Allah In Varlığını Nasıl Ispat Ederiz

Günümüzdeki büyük sorun şudur: Dindarlık insanlar arasında süratle yaygınlaşırken entelektüel ortamlarda neredeyse en zayıf dönemini yaşamaktadır. Bu çelişkinin aşılması mümkün görünmüyor, fakat daha makul bir seviyede tutulması mutlak bir zarurettir.

Mesela İslam'da iman bahsi ele alınırken imanın altı ilkesinden söz edilir. Bu meyanda Allah'a iman ile birlikte meleklere iman, peygamberlere iman, kitaplara iman, ahirete ve kadere iman gibi ilkeler imanın unsurlarını teşkil eder. Bu durumda Allah'a iman ile öteki ilkeler aynı seviyedeymiş gibi telakki edilebilen bir yanılsama ortaya çıkar. Gerçekte durum böyle değildir. İmanın altı ilkesi demek gerçekte sadece Allah'a iman etmek demektir, bahis mevzu olan, kurucu ilkenin farklı görünümlerinden ibarettir. O zaman imanın sadece bir ilkesi vardır, o da Allah'a iman etmek demek gerekir.

Bu ne anlama gelir? Allah'a iman etmek –ki burada kullanılan kelimenin iman veya bilgi veya marifet olması durumu değiştirmez- ontolojik olarak üst gerçekliğe inanmaktır. Müminler varlığı açıklamak istediklerinde ister daha içkin ister daha aşkın tabirler kullansınlar görünen dünyayı kendi başına yeterli bir gerçeklik alanı olarak kabul etmez, dış hakikate ulaşarak varlık meselesini onun üzerinden izah ederler. Bu nedenle iman zorunlu bir şekilde ontolojik düzeyde üst gerçekliğe inanmayı gerektirir.

Tanrı'ya iman bizi dönüştürür

Öte yandan Tanrı hakkındaki bu tasavvur bizi harekete geçiren bilgi verir. Başka bir anlatımla Tanrı'ya inanmak başka herhangi bir şeyi bilmek veya ona inanmak ile karşılaştırılamaz; Tanrı'ya inanmak bizi harekete geçiren etkin ve müessir bir bilgi olarak hayatımızı düzenler. İmanın dönüştürücü yönü burada temayüz eder. Bu durumda en üst ve sahici gerçeklik demek olan Tanrı'ya iman O'na doğru gitmek veya O'nun bilgisine göre yaşamak için bizi dönüştüren mücbir bilgidir.

Bunu ikinci bir önermeyle temellendirmek mümkündür: Üst ve gerçek olanın bilgisi daha üstündür. Peygamberlik anlamındaki nübüvvet kelimesinin kökünde iki anlam birden yer alır; yukarı, üst ve bilgi vermek. Bunu birleştirmek istersek yukarıdan, yani zihnen veya başka bir yetenekle ulaşamayacağımız bir yerden bilgi getiren kişi peygamberdir. Bu da bize ikinci önermeyi verir. O zaman biz yukarıdan gelen bilgiye göre yaşamakla dünyanın içinde dünya dışından bir gerçekliği takip etmiş oluruz. İnsanın en büyük farkı budur: Bir dünyanın içinde 'dünyalı olmayan bilgi ve gerçeklik ile ilişki üzerinde yaşama iradesi.'

İman ilkelerini bu istikamette yorumlarsak her birisi Tanrı hakkındaki bilgimizi tekit ve tahkim eden ikincil ilkeler hâline gelirler. Bu meyanda Tanrı'nın var olduğuna inanmak yetmez, O'nun bize konuşan-bilgi sahibi biri olduğuna inanmak kitaplara imanı, kendi iradesiyle insanla irtibat kurması peygamberlere imanı, doğa ile ilişkisinin gücünü sınırlamadan gerçekleştiğine inanmak meleklere imanı, her şeyi bilmesi ve takdir etmesine inanmak kadere imanı ve nihayetinde kendisiyle kavuşmaya inanmak ahirete imanı ortaya çıkartır. Başka bir anlatımla imanın altı şartı gerçekte bir şartın farklı görünümlerinden başka bir şey değildir. O zaman dinin temel bir meselesi vardır, öteki bütün konular ise o temel meselenin alt kısımlarından ibarettir: Biz müminler sadece Allah'a iman ediyoruz ve dindarlık Allah'a iman ilkesidir.

Tanrı'nın varlığına delil arayışı

Çağdaş dünyada bilimsel çalışmaların etkisi altında felsefi tasavvurlar inancın aleyhine doğru geliştikçe, Tanrı'nın varlığının delilleri üzerindeki konuşmalar gittikçe çoğaldı. Birçok inançlı insan Tanrı'nın varlığını kanıtlamak üzere delil üretme arayışına girdi. Bu meyanda kullanılan en yaygın delil ise genellikle nizam ve gaye delili olmuştur. Bazen bu delil hadis veya hudus delili ile birlikte kullanılmış olsa bile, bu üç delil bir araya gelerek nizam delilinde bütünleşirler. Bunun nedeni bizim öteki delillere göre nispeten nizam delili hakkında bir tecrübemizin bulunmasıdır. Birçok düşünür Allah'ın delillerini bu şekilde ele alır, Tanrı'nın varlığını bu şekilde kanıtlama yoluna gider. Bu yaklaşım doğru mudur? Doğrusu bu yaklaşımın ikna edici bir derinliğe sahip olduğunu söylemek zordur.

Özellikle Kant sonrasında evren hakkında böyle bir akıl yürütmenin mümkün olmadığı ortaya konulmuştur. Bu itibarla nizam delili başta olmak üzere, birçok delil, gerçek delil olmaktan çıkarak basit izlenime veya duyguya doğru kaymıştır. Bunların üzerine bir Tanrı inancı ikame etmek hiçbir şekilde gerçekçi ve ikna edici değildir. Üstelik bir an için evrende böyle bir düzen olduğunu düşünsek bile, buradan mutlaka bir Tanrı inancına gitmemiz için yol bulamayız. O zaman doğadan istinbat edilen delillerle teyit ve tahkim edilmiş Tanrı'nın varlığı meselesi ikna edici olmaktan uzaktır. Ancak işin farklı bir yanı daha vardır: Geçmiş dönemlerde de Tanrı'nın varlığı kanıtlanmış bir mesele olarak görülmüyordu.

Dinî geleneklerde hâkim yaklaşıma bakınca, Tanrı'nın varlığı meselesi bir kabul/postüla seklinde ortaya konulmuş görünüyor. Başka bir anlatımla delillerle kanıtlanmış, savunulmuş bir Tanrı inancı yerine, varlığı doğrudan kabul edilmiş, bunun ardından da âlem ve insan varlığı bu bilginin istikametinde yorumlanmıştır. Özellikle Kuran-ı Kerim'de böyle bir düşünmeye bizi sevk eden birçok unsur buluruz; birçok ayet-i kerime 'iman edenler için delil' veya 'takva sahipleri için hidayet' tabirlerine yer verir. Bu ne demektir? Öyle görünüyor ki burada iman düşünmeyi ve araştırmayı önceliyor, bilgi imanın tezahürü şeklinde ortaya çıkıyor.

Dogmatik ateizm

Kuran-ı Kerim'de ve hadislerde ateizm yerine daha çok 'çok tanrıcılık' veya inanç karşısında ikircikli tutumlar dinî ve ahlaki mesele olarak eleştirilir. Üstelik çok tanrı inancına sahip kimseler birçok meseleyi de inanç konusu hâline getirmiş, onları da yücelten kimseler hâline gelmişlerdi.

Bu meyanda cinler, melekler, görünmeyen varlıklar, göksel varlıklar vb. birçok konu insanlarda geniş bir inanma ve kabullenme alanı açıyordu. İslam ana metinlerinde böyle inançlara karşı insanları uyararak onları tek yaratıcı inancında toplayarak insanı özgürleştirmenin yolunu gösterdi. İnsan kendisi gibi yaratılmış varlıklara ve nesnelere perestiş etmekle itibarını yitirir, gerçekte insana itibarın iadesi ancak tek Tanrı'ya inanmakla mümkün olabilir. İslam'ın ana yaklaşımı böyledir.

Günümüzde de bu yaklaşımı yeniden inşa etmemiz gerekiyor. Başka bir anlatımla Müslüman düşünürlerin yapması gereken iş, demode deliller üzerinden bir inanç savunusu ve temellendirmesi yapmak değil, akılcı faaliyeti başka bir alanda icra ederek, dine ve inançlara yönelik tehdidi dışarıda karşılamak olmalıdır. Bunu şu şekilde özetlemek mümkündür: Felsefenin Tanrı'nın varlığı karşısındaki yaklaşımı 'agnostik' tutum olmanın ötesine geçemez. Genellikle filozoflar bunu beyan ederler, biz bir Tanrı'dan söz edemeyiz dediklerinde kast edilen şey, O'nun var olup olmadığını bilemeyiz demekten öte değildir.

Ancak burada iş kapanmıyor: En azından felsefi tutum daha sonra başka bir takım tercihlerin eklenmesiyle birlikte başka bir noktaya taşınarak ateizmi mutlak felsefi bir kabul şeklinde dayatıyor. Günümüzdeki en çelişkili durumlardan birisi bu mücbir ve dogmatik ateizmdir. Gerçekte felsefi tutumdan mutlaka bir ateizmin çıkması gerekmez; agnostik tutumdan bir ateizmin çıkabilmesi ideolojik bir yaklaşım olmanın ötesine geçmez. Üstelik çağdaş siyasal ideolojilerle de bu tutum yaygınlaşmış, geniş kesimlere ulaştırılmıştır.

Günümüzde yapılması gereken en önemli iş, agnostik tutumun ateizme döndüğü bu süreci tahlil ederek onun argümanlarını çürütmektir. Yeryüzündeki dindarlar dikkatlerini ateizmin çürütülmesine yönlendirdiklerinde din başka yollarla kendi gerçekliğini inşa edebilecek, bunu anlatabilme imkânı bulabilecektir.

Allah’ın varlığının delilleri

Mümin: Allah Teâlâ’nın her şeye gücü yeten Rab olduğuna, O’nun tek ve eşsiz bir mabut olduğuna gerçek inanandır.

Bütün kâinat; Allah azze ve celle’nin varlığını itiraf ve ikrar eder, onun varlığına iman ederler. Allah şöyle buyurdu: {Peygamberleri dedi ki: &" Gökleri ve yeri yaratan Allah hakkında şüphe mi var? (Hâlbuki) O, günahlarınızı bağışlamak ve sizi belli bir zamana kadar ertelemek için sizi (imana) çağırıyor. Onlar, &" Siz de bizim gibi sadece birer insansınız. Bizi babalarımızın taptıklarından alıkoymak istiyorsunuz. Öyleyse bize apaçık bir delil getirin &" dediler.} [İbrahim: 10]

Allah’ı ihsanı ve lütfu ile methedeceksin ve sen her durumda ona muhtaçsın.

Her şeyin rehberi olan Allah azze ve celle’nin varlığına işaret eden delile nasıl ulaşılır?

Allah’ın varlığının delillerine göz attığımız zaman, aşağıdaki delilleri buluruz:

Her şeyin rehberi olan Allah azze ve celle’nin varlığına işaret eden delile nasıl ulaşılır?

Allah’ın varlığının delillerine göz attığımız zaman, aşağıdaki delilleri buluruz:

Fıtrat delili.

Allah… Fıtrat üzerine nakşedilmiş bir isimdir. Buna işaret eden daha güçlü bir delile gerek yoktur.

kâinat, fıtratıyla Yaratana iman ediyor. Kalp ve aklın ışığı söndürülmediği sürece hiç kimse bu kurala muhalif olmaz. Fıtratın, Allah’ın varlığına delalet ettiğini ispatlayan en büyük kanıtlardan biri Hz. Peygamber (sav)’ın sözüdür: &" Her doğan çocuk fıtrat üzere doğar, sonra anne babası onu Yahudi, Hristiyan veya Mecusi yapar. Tıpkı bir hayvanın, sapasağlam bir hayvan doğurması gibi. Siz hiç böyle doğan bir hayvanda kesik organ görebiliyor musunuz? &" (Buhari)

Bütün kâinat, fıtratıyla tevhidi ikrar ediyor. Allah azze ve celle şöyle buyurdu: {Hakka yönelen bir kimse olarak yüzünü dine çevir. Allah&"ın insanları üzerinde yarattığı fıtrata sımsıkı tutun. Allah&"ın yaratmasında hiçbir değiştirme yoktur. İşte bu dosdoğru dindir. Fakat insanların çoğu bilmezler.} [Rum]

İşte bunlar, fıtratın Allah’ın varlığına delalet etmesidir.

Fıtratın Allah’ın varlığına delalet etmesi Şeytan yoluna düşmeyenler için en güçlü rehber sayılır. Nitekim Allah şöyle buyurdu: {Allah&"ın insanları üzerinde yarattığı fıtrata sımsıkı tutun.} [Rum: 30] ,dedikten sonra:{Hakka yönelen bir kimse olarak yüzünü dine çevir}[Rum: 30]

Sağlam bir fıtrat, Allah’ın varlığına şahitlik eder. Şeytan yoluna düşene gelince, bu fıtrattan mahrum kalır ve ona muhtaç olur. Kul, çıkmazlar çukuruna düştüğü zaman ellerini ve gözlerini semaya açıp bütün kalbiyle Allah’a yönelerek O’ndan fıtratıyla yardım ister.

Akıl delili:

Allah’ın varlığına en güçlü delalet eden delillerden biri akli delillerdir. Bu delilleri yalnız görmek istemeyenler inkâr eder. Örnek olarak:

1-Her mahlûkun bir yaratıcısı vardır, çünkü bunlar –geçmişte de şimdi de- kendileri yaratan bir yaratıcıya muhtaçtırlar, ne kendi kendilerini yaratabilirler, ne de tesadüf olarak meydana gelebilmişlerdir. O zaman kendi kendilerini yaratma ihtimali yoktur, çünkü hiçbir şey kendi kendini yaratamaz. Bir şey meydana gelmeden önce, aslı ve vücudu yokken, nasıl bir yaratıcı olabilir ki? Her bir hâdis olanın (sonradan var olan) mutlaka bir muhdis’i (yaratıcısı) vardır. Kâinat, bu benzersiz sistemin ve bu mükemmel düzenin üzerinde kurulduğu, sebep müsebbip kuralıyla güçlü bağı olduğundan dolayı, tesadüf olarak meydana gelmesi hiç mümkün değildir. Böylece her mahlûkun mutlaka bir yaratıcısı vardır. Bu mahlûklar kendi kendilerini yaratamadığına göre ve tesadüfen meydana gelmediğine göre bir yaratıcısı olması lazım, o da Âlemlerin Rabbi olan Allah’tır. Allah, bu akli delilden yüce kitabında şöyle bahsetti: {Acaba onlar herhangi bir yaratıcı olmadan mı yaratıldılar? Yoksa kendileri mi yaratıcıdırlar?} [Tur]

Yani onlar, bir yaratıcısı olmadan yaratılmadığı kendi kendilerini de yaratmadığına göre onların yaratıcısı Allah’tır. Bu yüzden Hz. Cübeyr İbn Mutim, Hz. Peygamber (sav)’ın Tur suresini okumasını işittiğinde, bu ayetleri tebliğ etti: {Acaba onlar herhangi bir yaratıcı olmadan mı yaratıldılar? Yoksa kendileri mi yaratıcıdırlar? (35) Yoksa, gökleri ve yeri onlar mı yarattılar? Hayır, onlar kesin olarak inanmıyorlar. (36) Yoksa, Rabbinin hazineleri onların yanında mıdır? Ya da her şeye hakim olan kendileri midir?} [Tur: 37]

Hz. Cübeyr o zaman bir müşrikti ve şöyle diyordu: &" Kalbim yerinden fırlayacak gibi oldu &" (Buhari)

2-Kâinatta ve mahlûkatta Allah’ın görünen ayetleri. Allah şöyle buyurdu: {De ki:&"Göklerde ve yerde neler var, bir baksanıza.&"} [Yunus: ]

Çünkü göklere ve yeryüzüne nazar edilince, Allah’ın bir yaratıcı olduğunu ve onun Rububiyetini ispat ediyor. Çölde yaşayan bir bedeviye &" Rabbini neyle tanıdın? &" diye sorulunca: Ayak izleri yolculuğa, deve tezeği deveye delalet eder. O halde yıldızlarla dolu olan gök, delillerle dolu olan yer ve dalgalarla dolu olan denizler, hakkıyla işiten ve hakkıyla gören Allah’a delalet etmez mi? Diye cevap verdi.

İnsanların dünyevi bilgisi her ne kadar olursa olsun, gayp perdesinin karşısında aciz kalır. Bir tek Allah’a iman etmek o acziyyeti giderir.

3-Bu dünyanın sağlam düzeni ve yapısı, yaratıcısının tek İlah, tek Malik, tek Rab olduğuna, O’ndan başka İlah ve Rab olmadığına delalet eder. Bu âlemin iki tane yaratıcısı ve düzenleyeni mümkün olmadığı gibi onun iki tane mabut İlahı da mümkün olamaz. Bu dünyanın iki yaratıcı tarafından yaratılma ihtimali olmadığı ilmen ve fıtraten sabittir. Böyle bir durumun batıl olduğu aklen açıkça anlaşılır. İşte böylece iki Rabbin ulûhiyeti batıl olur.

Şer’i delil:

Bütün şeriatlar, Allah’ın varlığına, onun mükemmel ilmine, hikmetine ve rahmetine işaret ediyor. Çünkü bu şeriatların bir Şâri’si (Şeriat koyan) olması lazım. İşte Şâri yüce Allah azze ve celle’dir. Allah şöyle buyurdu: {Ey insanlar! Sizi ve sizden öncekileri yaratan Rabbinize ibadet edin ki, Allah&"a karşı gelmekten sakınasınız. (21) O, yeri sizin için döşek, göğü de bina yapan, gökten su indirip onunla size rızık olarak çeşitli ürünler çıkarandır. Öyleyse siz de bile bile Allah&"a ortaklar koşmayın} [Bakara]

Ve bütün semavi kitaplar bunları ifade ediyor.

His delili:

Allah’ın varlığını en bariz bir şekilde ispat eden delillerden biri de his delilidir. Bunlar:

1-Allah’ın duaları kabul etmesi: İnsan, Allah’a dua edince &" Ey Rabbim &" deyip Allah’tan istediği şeyi için dua eder, Allah da bu kulun duasını kabul eder. İşte bu, Rabb’ın varlığını gösteren büyük bir delildir. Kul yalnız Allah’a dua eder ve Allah’ın duasını kabul ettiğini apaçık bir şekilde görür. Biz de geçmişte ve bugün, kabul olunan duaların örneklerini çokça duyduk. Bu durum, Allah’ın varlığına delalet eder. Bu örneklerin çoğu Kur’an’da bahsedilmektedir. Örneğin: {Eyyûb&"u da hatırla. Hani o Rabbine, &" Şüphesiz ki ben derde uğradım, sen ise merhametlilerin en merhametlisisin &" diye niyaz etmişti. (83) Biz de onun duasını kabul edip} [Enbiya: ]

Ve buna benzer birçok ayet daha var.

Ateizm akılda bir hastalık ve düşüncede bir bozukluktur

2-Allah’ın, mahlûkatın hayat sırlarına yol göstermesi. İnsan doğduğu andan itibaren, annesini emmesinin yolunu gösteren kimdir? Hiç kimsenin göremediği halde; bir çavuş kuşunun, toprak altındaki suyun yerlerini görebilmesini sağlayan yeteneği kim verdi? Şüphesiz bunları yapan aşağıdaki ayeti buyuran Allah’tır: {Mûsâ, &" Rabbimiz her şeye hilkatini (yaratılış özelliklerini) veren, sonra onlara yol gösterendir &" dedi.)} [Ta Ha: 50]

Ateizm, akılda bir hastalık, düşünmede bir bozukluk, kalpte bir karanlık ve hayatta bir kayıptır.

3-Peygamberlerin ve elçilerin gönderilmesiyle beraber gelen ayetler: Bu ayetler, Allah’ın Peygamberlerine verdiği mucizelerdir. Bunlarla Allah, Peygamberleri diğer insanlardan üstün kılar. Allah, kavimlere gönderdiği Peygamberlerle, tebliğ ettikleri mesajın kendisinden başka yaratıcı ve ilah olmayan Allah’tan olduğuna delalet eden mucizeler de gönderdi.

---