VIII, Harrassowitz Verlag-Wiesbaden. Ryumina-SırФКşОЯК, L.T. ЯО N.A. KЮхТРКşОЯК (қ) Teleüt Ağzı Sözlüğü хОЯТrОnХОr: ŞüФrü HКХûФ AФКХın, CКşЭОРТn TЮrРЮnЛКвОЯ), AnФКrК: TDKВ. SКğoХ, GüХНОn, (ҚҰҰ), An Inter-Linear Translation of the Qur'an into Khwarazm Turkish, İntroduction, Text, Glossary and Facsimile, Published at The Department of Near Eastern Languages and Civilizations, Harvard University, Part I , Part II TКЭхı, MЮsЭКПК, (ҚҰҰҚ), Yunus Emre Divanı, AФхКğ ВКвınХКrı, AnФКrК. TОФТn, TКХсЭ (), Orhon Yazıtları, TDKY, Ankara. , (), Tunyukuk Yazıtı, TürФ DТХТ ArКşЭırmКХКrı DТгТsi-5, Simurg, Ankara. Türkçe Sözlük (ҚҰүү), AnФКrК: TürФ DТХ KЮrЮmЮ ВКвınХКrı. Vasiliev, Yuriy (), Türkçe-Sahaca (Yakutça) Sözlük, Ankara: TDKY. VКЭТn, NТМoХКs ЯО GТХХОs VОТnsЭОТn (қК) “II. MОСmОНĶТn нХümü (Қ4үҚ)” Osmanlılar ve Ölüm - Süreklilikler ve Değişimler ТхТnНО (ВКвınК HКгırХКвКn: GТХХОs VОТnsЭОТn, хОЯТrОn: EХс GünЭОФТn), İsЭКnЛЮХ: İХОЭТşТm ВКвınХКrı, s. ққ (қЛ) “II. MОСmОНĶНОn I. AСmОНĶО OsmКnХı PКНТşКСХКrının CОnКгО TörОnХОrТ (Қ4үҚ), Osmanlılar ve Ölüm -  TürФ DünвКsı BТХРОХОr ГТrЯОsТ: GönüХ SЮХЭКnХКrı BЮХЮşmКsı Süreklilikler ve Değişimler ТхТnНО (ВКвınК HКгırХКвКn: GТХХОs VОТnsЭОТn, хОЯТrОn: EХс GünЭОФТn), İsЭКnЛЮХ: İХОЭТşТm ВКвınХКrı, s. Wright, Leoline L (), Reincarnation: A Lost Chord in Modern Thought, Theosophical University Press Online Edition. ВıХmКг, MЮКmmОr (ҚҰҰҚ), “ВûnЮs EmrОĶНО РönüХ”, Milli Kültür, SКвı 80, Ocak , s. Yudahin, K.K. (). Kırgız Sözlüğü Cilt: I (A-J), Cilt II (K-Z), TürФхОвО хОЯТrОn: AЛНЮХХКС TКвmКs, AnФКrК: TDKВ. ГКrМonО, TСТОrrв (қ) “TКsКЯЯЮПЭК нХüm DОnОвТmТ ЯО нХümО HКгırlanma - TürФТвО NКФşТЛОnНьХОrТ нrnОğТ”, Osmanlılar ve Ölüm - Süreklilikler ve Değişimler ТхТnНО (ВКвınК HКгırХКвКn: GТХХОs VОТnsЭОТn, хОЯТrОn: EХс GünЭОФТn), İsЭКnЛЮХ: İХОЭТşТm ВКвınХКrı, s. Қ