HAZAR STRATEJİ ENSTİTÜSÜ YAYINIDIR<br />
EYLÜL <strong>2013</strong> SAYI: <strong>10</strong><br />
Azerbaycan’da<br />
Cumhurbaşkanlığı<br />
seçimlerine doğru<br />
towards<br />
presıdentıal<br />
electıons ın<br />
azerbaıjan<br />
К ПРЕЗИДЕНТСКИМ<br />
ВЫБОРАМ В<br />
АЗЕРБАЙДЖАНЕ<br />
hazarworld.com<br />
yayında
ÖNSÖZ<br />
YÖNETİM<br />
İmtiyaz Sahibi<br />
<strong>Hazar</strong> Strateji Enstitüsü Adına<br />
Haldun YAVAŞ<br />
Genel Yayın Yönetmeni<br />
Gökhan ÇAY<br />
EDİTÖR<br />
Hande Yaşar ÜNSAL<br />
Yayın Kurulu<br />
Dr. Cemil ERTEM<br />
Efgan NİFTİYEV<br />
Prof.Dr. Mesut HAKKI CAŞIN<br />
Zeynep KAPTAN<br />
haldun yavaş<br />
<strong>Hazar</strong> Strateji Enstitüsü<br />
Genel Sekreter<br />
İLETİŞİM<br />
Veko Giz Plaza, Maslak Meydan Sok.<br />
No:3 Kat:4 Daire 11-12 Maslak, 34298<br />
Şişli / İstanbul - TÜRKİYE<br />
Tel: +90 212 999 66 00<br />
Faks: +90 212 999 66 01<br />
www.hazarworld.com<br />
Merhabalar,<br />
Hızlı ve istikrarlı büyüyen ekonomisiyle geleceğe emin adımlarla yürüyen ve dev enerji projelerine<br />
imza atmakta olan Azerbaycan, topraklarının yüzde yirmisi Ermenistan tarafından<br />
işgal edilmiş olmasına rağmen <strong>Hazar</strong> Bölgesi’nin dünyaya en açık ülkesi durumunda. Dev<br />
enerji projelerine imza atan Azerbaycan’ın son on yılına baktığımızda fakirlik oranının yüzde<br />
40’lardan, yüzde 6’lara düştüğünü ve devlet bütçesinin rekor seviyelere ulaştığını gözlemlemekteyiz.<br />
Başarılı devlet adamı Aliyev’e halk desteği ise yüzde 80’leri bulmakta. Bu bağlamda,<br />
Doğu ve Batı arasında güvenilir bir köprü olan Azerbaycan’da yaklaşan seçimleri bu sayımızda<br />
kapak konusu olarak işledik.<br />
<strong>Hazar</strong> Bölgesi’nde işbirliğini pekiştirmeyi amaçlayan <strong>Hazar</strong> Strateji Enstitüsü’nün (HASEN)<br />
düzenlediği <strong>Hazar</strong> Yaz Okulu sertifika programına dergimizde geniş yer ayırdık. <strong>10</strong> ülkeden<br />
genç diplomatlar, araştırma görevlileri ve yöneticileri bir araya getiren <strong>Hazar</strong> Yaz Okulu’nda<br />
alanında uzman isimler, özel sektör yöneticileri ve akademisyenler enerji, dış politika ve güvenlik<br />
konularını içeren geniş bir yelpazede bilgi ve tecrübelerini paylaşma fırsatı yakaladı.<br />
Son yılların en kanlı çatışmalarına sahne olan Suriye’deki iç savaşın etkileri her geçen gün<br />
daha da ağırlaşıyor. Suriye’ye olası bir askeri operasyon doğal gaz ve petrol fiyatlarına nasıl<br />
yansır? Olası senaryolar nelerdir? Haber analiz sayfalarımızda bu konuyu mercek altına aldık.<br />
Geçtiğimiz ay Cumhurbaşkanı Abdullah Gül ve Başbakan Recep Tayyip Erdoğan aynı günlerde<br />
<strong>Hazar</strong> Bölgesi’ndeydi. Cumhurbaşkanı’nın Azerbaycan’a, Başbakan’ın ise Türkmenistan’a<br />
eş zamanlı gerçekleştirdiği önemli ziyaretlerde birçok anlaşmaya imza atıldı. Bu ziyaretlerin<br />
detaylarını sizler için masaya yatırdık.<br />
Bununla beraber, iki yeni köşe yazısı bölümünü dergimizin sayfalarına arasına ekledik.<br />
HASEN Uzmanı Dr. Cemil Ertem “Gelecek Notları”nda Azerbaycan doğal gazını Türkiye<br />
üzerinden Avrupa’ya taşıyacak Güney Gaz Koridoru projesinin bölgenin geleceğini nasıl<br />
etkileyeceğini; HASEN Uzmanı Prof. Dr. Mesut Hakkı Caşın ise “Diplomasi Akademisi”nde<br />
İsrail-Filistin barış sürecini kaleme aldı.<br />
Finans Merkezi’nin kalbi Borsa İstanbul’un geçirdiği değişimi ve izleyeceği yol haritasını<br />
Borsa İstanbul Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Turhan <strong>Hazar</strong> <strong>World</strong> için değerlendirdi.<br />
Özbekistan’ın güçlenen ekonomisine ise analiz sayfalarımızda yer verdik.<br />
Kültür-Sanat bölümünde “Beni Deli Etme” dizisinin başarılı oyuncusu Doğan Doğru ile<br />
keyifli bir röportaj gerçekleştirdiğimiz bu sayının “Rota” sayfalarında ise dağların ülkesi<br />
Kırgızistan’ın başkenti Bişkek’e doğru gizemli bir yolculuğa çıktık.<br />
Ekim’de görüşmek dileğiyle…<br />
yayın YÖNETİM<br />
YAYIN GRUBU BAŞKANI<br />
Serkan ÜNAL<br />
GRUP KOORDİNATÖRÜ<br />
Mehmet Mücahid DEMİR<br />
FİNANS KOORDİNATÖRÜ<br />
Selim KARA<br />
genel yayın yönetmenİ<br />
Serdar TURAN<br />
ÖZEL PROJELER DİREKTÖRÜ<br />
Emin GÖRGÜN<br />
EDİTÖRLER<br />
Aynur ŞENOL ALTUN<br />
Can GÜRSU<br />
Nesrin KOÇASLAN<br />
E. Melek CEVAHİROĞLU<br />
SANAT YÖNETMENİ<br />
Özkan ORAL<br />
YARDIMCI SANAT YÖNETMENİ<br />
Pınar GÜVEN<br />
Ahmet ÇELİK<br />
FOTOĞRAF EDİTÖRÜ<br />
Şeref YILMAZ<br />
KATKIDA BULUNANLAR<br />
Gizem GÜZEY<br />
Güzin GÜZEY<br />
Baran KARAKUZU<br />
Özbekistan Büyükelçiliği<br />
İnfomag Yayıncılık Bilişim Tanıtım ve<br />
Organizasyon Hizmetleri Ltd. Şti<br />
Ebulula Mardin Cad.<br />
4. Gazeteciler Sitesi A-8 /1<br />
Akatlar-Levent / İSTANBUL<br />
Tel: (0212) 324 55 15<br />
Faks: (0212) 324 55 05<br />
BASKI<br />
Bilnet Matbaacılık Biltur Basım Yay. ve<br />
Hiz. A.Ş. Dudulu Organize Sanayi Bölgesi<br />
1.Cadde No: 16 Esenkent – Ümraniye<br />
34476 İSTANBUL Tel: 444 44 03<br />
Yayın Türü<br />
Yaygın Yerel Süreli<br />
Yayın Süresi / Dili<br />
Aylık / Türkçe<br />
İLETİŞİM<br />
[email protected]<br />
www.infomagyayincilik.com<br />
www.hazarworld.com<br />
EYLÜL <strong>2013</strong> SAYI <strong>10</strong> 1
içindekiler<br />
KAPAK<br />
<strong>10</strong><br />
KISA KISALAR 04<br />
• <strong>Hazar</strong> Denizi’nde milyar dolarlık<br />
yapay ada<br />
• İran-Rusya nükleer işbirliği devam<br />
edecek<br />
• Türkmenistan Türkiye’ye elektrik<br />
satmak istiyor<br />
• SOCAR 20 milyar dolara koşuyor<br />
• Gazprom Irak’a geliyor<br />
• Kazakistan’da yeni petrol yatağı<br />
keşfedildi<br />
• Tacikistan, Afganistan’a elektrik<br />
ihracatını artırdı<br />
• New York’da <strong>Hazar</strong> Zirvesi<br />
AJANDA 06<br />
• Bakü, Uluslararası Enerji Forumu’na<br />
ev sahipliği yapıyor<br />
• Türkiye enerji ticaretinde bölgesel<br />
merkez oluyor<br />
• Lojistikte son gelişmeler ve yeni<br />
perspektifler<br />
Azerbaycan’da<br />
Cumhurbaşkanlığı<br />
seçimlerine doğru<br />
Seçimlere kısa bir süre kala Azerbaycan,<br />
uluslararası siyasetin, ekonominin, diplomasinin<br />
ilgi odağı oldu. Ekonomi politikası ve enerji<br />
stratejisiyle uluslararası toplumun güvenini<br />
kazanmayı başaran Azerbaycan, bağımsız bir ülke<br />
olarak son <strong>10</strong> yıl içinde büyük mesafeler kat etti.<br />
İşte Azerbaycan’ın dünü ve bugünü hakkında<br />
merak edilenler…<br />
HABER ANALİZ 08<br />
Suriye’ye Askeri<br />
Operasyonun<br />
Petrol Fiyatlarına<br />
Etkileri<br />
Suriye’deki iç savaş kronikleşerek<br />
tüm bölgeyi etkileme potansiyeline<br />
sahip bir soruna dönüşmüş<br />
durumda.<br />
2
RÖPORTAJ 18<br />
Finans Merkezi’nin<br />
Kalbi<br />
İstanbul Finans Merkezi olma<br />
yolunda emin adımlarla ilerliyor.<br />
Finans Merkezi’nin kalbi Borsa<br />
İstanbul’un geçirdiği değişimi ve<br />
yol haritasını Borsa İstanbul<br />
Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim<br />
Turhan değerlendirdi.<br />
22<br />
GELECEK NOTLARI<br />
Güney Gaz<br />
Koridoru Bölgenin<br />
Geleceğini<br />
Belirleyecek<br />
Enerji, Orta Doğu ve <strong>Hazar</strong><br />
coğrafyası için hem bir zenginlik<br />
hem de siyasi çatışma potansiyeli<br />
olmaya devam ediyor.<br />
ANALİZ 26<br />
HAZAR YAZ OKULU<br />
<strong>10</strong> ÜLKEYİ BİR ARAYA<br />
GETİRDİ<br />
<strong>Hazar</strong> Bölgesi’nde işbirliğini<br />
pekiştirmeyi amaçlayan <strong>Hazar</strong> Strateji<br />
Enstitüsü (HASEN), eğitim çalışmaları<br />
kapsamında, bir ilke imza attı.<br />
ANALİZ<br />
37<br />
DEVLETİN ZİRVESİ<br />
HAZAR’DAYDI<br />
<strong>Hazar</strong> Bölgesi art arda önemli toplantı<br />
ve ziyaretlere ev sahipliği yaptı.<br />
Cumhurbaşkanı Gül ve Başbakan<br />
Erdoğan aynı anda bölgedeydi.<br />
ANALİZ<br />
50<br />
44<br />
Özbekistan<br />
Cumhuriyeti’nin<br />
ekonomik durumu<br />
İslam Karimov, son yıllarda ülkesini<br />
dünyaya açarak yabancı yatırımlar<br />
çekmeyi ve ihracatı artırarak ülke<br />
refahını yükseltmeyi amaçlıyor.<br />
DİPLOMASİ AKADEMİSİ<br />
İSRAİL-FİLİSTİN BARIŞ<br />
SÜRECİ: ORTA DOĞU<br />
UFUKLARINDA YENİ<br />
UMUTLAR VE RİSKLER<br />
İsrail - Filistin barış süreci,<br />
Obama’nın Orta Doğu’da üstlendiği<br />
rol ile daha sağlam adımlarla<br />
yürütülüyor. Filistin’in resmi olarak<br />
tanınması ile sürecin önemli bir<br />
mesafe kaydederek bölgedeki<br />
gerilimin azaltılması bekleniyor.<br />
KÜLTÜR SANAT<br />
54<br />
“oyunculukta<br />
er meydanı tiyatro<br />
sahnesidir”<br />
Türk televizyonlarında yepyeni bir dizi<br />
daha izleyiciyle buluştu.<br />
Yönetmenliğini ‘Gökten 3 Elma Düştü’<br />
ve ‘Can’ gibi başarılı yapımlarla<br />
tanınan Raşit Çelikezer’in üstlendiği,<br />
senaryosunu ise Çetin Osman<br />
Büyükakın’ın yazdığı “Beni Deli Etme”<br />
Ankara’da geçen ilk günlük komedi<br />
dizisi.<br />
KÜLTÜR SANAT<br />
58<br />
Son dönemde yayınlanan kitaplar,<br />
gösterime giren filmler ve bölgedeki<br />
sanatsal faaliyetlerden <strong>Hazar</strong> <strong>World</strong><br />
okuyucuları için seçtiklerimiz.<br />
ROTA<br />
60<br />
Dağların Ülkesinin<br />
Başkenti: BİŞKEK<br />
Türkiye’ye, coğrafi olarak biraz uzak<br />
olsa da kültürel olarak tam tersine<br />
oldukça yakın bir başkent olan<br />
Bişkek, efsanevi Issık Göl’e sadece<br />
üç saat uzaklıkta...<br />
www.hazarworld.com<br />
EYLÜL <strong>2013</strong> SAYI <strong>10</strong> 3
KISA KISALAR<br />
İRAN-RUSYA<br />
NÜKLEER İŞBİRLİĞİ<br />
DEVAM EDECEK<br />
HAZAR DENİZİ’NDE MİLYAR<br />
DOLARLIK YAPAY ADA<br />
Kazakistan karasularında bulunan,<br />
Kaşagan sahasında üretim için<br />
oluşturulan yapay adanın maliyeti<br />
50 milyar dolar. Petrolü taşıma konusunda<br />
ise Ruslar şirketler ön plana çıkyor.<br />
Son 30 yılda bulunan en büyük rezerv<br />
olan Kaşagan’dan petrol çıkarılmaya bu<br />
sene içinde başlanacak. Kaşagan’dan<br />
petrol çıkarılması için <strong>Hazar</strong> Denizi’ne<br />
kurulan yapay adanın maliyeti ise öngörülenin<br />
5 kat fazlasına, 50 milyar dolara<br />
ulaştı. Günde 1 milyon varil petrolün çıkacağı<br />
Kaşagan petrol havzası bu üretimle<br />
dünya günlük petrol üretiminin yüzde<br />
1’inden fazlasını tek başına karşılamaya<br />
hazırlanıyor.<br />
Diğer bir taraftan havzadan çıkarılacak<br />
petrolün nasıl taşınacağı konusundaki<br />
yarış da devam ediyor. Reuters’ın haberine<br />
göre Eni şirketinin Exxon Mobil, Shell<br />
ve Total gibi devlerle oluşturduğu konsorsiyumun<br />
yürüttüğü projede boru hattı<br />
için Rusların favori olduğu bildirildi. Rus<br />
şirket Transneft, dev projeyi yürüten<br />
konsorsiyumun günde 5 milyon ton petrol<br />
taşınmasını istediklerini, Transneft<br />
olarak bunu olumlu karşıladıklarını<br />
bildirdi.<br />
İran ve Rusya, nükleer güç alanında<br />
ortaklığını sürdürecek. Moskova<br />
ile Tahran yönetimlerinin, yeni bir<br />
nükleer tesis anlaşması için yakın<br />
zamanda bir araya gelecekleri<br />
belirtildi.<br />
İran, ABD ve müttefikleri tarafından<br />
ağır yaptırımlara maruz kalmasına<br />
neden olan nükleer programına<br />
Rusya’nın desteğiyle devam<br />
ediyor. İran Dışişleri Bakanı Ali<br />
Ekber Salihi, Rusya ile İran’ın<br />
yakında yeni bir nükleer tesis<br />
anlaşması imzalayacağını açıkladı.<br />
Salihi, ‘İran’ın nükleer programının<br />
barışçıl olduğunu ve enerji gereksinimini<br />
karşılamak üzerine yapılandırıldığını’<br />
söyledi. İran<br />
Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ile<br />
Rusya Devlet Başkanı Vladimir<br />
Putin’in, Şanghay İşbirliği Örgütü<br />
toplantıları çerçevesinde 13<br />
<strong>Eylül</strong>’de Kırgızistan’ın başkenti<br />
Bişkek’te görüşmesi planlanıyor.<br />
TÜRKMENİSTAN, TÜRKİYE’YE<br />
ELEKTRİK SATMAK İSTİYOR<br />
Türkmenistan’ın Türkiye’ye İran üzerinden<br />
elektrik satmayı amaçladığı açıklandı.<br />
İran gazetesi “Donya-e-eqtesad News”in haberine göre, Türkmenistan<br />
2020 yılına kadar bölgede en çok elektrik ihraç eden ülke konumuna<br />
gelmeyi hedefliyor ve bunun için özel bir Türk şirketi ile imzalar atıldı.<br />
İran’ın Türkmenistan’dan elektrik ithal ettiğini hatırlatan gazete,<br />
İran’ın kendi üzerinden geçecek elektrik hatları için tedarikçi ülkeden<br />
ödeme alacağı belirtiyor. Tahran Ticaret Odası Temsilcisi Muhammed<br />
Pars ise konu ile ilgili açıklamasında; İran’ın, Türkmenistan’ın elektrik<br />
ithalatı karşılığında bu ülkeye teknik ve mühendislik hizmetleri<br />
verdiğini kaydederek, İran’ın sadece transite bağlı kalmayacağını, aynı<br />
zamanda özel sektörün de elektrik ihracatını artırabileceğini söyledi.<br />
4
GAZPROM IRAK’A GELİYOR<br />
Önde gelen Rus petrol ve doğal gaz şirketleri Irak’taki varlığını<br />
genişletiyor. Lukoil ve Başneft’ten sonra Gazprom Neft de projeye<br />
katılıyor. Bu yılın sonuna kadar şirket, hidrokarbon yatağı<br />
Badra’da çalışmalara başlamış olacak.<br />
SOCAR 20 MİLYAR<br />
DOLARA KOŞUYOR<br />
Trans Anadolu Doğal Gaz Boru<br />
Hattı Projesi ile beraber Türkiye’de<br />
yürüttüğü yatırımların tutarı 17<br />
milyar dolara ulaşan PETKİM, hızla<br />
20 milyar dolara doğru gidiyor.<br />
SOCAR Türkiye CEO’su ve PETKİM Yönetim<br />
Kurulu Üyesi Kenan Yavuz, SOCAR grubunun<br />
yatırımlarını Kaya Termal Otel’de verilen iftar<br />
yemeğinde paylaştı. Yatırımları sinevizyon eşliğinde<br />
tanıtan Yavuz, PETKİM’i devraldıktan sonra PET-<br />
KİM yarımadasını petrokimya, rafineri, enerji, lojistik<br />
ve dağıtım entegrasyonuna dayalı Türkiye’nin en<br />
önemli üretim üssü haline getirebilmek için yatırımlara<br />
başladıklarına dikkat çekti. Yatırımlarını 2018 ve<br />
2023 vizyonu ve daha sonra da 2030 vizyonu olmak<br />
üzere üç aşamalı olarak gerçekleştireceklerini söyleyen<br />
Yavuz, yatırımlarının en önemli boyutunu STAR<br />
Rafinerisi’nin oluşturduğunu belirtti. STAR Rafinerisi<br />
yatırımı için taksimetrenin 20 Mayıs <strong>2013</strong>’te çalışmaya<br />
başladığını, 51 ayın sonunda yatırımın tamamlanmış<br />
olacağını söyleyen Yavuz, rafineri altyapısı için şu ana<br />
kadar 250 milyon dolar fiilen harcama yaptıklarını ve<br />
bu harcamanın tamamını öz kaynaklarından karşıladıklarını<br />
söyledi.<br />
Petrol üreten dünya devleri, riskli çalışma koşullarına rağmen<br />
Irak’ta gerçekleştirilen petrol ve doğal gaz projelerine aktif<br />
şekilde katılıyor. Rus şirketleri bu konuda ölçülü ve dikkatli davranıyor.<br />
Rusya Petrol ve Doğal Gaz Üreticileri Birliği Başkanı<br />
Gennadiy Şmal, çalışmaların güvenliğinden sadece yüzde yüz<br />
emin oldukları takdirde şirketlerin aktif şekilde projelere katıldıklarını<br />
belirtiyor. Şmal,<br />
‘Petrol rezervleri hacmine<br />
göre Irak önde gelen<br />
ülkeler arasında yer aldığını<br />
ayrıca madencilik<br />
içinde elverişli şartarın<br />
bulunduğunun altını çiziyor.<br />
Şmal, gerek Irak,<br />
gerekse Suudi Arabistan<br />
ve Kuveyt’te çalışmaların<br />
petrol şirketleri açısından<br />
bir hayli karlı olduğu ve<br />
bu yüzden burada bir çok<br />
aktif şirket bulunduğunu<br />
vurguluyor.<br />
KAZAKİSTAN’DA YENİ<br />
PETROL YATAĞI KEŞFEDİLDİ<br />
Kazakistan Petrol ve Doğal Gaz Bakanı Uzakbay Karabalin, Kazmunaygaz<br />
Ulusal Petrol Şirketi tarafından başlatılan petrol arama<br />
çalışmalarının başarılı sonuç verdiğini söyledi.<br />
Devlet Başkanı Nursultan Nazarbayev’in kabulünde konuşan<br />
Bakan Karabalin, yeni petrol yatağının Jambıl Eyaleti’nde keşfedildiğini<br />
söyledi. Karabalin, “Yeni petrol yatağının günlük kapasitesi<br />
yaklaşık 60 ton. Çalışmaların yapıldığı bölgede incelemeler devam<br />
ediyor” şeklinde konuştu. Petrol ve doğal gaz sektörüyle ilgili<br />
olarak Nazarbayev’e bilgi veren Karabalin, <strong>2013</strong> yılının ilk altı<br />
ayında toplam 40 milyon ton petrol ve doğal gaz kondensatının<br />
üretildiğini açıkladı. Karabalin, petrol ve doğal gaz kondensatının<br />
üretiminin bu yıl, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 1,8 oranında<br />
artış kaydettiğini de dile getirdi.<br />
Geçen yıl hükümetin teşvik sistemini değiştirdiğini<br />
ve stratejik yatırımlar tanımı getirildiğini söyleyen Yavuz,<br />
bu kanun çıktıktan sonra bir ve iki numaralı stratejik<br />
yatırım teşvik belgelerini STAR Rafinerisi’nin<br />
almasının mutluluk verici olduğunu söyledi. PETKİM<br />
Konteyner Limanı’nın Türkiye’deki üçüncü büyük<br />
yatırımları olduğunu söyleyen Yavuz, bu yatırım için<br />
dünyanın en büyük konteyner firması ile 28 yıllık bir<br />
anlaşma yaptıklarını dile getirdi.<br />
www.hazarworld.com<br />
EYLÜL <strong>2013</strong> SAYI <strong>10</strong> 5
AJANDA<br />
New York’ta<br />
<strong>Hazar</strong><br />
Zirvesi<br />
ABD, Güney Gaz Koridoru temasıyla<br />
düzenlenecek <strong>Hazar</strong> Forumu’na ev<br />
sahipliği yapacak.<br />
Türkiye’nin de dahil olduğu Geniş <strong>Hazar</strong><br />
Bölgesi’ni ilgilendiren enerji ve ekonomi konularından<br />
güvenlik sorunlarına kadar birçok<br />
konu ABD’nin New York kentinde ele alınacak.<br />
<strong>Hazar</strong> Strateji Enstitüsü (HASEN), ilki geçen yıl Aralık<br />
ayında İstanbul’da düzenlenen <strong>Hazar</strong> Forumu’nun<br />
ikincisini 25 <strong>Eylül</strong> <strong>2013</strong> tarihinde ABD’nin New<br />
York kentinde düzenliyor. Dışişleri Bakanı Ahmet<br />
Davutoğlu ve Azerbaycan Dışişleri Bakanı Elmar<br />
Memmedyarov’un da katılacağı etkinliğe, Birleşmiş<br />
Milletler Genel Kurulu’na katılan BM üye ülkelerinden<br />
üst düzey yetkililer, <strong>Hazar</strong> ve Avrupa ülkelerinin<br />
cumhurbaşkanları, başbakanları ve dışişleri bakanları<br />
katılıyor. Akademi, iş ve siyaset dünyasından önemli<br />
temsilcilerin yanı sıra forumda uluslararası örgütler,<br />
finans kurumları, düşünce kuruluşları ve üniversiteler<br />
de yüksek düzeyde temsil ediliyor.<br />
Avrupa’nın Enerji Güvenliğine<br />
Katkıda Bulunan Güney Gaz Koridoru<br />
Forumun teması, “Güney Gaz Koridoru” olarak<br />
belirlendi. 2011 yılında imzalanan anlaşmayla hayata<br />
geçirilen Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi<br />
(TANAP), Avrasya’nın “enerji tarihinde bir devrim”<br />
olarak nitelendiriliyor. Hat, alternatif ve güvenli doğal<br />
gaz kaynaklarına büyük ihtiyaç duyan Avrupa pazarına<br />
<strong>Hazar</strong> enerji kaynaklarının doğrudan ulaştırılmasını<br />
amaçlıyor. Proje, Avrupa ve Türkiye’nin halihazırda<br />
yüksek olan ve artmaya devam eden enerji ihtiyaçlarını<br />
karşılaması beklenen Güney Koridoru’nun uygulanmasında<br />
bir dönüm noktası olarak tanımlanıyor.<br />
Avrupa’nın Güvenli ve Alternatif<br />
Kaynak İhtiyacı<br />
Avrupa’daki mevcut doğal gaz talebi yılda yaklaşık<br />
500 milyar metreküp. Kıtanın doğal gaz tüketiminin<br />
yaklaşık yüzde 64’ü ithalat ile karşılanıyor ancak bu<br />
oranın 2030 yılında yüzde 80’e çıkarak yılda 650 milyar<br />
metreküpe ulaşması bekleniyor. Bölge içi üretim<br />
azalıyor, diğer iki büyük kaynak ise istikrarsız veya<br />
tekelci bir yapıya sahip. Avrupa’nın enerji güvenliğinin<br />
sağlanması için çeşitlendirilmiş ve güvenli alternatif<br />
kaynaklara ihtiyaç duyuluyor. Bu noktada Güney Gaz Koridoru bu<br />
amaca en iyi şekilde hizmet edecek bir proje.<br />
Bir Barış ve Refah Vekili<br />
Doğal gaz boru hattı projelerinin uygulanması için kaynak zengini<br />
ülkeler, işletmeci ülkeler, transit ülkeler ve alıcı ülkeler arasında çok<br />
taraflı işbirliği gerekir, bu da söz konusu bölgede yakın ilişkilerin geliştirilmesine<br />
katkıda bulunur. Bu bağlamda Güney Gaz Koridoru’nun<br />
bölgede öne çıkan siyasi sorunların ve güvenlik sorunlarının aşılmasına<br />
katkıda bulunması, ekonomik kalkınma ve refah düzeyini arttırması,<br />
aynı zamanda enerjiyi bir barış ve refah vekili haline getirmesi bekleniyor.<br />
TANAP<br />
Trans Anadolu Doğal Gaz Boru Hattı Projesi (TANAP), Güney Gaz<br />
Koridoru’nun hayata geçirilmesinde ilk adımdır. Bu boru hattı kapsamında<br />
yaklaşık <strong>10</strong> milyar dolarlık yatırım yapılması planlanıyor. Şah<br />
Deniz sahasından elde edilecek Azerbaycan gazı için belirlenen ilk<br />
taşıma kapasitesi ise 16 milyar metreküp. İlk doğal gaz sevkiyatının<br />
2019 yılının başında gerçekleştirilmesi bekleniyor.<br />
TAP<br />
Trans Adriyatik Boru Hattı (TAP), TANAP ile taşınan doğal gazın<br />
Yunanistan, Arnavutluk ve İtalya üzerinden Avrupa’ya ulaştırılması<br />
için Şah Deniz Konsorsiyumu tarafından seçilen projedir. Güneyden<br />
Avrupa’ya ulaşan 4. doğal gaz koridorunun açılmasına yönelik atılan<br />
önemli bir adımdır.<br />
ABD’nin New York kentindeki Waldorf Astoria Hotel’de 25 <strong>Eylül</strong><br />
akşamı düzenlenecek forum, yerel saatle 17:00’deki resepsiyonla<br />
başlayacak.<br />
6
1<br />
2<br />
3<br />
4<br />
5<br />
6<br />
7<br />
8<br />
9<br />
<strong>10</strong><br />
11<br />
12<br />
13<br />
14<br />
15<br />
16<br />
17<br />
18<br />
19<br />
20<br />
21<br />
22<br />
23<br />
24<br />
25<br />
26<br />
27<br />
28<br />
29<br />
30<br />
EYLÜL <strong>2013</strong><br />
Bakü, Uluslararası<br />
Enerji Forumu’na<br />
ev sahipliği yapıyor<br />
5-6 <strong>Eylül</strong> <strong>2013</strong><br />
Azerbaycan-BAKÜ<br />
Kurucuları arasında Türkiye’nin de bulunduğu<br />
Ekonomik İşbirliği Teşkilatı üyesi ülkelerin<br />
düşünce kuruluşları 5-6 <strong>Eylül</strong> <strong>2013</strong> tarihlerinde<br />
Azerbaycan’da buluşuyor. Başkent Bakü’de<br />
gerçekleşecek olan uluslararası forumda<br />
enerji, bölgesel entegrasyon ve sosyoekonomik<br />
kalkınma konuları masaya yatırılacak. Bakü İş<br />
Merkezi’nde gerçekleşecek olan forum Azerbaycan<br />
Ekonomik Kalkınma Bakanlığı çatısındaki<br />
Ekonomik Reformlar için Bilim ve Araştırma<br />
Enstitüsü tarafından organize ediliyor.<br />
Lojistikte son<br />
gelişmeler ve<br />
yeni perspektifler<br />
25-26 <strong>Eylül</strong> <strong>2013</strong><br />
Kazakistan-ASTANA<br />
Kazakistan’ın başkenti Astana’da 25-26 <strong>Eylül</strong><br />
<strong>2013</strong> tarihlerinde “Kazakistan’dan Petrol İhracatı<br />
Lojistiği” konulu bir konferans düzenleniyor.<br />
Konferansta Kazakistan hidrokarbon ihracatı,<br />
taşımacılık pazarı, yeni perspektifler ve arzı<br />
çeşitlendirmenin yararları gibi konular tartışılacak.<br />
Bununla beraber lojistik alanında mevcut ve<br />
gelecekteki rotaların belirlenmesi, ulaşım sistemlerinin<br />
operatörleri ile çalışma stratejisi, gümrükleme<br />
konusundaki açıkların tartışılması ve taşımacılık<br />
pazarında tarife oluşumuna dair net bir<br />
anlayış sağlanması hedefleniyor. Konferansa katılacak<br />
kişiler arasında Küresel Enerji Çalışmaları<br />
Merkezi Kıdemli Enerji Analisti Julian Lee,<br />
Lojistik ve Ticaret Uzmanı Vadim Turdzeladze<br />
ve Natural Monopolies Enstitüsü Demiryolu<br />
Taşımacılığı Araştırma Başkanı Vladimir<br />
Savchuk bulunuyor.<br />
Türkiye enerji ticaretinde<br />
bölgesel merkez oluyor<br />
11-12 <strong>Eylül</strong> <strong>2013</strong><br />
İstanbul Kongre ve Fuar Merkezi<br />
İstanbul Kongre ve Fuar<br />
Merkezi 11-12 <strong>Eylül</strong> <strong>2013</strong><br />
tarihlerinde gerçekleştirilecek<br />
olan “All Energy Turkey”<br />
(AET) Kongre ve Fuarı’na ev<br />
sahipliği yapıyor.<br />
Türkiye’nin ilk enerji<br />
ticareti etkinliği olan “All<br />
Energy Turkey” Türkiye<br />
ile yakından ilgilenen<br />
uluslararası şirketler, hizmet<br />
sağlayıcıları ve ortaklarını<br />
bir araya getirecek. Enerji<br />
sektöründeki diğer<br />
etkinliklerden farklı olarak<br />
“All Energy Turkey” özellikle toptan satış, ticaret, satış<br />
ve pazarlama konularına yoğunlaşacak. “All Energy<br />
Turkey” oturumlarında Sabancı Holding Enerji Grup<br />
Başkanı Selahattin Hakman, RWE Türkiye CEO’su<br />
Dr. Ralph Jäger, Deloitte Danışmanlık Teftiş Kurulu<br />
Başkanı Sibel Çetinkaya gibi sektörün önde gelen<br />
isimleri; Türkiye’nin Avrupa ve Orta Doğu arasındaki<br />
köprü ve ticaret merkezi konumunu tartışacak. Ayrıca<br />
EPİAŞ’ın kuruluşu, bölgesel enerji tedarikçileriyle<br />
hizmet sağlayıcıları arasındaki etkileşim, elektrik ve<br />
gaz sektörlerindeki özelleştirme süreci başlıkları da<br />
değerlendirilecek.<br />
Kongrede enerji ticaretinin operasyonel başlıkları, enerji<br />
sektöründeki yasal çerçeve, risk ve portföy yönetimi,<br />
piyasa düzenlemeleri, fiyatlar ve enerji toptan ticareti<br />
piyasasının dizayn edilmesi de gündeme getirilerek<br />
uzmanlarca tartışılacak. Türk Sanayi ve İşadamları<br />
Derneği (TÜSİAD), Enerji Ticareti Derneği (ETD),<br />
Avrupa Enerji Ticareti Federasyonu (EFET) ile Türk<br />
Petrol Platformu Derneği (PETFORM), fuar kapsamında<br />
“perakende ticarette satış” ve “rekabet” konularında<br />
çeşitli atölye çalışmaları gerçekleştirecek.<br />
Türk Enerji İstanbul<br />
Forumu<br />
3 <strong>Eylül</strong> <strong>2013</strong><br />
İstanbul, Türkiye<br />
6. Uluslararası Sergi ve<br />
Bilimsel Konferans<br />
EYLÜL<br />
<strong>2013</strong><br />
Uluslararası Enerji<br />
“Türkmenistan Elektrik<br />
Enerjisi Sektörünün<br />
Gelişimine İlişkin Başlıca<br />
Trendler”i<br />
12-14 <strong>Eylül</strong> <strong>2013</strong><br />
Aşkabat, Türkmenistan<br />
HAZAR TAKVİMİ<br />
1. Avrupa-Azerbaycan<br />
Yatırım Konferansı<br />
<strong>10</strong>-11 <strong>Eylül</strong> <strong>2013</strong><br />
Bakü, Azerbaycan<br />
Arenası İstanbul -<br />
Mapping the Future <strong>2013</strong><br />
26 <strong>Eylül</strong> <strong>2013</strong><br />
İstanbul, Türkiye<br />
www.hazarworld.com<br />
EYLÜL <strong>2013</strong> SAYI <strong>10</strong> 7
HABER ANALİZ<br />
Suriye’ye Askeri<br />
Operasyonun Petrol<br />
Fiyatlarına Etkileri<br />
Arap Baharının en kanlı, en şiddetli ve en uzun süreli çatışmalarına<br />
sahne olan Suriye’deki iç savaş kronikleşerek tüm bölgeyi etkileme<br />
potansiyeline sahip bir soruna dönüşmüş durumda.<br />
Emin Emrah DANIŞ<br />
Saldırı doğrudan<br />
rejim değişikliğini<br />
amaçlamadığı için<br />
süresinin, ırak<br />
operAsyonunun<br />
aksine daha kısa<br />
olması bekleniyor.<br />
Suriye’ye olası bir harekâtın, Orta<br />
Doğu’da yaşanan her çatışma ve savaşta<br />
olduğu gibi ilk etkisinin petrol<br />
ve doğal gaz fiyatları üzerinden olacağı kesin.<br />
Dünya petrol rezervlerinin %48,4, doğal<br />
gaz rezervlerinin ise %43’ünün yer aldığı<br />
Orta Doğu, petrol ve gaz üreticisi ülkeler<br />
kadar sınır komşularındaki jeopolitik risk<br />
ve çatışmalardan da etkileniyor. Bölgedeki<br />
gerginlikler, enerji fiyatlarında artışları<br />
da beraberinde getiriyor. Amerika’nın<br />
2003’teki işgali sonrası istikrarın tam olarak<br />
sağlanamadığı, etnik ve mezhepsel gerginliğin<br />
hala devam ettiği Irak; Kaddafi sonrası<br />
istikrarın sağlanamadığı Libya, geçtiğimiz<br />
ay yaşanan darbe sonrası durumu daha<br />
karmaşık bir hal alan Mısır; İran’ın nükleer<br />
programı nedeniyle uğradığı yaptırımlar<br />
nedeniyle Hürmüz boğazına yönelik zaman<br />
zaman dile getirdiği tehditler ve Batı ile ilişkilerindeki<br />
belirsizlik, bölgedeki tansiyonun<br />
sürekli yüksek kalmasına neden olurken Suriye’deki<br />
durumun uluslararası bir harekâta<br />
dönüşmesi dünya enerji kaynaklarının<br />
yarısına sahip olan bölgedeki riskleri en üst<br />
seviyeye yükseltiyor.<br />
8
Operasyonun izleyeceği seyir, Esad<br />
yönetiminin yapacağı olası hamleler ve<br />
çatışmanın bölgeye yayılma riski petrol<br />
fiyatlarında yaşanacak artışı belirleyici<br />
etkenler olacak.<br />
Konuya ilişkin yaptığımız analizde iki senaryo<br />
olasılığı öne çıkıyor. 24-72 saat süreceği<br />
düşünülen, sınırlı bir hava harekâtının<br />
beklendiği ilk senaryoda uluslararası<br />
koalisyon tarafından önceden belirlenen<br />
hedeflerin uzaktan füze ve uçaklarla<br />
vurulması, Suriye tarafından saldırılara<br />
çok büyük boyutta cevaplar verilmeyeceği<br />
beklenmektedir. Saldırı doğrudan rejim<br />
değişikliğini amaçlamamaktadır, Suriye<br />
rejimini sivillere karşı kimyasal silah<br />
kullanımından caydırma amacıyla bir uyarı<br />
ve kritik noktaların tahrip edileceği bir saldırı<br />
olarak gerçekleşecektir. Bu senaryoda<br />
çatışma kısa süreli ve sınırlı olacağı için<br />
çevre ülkelere ve enerji piyasalarına etkisinin<br />
de sınırlı olması beklenmektedir.<br />
SINIRLI BİR<br />
operASyon<br />
beklentisi, petrol<br />
fiyatları üzerinde<br />
sınırlı bir etki<br />
yaratabilir.<br />
2<br />
3<br />
1<br />
Operasyon olasılığının artması ile birlikte<br />
operasyon öncesi brent petrolün varil<br />
fiyatının 115-120 dolar aralığında hareket<br />
etmesi, operasyonun ilk günlerinde ise 120-<br />
130 dolar bandına yükselerek bu bantta<br />
seyrini sürdürmesi, WTI’ın varil fiyatının<br />
ise brent petrole göre daha düşük bir artış<br />
yaşaması bekleniyor.<br />
Operasyondan sonraki günlerde mevcut<br />
senaryodaki beklentiler dahilinde<br />
Suriye’deki gerginlik şu anki durumunu<br />
korumakla birlikte uluslararası koalisyonun<br />
saldırılarını durdurması, Esad rejimi<br />
üzerindeki baskının artması, ülke içindeki<br />
çatışmaların 3<br />
muhalifler üzerinden destekle<br />
1<br />
sürdürülmesi olası görünmektedir. Bu<br />
durumda petrol fiyatlarının kısa vadede<br />
brentte tekrar <strong>10</strong>5-1<strong>10</strong> dolar seviyelerine<br />
inmesi bekleniyor.<br />
Olumsuz senaryoda ise Esad rejiminin<br />
Hizbullah ve İran’ın da desteği ile çatışmayı<br />
Lübnan, Irak, Türkiye ve İsrail üzerine<br />
yayarak bölgeselleştirmesi ve çatışmanın<br />
beklenenden uzun süreli olma olasılığı söz<br />
konusu. Bu durumda çatışmanın komşular<br />
ve önemli petrol üreticisi ülkelere doğrudan<br />
ve dolaylı olarak yayılma olasılığı ile<br />
bölgedeki petrol üretimini etkileyeceği için<br />
petrol fiyatlarında ciddi fiyat artışlarına<br />
neden olması beklenebilir.<br />
1. Francois Hollande, Paris’teki<br />
Elysee Sarayı’nda Suriye Ulusal<br />
Konseyi (SUK) Başkanı Ahmet<br />
el Carba ile görüştü.<br />
2. BM görevlileri bölgede<br />
incelemelerde bulunuyor.<br />
3. Suriyeli mülteciler komşu<br />
ülkelerin sınır kapıları önünde<br />
kuyruklar oluşturmaya devam<br />
ediyor.<br />
Suriye’ye olası askeri operasyonun uzaması<br />
ve bölgeye yayılma riski durumunda ise<br />
petrol fiyatlarının ilk önce 115-120 dolar<br />
bandında seyretmesi, gelişmelerin seyrine<br />
göre 130 doların üzerine çıkması ve üçüncü<br />
aşama olarak görülen en kötü durumda ise<br />
140-150 bandında hareket etmesi bekleniyor.<br />
Bu fiyat seviyelerinin ise kısa ve orta<br />
vadede ılımlı senaryoda olduğu gibi brentte<br />
tekrar <strong>10</strong>5-1<strong>10</strong> dolar seviyelerinde seyretmesi<br />
öngörülüyor. İçinde bulunduğumuz<br />
durumda ılımlı senaryonun gerçekleşmesi<br />
güçlü bir olasılık olarak öne çıkıyor.<br />
www.hazarworld.com EYLÜL <strong>2013</strong> SAYI <strong>10</strong> 9
KAPAK<br />
<strong>10</strong>
Azerbaycan’da<br />
Cumhurbaşkanlığı<br />
seçimlerine<br />
doğru:<br />
Son <strong>10</strong> yıldaki<br />
büyük değişim<br />
Seçimlere kısa bir süre kala Azerbaycan, uluslararası siyasetin, ekonominin,<br />
diplomasinin ilgi odağı oldu. Ekonomi politikası ve enerji stratejisiyle<br />
uluslararası toplumun güvenini kazanmayı başaran Azerbaycan, bağımsız<br />
bir ülke olarak son <strong>10</strong> yıl içinde büyük mesafeler kat etti. İşte Azerbaycan’ın<br />
dünü ve bugünü hakkında merak edilenler…<br />
MERVE DAMCI<br />
www.hazarworld.com<br />
EYLÜL <strong>2013</strong> SAYI <strong>10</strong> 11
KAPAK<br />
1<br />
Türkiye halkı “Bir millet, iki<br />
devlet” sözünü çok iyi bilir. Zira<br />
merhum Cumhurbaşkanı Haydar<br />
Aliyev’in bu güzel deyimi,<br />
dünden bugüne birbirine kenetlenmiş<br />
bu iki kardeş devletin yıllar süren<br />
işbirliklerinde kendini bulmuştur. Haydar<br />
Aliyev’i andığımızda aklımıza nasıl yeni bağımsız<br />
devlet kurulması, istiklalin çok güç<br />
şartlarda korunması, istikrar ve demokrasi<br />
kavramları geliyorsa, İlham Aliyev’in devlet<br />
adamlığı niteliklerini tanımlarken de kalkınma<br />
ve büyüme kelimelerini rahatlıkla yan<br />
yana kullanabiliriz. Dikkat çekici gelişimi ve<br />
büyümesi sırasında Türkiye de her zaman<br />
Azerbaycan’ın en büyük destekçilerinden biri<br />
oldu. Karşılıklı gönül ilişkilerinin özellikle<br />
son on yılda çeşitli alanlardaki somut projelerle<br />
güçlendirilmesinin doğal sonucu ise bugün<br />
Türkiye’nin en büyük doğrudan yabancı<br />
yatırımcısı konumunda kardeş Azerbaycan’ın<br />
olmasıdır.<br />
Son <strong>10</strong> yılda neler değişti?<br />
Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in <strong>10</strong> yıllık<br />
AZERBAYCAN’DA<br />
BAĞIMSIZLIK İLANI<br />
SONRASINDAKİ<br />
YEDİNCİ<br />
CUMHURBAŞKANLIĞI<br />
SEÇİMLERİ 9 EKİM’DE<br />
YAPILACAK.<br />
iktidarı döneminde hem ekonomik hem de<br />
politik anlamda önemli değişimler yaşandı.<br />
Aliyev’in yönetimindeki son on yıl içinde<br />
Azerbaycan ekonomisini üç katına çıkardı.<br />
Böylece gayrı safi milli hasıla 3 kat artmış<br />
oldu. Yoksulluk sınırında yaşayanların<br />
oranı %44’den %4’e indi. Tarım üretimi<br />
3,3; vatandaşların para gelirleri 6,5 kat<br />
arttı. Manat dünyanın en iyi değerli 5 para<br />
biriminden birine çevrildi. Bütün bunların<br />
dünyanın gelişmekte olan ekonomileri arasında<br />
nadir yaşanan, emsalsiz bir deneyim<br />
olduğunu söylemek çok da yanlış olmaz.<br />
Bu resme bakıldığında yapılan reformların<br />
sosyal yönlü olduğu dikkat çekiyor.<br />
Aliyev tarafından yürütülen politikaların<br />
merkezinde insan faktörünün ön planda olmasının<br />
ülkedeki gelişimi pozitif anlamda<br />
etkilediği apaçık ortada.<br />
Azerbaycan’ın bölgedeki ekonomik rolü ise<br />
her geçen gün biraz daha artıyor. Yürütülen<br />
ekonomi politikaları ve enerji stratejisi<br />
dünyanın ilgisini çektiği gibi bugün <strong>Hazar</strong><br />
Bölgesi’nin parlayan yıldızı haline gelen<br />
Azerbaycan, uluslararası ilişkilerinde de<br />
12
3<br />
dünyanın güvenini kazanmış olan devletlerden<br />
biri olduğunu ortaya koyuyor. Yatırım<br />
ortamının her geçen gün iyileştirilmesi<br />
sayesinde ülkenin dünyadaki itibarı tüm<br />
açılardan yükselmiş ve zaman içinde borç<br />
alan ülkeden borç veren ülkeye dönüşerek<br />
Azerbaycan bağımsız ekonomik imkanlara<br />
sahip oldu. Eğitime ayrılan harcamalar<br />
4,5; dış ticaret cirosu 6,6; sanayi üretimi 3<br />
kat artırılmış, enflasyon tek haneli rakama<br />
indirilmiş; bunun yanı sıra altın, gümüş ve<br />
bakır üretimine başlandı.<br />
Azerbaycan – Türkiye<br />
dostluğunun Avrasya’da<br />
yeni enerji koridoruna<br />
çevrilmesi<br />
Azerbaycan, geride bıraktığımız yıllarda<br />
görülmemiş bir büyüme ve gelişmeye imza<br />
atmıştır. Rusya’dan doğal gaz ithalatı durdurulmuş<br />
ve Kuzey komşusuna doğal gaz<br />
ihracatına başlandı. Petrolden 78 milyar<br />
dolar gelir elde edilirken, doğal gaz hasılatı<br />
5,6 kat artmıştır. Azerbaycan’ın tüm petrol<br />
ve gaz boru hatlarını işleten, şu anda<br />
2<br />
1. Azerbaycan Cumhurbaşkanı<br />
İlham Aliyev ve merhum<br />
babası Haydar Aliyev.<br />
2. Cumhurbaşkanlığı seçimleri 5<br />
yılda bir yapılıyor.<br />
3. Aliyev, Ekim 2003’ten bu yana<br />
Cumhurbaşkanlığı görevini<br />
yürütüyor.<br />
Gürcistan’ın petrol ve doğal gaz satışı piyasasında<br />
lider duruma gelen Azerbaycan<br />
Devlet Petrol Şirketi (SOCAR) Türkiye’nin<br />
en büyük yabancı yatırımcısı durumuna<br />
gelmiştir. Azerbaycan doğal gazını<br />
Avrupa’ya taşıyacak Şah Deniz-2 projesi<br />
için çok önemli bir anlaşma, 25 Ekim 2011<br />
tarihinde Türkiye ile Azerbaycan arasında<br />
İzmir’de imzalandı. Aynı gün İzmir’in<br />
Aliağa yarımadasındaki petrol ürünleri tesislerine<br />
5 milyar dolarlık yeni Azerbaycan<br />
sermayesi geldi. İzmir’deki konuşmasında<br />
Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ‘Bugün Türkiye<br />
ile Azerbaycan arasındaki ilişkilerde<br />
tarihi bir gündür’ diyerek günün önemine<br />
vurgu yaptı. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan<br />
ise ‘5 milyar dolarlık Azerbaycan<br />
yatırımının Türkiye’nin cari açığının<br />
kapatılması noktasında büyük önem arz<br />
ettiğine’ dikkati çekti. Azerbaycan’dan gaz<br />
alımını ve üçüncü ülkelere naklini öngören<br />
bu hükümetlerarası anlaşma, Türkiye’nin<br />
Azerbaycan’la ilişkilerindeki farklılığı ortaya<br />
koydu. Azerbaycan Devlet Petrol Şirketi<br />
(SOCAR) ayrıca, Azerbaycan doğal gazının<br />
Türkiye, Yunanistan ve Arnavutluk üzerinden<br />
Adriyatik Denizi’ne, oradan İtalya’nın<br />
güneyine, İtalya’dan da diğer Avrupa ülkelerine<br />
ulaştıracak olan Trans Adriyatik Do-<br />
www.hazarworld.com<br />
EYLÜL <strong>2013</strong> SAYI <strong>10</strong> 13
KAPAK<br />
1<br />
ğal Gaz Boru Hattı (TAP) projesine yüzde<br />
20 hisse ile ortak olacaklarını açıkladı.<br />
Türkiye ile Azerbaycan’ın enerji alanındaki<br />
dev işbirliği olan Trans Anadolu<br />
Doğal Gaz Boru Hattı Projesi’nin (TA-<br />
NAP) resmi imzaları Türkiye Cumhuriyeti<br />
Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan ve<br />
Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı<br />
İlham Aliyev’in şahitliğinde 28 Haziran<br />
2012 tarihinde İstanbul’daki Dolmabahçe<br />
Sarayı’nda atıldı. Enerjinin İpek Yolu olarak<br />
adlandırılan TANAP projesinin 7 milyar<br />
dolarlık yatırımla altı yılda hayata geçirilmesi<br />
öngörülüyor. TAP VE TANAP’ın<br />
Şah Deniz Konsorsiyumu tarafından<br />
seçilmesiyle Güney Gaz Koridoru’nun<br />
artık Avrupa’da doğal gaz denkleminin<br />
içine girmeye başladığını söyleyebiliriz.<br />
İzmir’in Aliağa yarımadasına yapılan<br />
liman yatırımları da eklendiğinde 2018<br />
yılına kadar Azerbaycan’ın Türkiye’deki<br />
yatırım miktarının toplam 17 milyar dolara<br />
ulaşması beklenmektedir ki, bu da Türkiye<br />
Cumhuriyeti tarihinde ülkeye yapılmış<br />
yabancı yatırımlar alanında Azerbaycan’ın<br />
ENERJİ POLİTİKALARI<br />
VE SON ZAMANLARDA<br />
ORTAYA ÇIKAN ENERJİ<br />
PROJELERİ ÜLKENİN<br />
GELECEKTE ÇOK DAHA<br />
FAZLA PARLAYACAĞINI<br />
GÖSTERİYOR.<br />
ilk sıradaki pozisyonunun garanti altına<br />
alınması demektir.<br />
Küreselleşen dünyada sürekli artmakta<br />
olan enerji talebi, tüm ülkelerin hem<br />
ekonomik hem de stratejik politikalarını<br />
şekillendiriyor. İşte bu konjonktürde<br />
projelendirilen Bakü–Tiflis–Ceyhan Boru<br />
Hattı da, hayal olmasına rağmen gerçek<br />
oldu. Proje kapsamında, Bakü’den başlayıp,<br />
Ceyhan’da son bulacak bir boru hattı<br />
ile başta Azerbaycan petrolü olmak üzere<br />
bölgede üretilecek petroller Ceyhan’a taşınıyor<br />
ve buradan da tankerlerle dünya<br />
pazarlarına güvenli biçimde ulaştırılıyor.<br />
Ulaşım ve iletişim projeleri<br />
Azerbaycan ve Türkiye arasındaki diğer<br />
önemli projelere bakacak olursak; Bakü–<br />
Tiflis–Kars demir yolu, nam-ı diğer Demir<br />
İpek Yolu sorunsuz bir şekilde devam<br />
ediyor. Gürcistan’daki demir yolunun<br />
yapımı için Azerbaycan’dan 800 milyon<br />
dolarlık kredi sağlanmıştır. Demir yolu<br />
hattı Azerbaycan›ın başkenti Bakü’den,<br />
14
2 3<br />
1. Aliyev, 2008 yılındaki seçimleri<br />
yüzde 85’lik bir oranla kazandı.<br />
2. Azerbaycan halkı 2008 yılında<br />
Aliyev’in cumhurbaşkanı<br />
seçilmesini kutlarken.<br />
3. Oy kullanan Azerbaycan<br />
vatandaşları.<br />
bu yıl ilk kez uzaya kendi uydusunu göndermiştir.<br />
Gürcistan’ın Tiflis ve Ahılkelek şehirlerinden<br />
geçerek Türkiye›nin Kars şehrine gidecek.<br />
Projenin bu kadar önemli olmasının<br />
nedeni ise İstanbul Boğazı›nda sürdürülen<br />
Marmaray Projesi›nin de tamamlanmasına<br />
paralel olarak, çalışmalar sonuçlandığında<br />
Avrupa›dan Çin›e demir yoluyla kesintisiz<br />
yük taşınmasının mümkün hale gelecek<br />
olması… Böylece Avrupa ile Orta Asya<br />
arasındaki yük taşımalarının tamamının<br />
demir yoluna kaydırılması planlanıyor.<br />
Enerji alanında elde ettiği başarıların yanı<br />
sıra petrol dışı sanayinin yaratılması konusunda<br />
atılan en önemli adımlardan biri<br />
olarak başkent Bakü’de yapılan “Balahanı<br />
Sanayi Parkı”nı örnek olarak gösterebiliriz.<br />
Girişimciliğin desteklenerek, modern<br />
teknolojilere dayanan sanayi tesislerinin<br />
yapılmasını amaçlayan park projesiyle<br />
Azerbaycan halkının üretim alanındaki<br />
istihdamının artırılması öngörülmüştür.<br />
Bunun yanı sıra ülkede iki yeni petrol dışı<br />
sektör yaratılıp geliştirilmektedir. Bunlardan<br />
biri turizm diğeri de bilgi ve iletişim<br />
teknolojileridir. Bu bağlamda Azerbaycan<br />
Aliyev iktidarında ulaşım sektörüne yapılan<br />
yatırımlar da oldukça dikkat çekicidir.<br />
Son <strong>10</strong> yılda ulaşım sektörüne yaklaşık 14<br />
milyar dolarlık yatırım yapılmıştır. Ulaşımda<br />
üretim hacmi 5 kat artırılmıştır. Bu<br />
kapsamda Bakü–Elet–Qazax–Gürcistan;<br />
Elet–Astara–İran ve Bakü–Guba–Rusya<br />
sınır yolu yeniden yapılmıştır. Uluslararası<br />
havalimanlarının sayısı 6’ya yükseltilmiştir.<br />
Demir yolu taşımacılığından elde edilen<br />
gelir ise 2 kat artırılmıştır.<br />
Azerbaycan sandığa gidiyor<br />
Azerbaycan’da bağımsızlık ilanı sonrasında<br />
yapılan yedinci Cumhurbaşkanlığı seçimleri<br />
için geri sayım başladı. Azerbaycan<br />
Merkezi Seçim Komisyonu (Merkezi Seçki<br />
Komissiyası), seçimlerin 9 Ekim <strong>2013</strong><br />
Çarşamba günü yapılacağını ilan etmişti.<br />
İktidardaki Yeni Azerbaycan Partisi<br />
Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’i partinin<br />
tek adayı olarak göstereceğini açıklamıştı.<br />
Ekim 2003’ten bu yana Cumhurbaşkanlığı<br />
görevini yürüten ve adaylığını koyduğu<br />
seçimlerde oyların büyük bir çoğunluğunu<br />
alarak seçilen İlham Aliyev, bu seçimlerin<br />
de en güçlü adayı olarak görünüyor.<br />
Kamuoyu araştırmaları nüfusun %80’den<br />
ALİYEV TARAFINDAN<br />
YÜRÜTÜLEN<br />
POLİTİKALARIN<br />
MERKEZİNDE İNSAN<br />
FAKTÖRÜNÜN ÖN<br />
PLANDA OLMASININ<br />
ÜLKEDEKİ GELİŞİMİ<br />
POZİTİF ANLAMDA<br />
ETKİLEDİĞİ APAÇIK<br />
ORTADADIR.<br />
www.hazarworld.com<br />
EYLÜL <strong>2013</strong> SAYI <strong>10</strong> 15
KAPAK<br />
genelinin istikrarı açısından büyük önem taşıyor.<br />
Enerji politikaları ve son zamanlarda<br />
ortaya çıkan enerji projeleri ülkenin gelecekte<br />
yıldızının çok daha fazla parlayacağını<br />
gösteriyor. Bağımsızlık sonrası dönemde<br />
yaşanan iç sorunlar ve Ermenistan’ın işgal<br />
ettiği toprakları boşaltmamış olmasının yarattığı<br />
sıkıntılar ise Azerbaycan’ın önündeki<br />
meseleler olarak hala çözüm bekliyor.<br />
Seçim süreci<br />
Peki kimler Cumhurbaşkanlığına adaylığını<br />
koyabiliyor? Bunun için en az <strong>10</strong> yıldır<br />
Azerbaycan’da ikamet edilmesi, çifte vatandaşlığa<br />
sahip olunmaması, ağır bir suç işlenmemesi,<br />
üniversite mezunu ve 35 yaşın üzerinde<br />
Azerbaycan vatandaşı olunması şartı<br />
aranıyor. Bağımsız bireylerin de adaylığını<br />
koyabileceği seçimlere resmi aday gösterme<br />
süreci, seçimlerin resmi olarak ilan edilmesiyle<br />
başlayan 20 günlük süreyi kapsıyor.<br />
1. İlham Aliyev, bu seçimlerin<br />
de en güçlü adayı olarak<br />
görünüyor.<br />
2. Azerbaycan halkının büyük<br />
çoğunluğu Aliyev’e destek<br />
veriyor.<br />
3. Azerbaycan Cumhurbaşkanı<br />
İlham Aliyev ve eşi Mehriban<br />
Aliyeva sandık başında.<br />
fazlasının Aliyev’i desteklediğini göstermektedir.<br />
Şimdiye kadar Cumhurbaşkanlığı<br />
seçimlerine katılmak için 18 aday<br />
başvuruda bulunmuştur. Adaylığın Merkezi<br />
Seçim Komisyonu’nda tescili için başvuru<br />
dilekçesinin sunulmasından sonraki birkaç<br />
gün içinde adaya seçmenlerce verilen belli<br />
miktarda destek imzasının da başvuru dilekçesine<br />
eklenmesi gerek.<br />
Azerbaycan’ın siyasi ortamı, Kafkasya’nın<br />
Uluslararası diplomasi<br />
Azerbaycan’ın Rusya ve diğer ülkelerde<br />
olan işbirliği şüphesiz yeni dönemde de<br />
farklı paylaşımları doğurabilir. Geçen<br />
senedeki seçimleri kazandıktan sonra<br />
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin,<br />
Güney Kafkasya’ya yaptığı ilk ziyareti,<br />
Azerbaycan’ın başkenti Bakü’ye gerçekleştirmişti.<br />
Siyaset uzmanları, Putin’in<br />
6 bakanıyla gerçekleştirdiği bu ziyareti,<br />
Rusya’nın Azerbaycan’a verdiği stratejik<br />
önemin işareti olarak yorumluyor.<br />
16
RÖPORTAJ<br />
18
Finans<br />
Merkezi’nin<br />
Kalbi<br />
İstanbul, Finans Merkezi olma yolunda emin adımlarla<br />
ilerliyor. Finans Merkezi’nin kalbi Borsa İstanbul’un geçirdiği<br />
değişimi ve yol haritasını Borsa İstanbul Yönetim Kurulu<br />
Başkanı İbrahim Turhan <strong>Hazar</strong> <strong>World</strong> için değerlendirdi.<br />
CAN GÜRSU<br />
stanbul Menkul Kıymetler Borsası<br />
geçirdiği yapılanma süreçlerinin ardından<br />
Borsa İstanbul adını alarak bu<br />
yapılanmayı tamamladı. Bir şirket gibi<br />
yönetilmeye başlayan, Türkiye’nin Altın ve<br />
Enerji Borsası gibi yapılarını tek çatı altında<br />
birleştirmeyi planlayan Borsa İstanbul, yaptığı<br />
uluslararası işbirlikleri ile de adından söz<br />
ettireceğe benziyor. Sürecin mimarlarından<br />
İbrahim Turhan, sürecin detaylarını <strong>Hazar</strong><br />
<strong>World</strong>’e anlattı.<br />
Sermaye piyasaları için hem yasal hem de<br />
teknolojik bir dönüşüm süreci başladı. Bu<br />
süreci anlatır mısınız?<br />
Her şeyden önce Sermaye Piyasası Kanunu<br />
değişti. Biz de Borsa İstanbul olarak görüşlerimizi<br />
aktarmaya çalıştık kanun için. Türkiye’yi<br />
taşımak istediğimiz platforma zemin teşkil<br />
edecek hukuki altyapının oluşması için çalışmalarımızı<br />
sürdürdük. Geçen yıl 20 Aralık’ta<br />
Sermaye Piyasası Kanunu yürürlülüğe girdi.<br />
Bankacılık sektöründe belli bir yere geldik<br />
ama Türkiye’yi daha ileriye taşımak için bu<br />
seviye yeterli olmayacaktır. Türkiye önümüzdeki<br />
dönemlerde daha da büyüyecektir.<br />
Türkiye’nin potansiyel büyüme hızı yüzde 5 civarında<br />
ve önümüzdeki <strong>10</strong> yılda gerçekleşecek<br />
yüzde 5’lik büyüme milli gelirin iki katından<br />
fazla artması anlamına gelir. Koyduğumuz 2<br />
Türkiye’nin elektrik<br />
piyasası son <strong>10</strong> yılda<br />
kapasitesini iki<br />
kattan fazla<br />
artırdı. Şu anda<br />
Avrupa’nın en büyük<br />
üçüncü pazarı.<br />
trilyon dolarlık milli gelir hedefine çok rahatlıkla<br />
ulaşabilecek potansiyelimiz var. Yapmamız<br />
gerekeni yaparak Türkiye’yi dünyanın<br />
birinci ligine, küresel lider, bölgesel aktör pozisyonuna<br />
taşıyacağız. Bu noktada sermaye piyasaları<br />
devreye giriyor. Şirketlerimizin ihtiyaç<br />
duyduğu büyümeyi sağlayacak motor sermaye<br />
piyasaları ve o motorun benzini de borsadır.<br />
Borsa için bu dönemde hem hukuksal<br />
altyapı anlamında hem teknolojik olarak<br />
önemli aşamalar kaydedildi. Bu adımlar<br />
sonucunda nasıl sonuçlar elde edilmeye<br />
başlandı?<br />
Bu aşamaları üç alana ayırmamız gerekir. Birinci<br />
alan yasal altyapı çalışmaları. Her şeyden<br />
önce Sermaye Piyasa Kanunu’nun değişmesi<br />
oldukça önemliydi. Biz buna katkı vermek<br />
için elimizden geleni yaptık. Bu anlamda<br />
Türkiye’yi taşımak istediğimiz platforma yönelik<br />
çalışmalarımızı sürdürdük, bu çalışmalar<br />
oldukça uzun bir zaman aldı. Sonucunda 30<br />
Aralık 2012’de Sermaye Piyasası Kanunu Resmi<br />
Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girdi.<br />
İkinci aşama ise Borsa İstanbul ile ilgili düzenlemelerin<br />
yapılmasıydı. Kurumsal yapının<br />
yeni dönemin ihtiyaçlarına uygun şekilde<br />
değiştirilmesi ile devam ettik ve bu da Borsa<br />
İstanbul’un kurulmasıyla oluştu. İMKB ile<br />
İstanbul Altın Borsası birleştirilip anonim şir-<br />
www.hazarworld.com<br />
EYLÜL <strong>2013</strong> SAYI <strong>10</strong> 19
RÖPORTAJ<br />
ket haline getirildi. Daha sonra da buna İzmir<br />
Vadeli Opsiyon ve İşlem Borsası da eklendi.<br />
Şu anda bu üç kurumun bir araya gelmesiyle<br />
oluşmuş bir yapımız var. Bu değişim ve dönüşüm<br />
ile amacımız daha evvel kooperatif olarak<br />
kurulmuş olan bir yapıyı anonim şirkete çevirmek,<br />
aynı zamanda kamu kurumu statüsünde<br />
değerlendirilen Altın Borsası kuruluşlarını ve<br />
çeşitli paydaşları olan İzmir Vadeli Opsiyon<br />
Borsası’nı bir araya getirerek farklı bir kurumsal<br />
mimari kurmaktı.<br />
1<br />
Altyapı çalışmalarının üçüncü aşaması da belli<br />
bir stratejik plan çerçevesinde bir değişimi<br />
yaşarken stratejik hamleler yaparak kurumunuzu<br />
getirmek istediğiniz yere doğru ilerletmeye<br />
devam etmekti. Bahsettiğim perspektif,<br />
Türkiye için bir fırsat penceresinin açılmasını<br />
sağladı.<br />
Borsa İstanbul ve Nasdaq önemli bir iş<br />
birliğine imza attı. Nasdaq’ın seçilmesinde<br />
kriterler nelerdi? Anlaşmanın hisse bazında<br />
olacağını biliyoruz, ne kadarlık bir hisse<br />
verilmesi söz konusu?<br />
2<br />
Anlaşma henüz sonuçlanmadığı için ayrıntı<br />
vermem doğru olmaz. Ama şunu söyleyebilirim<br />
ki konuştuğumuz çerçeve bir hazırlık,<br />
bir azınlık hissedarlığı çerçevesinde. Nasdaq,<br />
Borsa İstanbul’un azınlık hissedarı olacak. Biz<br />
başka ortaklarda almak istiyoruz. Nasdaq ile<br />
yaptığımız stratejik ortaklık anlaşması temelinde<br />
know–how transferini içeriyor. Ama bu<br />
basitçe gelişmiş bir teknolojiyi satın alıp uygulamaktan<br />
ibaret değil. Şunu söyleyebilirim ki<br />
alacağımız teknoloji şu anda dünyanın en iyi<br />
teknolojilerinden birisi ve son derece güvenli<br />
bir biçimde Türkiye sermaye piyasalarımızın<br />
ve Borsa İstanbul’un yakın gelecekteki tüm<br />
ihtiyaçlarını karşılayabilecek kapasitede bir<br />
teknoloji.<br />
Biz bu teknolojiye sadece sahip olmuyoruz,<br />
bununla ilgili derin bir bilgiye de kavuşuyoruz,<br />
onun gerçek manada sahibi oluyoruz. Bununla<br />
ilgili sadece teknoloji kullanımı değil, teknolojinin<br />
uygulanmasına ilişkin know–how’ı<br />
da Nasdaq bize aktarmayı taahhüt ediyor.<br />
Bunun neticesinde iki yıl içerisinde birinci ve<br />
ikinci düzey teknik destek tamamen Borsa<br />
İstanbul’un teknik ekipleri tarafından sağlanabilir<br />
hale gelecek. Bu çok önemli bir şey. Bu,<br />
teknolojide dışarıya bağımlı olmaktan kurtulmak<br />
anlamına geliyor.<br />
20<br />
1. Amerikan devi Nasdaq, Borsa<br />
İstanbul’un yeni ortağı oldu.<br />
Anlaşmayı Nasdaq OMX grubu<br />
ünlü Times Meydanı’ndan<br />
duyurdu.<br />
2. Child & Youth Finance<br />
International, gençleri finans<br />
alanında bilinçlendirmeyi<br />
hedefliyor.<br />
3. Child & Youth Finance<br />
International tarafından<br />
düzenlenen 2. CYFI Zirvesi, Borsa<br />
İstanbul ana sponsorluğunda<br />
gerçekleştirildi.<br />
4. Euromoney Avrasya Forumu, 18<br />
Haziran’da İstanbul’da ilk kez<br />
gerçekleştirildi.<br />
5. Dünya Elmas Borsaları<br />
Federasyonu (WFDB) Başkanlar<br />
Toplantısı Borsa İstanbul’daydı.<br />
Ayrıca Nasdaq, Frankfurt ve Londra’da kendi<br />
sahip olduğu veri iletim merkezlerinden istifade<br />
etmemizi sağlayacak bir çerçeveyi bize sunuyor.<br />
Bizim ürünlerimizin Nasdaq’ın dağıtım<br />
kanallarından pazarlamasının ve satışının yapılması,<br />
onların ürünlerinin gerekirse burada<br />
satışının yapılmasına imkan tanıyacak bir çerçeve<br />
de yine bu stratejik ortaklık anlaşmasının<br />
kapsamı içerisinde yer alıyor.<br />
Ayrıca Singapur kendi bölgesinde, Dubai de<br />
kendi bölgesinde Nasdaq’ın teknolojik ortağıdır.<br />
Bu anlaşma bölgesel merkezler ile çok<br />
rahat şekilde entegrasyon sağlamanın kapısını<br />
açıyor. Birlikte ortak iş ve ürün geliştirmekten<br />
finansal bir küresel ağın parçası olmaya kadar<br />
farklı açılımları olan çok geniş kapsamlı bir<br />
ortaklık anlaşması.<br />
Enerji Borsası da bu kapsamda kuruluyor.<br />
Bu konuda ne düşünüyorsunuz?
3 5<br />
kattan fazla artırdı. Şu anda Avrupa’nın en büyük<br />
üçüncü pazarı. Önümüzdeki dönemde de<br />
ekonomik büyüme ve elektrik tüketimi arasındaki<br />
ilişkiye baktığınız zaman potansiyelin ne<br />
kadar büyük olduğu görüyorsunuz. Tabii aynı<br />
zamanda bizim yapmak istediğimiz yakın bölgede<br />
de önce elektrikte daha sonra doğal gaz,<br />
petrol, kömür ve karbondioksit emisyonu gibi<br />
diğer enerji ürünlerinde İstanbul’u bölgesel<br />
bir merkez haline getirmek. Yakın bölgesinde<br />
elektriğin fiyatının oluştuğu, enerjinin alınıp<br />
satıldığı yerin Borsa İstanbul olmasını hedefliyoruz.<br />
Bunun bölgemizin istikrarına, refahına<br />
ve kalkınmasına da önemli katkı sağlayacağını<br />
düşünüyorum. Elektrik Piyasası Düzenleme<br />
Kurumu ve Enerji Bakanlığı ile yakın işbirliği<br />
içinde çalışıyoruz. Bu konuda uluslararası tecrübelerden<br />
de istifade ediyoruz. Ben sürecin<br />
şu ana kadar çok olumlu geliştiğini düşünüyorum<br />
ve yakın zamanda somut neticeler verecek<br />
aşamaya geldiğini görüyorum.<br />
Bu kanun ile özellikle elektrik piyasasında ciddi<br />
bir yeniden yapılandırılma süreci başladı.<br />
Bunun neticesinde <strong>2013</strong> yılı içinde Elektrik<br />
Piyasası İşletim Anonim Şirketi adı altında<br />
elektrik gücüne dayalı sözleşmelerin spot ticaretinin<br />
yapılacağı bir Elektrik Borsası kurulacak.<br />
Bu borsa gün öncesi ve gün içi dengeleme<br />
piyasalarını içerecek. Bu spot piyasayı tamamlayıcı<br />
bir de vadeli işlemler piyasası oluşturulacak.<br />
Borsa İstanbul EPİAŞ’ın önemli pay<br />
sahiplerinden ve yönetim unsurlarından birisi<br />
olacak, tüm bu sözleşmelerin hangi şartlarda<br />
alınıp satılacağına katkıda bulunacak, aynı zamanda<br />
elektrik gücüne dayalı vadeli sözleşmelerin<br />
alınıp satılacağı platformların piyasa işleticisi<br />
olacak. Dolayısıyla biz sürecin tamamen<br />
içindeyiz diyebilirim. Biliyorsunuz, Türkiye’nin<br />
elektrik piyasası son <strong>10</strong> yılda kapasitesini iki<br />
“Bizim potansiyel<br />
büyüme hızımız<br />
yüzde 5 civarında ve<br />
önümüzdeki <strong>10</strong> yılDA<br />
yüzde 5’LİK büyüME,<br />
milli gelirİN iki<br />
katından fazla<br />
artMASI ANLAMINA<br />
GELİR.“<br />
4<br />
<strong>2013</strong> yılı tamamlanmadan bu projelerin<br />
tamamlanması mümkün mü? Burada hedef<br />
olarak beklentiyi ne ile ölçüyorsunuz<br />
bahsedebilir misiniz?<br />
<strong>2013</strong> içinde somut netice almış olacağız. Fiyat<br />
oluşumunun şeffaf, sağlıklı, güvenilir ve öngörülebilir<br />
hale gelmesi çok önemli. Bunu sağlayabilecek<br />
unsurlardan en önemlisi piyasanın<br />
derinliğidir. Bu noktada Borsa İstanbul ile piyasanın<br />
uyumlu şekilde çalışıyor olması da çok<br />
önemli bir katkı sağlayacaktır. Dolayısıyla sadece<br />
elektrik üreticileri değil, elektriği yatırım<br />
yapılmaya değer bulan herkesin katılabileceği<br />
bir piyasa oluşturmaya çalışıyoruz. Diğer enerji<br />
ürünleri de devreye girdiğinde burada ciddi<br />
bir işlem hacmi ve piyasa derinliğinin oluşacağı<br />
kanaatini taşıyorum. Bizim için önemli olan<br />
her şeyden evvel fiyat oluşumunun sağlıklı<br />
olması ve yıllardır başarıyla uyguladığımız iyi<br />
yönetişim kurallarının enerji piyasası üzerinde<br />
aynı şekilde uygulanması olacaktır.<br />
www.hazarworld.com<br />
EYLÜL <strong>2013</strong> SAYI <strong>10</strong> 21
GELECEK NOTLARI<br />
DR. CEMİL ERTEM<br />
Güney Gaz<br />
Koridoru<br />
Bölgenin Geleceğini<br />
Belirleyecek<br />
22
Enerji, Orta Doğu ve <strong>Hazar</strong> coğrafyası<br />
için hem bir zenginlik hem de siyasi<br />
çatışma potansiyeli olmaya devam<br />
ediyor. Ancak bu coğrafyada şu günlerde<br />
yine çatışmaların, iç savaşa varan/varacak<br />
olan gerilimlerin öne çıktığını görüyoruz.<br />
Tabii ki enerji, bu gerilimlerin temel hareket<br />
noktalarından birisi.<br />
Orta Doğu’nun, <strong>Hazar</strong>’ın ve Orta Asya’nın<br />
hızla değişen ekonomik şartları, ortaya<br />
çıkan kalkınma potansiyeli ve buna bağlı<br />
olarak siyasi açıdan etkin olma gücü, enerji<br />
oyunundaki güç dengesini de değiştiriyor.<br />
Şimdiye değin ortaya çıkmayan -belki de<br />
siyasi nedenlerle çıkarılamayan- enerji kaynaklarının<br />
ortaya çıkmaya başladığını ve<br />
bunların da yeni siyasi pazarlıklara neden<br />
olduğunu görüyoruz. Ancak, aynı anda,<br />
bu yeni kaynaklar ve eski kanıtlanmış kaynakların<br />
ticarileştirilmesi enerji alanında<br />
rekabet ortamı oluşturuyor ve bu da yeni<br />
bir ekonomik dinamiği ve döngüyü beraberinde<br />
getiriyor. Bu ekonomik döngü, aynı<br />
zamanda, siyasi bir yeniden yapılanma ve<br />
entegrasyon olarak da karşımıza çıkıyor.<br />
Böyle olunca Güney Gaz Koridoru gibi projeler<br />
tam da şu günlerde, ekonomik boyutlarının<br />
yanı sıra siyasi yönü ve gelecekteki<br />
siyasi etkileriyle de güçlü projeler olarak<br />
beliriyor.<br />
Trans Adriyatik Boru Hattı<br />
(TAP), TANAP ile taşınan doğal<br />
gazın Yunanistan, Arnavutluk<br />
ve İtalya üzerinden Avrupa’ya<br />
ulaştırılması için Şah Deniz<br />
Konsorsiyumu tarafından<br />
seçilen projedir. Güneyden<br />
Avrupa’ya ulaşan 4. doğal gaz<br />
koridorunun açılmasına yönelik<br />
atılan önemli bir adımdır.<br />
Örneğin Azerbaycan ve Türkiye’nin Rusya<br />
ve İran’a rağmen Trans Anadolu Doğal<br />
Gaz Boru Hattı Projesi’ni (TANAP) gerçekleştirmesi<br />
yalnız bir enerji hamlesi değil;<br />
bu, siyasi bir değişimi anlatan, hem de<br />
<strong>Hazar</strong>’dan Avusturya’ya kadar olan bölgenin<br />
entegrasyonu için bir adım ve AB’nin kendi<br />
doğusuna doğru genişlemesinin başlangıcı<br />
niteliğindedir. Ama bu başlangıç, enerjide<br />
<strong>Hazar</strong> ve Orta Doğu bölgesinde ilk önce<br />
Rusya sonra da İran dışında yeni arz merkezlerinin<br />
ortaya çıkması anlamına geldiği<br />
gibi AB’de Almanya-Rusya geleneksel ittifakını<br />
da rahatsız edecek bir gelişme. Bu tespiti<br />
<strong>Hazar</strong> Raporu dergisi Yaz <strong>2013</strong> sayısında<br />
da yapmıştık. Ama bu tespite bazı hususları<br />
da ilave etmemiz gerekir.<br />
Bugün İsrail’in ortaya çıkan ya da çıkmakta<br />
olan enerji kaynaklarını TANAP ve TAP ile<br />
Güney Gaz Koridoru vasıtasıyla değerlendirmesi<br />
yalnız İsrail için bir kazanım değil. Bu,<br />
şimdilerde darbe ile sarsılan ve kanın aktığı<br />
Mısır için de, Gazze için de ve tabii Türkiye<br />
için de önemli bir gelişme. Ancak bu, aynı<br />
zamanda, İsrail’in ve bölgenin güvenliği için<br />
önemli bir adım olacak. Çünkü bu hattın<br />
alternatifi, Güney Kıbrıs, İsrail, Rusya anlaşması.<br />
Bunun AB-Türkiye, Türkiye-İsrail<br />
ve Türkiye-Yunanistan ilişkileri açısından<br />
sorunlu olduğunu söylememiz gerekir.<br />
www.hazarworld.com<br />
EYLÜL <strong>2013</strong> SAYI <strong>10</strong> 23
GELECEK NOTLARI<br />
Görüldüğü üzere, Güney Gaz Koridoru gibi<br />
bir projeye katılımın maksimum düzeyde<br />
olması, bölgedeki çok sıcak temel çatışma<br />
alanlarından en az birkaçını soğutmakta.<br />
Şunu unutmayalım; enerji geçişleri, boru<br />
hatlarının güvenliğinin birinci ve asli unsuru<br />
demokratik yönetimler ve buna bağlı siyasi<br />
istikrar. Demokratik siyasi istikrarın olmadığı<br />
bir bölgede enerji geçişini sağlayamazsınız.<br />
İstediğiniz kadar askeri ve fiziki önlem<br />
alın, uzun vadede hepsi geçersizdir ve sürdürülebilir<br />
değildir. Öte yandan, Orta Doğu<br />
ve Kuzey Afrika’daki gelişmeleri göz önüne<br />
alırsak, Kafkasya bölgesindeki dondurulmuş<br />
çatışma alanlarının sıcak hale gelmesi güçlü<br />
bir ihtimaldir. Bu ihtimal karşısında yapılacak<br />
en anlamlı hamle, başta AB genişlemesi<br />
olmak üzere bölgesel entegrasyon araçlarını<br />
geliştirmektir. İşte Güney Gaz Koridoru bu<br />
anlamda güçlü bir bölgesel entegrasyon<br />
aracıdır. <strong>Hazar</strong> Raporu’nda da belirttiğimiz<br />
gibi, Azerbaycan-Gürcistan-Türkiye geçişinin<br />
bu şekilde sağlanması ve Azerbaycan<br />
gazının Türkiye dışındaki Avrupa pazarına<br />
doğrudan ulaşması, bize göre, yalnızca<br />
bir 1 enerji hamlesi değildir. Bu, Avrupa’nın<br />
kendi doğusuna doğru genişlemesinin<br />
önemli bir adımıdır. Çok açık söyleyeyim; bu<br />
adım, Almanya’dan ve Rusya’dan bağımsız<br />
olarak, hatta bu iki ülkeye rağmen, AB’nin<br />
1. TAP’ın ileride ulaşması<br />
beklenen kapasite yılda 20<br />
milyar metreküp.<br />
2. TAP’ın toplam uzunluğu 870<br />
km.<br />
3. Bakü yakınlarındaki Sangaçal<br />
Terminali’nde bulunan <strong>Hazar</strong><br />
Enerji Merkezi<br />
sınırlarının Bakü’ye kadar genişlemesi ve<br />
Türkiye’nin ekonomik ve siyasi etkinliğinin<br />
bütün bu coğrafyada artması anlamına gelir.<br />
Bu cümleden olmak üzere, son aylarda başta<br />
Mısır olmak üzere, Suriye’deki iç savaş ve<br />
Afganistan sorunu Orta Doğu’yu, Filistin<br />
sorunundan da ayrı olarak, yeniden sıcak<br />
çatışma alanı haline getirdi. Bu sürecin geçilmesinde<br />
ve kalıcı barışın tesisinde, enerji<br />
hatları ve enerji hatlarının güvenliğinin barış<br />
ile sağlanması çok önemli bir etkendir. Bu<br />
bağlamda Güney Gaz Koridoru yalnız bir<br />
enerji projesi ve ekonomik proje değil; aynı<br />
zamanda barışın tesisinde etkili olan bir<br />
siyasi entegrasyon ve demokratik istikrar<br />
projesidir. Bu noktada şunu söylemek gerekir,<br />
Güney Gaz Koridoru gibi projeler ekonomik<br />
olarak rekabetçi bir enerji piyasası ve<br />
fiyatlama getirecektir ve Türkiye’nin yakın<br />
gelecekte devreye sokacağı Enerji Borsası<br />
gibi önemli yapılanmaları da besleyecektir.<br />
Bu ekonomik ve finansal entegrasyon,<br />
aynı zamanda, yeni bir ticari ve hukuki üst<br />
yapıyı, ticari anlaşmaları ve bunun hukuki<br />
üst yapısını da önümüze getirecektir. Bu<br />
açıdan Güney Gaz Koridoru’na <strong>Hazar</strong>’dan<br />
Avrupa’ya uzanan bu büyük coğrafyanın en<br />
önemli ekonomik ve siyasi projelerinden biri<br />
olarak bakabiliriz.<br />
1 2<br />
3<br />
24
ANALİZ<br />
HAZAR<br />
YAZ OKULU<br />
<strong>10</strong> ÜLKEYİ<br />
BİR ARAYA GETİRDİ<br />
26
<strong>Hazar</strong> Bölgesi’nde işbirliğini pekiştirmeyi amaçlayan<br />
<strong>Hazar</strong> Strateji Enstitüsü (HASEN), eğitim<br />
çalışmaları kapsamında, bir ilke imza attı. Alanında<br />
uzman isimler, özel sektör yöneticileri,<br />
akademisyenlerin sunumu, genç diplomatlar,<br />
araştırma görevlileri ve yöneticilerin katılımıyla ilk<br />
kez düzenlenen <strong>Hazar</strong> Yaz Okulu sertifika programı,<br />
toplam <strong>10</strong> ülkeden 22 katılımcıyı ağırladı.<br />
MERVE DAMCI<br />
www.hazarworld.com<br />
EYLÜL <strong>2013</strong> SAYI <strong>10</strong> 27
ANALİZ<br />
1<br />
<strong>Hazar</strong> Strateji Enstitüsü (HA-<br />
SEN) tarafından ilk kez düzenlenen<br />
<strong>Hazar</strong> Yaz Okulu sertifika<br />
programı, 18-28 Ağustos tarihleri<br />
arasında gerçekleşti. <strong>Hazar</strong> Yaz Okulu,<br />
18 Ağustos’ta Sheraton İstanbul Maslak<br />
Otel’de verilen açılış resepsiyonuyla iş dünyası,<br />
bürokrat, gazeteci, yerli ve yabancı<br />
akademisyenleri bir araya getirdi. Resepsiyonda<br />
açılış konuşmasını gerçekleştiren<br />
HASEN Genel Sekreteri Haldun Yavaş, bu<br />
sertifika programı kapsamında katılımcıların<br />
enerji, güvenlik ve dış politika gibi birçok<br />
konuda bilgi ve tecrübelerini paylaşma<br />
fırsatı elde ettiğine değindi. HASEN Enerji<br />
ve Ekonomik Araştırmalar Direktörü Efgan<br />
Niftiyev, bu eğitim programının kaliteli<br />
insan yetiştirilmesi konusunda enstitünün<br />
attığı en iyi adımlardan biri olduğunu ve<br />
bu tür faaliyetlerin önümüzdeki dönemde<br />
daha da artacağını söyledi.<br />
1. <strong>Hazar</strong> Yaz Okulu katılımcıları<br />
Dışişleri Bakanlığı Stratejik<br />
Araştırmalar Merkezi’nde.<br />
2. Katılımcılar Ulaştırma,<br />
Denizcilik ve Haberleşme<br />
Bakanlığı’nı ziyaret etti.<br />
3. Enerji ve Tabii Kaynaklar<br />
Bakan Yardımcısı Murat<br />
Mercan da konuşmacılar<br />
arasındaydı.<br />
4. Hürriyet Daily News Genel<br />
Yayın Yönetmeni Murat Yetkin<br />
Türk dış politikası hakkında<br />
sunum yaptı.<br />
<strong>10</strong> ÜLKEDEN 22 KATILIMCI<br />
2<br />
Sertifika programına Azerbaycan, Gürcistan,<br />
Kazakistan, Kırgızistan, Moldovya,<br />
Rusya, Türkmenistan, Türkiye, Ukrayna ve<br />
ABD’den genç uzmanlar, bürokratlar, araştırmacılar<br />
ve öğrenciler katıldı. Dışişleri<br />
Bakanlığı Stratejik Araştırmalar Merkezi<br />
(SAM) ve Türkiye İşbirliği ve Koordinasyon<br />
Ajansı Başkanlığı’nın (TİKA) desteğiyle<br />
gerçekleştirilen <strong>Hazar</strong> Yaz Okulu sertifika<br />
programında katılımcılar, <strong>Hazar</strong><br />
Bölgesi’nde enerji, dış politika, güvenlik ve<br />
ekonomi konularında analizler yapma ve<br />
bilgi birikimlerini artırma fırsatı yakaladı.<br />
Program kapsamındaki dersler ve seminerler<br />
akademisyenler, karar vericiler ve özel<br />
sektör yöneticileri tarafından verildi.<br />
28
3 4<br />
1. GÜN<br />
Sertifika programının ilk gününde Türk<br />
Dış Politikası ve Çağdaş Türk Politikası<br />
konuları mercek altına alındı. Türk dış politikasının<br />
son yıllardaki değişimi, Dışişleri<br />
Bakanı Ahmet Davutoğlu’nun “komşularla<br />
HAZAR YAZ<br />
OKULU’NDA<br />
öncelikli olarak<br />
ENERJİ KONUSU<br />
MASAYA YATIRILARAK<br />
Здесь вы сможете окунуться в атмосферу творчества и нашей культурной жизни, увидеть афишу предстоящих мероприятий!
Наверное нет в г.Соликамске такого человека, который хотя бы раз не побывал во Дворце культуры «Прикамье». Для одних он стал местом первого свидания, встречей с прекрасным, отправной точкой для выбора профессии, для других — местом первого в жизни выступления со сцены. Большинство с удовольствием удовлетворились ролью зрителя – благодарного, не жалеющего рукоплесканий, как для самодеятельных артистов, так и для выдающихся знаменитостей. Для родителей — это прекрасная возможность получить подробную информацию о коллективах, познакомиться с руководителями, задать интересующие вопросы. А для ребят — определиться с выбором коллектива, понять, к какому творчеству лежит душа.
Мы рады вам!