Ünsüz benzeşmesi ya da ünsüz uyumu,[1]Türkçe dilbilgisindeki ses olaylarından biridir. Bu kurala göre herhangi bir kelimeye eklenen ve ünsüz harfle başlayan yapım ve çekim ekleri kendisinden önceki son harf sert ünsüz ise sert, yumuşak ünsüz ise yumuşak ünsüz harfle başlamak zorundadır:
dolapta, aşçı, kitapçı vb.
Türkçede ünsüzler (sessiz harfler) sert ve yumuşak olmak üzere iki gruba ayrılır. Sert ünsüzler; ç, f, h, k, p, s, ş ve t'dir. Bu harf grubunu öğrencilerin ezberlemesini kolaylaştırmak için "f ı s t ı k ç ı ş a h a p" ifadesi üretilmiştir. Bu kelime grubundaki ünsüz harflerin tamamı serttir. Bunun dışında kalanlar ise yumuşak ünsüzlerdir.
Sert ünsüzler
ç, f, h, k, s, ş, t, p
Yumuşak ünsüzler
b, c, d, g, ğ, j, l, m, n, r, v, y, z
Kök içerisinde[değiştir kaynağı değiştir]
Ana madde: Ünsüz sertleşmesi
Ayrıca bakınız: Ünsüz yumuşaması
Sert ünsüzle biten kelimeler c, d, g ünsüzleriyle başlayan bir ek aldığında, ekin bu ilk ünsüzü sertleşerek ç, t, k ünsüzlerinden birine dönüşür. Bu duruma ünsüz sertleşmesi denir:
Aşağıda ünsüz türemesi ile ilgili örnek cümleler 10 tane kısaca olarak ele alacağız.
Ünsüz türemesi, genelde tek heceli olan kelimelerin sonuna sesli ile başlayan bir ek geldiğinde tek heceli kelimenin sonundaki sessiz harften iki kere yazılır. Bu olaya ünsüz türemesi denir.
Ünsüz türemesi ile ilgili örnek cümleler şu şekildedir:
*Sırrını söyleme dostuna, dostunun da dostu vardır, o da söyler dostuna… (sır+ını)
*Tıbbın yapabileceği bir şey kalmamıştır. (tıp+ın)
*Herkes hakkı olanı alsın. (hak+ı)
*Affı anlamak için merhameti bilmen lazım. (af+ı)
*Herkese haddini bildirmeye geldim. (had+ini)
*Ya rabbim bize yardım et! (rab+im)
*Bu kararın reddine kim karşı çıktı? (red+ine)
*emekliye maaş zammını bu hükümet gerçekleştirdi. (zam+ını)
*Doğru şıkkı seçtiğinden emin ol. (şık+ı)
*Rabbimizden başka gidecek yerimiz yok. (rab+imiz)
