ZARFLAR
A. Görev ve Anlam Bakımından Zarflar
1. Durum Zarfları
a. Niteleme Zarfları
b. Kesinlik Zarfları
c. Yineleme Zarfları
d. Olasılık Zarfları
e. Yaklaşıklık Zarfları
f. Üleştirme Zarfları
g. Sınırlama Zarfları
2. Zaman Zarfları
3. Yön Zarfları
4. Miktar Zarfları
5. Soru Zarfları
6. Gösterme Zarfı
B. Zarflarda Pekiştirme
C. Yapı Bakımından Zarflar
1. Basit Zarflar
2. Türemiş Zarflar
3. Birleşik Zarflar
4. Öbekleşmiş Zarflar
ZARFLAR
Fiillerin, fiilimsilerin, sıfatların ya da kendi türünden olan kelimelerin anlamlarını türlü yönlerden (yer-yön, zaman, durum, miktar, soru) etkileyen; onları belirten, dereceleyen sözcüklere zarf denir.
Zarfların Özellikleri:
Örnekler
A. Görev ve Anlam Bakımından Zarflar
1. Durum Zarfları
Hâl ve tavır ifade eden zarflardır.
Özellikleri ve Örnekler:
Eylemin nasıl yapıldığını ve ne durumda olduğunu; kimi zaman da zarfların durumunu gösterir. Bu zarflar da kendi içinde sınıflandırılabilir:
a. Niteleme Zarfları
Fiile nasıl sorusu sorularak bu zarflar bulunabilir.
Niteleme sıfatlarının çoğu niteleme zarfı olarak kullanılabilir.
-CE eşitlik eki ve -lE vasıta hâl eki almış kelimeler durum zarfı olarak kullanılabilir:
Bağ-fiiller (zarf-fiil), deyimler, yansımalar, ikilemeler de niteleme zarfı olarak kullanılırlar:
İsimler de niteleme zarfı olarak kullanılabilir:
b. Kesinlik Zarfları
elbet, elbette, asla, mutlaka, hiç mi hiç, ne olursa olsun, kuşkusuz, hiç kuşkusuz
c. Yineleme Zarfları
d. Olasılık Zarfları
bakarsın, belki, ola ki, sanıyorum.
e. Yaklaşıklık Zarfları
aşağı yukarı, şöyle böyle, hemen hemen
f. Üleştirme Zarfları
g. Sınırlama Zarfları
2. Zaman Zarfları
Fiillerin anlamını zaman yönünden tamamlayan zarflardır.
Zaman Zarfları Özellikleri ve Örnekler
Başlıca zaman zarfları şunlardır:
dün, bugün, yarın, şimdi, gece, gündüz, güpegündüz, gündüz gözüne, cuma günü, haftaya, önceki gün, akşam, sabah, akşamleyin, sabahleyin, az önce, geç, iki gün, iki saat, on dakika, iki günde, iki saatte, uzun süre, uzun zaman, biz gelmeden, demin, henüz, hâlâ, daha, gene, yine, artık, sonra, evvelâ, daima, hep, henüz, hemen, geceleri, sabahları, önceden, ayda bir, buraya gelmeden, anlatırken, yaşarken
-leyin eki sınırlı sayıda zaman zarfı yapar:
-lErİ eki zaman isimlerine gelerek -iyelik anlamı taşımaksızın- her anlamı katacak şekilde zaman zarfı yapar:
-İn eki de zaman isimlerine gelerek zaman zarfı yapar:
-E, -dE, -dEn ekleri ve bu eklerle birlikte bazı edatlar zaman zarfı yapar:
Edat barındıran ve fiilin başlangıç ve bitiş zamanını bildiren zarflar edat tümleci olarak da değerlendirilebilir.
Zaman anlamı taşıyan zarf-fiiller ve zarf-fiil grupları da zaman zarfı olarak kullanılır:
3. Yön Zarfları
Yalın hâlde kullanılarak fiilin yönünü (failin yöneldiği yeri) belirten zarflardır:
Yön Zarflarının Özellikleri
Bu zarflar eksiz kullanılır. Yönelme, bulunma, ayrılma hâl ekleri getirilirse dolaylı tümleç olur. Hâliyle isim olarak kullanılmış olur. Aynı kelimeler sıfat olarak da kullanılabilir.
Örnekler
4. Miktar Zarfları
Fiillerin, fiilimsilerin, sıfatların ya da başka zarfların anlamlarını ölçü yönünden tamamlayan, artıran, azaltan zarflardır.
en, daha, pek, çok, az, biraz, kadar, denli, gibi, fazla
Miktar Zarfları Özellikleri ve Örnekler:
Fiile veya sıfata sorulan ne kadar? sorusunun cevabıdır.
Kendilerinden önceki ya da sonraki kelimeyle birlikte söze eşitlik, üstünlük, en üstünlük, aşırılık, karşılaştırma anlamları katar.
en kelimesi aşırılık, en üstünlük anlamı verir:
daha kelimesi karşılaştırma, üstünlük anlamları katar.
Not: daha kelimesi zaman ve başka anlamı da katabilir. bir kelimesiyle birlikte yineleme zarfı olur:
çokça, çok, pek çok, çok az, gayet, fazla, fazlaca, epey kelimeleri aşırılık anlamı katar.
eksik, seyrek, sık kelimeleri işin ne kadar sıklıkla yapıldığını belirtir:
aşağı yukarı, şöyle böyle ikilemeleri yaklaşık anlamı katar.
5. Soru Zarfları
Eylemin anlamını soru yoluyla belirten zarflardır, daha doğrusu diğer zarfları ve cümledeki zarf tümlecini bulmaya yarayan soru kelimeleridir.
Zoru Zarfları Özellikleri ve Örnekler
Diğer zarf çeşitlerinin çoğunun soru şekli vardır.
ne zaman, ne kadar, nasıl, niçin, ne diye, ne, ne biçim, nice, ne denli
Soru cümlesi yapar:
] İçinde soru zarfı bulunan bütün cümleler soru cümlesi değildir:
6. Gösterme Zarfı
Bunu her dil bilgisi kitabı ayrı bir zarf olarak almaz. işte kelimesiyle yapılır.
B. Zarflarda Pekiştirme
Genellikle pekiştirme sıfatlarıyla ve ikilemelerle yapılır. Pekiştirmeli isimler de vardır ve onlar da zarf olarak kullanılır.
C. Yapı Bakımından Zarflar
Yapı bakımından zarflar basit, türemiş, birleşik ve öbekleşmiş olmak üzere dörde ayrılır.
1. Basit Zarflar
Kök hâlinde olan, ek almamış zarflardır:
2. Türemiş Zarflar
Yapım ekiyle veya yapım eki gibi kullanılmış bazı çekim ekleriyle yapılmış zarflardır:
3. Birleşik Zarflar
Birden fazla kelimenin bir araya gelip kaynaşarak oluşturdukları zarflardır:
4. Öbekleşmiş Zarflar
Birden fazla kelimenin farklı yollarla (ikileme, edat grubu, zarf-fiil grubu) bir araya gelerek oluşturdukları zarflardır:
SÖZCÜK TÜRLERİ:
Fiilimsiler
a) İsim-fiiller (Ad-Eylem)
b) Sıfat-Fiiller (Ortaç)
c) Zarf-Fiiller (Bağ-Fiil, Ulaç)
Fiillerden, fiilimsilerden, sıfatlardan veya kendiyle aynı görevdeki kelimelerden (zarflardan) önce gelerek onların özelliklerini, zamanını, yönünü, miktarını belirten sözcüklere zarf (belirteç) denir.
Örnek(ler)
» Öğrenciler kitaptaki metni okuyor.
» Öğrenciler kitaptaki metni sessizce okuyor.
Yukarıdaki ilk cümlede okuma eyleminin yapıldığını görüyoruz fakat bu eylemin nasıl, ne zaman veya ne kadar yapıldığı belirtilmemiş. İkinci cümlede ise okuma eyleminin sessizce yapıldığı belirtilmiştir ve zarf kullanılmıştır.
> Zarflar da tıpkı sıfatlar gibi tek başlarına kullanıldıklarında isim görevindedir. Zarf görevini cümle içerisinde kullanımına bağlı olarak kazanır.
Bir sözcük fiille bağlantılıysa, fiili niteliyorsa zarf; isimle bağlantılı olup ismi niteliyorsa sıfat görevindedir.
Örnek(ler)
» hızlı (isim)
» Arkadaşım, İngilizceyi hızlı öğrendi. (öğrenme fiilini nitelediği için zarf)
» Arkadaşım, hızlı arabaları çok seviyor. (araba ismini nitelediği için sıfat)
> Cümle içerisinde genelde zarf tümleci olarak kullanılırlar.
> Zarflar; durum zarfı, zaman zarfı, miktar zarfı, yer-yön zarfı ve soru zarfı olmak üzere beşe ayrılır:
Fiilin bildirdiği işin, oluşun veya hareketin durumunu, özelliğini veya sebebini belirten zarflardır. Fiille sorulan nasıl? veya neden, niçin, niye? sorularına cevap verir.
Örnek(ler)
» Tüm söylediklerimi yanlışanlamış. (nasıl anlamış? → yanlış)
» Arabanın motoru gürültülüçalışıyor. (nasıl çalışıyor? → gürültülü)
» Konuyu uzun uzun tartıştılar. (nasıl tartıştılar? → uzun uzun)
»Hürdoğdum, hüryaşarım. (nasıl doğdum? → hür / nasıl yaşarım?→ hür)
»Uyanamadığı içingelmemiş. (neden gelmemiş? → uyanamadığı için)
»Sessiz durursan seni parka götürürüm. (nasıl durursan? → sessiz)
» İçeri sevinçlegirip boynuma sarıldı. (nasıl girip? → sevinçle) (girip sözcüğü fiilimsidir.)
Fiilin bildirdiği işin, oluşun veya hareketin zamanını belirten zarflardır. Fiille sorulan ne zaman? sorusuna cevap verir.
Örnek(ler)
»Haftada iki gün balık yemeliyiz. (ne zaman yemeliyiz? → haftada iki gün)
» Okullar hazirandakapanacak. (ne zaman kapanacak? → haziranda)
»Sabahları iki kilometre koşarım. (ne zaman koşarım? → sabahları)
»Bugüngitti, yarıngelecek. (ne zaman gitti? → bugün / ne zaman gelecek?→ yarın)
»Eve gelir gelmezyattı. (ne zaman yattı? → eve gelir gelmez)
»Her bayramköye gidip akrabalarımızı ziyaret ederiz. (ne zaman gidip? → her bayram) (gidip sözcüğü fiilimsidir.)
Fiilleri veya fiilimsileri yer-yön bakımından belirten zarflardır. Fiille sorulan nereye? sorusuna cevap verir. Yön zarfları yalın (ek almamış) halde kullanılırlar. Aşağı, yukarı, içeri, dışarı, ileri, geri, öte, beri, doğru en çok kullanılan yön zarflarıdır.
Örnek(ler)
» Gece yarısında dışarıçıkmış. (nereye çıkmış? → dışarı)
» Üşüyünce içerigirdi. (nereye girdi? → içeri)
»İlerigitme, biraz gerigel. (nereye gitme? → ileri / nereye gel?→ geri)
»Aşağıbakınca başı dönmüş. (nereye bakınca? → aşağı) (bakınca sözcüğü fiilimsidir.)
UYARI Yer-yön zarfları çekim eki almazlar, çekim eki aldıklarında zarf olmaktan çıkarak isim olurlar.
Örnek(ler)
» Attığı top camdan içerigirdi. (içeri kelimesi ek almadığı için zarf)
» Attığı top camdan içeriyegirdi. (içeri kelimesi -e yönelme ekini aldığı için isim)
UYARI Aşağı, yukarı, içeri, dışarı, ileri, geri, öte, beri, doğru gibi kelimelerin zarf olabilmesi için bir fiilin yönünü belirtmeleri, bir fiille bağlantılı olmaları gerekir. Eğer bu sözcükler bir isimle bağlantılıysa sıfat görevinde kullanılmış olurlar.
Örnek(ler)
» Merdivenden yukarıçıktı. (yukarı kelimesi fiille ilgili olduğu için zarf)
» Sesler yukarıkattan geliyor. (yukarı kelimesi isimle ilgili olduğu için sıfat)
Bir fiilin, bir sıfatın veya kendi türünden bir sözcüğün (zarfın) miktarını, ölçüsünü belirten zarflardır. Fiille, sıfata veya zarfa sorulan ne kadar? sorusuna cevap verir. Az, çok, daha, çokça, kadar, bu kadar, biraz, oldukça, pek, pek çok, en, en çok, fazla, epey, epeyce, bayağı en çok kullanılan miktar zarflarıdır.
Örnek(ler)
» Telefonla çok fazla ilgileniyor. (ne kadar ilgileniyor? → çok fazla) (ilgileniyor: fiil)
»Çokbüyük bir ev almış. (ne kadar büyük? → çok) (büyük: sıfat)
» Beklediğim kargo epey geç geldi. (ne kadar geç? → epey) (geç: zarf)
»Azyiyerek kilo verdi. (ne kadar yiyerek? → az) (yiyerek: fiilimsi)
Fiilleri veya fiilimsileri soru bakımından belirten zarflardır. Bir cümlede zarfları bulmak için kullandığımız nasıl, neden, niçin, niye, ne (eylemin nedenini sormak için kullanılıyorsa), ne zaman, nereye, ne kadar? cümle içerisinde yer aldıklarında soru zarfı olur.
Örnek(ler)
» Bu saatte nereyegitmiş?
» Bu arabayı nasılaldın?
» Dersin bitmesine ne kadarkaldı?
» Toplantıya nedenyetişemedin?
»Neağlıyorsun öyle sessiz sessiz? (Ne sorusu eylemin sebebini sormak için, neden? sorusu yerine kullanılmıştır.)
UYARI Nasıl, ne? gibi soruların zarf olabilmesi için bir fiile veya fiilimsiye yöneltilmeleri gerekir. Eğer bu sorular bir isme yöneltilmişse sıfat görevinde kullanılmış olurlar.
Örnek(ler)
» Eve nasılgeldin? (nasıl sorusu fiile sorulduğu için zarf)
»Nasıl bir ev almayı düşünüyorsun? (nasıl sorusu isme sorulduğu için sıfat)
SÖZCÜK TÜRLERİ KONUSUNUN TÜM BAŞLIKLARI
⇒İsim Konu Anlatımı
⇒Zamir Konu Anlatımı
⇒Sıfat Konu Anlatımı
⇒ Zarf Konu Anlatımı
⇒ Edat Konu Anlatımı
⇒ Bağlaç Konu Anlatımı
⇒ Ünlem Konu Anlatımı
⇒ Fiil Konu Anlatımı
⇒ Fiilimsi Konu Anlatımı