Kütle: Bütün nesnelerin sahip oldukları madde miktarı kütle olarak bilinir.
- Kütle hem eşit kollu terazide hem de elektronik terazide ölçülebilmektedir.
- Kütle her yerde her zaman aynıdır ve değişmez.
- Kütle birimi gram (g), kilogram ise (kg) şeklinde ifade edilir.
1 kg = g
Not: Maddelerin boyutları aynı olsa bile kütleleri farklı olabilir. Mesela aynı boyutta tahta ve demir elimize aldığımızda, tahtanın hafif olduğunu anlarız. Çünkü demir parçasının kütlesi tahta parçasının kütlesinden fazladır.
Sıvıların Kütle ölçümü: Sıvının kütlesini ölçebilmek için sıvı bir kaba konur. Bu doğrultuda ölçüm yapıldığı zaman sıvı ile beraber kabın ölçüsü ortaya çıkar. Bu doğrultuda kabın toplam kütleden çıkarıldığı zaman geriye suyun ağırlığı kalır.
Gazların kütle ölçümü: Diğer maddeler gibi gazların da kütlesi bulunur. Bu konuda bazı yöntemler ele alınarak gazların kütlesi ölçülebilir. Örneğin patlak bir topun kütlesini ölçtükten sonra şişirilmiş bir topun kütlesini ölçerek, içindeki gazın kütlesi bu şekilde aradaki farktan anlaşılabilir.
Hacim: Maddelerin boşlukta kapladığı alanı hacim denir.
Not: Gazların herhangi bir belirli hacimleri bulunmaz. Bulundukları ortamı tamamen kaplar ve nerede olursa olsun bunu gerçekleştirir.
Sıvının hacmini şu yöntemler ışığı altında ölçebiliriz.
- Sıvıların hacmini dereceli silindir kullanmak suretiyle ölçebiliriz.
- Dereceli silindir üzeri eşit aralıklarla ile çizilmiş olan bir kap çeşididir.
- Kabın içine konmuş olan sıvı kabın belli bir seviyesine kadar ulaşır. Bu seviye itibariyle ortaya çıkan miktar üzerinden sıvının hacmi ölçülür.
- Sıvıların hacmini ölçebilmek için bu konuda mililitre (ml) Litre (L) değerlendirilir.
Katıların hacminin ölçümü: Katıların hacmini ölçerken sırasıyla şu aşamaları gerçekleştiririz.
- Katıların hacmi genelde dereceli silindir ile beraber, içerisinde bulunan sıvı yardımıyla ölçülür.
- İlk olarak silindiri bir miktar sıvı konur ve daha sonra bu sıvının miktarı kaydedilir.
- Bu silindirin içerisinde daha sonra birkaç cisim atılır ve yeniden oluşan sıvı miktarı kaydedilir.
- Ardından ikinci ölçümden bir ölçüm çıkarılır.
- İşte böylece aradaki fark ile katı bir cismin hacmini ölçmek mümkün.
O şekilde siz de farklı denemeler yapabilir ve maddenin ölçümünü gerçekleştirebilirsiniz. Yukarıda verilen örnekleri ele alarak değişik denemeler gerçekleştirmeniz. Aynı zamanda hem kütle hem de hacim üzerinden madde ölçülü konusundaki tüm bilgileri iyi bilmeniz gerekmektedir.
Not: Işık, ısı ses, elektrik ya da gölge gibi madde olmadıklarından dolayı bu varlıkların kütle ve hacmi bulunmaz. Bu sebepten dolayı kütle ve hacim açısından ölçümleri yapılamaz. Ayrıca şeker ve tuz gibi maddeler su içerisinde eridiği için, bu maddeleri suyun içine atarak ölçümünü gerçekleştiremeyiz.
4. Sınıf Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa Cevapları Meb Yayınlarına ulaşabilmek ve dersinizi kolayca yapabilmek için aşağıdaki yayınımızı mutlaka inceleyiniz.
A) Aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1. Maddenin ölçülebilir özellikleri nelerdir?
2. Katı maddelerin kütlesini hangi ölçme aletiyle ölçeriz?
3. Sıvı maddelerin kütlesini hangi ölçme aletiyle ve nasıl ölçeriz?
4. Katı maddelerin hacmini hangi aletle ve nasıl ölçeriz?
5. Sıvı maddelerin hacmini hangi aletle ölçeriz?
B) Aşağıdaki tabloda sıvı maddelerin kütle ölçümleriyle ilgili ölçüm sonuçlarından bazıları verilmiştir. Eksik olan bilgileri tamamlayınız.
C) Ayşe, mutfaktaki teneke kutunun dibinde kalan zeytinyağının kütlesini ölçmek istiyor. Ayşe’nin bu ölçümü yapabilmesi için ona yardım eder misiniz?
1. Ayşe’nin kullanması gereken araç gereçlerin listesini aşağıya yazar mısınız?
2. Ayşe’nin bundan sonraki işlem basamaklarını aşağıda verilen boşluğa yazar mısınız?
1 . Adım : Teneke kutudaki yağı dereceli kaba dökmek
2 . Adım : Dereceli kaptaki yağın derece seviyesine bakmak.
3 . Adım : Dereceli kaptaki yağı çukur bir kaba veya şişeye boşaltmak
Bu yazımızda 4. Sınıf Meb Yayınları Fen Bilimleri Ders Kitabı Sayfa Cevapları sizlerle paylaştık, umarız ki beğenmişsinizdir.
Ders ve Çalışma Kitapları TIKLA!
İlkokul 4. sınıf Fen Bilimleri dersi Maddenin Özellikleri Ünitesi Maddenin Ölçülebilir Özellikleri Konu Anlatımını bu sayfada bulabilir ve inceleyebilirsiniz.
BU KONUDA NELER ÖĞRENECEĞİZ?
→ Kütle nedir, nasıl ölçülür?
→ Sıvıların kütlesi nasıl ölçülür?
→ Hacim nedir, nasıl ölçülür?
→ Sıvıların hacmi nasıl ölçülür?
→ Katıların hacmi nasıl ölçülür?
→ Madde olan ve madde olmayan varlıklar nelerdir?
Maddeleri niteleyen; suda yüzme-batma, suyu emme-emmeme, mıknatısla çekilme-çekilmeme gibi özelliklerin olduğunu öğrendik.
Bunun yanında maddenin çeşitli aletlerle ölçülebilen özellikleri de vardır. Bunlar kütle ve hacimdir. Şimdi maddenin ölçülebilir özelliklerini inceleyelim.
Her maddenin belli bir miktarı vardır. Madde miktarına kütle denir. Maddelerin kütlesi eşit kollu terazi veya elektronik terazi ile dünya uluslarınca ortak kabul edilen standart kütlelerle karşılaştırılarak ölçülür.
Uluslararası kütle birimi kilogram ve gramdır. Kilogram kg, gram g sembolü ile gösterilir. Kilogram, gramın bin katıdır.
1 kg = g
Kilogram ile ifade edemeyeceğimiz küçük kütleleri gram cinsinden ifade ederiz. Kuyumcular sattıkları takıların kütlesini gram cinsinden ifade eder.
Katıların kütlesini ölçmek için aşağıdaki adımları uygularız:
Aynı büyüklükteki maddelerin kütlesi farklı olabilir. Örneğin yandaki görselde verilen aynı büyüklükteki kaşar peyniri ile tuğlanın kütleleri farklıdır.
Sıvı maddelerin kütlesini doğrudan terazinin kefesine dökerek ölçemeyiz. Sıvı maddelerin kütlesi kap kullanılarak ölçülür.
Sıvı maddelerin kütlesini ölçmek için aşağıdaki adımları uygularız:
Sıvının kütlesi = Brüt kütle Kabın kütlesi
g 50 g = g
Tatile çıkarken yanımıza çeşitli eşyalar alırız. Bu eşyaları bavula koyarız. Bazen eşyalarımızı bavula sığdıramayız. Çünkü bavula koyduğumuz her eşya yer kaplar.
Çevremizde bulunan maddeler da bulundukları ortamda az veya çok yer kaplar. Maddelerin boşlukta kapladığı yere hacim denir.
Maddelerin hacimlerini ölçmek için çeşitli dereceli kaplar kullanılır. Hacim birimi litre ve mililitredir. Litre L, mililitre mL sembolleri ile gösterilir. Bir litre mililitredir.
1 L = mL
Sıvı maddelerin hacimlerini ölçmek için dereceli silindir kullanırız. Dereceli silindir, camdan veya plastikten yapılmış dış yüzeyi ölçeklendirilmiş bir kaptır.
Sıvı maddenin hacmini ölçmek için aşağıdaki adımlar uygulanır:
Düzgün bir şekle sahip olmayan katı maddelerin hacimleri de dereceli kaptan faydalanılarak ölçülür.
Katı maddenin hacmini ölçmek için aşağıdaki adımlar uygulanır:
Maddenin Hacmi = 2. Ölçüm 1. Ölçüm
Maddenin Hacmi = mL mL
Maddenin Hacmi = mL
Yaptığımız etkinliklerle katı ve sıvı maddelerin hacmini ve kütlesini ölçtük. Kütlesi ve hacmi olan tüm varlıklara madde denir.
Elimizdeki kitap, kalem, bindiğimiz araba, evimizin duvarları, bahçedeki ağaç, soluduğumuz hava kütle ve hacme sahip oldukları için hepsi birer maddedir.
Elektrik, gölge, şimşek, ışık ve ısı; kütle ile hacme sahip olmadıkları için madde değildir.